| c. 3500 BCE - c. 1000 BCE | The Hurrian culture flourishes in the Near East. | Հուրիական մշակույթը ծաղկում է Մերձավոր Արևելքում: |
| 3500 BCE - 2200 BCE | Occupation of Shenagavit in ancient Armenia. | Շենագավիթի գրավումը Հին Հայաստանում. |
| c. 1500 BCE - c. 1200 BCE | The Hayasa-Azzi confederation flourishes in ancient Turkey and Armeni | Հայասա-Ազի համադաշնությունը ծաղկում է հին Թուրքիայում և Հայաստանում |
| c. 1320 BCE | The Hittite king Musili II attacks the Hayasa-Azzi confederation. | Խեթերի թագավոր Մուսիլի II-ը հարձակվում է Հայասա-Ազի համադաշնության վրա։ |
| c. 900 BCE - c. 590 BCE | The Urartu civilization flourishes in ancient Armenia, eastern Turkey and western Iran. | Ուրարտուի քաղաքակրթությունը ծաղկում է Հին Հայաստանում, Արևելյան Թուրքիայում և Արևմտյան Իրանում: |
| c. 782 BCE | The fortress of Erebuni is constructed in ancient Armenia. | Էրեբունի ամրոցը կառուցված է Հին Հայաստանում։ |
| 585 BCE | The Erebuni fortress in ancient Armenia is occupied by the Median Empire. | Էրեբունի ամրոցը Հին Հայաստանում գրավված է Մեդի կայսրության կողմից։ |
| c. 570 BCE - c. 200 BCE | The Orontid dynasty rules in ancient Armenia. | Հին Հայաստանում իշխում է Օրոնտյանների դինաստիան։ |
| c. 570 BCE - c. 560 BCE | Orontes (Yervand) Sakavakyats reigns in Armenia, founder of the Orontid dynasty. | Հայաստանում թագավորում է Օրոնտես (Երվանդ) Սակավակյացը, Օրոնտյանների դինաստիայի հիմնադիրը։ |
| 522 BCE | The Persian satrapy of Armenia briefly cedes from the Achaemenid Empire but is brought under control by Darius I. | Հայաստանի պարսկական սատրապությունը կարճ ժամանակով հեռանում է Աքեմենյան կայսրությունից, սակայն վերահսկողության տակ է դրվում Դարեհ I-ի կողմից։ |
| 333 BCE | The Armenian Orontid dynasty provides troops for the Persian cause at the Battle of Issus. | Հայկական Օրոնտիդների դինաստիան զորքեր է տրամադրում պարսկական գործի համար Իսսի ճակատամարտում։ |
| 331 BCE | The Armenian Orontid dynasty provides troops for the Persian cause at the Battle of Gaugamela. | Հայկական Օրոնտիդների դինաստիան զորքեր է տրամադրում պարսկական գործի համար Գավգամելայի ճակատամարտում: |
| 330 BCE | Armavir is made the capital of Armenia, a state under control of the Macedonian Empire. | Արմավիրը դարձել է Հայաստանի մայրաքաղաքը՝ Մակեդոնական կայսրության վերահսկողության տակ գտնվող պետության։ |
| c. 260 BCE | The unified kingdom of Commagene and Sophene rises in western Armenia. | Արևմտյան Հայաստանում առաջանում է Կոմմագենի և Սոփենի միացյալ թագավորությունը։ |
| c. 212 BCE - c. 200 BCE | Reign of king Orontes IV (aka Yervand IV), last ruler of the Orontid dynasty. | Օրոնտես IV թագավորի (նույն ինքը՝ Երվանդ IV) թագավորը, Օրոնտյան դինաստիայի վերջին տիրակալը։ |
| c. 200 BCE - c. 14 CE | The Artaxiad dynasty rules in Armenia. | Հայաստանում իշխում է Արտաքսյադների դինաստիան։ |
| c. 200 BCE - c. 160 BCE | Reign of Artaxias I, founder of the Artaxiad dynasty in Armenia. | Հայաստանում Արտաքսյադ դինաստիայի հիմնադիր Արտաշիա I-ի գահակալությունը։ |
