song 51
The night darkened
The night darkened. Our day's works had been done. We thought that the last guest had arrived for the night and the doors in the village were all shut. Only some said the king was to come. We laughed and said `No, it cannot be!'
It seemed there were knocks at the door and we said it was nothing but the wind. We put out the lamps and lay down to sleep. Only some said, `It is the messenger!' We laughed and said `No, it must be the wind!'
There came a sound in the dead of the night. We sleepily thought it was the distant thunder. The earth shook, the walls rocked, and it troubled us in our sleep. Only some said it was the sound of wheels. We said in a drowsy murmur, `No, it must be the rumbling of clouds!'
The night was still dark when the drum sounded. The voice came `Wake up! delay not!' We pressed our hands on our hearts and shuddered with fear. Some said, `Lo, there is the king's flag!' We stood up on our feet and cried `There is no time for delay!'
The king has come---but where are lights, where are wreaths? Where is the throne to seat him? Oh, shame! Oh utter shame! Where is the hall, the decorations? Someone has said, `Vain is this cry! Greet him with empty hands, lead him into thy rooms all bare!'
Open the doors, let the conch-shells be sounded! in the depth of the night has come the king of our dark, dreary house. The thunder roars in the sky. The darkness shudders with lightning. Bring out thy tattered piece of mat and spread it in the courtyard. With the storm has come of a sudden our king of the fearful night.
 

Գիշերը մթնեց, ավարտված էին գործերը օրվա:
Կարծեցինք վերջին հյուրն էլ գիշերվա արդեն ժամանել, եւ գյուղի բոլոր դռներն էին փակ:
Լոկ ոմանք ասին «Արքան պիտի գար»  ծիծաղեցինք թէ «ոչ, դա չի լինի»:

Թվաց դուռն էին թակում, ասացինք ոչինչ է, քամի:
Ջահերը մարած անցանք քնելու:
Լոկ ոմանք ասին, թէ սուրհանդակն է, ծիծաղեցինք «ո՛չ, քամին էր միայն»:

Ձայներ եկան խոր գիշերվա կեսին, ու քնաթաթախ մտածեցինք թէ որոտ է հեռվի:
Երկիրը ցնցվեց, ճոճվեցին պատերն, անհանգստացրեց դա մեզ քնի մեջ,
եւ միայն ոմանք ասացին «ձայնն էր դա անիվների»:
Քնկոտ հորանջով ասացինք  «ոչ, դա աղմուկն է ամպի»

Գիշեր էր դեռ մութ, երբ թմբուկ զարկվեց, եվ ձայն հնչեց «զարթնի՛ր, անհապա՛ղ»:
Ու ձեռքերը մեր սեղմած սրտերիս դողացինք վախից:
Մեկն ասաց «ահա դրոշն արքայի»:
Մենք ոտքի ելանք աղաղակելով «չկա ժամանակ»:

Արքան ժամանեց, բայց ո՞ւր էն ջահերն ու պսակները: Որտե՞ղ է նրա գահը բազմելու:
Օ ամոթ, ամոթ, կատարյալ ամոթ: Ո՞ւր են դահլիճն ու զարդարանքները:
Ինչ որ մեկն ասաց, «Զուր են ողբերը, ողջունեք նրան դատարկ ձեռքերով,
առաջնորդեք իր սենյակը դատարկ:

Դռները բացեք, հնչեցրեք փողեր: Գիշերվա կեսին ժամանեց արքան մեր մութ, մռայլ տան:
Որոտն է ոռնում խավար երկնքում ու մթությունն է շանթով փշրվում:
Բերեք հնամաշ կարպետը նրա փռեք ատյանում:
Փոթորիկի հետ մեր սարսափների գիշերվա արքան այցելեց հանկարծ:

song 52
it is thy dreadful sword
I thought I should ask of thee---but I dared not---the rose wreath thou hadst on thy neck. Thus I waited for the morning, when thou didst depart, to find a few fragments on the bed. And like a beggar I searched in the dawn only for a stray petal or two.
Ah me, what is it I find? What token left of thy love? It is no flower, no spices, no vase of perfumed water. It is thy mighty sword, flashing as a flame, heavy as a bolt of thunder. The young light of morning comes through the window and spread itself upon thy bed. The morning bird twitters and asks, `Woman, what hast thou got?' No, it is no flower, nor spices, nor vase of perfumed water---it is thy dreadful sword.
I sit and muse in wonder, what gift is this of thine. I can find no place to hide it. I am ashamed to wear it, frail as I am, and it hurts me when press it to my bosom. Yet shall I bear in my heart this honour of the burden of pain, this gift of thine.
From now there shall be no fear left for me in this world, and thou shalt be victorious in all my strife. Thou hast left death for my companion and I shall crown him with my life. Thy sword is with me to cut asunder my bonds, and there shall be no fear left for me in the world.
From now I leave off all petty decorations. Lord of my heart, no more shall there be for me waiting and weeping in corners, no more coyness and sweetness of demeanour. Thou hast given me thy sword for adornment. No more doll's decorations for me!
 

