ՎԵՐՍՏԻՆ ՅԱՒԵԼՈՒԱԾ ԿՐԿԻՆ ՀԵԾՈՒԹԵԱՆ ՆՈՐԻՆ ՀՍԿՈՂԻ ԱՌ ՆՈՅՆ ԱՂԵՐՍ ՄԱՂԹԱՆԱՑ ԲԱՆԻ
Ի ԽՈՐՈՑ ՍՐՏԻՑ ԽԱՒՍՔ ԸՆԴ ԱՍՏՈՒԾՈՅ
Ա
Եւ քանզի համբարձեալ զընթացս բանիս
Ի փոքունց աստի երկրայնոց`
Չհամարելոց ընդ գոյս եղելոց,
Ի մեծագունիցն տեսակս` ասացից զտաւնելի հանդէս
Իրաւանց ահաւորին անաչառութեան:
Որ զի թէ մերձաւորագոյնք իցեն Աստուծոյ,
Իբր զնախածանաւթ հայրապետութիւնսն,
Եւ կամ մաքրագոյնք` որպէս մարգարէսն,
Կամ անբծագոյնք` իբրեւ զառաքեալսն,
Կամ ընտրելագոյնք` որպէս մարտիրոսսն,
Եթէ ոչ դու մարդասիրեսցես աննուազ բարիդ
Եւ անփոփոխ խնամակալութիւնդ եւ անպակաս ողորմութիւնդ,
Ընդունայն է ինձ փրկութիւնն առ ի նոցանէ:
Բ
Զի թէ առ նոյն ինքն Աբրահամ ձայն արձակիցեմ,
Իբր ողորմագին առակ ընչեղին ինձ վարդապետէ,
Ի տապոյ անտի պապակեալ` կաթի միոյ ջրոյ ոչ բաւականանայ.
Քանզի եւ նա փակեալ է ընդ կարեաւք հասարակաց անհնարութեան:
Իսկ եթէ առ Մովսէս` եւ նա զգածեալ է տկարութեամբ,
Որ ոչ զաւրեաց առնն փրկութեան,
Որ զհայթհայթանաց կրկուտն ի պահպանութեանն աւուր ժողովէր:
Իսկ եթէ առ Ահարոն` եւ նա ինքնին իսկ կարաւտացաւ մաղթողի:
Իսկ եթէ առ Դաւիթ` ի մէջ բարեացն առաւելութեան ստգտեալ է եւ նա:
Իսկ եթէ առ Նոյ եւ Յոբ եւ Դանիէլ`
Զայս Եզեկիէլ մարգարէ մեկնեաց` յանուանէ իսկ յիշատակեալ զնոսա,
Եւ զայն ընդ նոսին, իբր ի դիմաց Աստուծոյ, ազդեալ.
Կենդանի եմ ես, ասէ Տէր, թէ ոչ ապրեցուսցեն
Զուստերս եւ զդստերս իւրեանց ի բարկութենէն, որ հասանիցէ,
Բայց եթէ ինքեանք միայն ապրեսցին:
Իսկ եթէ առ Պետրոս` վէմն հաւատոյ,
Ի քումդ խնամոց խուն մի խիթացեալ`
Եւ նա ընդ կրիւք իմն գրաւեցաւ:
Թողում ասել զբազմացն գումարութիւն`
Խոնարհեալ առ կարիս կարիս,
Թէ եւ յաւէտ երջանիկք իցեն,
Ընդ որս եւ Յովասու ոմն մարգարէի
Ի մէջ աստուածառաքն սպասաւորութեան մարդկաւրէնն գայթակղութիւն
Մնայ յոլովից անթարգմանելի,