| c. 188 BCE | Artaxata replaces Erebuni as the Armenian capital. | Հայաստանի մայրաքաղաքի պաշտոնում Էրեբունուն փոխարինում է Արտաշատան։ |
| 176 BCE | Artashat (Artaxata) is made the new capital of Armenia by Artaxias I. | Արտաշատը (Արտաքսատա) Հայաստանի նոր մայրաքաղաքն է դարձնում Արտաքսիա I-ը։ |
| c. 95 BCE - c. 56 BCE | Reign of Tigranes II, king of Armenia. | Հայոց թագավոր Տիգրան II-ի թագավորությունը։ |
| 94 BCE | Armenia king Tigranes II annexes the kingdom of Sophene. | Հայոց թագավոր Տիգրան II-ը միացնում է Սոփենի թագավորությունը։ |
| 87 BCE | Armenian king Tigranes II sacks Ecbatana, the Parthian royal summer residence. | Հայոց թագավոր Տիգրան II-ը կողոպտում է Պարթևների թագավորական ամառային նստավայրը՝ Էկբատան։ |
| 83 BCE | Armenian king Tigranes II founds a new capital at Tigranocerta (aka Tigranakert). | Հայոց թագավոր Տիգրան II-ը նոր մայրաքաղաք է հիմնում Տիգրանակերտում (նույն ինքը՝ Տիգրանակերտ): |
| 69 BCE | Licinius Lucullus leads a Roman army which defeats Armenian king Tigranes II and his capital Tigranocerta is captured. Artashat becomes the capital again. | Լիկինիոս Լուկուլլոսը գլխավորում է հռոմեական բանակը, որը ջախջախում է հայոց թագավոր Տիգրան II-ին, և նրա մայրաքաղաք Տիգրանոցերտան գրավվում է։ Արտաշատը կրկին մայրաքաղաք է դառնում. |
| 66 BCE | Pompey the Great rebuilds the Armenian city of Tigranocerta. | Պոմպեոս Մեծը վերակառուցում է հայկական Տիգրանոցերտա քաղաքը։ |
| 66 BCE | A Roman army led by Pompey the Great besieges Artashat in Armenia. | Հռոմեական բանակը Պոմպեոս Մեծի գլխավորությամբ պաշարում է Արտաշատը Հայաստանում։ |
| c. 56 BCE - c. 34 BCE | Reign of Armenian king Artavasdes II. | Հայոց թագավոր Արտավասդես II-ի օրոք. |
| 53 BCE | Roman general Marcus Licinius Crassus compels Armenia to provide troops for his campaigns against Parthia. | Հռոմեացի զորավար Մարկուս Լիկինիուս Կրասոսը Հայաստանին ստիպում է զորքեր տրամադրել Պարթևաստանի դեմ իր արշավների համար։ |
| 34 BCE | Roman general Mark Antony attacks Armenia. The Armenian king Artavasdes II is taken captive to Alexandria. | Հռոմեացի զորավար Մարկոս Անտոնիոսը հարձակվում է Հայաստանի վրա. Հայոց թագավոր Արտավասդես II-ին գերի են տանում Ալեքսանդրիա։ |
| 30 BCE | Arteses (Artashes) II is made king of Armenia by the Parthians. | Արտեսես (Արտաշես) II-ին պարթևները դարձրել են Հայաստանի թագավոր։ |
| 20 BCE | Roman emperor Augustus makes Tigranes III king of Armenia | Հռոմի կայսր Օգոստոսը Տիգրան III-ին դարձնում է Հայաստանի թագավոր |
| c. 6 CE - c. 12 CE | Reign of Tigran V, last Artaxiad king of Armenia. | Հայաստանի վերջին Արտաշես թագավոր Տիգրան V-ի գահակալությունը։ |
| 12 CE - 428 CE | Reign of the Arsacid dynasty in Armenia. | Արշակյանների տոհմի գահակալությունը Հայաստանում. |
| 52 CE | Parthian king Vologases I invades Armenia. | Պարթեւների թագավոր Վոլոգասես I-ը ներխուժում է Հայաստան։ |