Ցանկացա խնդրել Քեզանից, չհանդգնեցի, վարդերի պսակը պարանոցից:
Սպասեցի առավոտյան երբ հեռացար, փնտրելու փշուրներ մահճակալին:
Արշալույսին փնտրեցի մուրացկանի պես, մեկ կամ երկու կորած թերթիկների համար:

Ավաղ ի՞նչ եմ գտել, ի՞նչ թալիսման մնաց ինձ Քո սիրուց,
Ծաղիկներ չեն,կամ համեմունք, ոչ էլ սրվակ անուշաբույր յուղի,
Դա Քո սուրն է, փայլով իր բոցեղեն, ու ծանրագույն, ասես շանթ որոտի:
Պատանի լույսը առավոտի պատուհանն անցնելով փարվում է անկողնուն,
Արշալույսի հավքն է հարցնում կանչով «կին,դու ի՞նչ ստացար»:
Ոչ, ծաղիկներ չեն,կամ համեմունք ոչ էլ սրվակ անուշաբույր յուղի,
Դա ահեղ սուրն է Քո:

Նստում եմ զարմանքով, ապշահար: Ի՞նչ է այս նվերը Քո:
Չեմ ճարում մի տեղ թաքցնելու, եւ երբ ինքս փխրուն, ամաչում եմ կրել:
Ցավեցնում է,երբ կրծքիս եմ սեղմում:
Սակայն կրելու եմ սրտում իմ, պատիվը ցավի այս բեռի, նվերը Քո:

Այսուհետ չի լինելու վախ ինձ մնացած այս աշխարհում,
Եւ Դու կլինես միշտ հաղթանակած իմ ամեն պայքարում:
Դու մահն ես թողել ինձ ուղեկից,իմ կյանքով կթագադրեմ նրան:
Ինձ հետ է սուրը Քո, շղթաներս բոլոր կտրելու:
Եւ վախ չի լինելու ինձ մնացած այս աշխարհում,

Այսուհետ թողնում եմ անօգուտ զարդարանք:
Այլեւս չկա ինձ սպասում ու ողբ անկյուններում, Տէր իմ սրտի:
Ոչ մի ամաչկոտ ու մեղեսիկ վարմունք:
Դու Քո սուրը տվեցիր որպես զարդ, էլ չկա ինձ տիկնիկի հարդարանք:

song 53
Beautiful is thy wristlet

Beautiful is thy wristlet, decked with stars and cunningly wrought in myriad-coloured jewels. But more beautiful to me thy sword with its curve of lightning like the outspread wings of the divine bird of Vishnu, perfectly poised in the angry red light of the sunset.

It quivers like the one last response of life in ecstasy of pain at the final stroke of death; it shines like the pure flame of being burning up earthly sense with one fierce flash.

Beautiful is thy wristlet, decked with starry gems; but thy sword, O lord of thunder, is wrought with uttermost beauty, terrible to behold or think of.

 

Գեղեցիկ է ապարանջանը Քո, զարդարված ասղերով,
ու բազմահնար կոփված. երփներանգ ադամանդներով:
Սակայն ինձ գեղեցիկ է առավել սուրը Քո, իր շեղբով կայծակեղեն,
ինչպես բացված  թեւերը Վիշնու հրաշք թռչունի,
կերտված կատարելապես կատաղի լույսերում բոսոր՝ մայրամուտի:

Այն գալարվում է կարծես մի վերջին պատասխան կյանքի,
սքանչությամբ ցավի, մահվան վերջին հարվածի:
Այն փայլում է ինչպես էության  անաղարտ բոց,
հողեղեն զգացմունքներն այրող, մի վերջին պորթկումով վայրի:

Գեղեցիկ է ապարանջանը քո, զարդարված աստղային ակներով,
Բայց Քո սուրը, Ով Տէր որոտի,
Այն կռված է գեղեցկությամբ անպատմելի,
ահեղ՝ անգամ տեսնելու կամ խորհելու համար:

song 54
I asked nothing from thee
I asked nothing from thee; I uttered not my name to thine ear. When thou took'st thy leave I stood silent. I was alone by the well where the shadow of the tree fell aslant, and the women had gone home with their brown earthen pitchers full to the brim. They called me and shouted, `Come with us, the morning is wearing on to noon.' But I languidly lingered awhile lost in the midst of vague musings.
I heard not thy steps as thou camest. Thine eyes were sad when they fell on me; thy voice was tired as thou spokest low---`Ah, I am a thirsty traveller.' I started up from my day-dreams and poured water from my jar on thy joined palms. The leaves rustled overhead; the cuckoo sang from the unseen dark, and perfume of babla flowers came from the bend of the road.
I stood speechless with shame when my name thou didst ask. Indeed, what had I done for thee to keep me in remembrance? But the memory that I could give water to thee to allay thy thirst will cling to my heart and enfold it in sweetness. The morning hour is late, the bird sings in weary notes, neem leaves rustle overhead and I sit and think and think.
 

Ես չխնդրեցի Քեզանից ոչինչ, եւ ունկիդ անունն իմ չթոթվեցի:
Երբ հեռացար, մնացի լուռ կանգնած:
Ես մենակ էի ջրհորի մոտ, ուր ծառի ստվերն էր ոլորված:
Կանայք արդեն գնացել էին տուն, հողածեփ կուժերը մինչեւ պռունկ լցրած:
Նրանք կանչեցին ինձ «եկ մեզ հետ, առավոտն է թքվում ցերեկվա»,
Սակայն թափառեցի երկար, խոհերի մշուշում մոլորված:

Չլսեցի քայլերը Քո երբ մոտեցար, աչքերդ թախծոտ էին երբ ընկան վրաս,
Հոգնած էր ձայնը Քո երբ խոսեցիր մեղմաբար «է~հ, ճամփորդ եմ ես ծարաված»:
Անուրջներիցս վեր թռա, թասիցս ջուր լցրեցի, կցորդված զույգ ափերիդ:
Վերեւում տերեւն էր սոսափում, անտես խավարում  երգում էր կկուն,
Եւ ոլորանից ճանապարհի, լորենու ծաղիկներն էին բուրում:

Կանգնեցի համրացած, անունս երբ հարցրեցիր,
վերջապես ի՞նչ էր արածն իմ, անունս պահես Քո մտքում:
Սակայն հուշը որ ջուր եմ մատուցել Քեզ, ծարավդ հագեցնելու,
Պիտի զրնգա իմ սրտում, պարուրի քաղցրությամբ անուշ:

Առավոտյան ժամն է արդեն ուշ, թռչունի երգի ձայնն է հոգնած,
Խնկի տերեւներն են շրշում վերում, ես նստել եմ խորհում եմ ու խորհում:

song 55
Languor is upon your heart
Languor is upon your heart and the slumber is still on your eyes.