Թէ եւ ի դէմս իմն մեկնութեան ձեւակերպեսցի:
Գ
Եւ քանզի չափեալ սահմանեցաւ զաւրութիւն փրկութեան մարդկան,
Եւ ցուցան նոքա ողորմեալք բարերարիդ եւ զաւրացեալք ամենակալիդ,
Կոչեցեալք պաշտպանողիդ եւ քաւեցեալք հնարաւորիդ,
Շնորհեալք ազատեցուցչիդ եւ բժշկեալք անախտականիդ,
Կենագործեալք անապականիդ եւ լուսաւորեալք նորոգողիդ,
Այսուհետեւ գիտացեալ զսակն որքանութեան հողածին բնութեանս,
Որք մխիթարեն աւրինակաւն նմանաբար
Հարազատապէս վստահութեան յուսահատելոց,-
Ահա առ քեզ դիմեցից, Որդի Աստուծոյ կենդանւոյ,
Քրիստոս աւրհնեալ յամենայնի,
Մանաւանդ զի առակն ազգակից այսմ մաղթանաց աստանաւր յիշեալ
Զվերագրելոցդ բան վերստին արդարացուցանէ.
Բարի է, ըստ իմաստնոյ ումեմն երջանկի,
Անկանել ի ձեռս տեառն եւ մի ի ձեռս մարդկան,
Զի որպէս մեծութիւն նորա` եւ ողորմութիւն նորին:
Եւ այս բան թէ եւ զԴաւթին իմն գծագրէր,
Որ զերեքմասնեան հարուածն աստուածեան առաջի եդեալ`
Ընտրեաց ինքնին կամաւորաբար զդատակնիք մահուն սատակման,
Իբր զկենդանի Քրիստոսի հաւատոցն յաճախութեամբ,
Քան զերկուսն եւս ալ փոքրկունս,
Որք տանջենն եւ ոչ ողորմին,-
Սակայն եւ իմս աւրինակութիւն բանիս պատկերի ճարակեցելոյ
Հնարս կենաց կորուսեալս անձին
Ոչ է այլայլեալ յարմարութենէ:
Զի ոչ եթէ զփրկեալսն նուաստացուցանեմ
Ի մատենի այսր ողբերգութեան,
Առանց որոց ոչ է մաշել առ տէր,
Այլ զփրկողին անուն պսակեմ
Եւ զշնորհն նորին առ ամենեսին բարեհռչակեմ
Եւ զբնաւին բարձունսն ի թռիչս վարուց
Խոստովանիմ բանիս պայմանաւ
Յաւէտ կարաւտեալ ողորմութեանն դեղոյ:
Դ
Ահա դու կեանք, դու փրկութիւն, դու բժշկութիւն,
Դու անմահութիւն, դու երանութիւն, դու լուսաւորութիւն,
Արա ինձ անդորր ի մեղացս աշխատութեանց,
Զի եւ քեզ լիցի հանգիստ
Ի մշտադատս հեծութեանց, ձանձրացուցիչս թախանձանաց,
Որ ոչ այլ իւիք, քան թէ փրկութեամբ մարդկան պարարիս,
Աւրհնեա~լ յաւիտեանս:
Ամէն:

Բան Հ

Սրտի խորքերից խոսք Աստուծո հետ

Ա

Ստեղծվածների մեջ անդասելի այս մանրուքներից հետո երկրային՝
Խոսքիս ընթացքը բարձրացնեմ պիտի մինչև մեծագույն արարածները,
Ահավորի արդար և անաչառ գործերի մասին ճառաբանելով,
Բայց եթե նույնիսկ շատ մոտիկ լինեն նրանք Աստուծո,
Ինչպես որ էին նահապետները մեր աստվածամերձ
Եվ կամ մաքրագույն, ինչպես եղել են մարգարեները,
Կամ անբծագույն, ինչպես առաքյալները,
Կամ ընտրելագույն, ինչպես մարտիրոսները,–
Զո՜ւր է նրանցից հոգու փրկություն հուսալ
ինձ համար, Եթե դու, ո՜վ աննվազ բարի և անփոփոխ խնամակալություն
Եվ անպակաս ողորմություն, ցույց չտաս ինձ քո մարդասիրությունը:

Բ

Զի եթե նույնիսկ Աբրահամին իրե՛ն ձայն արձակեմ,
Ինչպես ընչեղի ողորմագին առակն է ինձ ուսուցանում,
Տապից պապակվելիս անգամ նա մի կաթիլ ջուր չի կարող տալ ինձ,
Քանի որ նա էլ մարդ է՝ մարդկային անճարակությամբ:
Եթե Մովսեսին դիմեմ՝ նա էլ է համակված դարձյալ նույն տկարությամբ,
Զի անզոր եղավ փրկել այն մարդուն,
Որն իր վառելիք ցախի պաշարը շաբաթ օրն էր հավաքում193Թվոց. ԺԵ. 32-36:
Եթե Ահարոնին՝ նա ևս ուրիշին աղաչելու կարիք զգաց,
Իսկ եթե Դավթին իր բոլոր բարի գործերով հանդերձ՝ նա էլ չմնաց անմեղադրելի.
Իսկ եթե Նոյին, Հոբին դիմեմ ես, կամ Դանիելին՝
Եզեկիել մարգարեն նրանց անուններն հիշատակելով,
Այսպես խոսեց նրանց մասին՝ Աստծուց ներշնչված.–
«Կենդանի եմ ես, ասում է Տերը, թե նրանք չպիտի կարողանան
Ազատել իրենց ուստրերին ու դուստրերին վերահաս բարկությունից,
Այլ միայն իրենք պիտի ազատվեն»:
Իսկ եթե դիմեմ հավատքի վեմին՝
Պետրոսին, Քո խնամքներից դույզն-ինչ խորթացած՝ նա՛ ևս
ենթարկվեց իմ մոլորանքին194Ակնարկություն՝ հավատքի այն թուլության, որ առաքյալն ունեցավ Հիսուսի՝ ծովի վրա քայլելու ժամանակ և մատնության գիշերն՝ ուրանալիս:,
Թողնում եմ այստեղ հիշել մեկ առ մեկ այն շատ-շատերին,
Որոնք անձնատուր եղան զանազան տեսակ
կրքերի, Թեև հավիտյան երջանիկ լինեն:
Դրանցից մեկն է Հովաս անունով ոմն մարգարե,
Որի աստվածառաք սպասավորության մեջ մարդկորեն գայթակղությունը
Անբացատրելի է մնում շատերին, ինչպես էլ որ մեկնաբանվի195Գ. Թագ. ԺԳ. 1-ում:

Գ

Եվ քանզի սահմանափակ է մարդկանց փրկության կարողությունը,
Նրանք իրենք էլ ողորմություն գտան բարերարիդ կողմից և ամենակալիդ շնորհիվ զորացան,
Կոչվեցին պաշտպանողիցդ և հնարավորիցդ քավվեցին,
Ներվեցին ազատարարիցդ և անախտականիցդ բժշկվեցին,
Կենսագործվեցին անապականիցդ և նորոգողիցդ լուսավորվեցին:
Հետևապես, գիտենալով չափն ու սահմանը հողածին բնությանս,
Որպես հարազատ նմանակիցներ՝
Ի վստահություն հուսահատներին և ի խրախույս՝
Ահա և քեզ եմ դիմում ես միայն,
Որդի՛դ կենդանի Աստուծո՝ Քրիստոս, օրհնյալ ամեն ինչի մեջ:
Եվս առավել կճշմարտվեն վերոգրյալ օրինակները,
Եթե այստեղ, այս աղոթքի մեջ հիշենք նմանօրինակ
Եվ այս խոսքն արդար, որ երջանիկ իմաստուններից մեկն է ասել,
Թե՝ «Բարի է Տիրոջ ձեռքն ընկնելը, և ոչ թե մարդկանց.
Զի, ինչպես որ մեծ է նա, այդպես էլ մեծ է նրա ողորմությունը»:
Ու թեև այս խոսքով Դավթին էր ակնարկում,
Բայց երբ որ երեք աստվածային հարվածներ էին առաջադրվում նրան,
Նա ինքը հոժար, կամավոր կերպով սատակիչ մահվան դատավճիռն ընտրեց196Բ. Թագ. ԻԴ. 14,
Ընդունելով այն իբրև կենդանություն, որ Քրիստոսի հավատքով կաճի և կզորանա,
Քան թե մյուս երկու այն հարվածները, որոնք տանջում են ու չեն ողորմում:
Եվ սակայն անհարմար չի լինի, որ ես էլ այդ խոսքից օրինակ վերցնեմ իմ կորած հոգու համար,
Որ տոչորվում է ապրելու հնար գտնելու տենչով:
Այսպիսով, սակայն, իմ ողբերգական այս մատյանի մեջ,–
Առանց որի չի կարելի մոտենալ Տիրոջը,–
Ես ոչ թե նվաստացնում եմ փրկվածներին, այլ փրկչի անունն եմ պսակում
Եվ նրա շնորհն եմ բարեհռչակում բոլորին.
Ու խոստովանում եմ հաստատ խոսքով, թե նույնիսկ նրանք,
Որոնք շա՜տ բարձր են թռչում իրենց սուրբ վարքի թևերով,
Կարոտ են դարձյալ քո ողորմության դեղ ու դարմանին:

Դ

Ուստի և ահա, դու կյանք, փրկություն ու բժշկություն,
Դու անմահություն, լուսավորություն ու երանություն,
Անդորրացրո՛ւ ինձ իմ մեղքերի չարչարանքներից,
Որպեսզի ինքս ինձ ընդմիշտ մեղադրող հեծությունների
Ձանձրացուցիչ թախանձանքներից հանգստանաս և դո՛ւ,
Որ ոչ այլ ինչով, այլ միայն մարդկանց փրկությամբ ես պարարվում,
Օրհնյա՜լ հավիտյանս. ամեն:

Ի խորոց սրտի խոսք Աստծո հետ
Ա
Արդ, երկրային այդ չքոտիներից,
Որոնք գոյություն իսկ չեն համարվում,
Խոսքիս ընթացքը ուղղում եմ ի վեր մեծագույններին՝
Հանդիսադրելով գործերն ահեղի արդար, անաչառ:
Քանի որ եթե մինչևիսկ լինեն
Մերձավորագույն մարդիկ Աստծո,
Ինչպիսիք էին նահապետները սկզբնաճանաչ,
Մարգարեները, մաքրագույն, անեղծ,
Առաքյալները, սուրբ, անբծագույն,
Կամ ընտրելագույն, ինչպիսիք էին մարտիրոսները,
Եթե դու ինքդ չմարդասիրես,
Աննվա՜զ բարի, անհատ գթություն,
Խնամածություն անփոփոխելի,
Զո՜ւր է նրանցից փրկություն հուսալ։
Բ
Քանզի եթե ես դիմեմ հենց իրեն սուրբ
Աբրահամին,
Ինչպես մեծատան խղճուկ առակն է ինձ ուսուցանում,
Անզոր կլինի տապից պապակիս մի կաթիլ ջուր տալ,
Զի մարդ է և նա, մարդկանց ընդհանուր
անճարակությամբ.
Եթե Մովսեսին՝ նա ևս զերծ չէր տկարությունից.
Անկարող եղավ մինչևիսկ փրկել
Շաբաթ օրը ցախ հավաքող մարդուն.
Թե Ահարոնին՝ նա ինքն օգնության կարիք ունեցավ.
Իսկ եթե Դավթին՝ չէ՛ որ իր բոլոր
Բարի գործերի բազմությամբ հանդերձ՝
Նա էլ չմնաց առանց հանցանքի.
Իսկ եթե Նոյին, Հոբին, Դանիելին,
Ապա Եզեկիել մարգարեն նրանց
Հենց անվանապես հիշատակելով՝
Աստծո անունից այս է ծանուցում.
«Կենդանի եմ ես,— ասում է տերը,—
Սակայն վերահաս իմ բարկությունից
Իրենց ուստրերին, դստրերին անգամ
Չեն կարողանա նրանք ազատել,
Կփրկվեն միայն անձերը իրենց.
Եթե Պետրոսին՝ հավատքի վեմին՝
Քո խնամքներից փոքր-ինչ խորթացած՝
Նա էլ ունեցավ որոշ վրիպում։
Չեմ ուզում հիշել բազմաթիվ այլոց,
Որոնք, թեպետև երանելիներ,
Անձնատուր եղան որոշ թուլության, տարբեր կրքերի,
Դրանցից էր և Հովաս անունով ոմն մարգարե,
Որի գայթումներն, իր աստվածառաք ծառայության
մեջ,
Շատերի համար մնում են դեռևս անբացատրելի,