| 54 CE - 60 CE | Roman general Corbulo successfully campaigns in Armenia. | Հռոմեացի զորավար Կորբուլոնը հաջողությամբ արշավում է Հայաստանում։ |
| 58 CE | The Roman general Corbulo captures the Armenian capital Artashat without a fight. | Հռոմեացի զորավար Կորբուլոնը առանց կռվի գրավում է հայոց մայրաքաղաք Արտաշատը։ |
| 63 CE - c. 88 CE | Reign of Tiridates I in Armenia. | Տրդատ I-ի գահակալությունը Հայաստանում. |
| 63 CE | The Treaty of Rhandia gives Rome and Parthia equality over Armenia rulers and government. | Հռանդիայի պայմանագիրը Հռոմին և Պարթեւստանին տալիս է հավասարություն Հայաստանի կառավարիչների և կառավարության նկատմամբ: |
| 72 CE | Roman emperor Vespasian annexes the kingdoms of Commagene and Lesser Armenia. | Հռոմի կայսր Վեսպասիանոսը միացնում է Կոմմագենեի և Փոքր Հայքի թագավորությունները։ |
| 114 CE | Roman emperor Trajan annexes Armenia and declares war on Parthia. | Հռոմի Տրայանոս կայսրը բռնակցում է Հայաստանը և պատերազմ հայտարարում Պարթևաստանին։ |
| 117 CE | Roman emperor Hadrian grants independence to the Kingdom of Armenia. | Հռոմի կայսր Ադրիանոսը անկախություն է շնորհում Հայաստանի թագավորությանը։ |
| 166 CE | A Roman army sacks the Armenia capital of Artashat. | Հռոմեական բանակը կողոպտում է Հայաստանի մայրաքաղաք Արտաշատը։ |
| c. 239 CE - c. 330 CE | Life of Saint Gregory the Illuminator who is credited with bringing Christianity to Armenia (dates disputed). | Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի կյանքը, որին վերագրում են քրիստոնեությունը Հայաստան (վիճելի ժամկետներ). |
| 252 CE | The Sasanid Empire invades the Kingdom of Armenia. | Սասանյան կայսրությունը ներխուժում է Հայաստանի թագավորություն։ |
| c. 298 CE - c. 330 CE | Reign of Armenian king Tiridates the Great. | Հայոց թագավոր Տրդատ Մեծի օրոք. |
| 298 CE | Roman Emperor Diocletian reunifies the Kingdom of Armenia. | Հռոմի կայսր Դիոկղետիանոսը վերամիավորում է Հայաստանի թագավորությունը։ |
| c. 303 CE | Work is begun on Etchmiadzin Cathedral, Vagharshapat, Armenia. | Հայաստանի Վաղարշապատի Էջմիածնի Մայր տաճարում աշխատանքները սկսվել են։ |
| c. 314 CE | Armenia adopts Christianity as the state religion. | Հայաստանը քրիստոնեությունն ընդունում է որպես պետական կրոն. |
| 368 CE - 369 CE | The Sasanid Empire destroys several cities in the kingdom of Armenia. | Սասանյան կայսրությունը կործանում է Հայաստանի թագավորության մի քանի քաղաքներ։ |
| 368 CE | The Sasanian ruler Shapur II sacks the Armenian city of Artashat. | Սասանյան տիրակալ Շապուր II-ը կողոպտում է հայկական Արտաշատ քաղաքը։ |
| 387 CE | Partition of Armenia between the Roman and Sasanian Empires. | Հայաստանի բաժանումը Հռոմեական և Սասանյան կայսրությունների միջև. |
| c. 387 CE | Roman emperor Theodosius I and Shapur III of Persia agree to formally divide Armenia between the Eastern Roman (Byzantine) Empire and the Sasanian Empir | Հռոմի կայսր Թեոդոսիոս I-ը և Պարսից Շապուր III-ը պայմանավորվել են Հայաստանը պաշտոնապես բաժանել Արևելյան Հռոմեական (Բյուզանդական) կայսրության և Սասանյան կայսրության միջև։ |