Has not the word come to you that the flower is reigning in splendour among thorns? Wake, oh awaken! let not the time pass in vain!

At the end of the stony path, in the country of virgin solitude, my friend is sitting all alone. Deceive him not. Wake, oh awaken!

What if the sky pants and trembles with the heat of the midday sun---what if the burning sand spreads its mantle of thirst---

Is there no joy in the deep of your heart? At every footfall of yours, will not the harp of the road break out in sweet music of pain?

Թմրությունը սիրտդ պարուրած, եւ քունը կախված աչքերիդ:

Չի՞ հասել դեռ խոսքը քեզ, որ ծաղիկունքն է մացառուտում շքեղությամբ իշխում:
Զարթնիր ո~վ զվարթուն, թող ժամանակը չանցնի զուր:

Քարքարոտ ճանապարհի վերջին, այն կուսական մենության երկրում,
իմ ընկերն է նստած մեն մենակ, մի խորամանկիր նրան, զարթնիր ո~վ զվարթուն:

Իսկ եթե երկինքը դողա ու տրոփի կեսօրվա արեւի տապո՞վ,
իսկ եթէ ավազն այրող ծարավի իր թիկնոցը փռի՞:

Մի՞թէ չկա բերկրանք խորքերում քո սրտի,
մի՞թէ ոտքերիդ ամեն քայլին, չի պայթի քնարը ճանապարհի,
քաղցրանուշ մեղեդիներով ցավի:

song 56
Thus it is that thy joy in me is so full

Thus it is that thy joy in me is so full. Thus it is that thou hast come down to me. O thou lord of all heavens, where would be thy love if I were not?

Thou hast taken me as thy partner of all this wealth. In my heart is the endless play of thy delight. In my life thy will is ever taking shape.

And for this, thou who art the King of kings hast decked thyself in beauty to captivate my heart. And for this thy love loses itself in the love of thy lover, and there art thou seen in the perfect union of two.

Ահա թէ ինչու Քո բերկրանքը իմ մեջ լիառատ է այսքան,
Ահա թէ ինչու, Դու իջել ես վար,  ինձ մոտ:
Ո~վ Դու Տէր երկինքների բոլոր, առանց ինձ ո՞ւր կլիներ սերը Քո:

Ինձ զուգընկեր կոչեցիր Քեզ,այս ամբողջ հարստության,
Սրտումս անսահման խաղն է Քո վայելքի,
իմ կյանքում՝կամքն է Քո որ առնում է ձեւ:

Հենց դրա համար,Դու Արքադ արքաների՝իմ սիրտը գերելու
Գեղեցկությամբ զարդարեցիր Ինքդ Քեզ:
Հենց դրա համար սերը Քո կորցնում է իրեն սիրո մեջ՝ քո սիրածի,
Եւ դառնում ես Դու նշմարելի, կատարյալ միության մեջ երկուսի:

song 57
Light, my light

Light, my light, the world-filling light, the eye-kissing light, heart-sweetening light!

Ah, the light dances, my darling, at the centre of my life; the light strikes, my darling, the chords of my love; the sky opens, the wind runs wild, laughter passes over the earth.

The butterflies spread their sails on the sea of light. Lilies and jasmines surge up on the crest of the waves of light.

The light is shattered into gold on every cloud, my darling, and it scatters gems in profusion.

Mirth spreads from leaf to leaf, my darling, and gladness without measure. The heaven's river has drowned its banks and the flood of joy is abroad.

Light, my light, the world-filling light, the eye-kissing light, heart-sweetening light!

Ah, the light dances, my darling, at the centre of my life; the light strikes, my darling, the chords of my love; the sky opens, the wind runs wild, laughter passes over the earth.

The butterflies spread their sails on the sea of light. Lilies and jasmines surge up on the crest of the waves of light.

The light is shattered into gold on every cloud, my darling, and it scatters gems in profusion.

Mirth spreads from leaf to leaf, my darling, and gladness without measure. The heaven's river has drowned its banks and the flood of joy is abroad.

Լույս իմ լուսո, լույս աշխարհալույս, ակնհամբույր լույս, լույս սրտանուշ:

Իմ սիրելիս, պարում է լույսը, առանցքում իմ կյանքի,
Լույսը հարվածում է լարերին իմ սիրո, սիրելիդ իմ:
Երկինքն է բացվում, սուրում է ազատ քամին,
ու ծիծաղն է վազում աշխարհի դեմքին:

Թիփեռներն են պարզել առագաստներն իրենց ծովի վրա լույսի,
Հասմիկ եւ շուշաններ բարձրանում են լուսէ ալիքների բաշին:

Լույսը ամեն ամպին փշրվել է ոսկու, իմ սիրելիս, ու շաղում է, շաղում գանձեր լիուլի:

Ցնծություն է հորդում տերեւից տերեւ, սիրլիդ իմ, զվարդություն անչափելի:

Դրախտի գետն է խորտակել ափերն իր, եւ բերկրանքը սահմաններ չունի:

song 58
Let all the strains of joy mingle in my last song

Let all the strains of joy mingle in my last song---the joy that makes the earth flow over in the riotous excess of the grass, the joy that sets the twin brothers, life and death, dancing over the wide world, the joy that sweeps in with the tempest, shaking and waking all life with laughter, the joy that sits still with its tears on the open red lotus of pain, and the joy that throws everything it has upon the dust, and knows not a word. 