Թեև ինչ-որ կերպ կարելի է և այն մեկնաբանել։
Գ
Որ զորությունը մարդկային իրոք
Սահմանափակ է փրկության համար,
Ցույց տվին և այդ ընտրյալներն իրենք՝
Ապավինելով միշտ բարերարիդ ողորմածության.
Զորավորվեցին ամենակալից,
Խնամարկվեցին պաշտպանից հզոր,
Բազմահնարից գտան քավություն,
Ազատարարից շնորհ ստացան,
Անախտականից՝ ապաքինություն,
Անապականից կենագործվեցին,
Լուսավորվեցին նորոգչից անճառ։
Ուստիև, ահա, ճանաչելով չափն
Ու զորությունը մարդուս բնության
Եվ ունենալով օրինակն այդ մեր էակիցների
Իբրև սփոփանք, քաջալերություն,
Աներկբայելի հույս ու հավաստիք հուսահատներին,
Քե՛զ եմ դիմում արդ, ո՛վ կենսապարգև որդիդ Աստծո,
Քրիստո՜ս, օրհնյալ ըստ ամենայնի։
Եթե հիշենք և համանշանակ
Առածն երջանիկ այն իմաստունի,
Խոսքն այս կրկնակի կհավաստիանա.
«Ավելի լավ է ընկնել ձեռքն Աստծո, և ոչ թե
մարդկանց,
Քանզի որպիսին ինքն է զորությամբ,
Այդպիսին է և ողորմությունն իր»։
Թեև Դավթին է սա վերաբերում,
Որն Աստծո կողմից առաջադրված
Երեք զանազան պատուհասներից
Կամովին ընտրեց պատիժը մահվան,
Իբրև հավերժող կյանք՝ Քրիստոսի հույս ու հավատով,
Եվ ոչ թե մյուս առավել փոքր
Երկուսը, որոնք տանջում են երկար ու չեն ողորմում,—
Բայց եթե ինքս էլ, պատշաճելով ինձ,
Օրինակեմ այն որպես փրկության
Ճար, միջոց, հնար կորած իմ անձին,
Որ տոչորվում է ապրելու տենչով,
Անհարմար ոչինչ արած չեմ լինի.
Զի ողբերգության իմ այս մատյանում
Ոչ թե դրանով նվաստացնում եմ այդ փրկվածներին.
Որոնց շնորհիվ կարելի է լոկ մոտենալ տիրոջ,
Այլ պսակում եմ անունը փրկչի,
Բարեհռչակում շնորհը նրա ամենքի հանդեպ
Եվ խոստովանում խոսքով աներկբա,
Որ նույնիսկ նրանք, որոնք շատ բարձր են
Թռչում իրենց սուրբ վարքի թևերով,
Դարձյալ մշտապես կարոտ են դեղին իր ողորմության։
Դ
Ուստի և դու հո՜ւյս, կյանք ու փրկություն.
Դու բժշկություն, դու անմահություն,
Դու երանություն, լուսավորություն,
Անդորրացրո՛ւ ինձ մեղքերից իմ տաժանալլուկ,
Որպեսզի ինքդ էլ հանգստանաս այս
Հեծեծանքներից, տաղտուկ, միալար,
Այս ձանձրացուցիչ թախանձանքներից,
Դու, որ բերկրում ես ոչ այլ ինչով, քան մարդկանց
փրկությամբ,
Օրհնաբանյա՜լդ հավիտյանս, ամեն։