| 387 CE | Tigranocerta in Armenia is renamed Martyropolis. | Հայաստանում Տիգրանոցերտան վերանվանվել է Մարտիրոպոլիս։ |
| 405 CE | The Armenian alphabet is invented by Mesrop Mashtots. | Հայերեն այբուբենը հորինել է Մեսրոպ Մաշտոցը։ |
| c. 410 CE - c. 490 CE | Life of the Armenian historian Movses Khorenatsi. | Հայ պատմիչ Մովսես Խորենացու կյանքը. |
| 422 CE - 428 CE | Reign of Armenia king Artashes IV, last ruler of the Arsacid dynasty. | Հայոց թագավոր Արտաշես IV թագավորը, Արշակյանների տոհմի վերջին տիրակալը։ |
| c. 428 CE - 652 CE | Persia rules one half of Armenia as the Marzpanate, that is with marzpan viceroys. | Պարսկաստանը տիրում է Հայաստանի մի կեսին որպես Մարզպանություն, այսինքն՝ մարզպանական փոխարքաների հետ։ |
| c. 439 CE | Mamikonian prince Hamazasp marries Sahakanyush and so unifies the estates of the Mamikonians and descendants of Saint Gregory the Illuminator. | Մամիկոնյան իշխան Համազասպն ամուսնանում է Սահականյուշի հետ և այդպիսով միավորում է Մամիկոնյանների կալվածքները և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի ժառանգները։ |
| 451 CE | Battle of Avarayr between Armenian forces and those of the Sasanian Empir | Ավարայրի ճակատամարտը հայկական ուժերի և Սասանյան կայսրության միջև |
| 483 CE | Etchmiadzin Cathedral, Vagharshapat, Armenia is rebuilt by Vahan Mamikonian. | Էջմիածնի Մայր տաճարը, Վաղարշապատ, Հայաստան, վերակառուցվել է Վահան Մամիկոնյանի կողմից։ |
| 484 CE | The Treaty of Nvarsak is signed between Persia and Armenia giving the latter a greater political autonomy and freedom of religious thought. | Պարսկաստանի և Հայաստանի միջև կնքվում է Նվարսակի պայմանագիրը, որը վերջինիս տալիս է ավելի մեծ քաղաքական ինքնավարություն և կրոնական մտքի ազատություն։ |
| 485 CE | Vahan Mamikonian is made marzpan of Armenia. | Վահան Մամիկոնյանը դարձել է Հայաստանի մարզպան։ |
| 506 CE | First Council of Dvin establishes that the Armenian Church did not recognize the Fourth Ecumenical Council. | Դվինի առաջին ժողովը հաստատում է, որ հայ եկեղեցին չի ճանաչել Չորրորդ տիեզերական ժողովը։ |
| c. 554 CE | The Council of Dvin declares the Armenian Church's adherence to the doctrine of monophysitis | Դվինի ժողովը հռչակում է Հայ Եկեղեցու հավատարմությունը մոնոֆիզիտի վարդապետությանը |
| 562 CE | Artashat in Armenia is confirmed as an official trading post between Persia and the Byzantine Empire. | Արտաշատը Հայաստանում հաստատված է որպես պաշտոնական առևտրային կետ Պարսկաստանի և Բյուզանդական կայսրության միջև։ |
| 623 CE | The Byzantine emperor Heraclius attacks the Armenian capital of Dvin. | Բյուզանդական Հերակլիոս կայսրը հարձակվում է հայոց մայրաքաղաք Դվինի վրա։ |
| 640 CE - 650 CE | The Rashidun Caliphate conquers Armenia. | Ռաշիդուն խալիֆայությունը նվաճում է Հայաստանը։ |
| Oct 640 CE | A Muslim Arab force attacks and captures the Armenian capital of Dvin. | Մահմեդական արաբական զորքերը հարձակվում և գրավում են հայոց մայրաքաղաք Դվինը։ |