Թող բոլոր շիթերն իմ բերկրանքի, միանան իմ վերջին երգում:
- Բերկրանք, որով երկիրն է հոսում ըմբոստ ընդվզումի մեջ խոտերի:
Բերկրանք, որ զույգ եղբայրներին՝ կյանք ու մահին, արձակ աշխարհում կանչում է պարի:
Բերկրանք որ ներխուժում է փոթորկով, ցնցում, արթնացնում ամենայն կյանք ծիծաղով:
Բերկրանք, որ նստում է անշարժ իր արցունքներով բացված կարմիր շուշանի վրա ցավի,
Եւ բերկրանք, որ փուշու մեջ է նետում ամենը՝ ինչ ունի,եւ որը ոչ մի բառ չգիտի:

song 59
Yes, I know, this is nothing but thy love

Yes, I know, this is nothing but thy love, O beloved of my heart---this golden light that dances upon the leaves, these idle clouds sailing across the sky, this passing breeze leaving its coolness upon my forehead.

The morning light has flooded my eyes---this is thy message to my heart. Thy face is bent from above, thy eyes look down on my eyes, and my heart has touched thy feet.

Ես գիտեմ սա ուրիշ բան չէ քան սերը Քո, Ո~վ սիրելիդ իմ սրտի
– ոսկեղեն լույսը այս, տերեւների վրա պարող,
երկինքը նավորդող ամպերը այս պարապ,
ճակատիս զովությունն իր թողնող զեփյուռը այս:

Լույսն առավոտի հեղեղեց աչքերը իմ
– սա պատգամն է Քո իմ սրտին:
Դեմքը Քո կախվել է երկնքից, աչքերդ նայեցին աչքերիս
 եւ սիրտս հպվեց Քո ոտքերին:

song 60
On the seashore of endless worlds children meet

On the seashore of endless worlds children meet. The infinite sky is motionless overhead and the restless water is boisterous. On the seashore of endless worlds the children meet with shouts and dances.

They build their houses with sand and they play with empty shells. With withered leaves they weave their boats and smilingly float them on the vast deep. Children have their play on the seashore of worlds.

They know not how to swim, they know not how to cast nets. Pearl fishers dive for pearls, merchants sail in their ships, while children gather pebbles and scatter them again. they seek not for hidden treasures, they know not how to cast nets.

The sea surges up with laughter and pale gleams the smile of the sea beach. Death-dealing waves sing meaningless ballads to the children, even like a mother while rocking her baby's cradle. The sea plays with children, and pale gleams the smile of the sea beach.

On the seashore of endless worlds children meet. Tempest roams in the pathless sky, ships get wrecked in the trackless water, death is abroad and children play. On the seashore of endless worlds is the great meeting of children.

Ափերին անվերջ աշխարհների մանուկներն են հանդիպում:
Գլխավերեւում անսահման երկինքը անշարժ, եւ ջուրն ալեկոծ անդադար:
Անվերջ աշխարհների ափերին մանուկներն են հանդիպում, աղմուկով ու պարերով:

Ու կառուցում են տներն իրենց ավազով, խաղում են դատարկ խեցիներով:
Չոր տերեւներից հյուսում են նավեր, ու սահեցնում ժպիտով անդունդի վրա անհատակ:
Էրեխեքը իրենց խաղն ունեն ծովափին աշխարհների:

Նրանք չգինտեն ինչես լողալ, չգիտեն ինչպես ցանց գցել:
Մարգարտորսը սուզվում է գոհարի, վաճառականերն են լողում նավերով իրենց,
երբ մանուկները խիճ են հավաքում ու ցրում նորից,
չեն փնտրում թաքնված գանձեր, եւ չգիտեն ինչպես ցանց գցել:

Ալեկոծվում է ծովը ծիծաղով, գունատ շողում է ժպիտը ծովափի:
Մահաբեր ալիքները երգում են նրանց բալլադներ անմիտ, կարծես թէ մայրը ճոճն օրորելիս:
Խաղում է ծովը մանուկների հետ, գունատ շողում է ժպիտը ծովափի:

Ափերին անվերջ աշխարհների մանուկներն են հանդիպում, հողմը սուրում է երկնքում անծիր,
նավերն են բեկվում ծովերում անշավիղ, մահն ամենուր է, մանուկներն են խաղում:
Ափերին անվերջ աշխարհների, մանուկների հանդիպումն է մեծ:

song 61
The sleep that flits on baby's eye

The sleep that flits on baby's eyes---does anybody know from where it comes? Yes, there is a rumour that it has its dwelling where, in the fairy village among shadows of the forest dimly lit with glow-worms, there hang two timid buds of enchantment. From there it comes to kiss baby's eyes.

The smile that flickers on baby's lips when he sleeps---does anybody know where it was born? Yes, there is a rumour that a young pale beam of a crescent moon touched the edge of a vanishing autumn cloud, and there the smile was first born in the dream of a dew-washed morning---the smile that flickers on baby's lips when he sleeps.

The sweet, soft freshness that blooms on baby's limbs---does anybody know where it was hidden so long? Yes, when the mother was a young girl it lay pervading her heart in tender and silent mystery of love---the sweet, soft freshness that has bloomed on baby's limbs.

 

Քունը որ փարվում է մանկան աչերին, կա՞ մեկը որ գետէ որտեղից է գալիս:
Այո, կա շշուկ, թե այն ապրում է այնտեղ, փերիների գյուղում անտառի ստվերների մեջ,
Աղոտ լուսավորված լուսատու թրթուրներով, ուր կախված են հմայքի երկու երկչոտ կոկոն:
Նա այնտեղից է գալիս, համբուրելու աչերը ձագուկի:

Ժպիտը որ շողում է, շուրթին քնած մանկան, կա՞ մեկը որ գետէ, որտեղ է այն ծնված:
Այո, կա շշուկ թէ նորալուսնի պատանի շողը դալուկ, հպվեց աշնանային վերացող ամպիկին,
եւ այնտեղ ժպիտը ծնվեց, երազներում ցողերով լվացված առավոտի:
Ժպիտը որ շողում է, շուրթերին քնած մանկան:

Անուշ քաղցրությունն այն, որ ծաղկում է տոտիկ-թաթիկնրին մանկան,
Կա՞ մեկը որ գիտէ, թե որտեղ էր պահված այսքան ժամանակ:
Այո, երբ մայրը նրա աղջիկ էր փոքրիկ, այն սիրո լուռ ու քնքուշ հրաշքով,
թափանցեց սիրտը նրա. անուշ քաղցրությունն այն, որ ծաղկեց տոտիկ-թաթիկնրին մանկան:

song 62
When I bring to you coloured toys

When I bring to you coloured toys, my child, I understand why there is such a play of colours on clouds, on water, and why flowers are painted in tints---when I give coloured toys to you, my child.

When I sing to make you dance I truly now why there is music in leaves, and why waves send their chorus of voices to the heart of the listening earth---when I sing to make you dance.

When I bring sweet things to your greedy hands I know why there is honey in the cup of the flowers and why fruits are secretly filled with sweet juice---when I bring sweet things to your greedy hands.

When I kiss your face to make you smile, my darling, I surely understand what pleasure streams from the sky in morning light, and what delight that is that is which the summer breeze brings to my body---when I kiss you to make you smile.

 

Երբ քեզ բերեցի խաղալիքներ գունազարդ իմ բալիկ,
Ես հասկացա թէ ինչու է գույների խաղն այսքան ամպերի, ջրերի վրա,
Եւ թէ ինչու ծաղիկներն են ներկված երբներանգ.
Երբ քեզ բերեցի խաղալիքներ գունազարդ իմ բալիկ:

Երբ երգեցի որ պարեցնեմ քեզ, ես ճշմարտապես հասկացա,
Թէ ինչու տերեւներում կա մեղեդի,
Եւ ինչու ալեիքներն են բազմահունչն իրենց ձայնի, առաքում ունկընդրող երկրի սրտին.
Երբ երգեցի որ պարեցնեմ քեզ:

Երբ քաղցրեղեն բերեցի քո թաթիկներին ագահիկ,
Հասկացա թէ ինչու մեղր կա ծաղկունքի բաժակում,
Եւ ինչու մրգերն են ծածուկ պաշարում քաղրություն.
Երբ քաղցրեղեն բերեցի քո թաթիկներին ագահիկ:

Երբ քո երեսը համբուրեցի, որ դու ժպտաս իմ անուշիկ,
Վստահորեն հասկացա, թէ ին~չ վայելք է հոսում երկնքից, լուսի մեջ առավոտյան,
Եւ թէ ինչ բերկրանք է դա, որ զեփյուռն ամառվա բերում է իմ մարմնին.
Երբ քո երեսը համբուրեցի, որ դու ժպտաս:

song 63
Thou hast made me known to friends

Thou hast made me known to friends whom I knew not. Thou hast given me seats in homes not my own. Thou hast brought the distant near and made a brother of the stranger.

I am uneasy at heart when I have to leave my accustomed shelter; I forget that there abides the old in the new, and that there also thou abidest.

Through birth and death, in this world or in others, wherever thou leadest me it is thou, the same, the one companion of my endless life who ever linkest my heart with bonds of joy to the unfamiliar.

When one knows thee, then alien there is none, then no door is shut. Oh, grant me my prayer that I may never lose the bliss of the touch of the one in the play of many.

Դու ճանաչեցրիր ինձ ընկերների, ում չգիտէի:
Տվիր ինձ աթոռ ընտանիքներում, որ իմը չէին:
Դու հեռավորը բերեցիր մոտիկ ու եղբայր դարձրիր օտարականին:

Նեղվում է սիրտս, իմ սովորական ծածկը լքելիս,
Մոռանալով որ,այլուր էլ հինն է ապրում  նորի մեջ,
Ու այնտեղ նույնպես բնակվում ես Դու:

Ծնունդից մինչ մահ, աշխարհներում ա՛յս, եւ բոլոր ուրիշ,
Ուր էլ որ Դու ինձ առաջնորդեցիր,
Դու մշտապես նույն, մեկ ուղեկիցն իմ անվախճան կյանքի,
Ով կապեց սիրտն իմ կապով բերկրանքի՝ նոր - անսովորին:

Երբ Քեզ ճանաչեն, էլ չունեն օտար, եւ կամ փակ դռներ:
Օ~ պարգեւիր ինձ աղերսանքը իմ,
Չկորցնել երբեք երանությունը հպվելու Մեկիդ՝ խաղում բոլորի:

song 64
On the slope of the desolate river

On the slope of the desolate river among tall grasses I asked her, `Maiden, where do you go shading your lamp with your mantle? My house is all dark and lonesome---lend me your light!' she raised her dark eyes for a moment and looked at my face through the dusk. `I have come to the river,' she said, `to float my lamp on the stream when the daylight wanes in the west.' I stood alone among tall grasses and watched the timid flame of her lamp uselessly drifting in the tide.