| 642 CE | Byzantine emperor Constans II attacks the Armenian capital of Dvin. | Բյուզանդիայի Կոստանդս II կայսրը հարձակվում է հայոց մայրաքաղաք Դվինի վրա։ |
| 651 CE | Arab Rashidun Caliphate conquers the Sasanian Empir | Արաբական Ռաշիդուն խալիֆայությունը գրավում է Սասանյան կայսրությունը |
| 701 CE | Armenia is formally annexed as a province of the Umayyad Caliphate. | Հայաստանը պաշտոնապես միացվել է որպես Օմայադների խալիֆայության նահանգ։ |
| 746 CE - 752 CE | Byzantine emperor Constantine V conducts successful campaigns in northern Syria and Armenia. | Բյուզանդիայի կայսր Կոստանդին V-ը հաջող արշավներ է իրականացնում հյուսիսային Սիրիայում և Հայաստանում։ |
| 789 CE | Partav replaces Dvin as the capital of Armenia. | Պարտավը փոխարինում է Դվինին՝ որպես Հայաստանի մայրաքաղաք։ |
| 862 CE | Council of Sirakawan between the Armenian and Byzantine Orthodox Churches discuss Christological issues in an effort to reunify, although ultimately unsuccessful. | Սիրակավանի խորհուրդը հայ և բյուզանդական ուղղափառ եկեղեցիների միջև քննարկում է քրիստոնեական հարցեր՝ փորձելով վերամիավորվել, թեև, ի վերջո, անհաջող: |
| 892 CE | A huge earthquake destroys much of Dvin, the Armenian capital. | Հսկայական երկրաշարժը ավերել է Հայաստանի մայրաքաղաք Դվինի մեծ մասը։ |
| 961 CE | Ani is made the capital of Armeni | Անին դարձել է Հայաստանի մայրաքաղաքը |
| 1001 CE - 1006 CE | The cathedral at Ani is completed by Trdat the Architect. | Անիի մայր տաճարը ավարտում է Տրդատ ճարտարապետը։ |
| 1021 CE - 1022 CE | Byzantine emperor Basil II wins victories in Armenia and Georgia. | Բյուզանդիայի կայսր Բասիլ II-ը հաղթանակներ է տանում Հայաստանում և Վրաստանում։ |
| 16 Aug 1064 CE | Seljuk Turks, under Alp Arslan, sack the former Armenian capital of Ani, then under Byzantine control. | Սելջուկ թուրքերը Ալփ Արսլանի օրոք կողոպտում են Հայաստանի նախկին մայրաքաղաք Անին, որն այնուհետև գտնվում էր Բյուզանդիայի վերահսկողության տակ։ |
| 1124 CE | Georgia captures the city of Ani at the invitation of its Armenian population. | Վրաստանն իր հայ բնակչության հրավերով գրավում է Անի քաղաքը։ |
| 1137 CE | Byzantine emperor John II Komnenos conquers the Rubenids in Armenia and occupies the capital at Anazarbos. | Բյուզանդական կայսր Հովհաննես II Կոմնենոսը նվաճում է Ռուբենիներին Հայաստանում և գրավում մայրաքաղաք Անազարբոսը։ |
| 1206 CE | Georgian forces under Tamar occupy the Armenian cities Erzurum and Kars. | Վրացական զորքերը Թամարի գլխավորությամբ գրավում են հայկական Էրզրումը և Կարսը։ |
| 1209 CE | The Sultan of Ardabil sacks the Georgian-held Armenian city of Ani. | Արդաբիլի սուլթանը կողոպտում է Վրաստանի տիրապետության տակ գտնվող հայկական Անի քաղաքը։ |
| 1236 CE | Dvin, the former capital of Armenia, is destroyed during the Mongol invasion and definitively abandoned. | Հայաստանի նախկին մայրաքաղաք Դվինը ավերված է մոնղոլների արշավանքի ժամանակ և վերջնականապես լքված։ |