In the silence of gathering night I asked her, `Maiden, your lights are all lit---then where do you go with your lamp? My house is all dark and lonesome---lend me your light.' She raised her dark eyes on my face and stood for a moment doubtful. `I have come,' she said at last, `to dedicate my lamp to the sky.' I stood and watched her light uselessly burning in the void.

In the moonless gloom of midnight I ask her, `Maiden, what is your quest, holding the lamp near your heart? My house is all dark and lonesome---lend me your light.' She stopped for a minute and thought and gazed at my face in the dark. `I have brought my light,' she said, `to join the carnival of lamps.' I stood and watched her little lamp uselessly lost among lights.

 

Ամայի գետի ձորակի, սեզերում երկար, հարցրեցի նրան
«Աղջիկ ո՞ւր ես գնում, թիկնոցիդ տակ լապտերդ պահած»
Խավար է տունն իմ ու լքված: Փոխ տուր լապտերդ ինձ:
Բարձրացրեց մուգ աչքերը մի պահ, աղջամուղջի միջով նայեց դեմքիս,
«ես եկա գետի մոտ,» նա ասաց, «լապտերն իմ հանձնելու հոսանքին
երբ լույսը օրվա արեւմուտքում մարի»:
Կանգնեցի միայնակ սեզերում երկար,
նայեցի ալիքների վրա զուր օրորվող, նրա լապտերի երկչոտ լուսին:

Թանձրացող գիշերվա լռության մեջ հարցրեցի ես նրան
«Աղջիկ, քո բոլոր լապտերներն են վառված, էլ ո՞ւր ես գնում լապտերով քո»
Բարձրացրեց մուգ աչքերն իմ դեմքին,
Վարանած կանգ առավ մի պահ, «Ես եկա ընծայելու լապտերն իմ երկնքին»:
Կանգնեցի ու նայեցի նրա լույսի, ունայնության մեջ, զուր առկայծումին:

Անլուսին խավարում կեսգիշերի, հարցրեցի ես նրան
«Աղջիկ, ի՞նչ է ուղտագնացությունը քո, լապտերդ սրտիդ մոտ պահած:
Խավար է տուն իմ ու լքված. Փոխ տուր քո լապտերը ինձ:»
Նա մի րոպե կանգնեց, խորհեց ու նայեց դեմքիս մթի մեջ:
«Ես բերել եմ լույսն իմ միանալու, պարահանդեսին լապտերների:»
Կանգնեցի նայեցի փոքրիկ կանթեղին նրա, լույսերում անօգուտ կորած:

song 65
What divine drink wouldst thou have

What divine drink wouldst thou have, my God, from this overflowing cup of my life?

My poet, is it thy delight to see thy creation through my eyes and to stand at the portals of my ears silently to listen to thine own eternal harmony?

Thy world is weaving words in my mind and thy joy is adding music to them. Thou givest thyself to me in love and then feelest thine own entire sweetness in me.

Ի՞նչ հրաշալի խմիչք ըմպեցիր, իմ Աստված,
Լիառատ բաժակից իմ կյանքի:

Իմ Երգիչ, վայե՞լք է դա Քեզ, Քո արարածը տեսնել աչքերով իմ,
Ու կանգնած դռանն իմ ունկերի, լուռ ունկընդրել
Հենց Քո իսկ ներդաշնակությունն հավերժի:

Քո աշխարհն իմ մտքում օրորում է բառեր,
Եւ բերկրանքդ, մեղեդի է կցում:
Դու Քեզ սիրո միջոցով հանձնեցիր ինձ, եւ հետո ճաշակեցիր իմ մեջ,
Հենց Քո իսկ քաղցրությունը համակ:

song 66
She who ever had remained in the depth of my being

She who ever had remained in the depth of my being, in the twilight of gleams and of glimpses; she who never opened her veils in the morning light, will be my last gift to thee, my God, folded in my final song.

Words have wooed yet failed to win her; persuasion has stretched to her its eager arms in vain.

I have roamed from country to country keeping her in the core of my heart, and around her have risen and fallen the growth and decay of my life.

Over my thoughts and actions, my slumbers and dreams, she reigned yet dwelled alone and apart.

many a man knocked at my door and asked for her and turned away in despair.

There was none in the world who ever saw her face to face, and she remained in her loneliness waiting for thy recognition.

 

Նա ով հավերժ մնաց խորքում էության իմ, առկածումների ու ցոլքերի մթնշաղում,
Ով երբեք չբացեց քողն իր լույսին առավոտի, կլինի իմ վերջին նվերնը Քեզ, իմ Տէր՝
Իմ վերջին երգում ամփոփված:

Բառերը սիրահետեցին, չկարողացան տիրել նրան,
համոզմունքն իզուր մեկնեց բազուկներն իր դեպի նա:
Թափառեցի Ես երկրէ երկիր, պահելով նրան խորքում սրտիս,
եւ նրա շուրջ են բարձրացել ու տապալվել, վերելք ու անկում իմ կյանքի:

Իմ մտքերի, գործերի վրա, իղձերիս ու երազանքներիս,
իշխել է նա, սակայն եղել միշտ մեկուսի ու միայնակ:

Շատերն են դուռն իմ թակել ու խնդրել նրան, եվ սակայն մերժվել հուսահատ

Չկա մեկը այս աշխարհում, ով դեմքով տեսել է նրան,
նա մնացել է իր մենության մէջ, սպասումով Քո ճանաչման:

song 67
Thou art the sky and thou art the nest

Thou art the sky and thou art the nest as well.

O thou beautiful, there in the nest is thy love that encloses the soul with colours and sounds and odours.

There comes the morning with the golden basket in her right hand bearing the wreath of beauty, silently to crown the earth.

And there comes the evening over the lonely meadows deserted by herds, through trackless paths, carrying cool draughts of peace in her golden pitcher from the western ocean of rest.

But there, where spreads the infinite sky for the soul to take her flight in, reigns the stainless white radiance. There is no day nor night, nor form nor colour, and never, never a word.

Դու երկինքն ես, ու Դու բույնն ես նաեւ:

Ո~վ Դու գեղանի, այնտեղ բույնի մեջ, այդ Քո սերն է որ պարուրում է հոգին գույներով, ձայներով ու բույրերով:

Ահա առավոտն է գալիս ոսկեղեն զամբյուղով իր, կրելով աջ ձեռքին գեղեցկության պսակ, երկիրը թագադրելու լռիկ:

Եւ ահա իջնում է երեկոն, միայնակ մարգագետիններին լքված,
Բերելով անծիր ճամփաներով, ոսկեղեն սափորով իր, անդորրի օվկեանից արեւմուտքի ուրվագիծը խաղաղության:

Սակայն այնտեղ, ուր հոգու ճախրանքի համար սփռված է երկինքն անափ, իշխում է ճաճանչն անանցական:
Այնտեղ չկա ցերեկ, չկա գիշեր, չկա ձեւ եւ չկա գույն, եւ երբեք, երբեք չկան բառեր:

song 68
Thy sunbeam comes upon this earth of mine

Thy sunbeam comes upon this earth of mine with arms outstretched and stands at my door the livelong day to carry back to thy feet clouds made of my tears and sighs and songs.

With fond delight thou wrappest about thy starry breast that mantle of misty cloud, turning it into numberless shapes and folds and colouring it with hues everchanging.

It is so light and so fleeting, tender and tearful and dark, that is why thou lovest it, O thou spotless and serene. And that is why it may cover thy awful white light with its pathetic shadows.

Քո շողն արեւի գրկաբաց իջնում է իմ երկրին,
Կենսաձիգ օրն ամբողջ կագնում դռանս առաջ,
Որպեսզի ոտքերիդ առաջ մատուցի ամպերը հյուսված
իմ արցունքներից, հոգոցներից ու երգերից:

Սիրավառ քնքշանքով, պարուրում ես աստազարդ կուրծքը Քո
Այդ ամպէ խոնավ թիկնոցով, անհամար ձեւեր եւ ծալքեր տալով,
Ներկելով անթիվ երանգներով հարափափոխ:

Այնքան թեթեւ է դա ու անցողիկ, քնքուշ, արցունքախառն ու մութ,
Եւ դրա համար դու այն սիրեցիր, Ով Դու, անթերի ու ջինջ:
Եւ սիրուդ պատճառով այն կարող է ծածկել,
Ահավոր ճերմակ լույսը Քո, իր խղճուկ ստվերներով: 

song 69
The same stream of life that runs through my veins

The same stream of life that runs through my veins night and day runs through the world and dances in rhythmic measures.

It is the same life that shoots in joy through the dust of the earth in numberless blades of grass and breaks into tumultuous waves of leaves and flowers.

It is the same life that is rocked in the ocean-cradle of birth and of death, in ebb and in flow.

I feel my limbs are made glorious by the touch of this world of life. And my pride is from the life-throb of ages dancing in my blood this moment.

Նույն հոսանքը կյանքի, որ վազում է երակներում իմ գիշեր ու զօր, հոսում է աշխարհի միջով ու պարում համաչափ դափով:

Նույն կյանքն է, որ հողի փոշու միջով, բերկրանքով հորդում է շեղբերին անթիվ խոտերի,
եւ փշրվում տերեւ ու ծաղկունքի աղմկոտ ալիքների:

Այդ նույն կյանքն է, որ ճոճվում է օրորոցում ծնունդի եւ մահվան օվկիանոսի,
վերելքներերի մէջ եւ անկումներում:

Ձեռք ու ոտքն իմ կարծես թէ դառնում են հաղթական հպումից այս կյանքի աշխարհի,
Եւ հպարտությունն իմ, հիմա արյանս մեջ պարող հավերժական բաբախումից է կյանքի:

song 70
Is it beyond thee to be glad

Is it beyond thee to be glad with the gladness of this rhythm? to be tossed and lost and broken in the whirl of this fearful joy?

All things rush on, they stop not, they look not behind, no power can hold them back, they rush on.

Keeping steps with that restless, rapid music, seasons come dancing and pass away---colours, tunes, and perfumes pour in endless cascades in the abounding joy that scatters and gives up and dies every moment.

 

Մի՞թէ վէր է դա քեզանից, ուրախանալ այս բերկրանքով դափի, շպրտվել կորել ու կոտրվել հորձանուտում այս սարսափալի վայելքի:

Ամեն ինչ վազում է, առանց դադարի, հետ չնայելով երբեք, չկա մի զորություն նրանց պահելու հետ, առաջ են սուրում անընդմեջ:

Այս անլուռ ու խելառ մեղեդուն համաքայլ, եղանակներ են պարելով գալիս ու անցնում – հեղվում են անվերջ ջրվեժով՝ գույներ, հնչուններ ու բուրմունքներ լիառատ բերկրանքում, որ ցրվելով բաշխվում, ու մեռնում է ամեն պահ: 

song 71
That I should make much of myself
That I should make much of myself and turn it on all sides, thus casting coloured shadows on thy radiance---such is thy maya.

Thou settest a barrier in thine own being and then callest thy severed self in myriad notes. This thy self-separation has taken body in me.

The poignant song is echoed through all the sky in many-coloured tears and smiles, alarms and hopes; waves rise up and sink again, dreams break and form. In me is thy own defeat of self.

This screen that thou hast raised is painted with innumerable figures with the brush of the night and the day. Behind it thy seat is woven in wondrous mysteries of curves, casting away all barren lines of straightness.

The great pageant of thee and me has overspread the sky. With the tune of thee and me all the air is vibrant, and all ages pass with the hiding and seeking of thee and me.

Որ պիտի առավելը կերտեմ ինձանից, շրջելով բոլոր կողերին, նետելով գունավոր ստվերներ Քո պայծառության վրա
– այդպիսին է պատրանքը Քո:

Սահմանափակեցիր ինքդ էությունը քո, եւ առանձնացած եսին կանչեցիր անահամար ձայներով:
Քո ինքնաբաժանումը այս, մարմին է առել իմ մէջ այսօր:

Ողբաձայն երգը բոլոր երկինքներով արձագանքեց երբներանգ արցունքներում ու ժպիտներում, հույզերում եւ հույսերում,
ալիքները են բարդվում ու խորտակվում  կրկին, երազները չքվում ու կրկին առնում ձեւ: Իմ մեջ պարտությունն է Քո, հենց Քեզ:

Կտավը որ քաշել ես Դու, զարդարված է պատկերներով անթիվ, վրձիններով գիշերվա եւ ցերեկվա:
Դրանից անդին աթոռն է Քո հյուսված հարաշալի գաղտնիքների  գալարներով, դեն գցելով բոլոր ամուլ ուղիղները խիստ:

Մեծ շքահանդեսը Քո եւ իմ, պարածածկել է երկինքը ողջ,
Մեղեդիով Քո եւ իմ, թրթռուն է եթերն ամբողջ, բոլոր դարերն են ացնում ու չքանում, փնտրելով Քեզ եւ ինձ:

song 72
He it is, the innermost one

He it is, the innermost one, who awakens my being with his deep hidden touches.

He it is who puts his enchantment upon these eyes and joyfully plays on the chords of my heart in varied cadence of pleasure and pain.

He it is who weaves the web of this maya in evanescent hues of gold and silver, blue and green, and lets peep out through the folds his feet, at whose touch I forget myself.

Days come and ages pass, and it is ever he who moves my heart in many a name, in many a guise, in many a rapture of joy and of sorrow.

 

Այդ Նա է, Նվիրականը, Ով արթնացնում է էությունն իմ, իր խորհրդավոր հպումով հուշիկ:

Այդ Նա է, ով իր թովչանքով հմայում է աչերն իմ, եւ բերկրառատ խաղում լարերին իմ սրտի՝ բազմազան հանգերով, հաճուքի ու ցավի:

Այդ Նա է, որ հուսում է ոստայն այս պատրանքի, հպանցիկ երանգներով ոսկու եւ արծաթի, կապույտ ու կանաչի, ծալքերի միջից արձակելով առկայծումն իր ոտքերի, ում հպումից ես մոռանում եմ ինձ:

Օրեր են գալիս ու դարերը անցնում, եւ այդ Նա է հավերժ, ով իմ սիրտն է շոյում, անթիվ անուններում, պատկերներում անթիվ, անհամար հորձանքներում վայելքի ու վշտի:

song 74
Deliverance is not for me in renunciation

Deliverance is not for me in renunciation. I feel the embrace of freedom in a thousand bonds of delight.

Thou ever pourest for me the fresh draught of thy wine of various colours and fragrance, filling this earthen vessel to the brim.

My world will light its hundred different lamps with thy flame and place them before the altar of thy temple.

No, I will never shut the doors of my senses. The delights of sight and hearing and touch will bear thy delight.

Yes, all my illusions will burn into illumination of joy, and all my desires ripen into fruits of love.

 

Փրկություն չկա ինձ հրաժարումով, Ես ազատության գիրկն եմ զգում,
վայելքի հազարավոր կապերում:

Դու ընդմիշտ թարմ գինի ես մատուցում ինձ, գույներով հազար, բուրմունքներով:
Հողեղեն անոթը այս, մինչեւ պռունկ լցնելով:

Աշխարհն իմ կվառի բյուր լապտերներն իր տարբեր, Քո կրակով,
եւ կշարի դրանք բեմի առաջ, Քո տաճարի:

Չէ, երբեք չեմ փակի, զգացմունքի դռերները իմ:
Վայելքը տեսնելու, լսելու, շոշափելու կկրի բերկրանքը Քո:

Այո, բոլոր պատրանքերն իմ կայրվեն բերկրանքի ցոլքերում,
եւ բոլոր իղձերը իմ, կծաղկեն սիրու պտուղներում: 

song 75
The day is no more

The day is no more, the shadow is upon the earth. It is time that I go to the stream to fill my pitcher.

The evening air is eager with the sad music of the water. Ah, it calls me out into the dusk. In the lonely lane there is no passer-by, the wind is up, the ripples are rampant in the river.

I know not if I shall come back home. I know not whom I shall chance to meet. There at the fording in the little boat the unknown man plays upon his lute.

 

Օրն անցավ, ստվերներն են կախվել երկրի վրա, ժամանակն է գետը գնամ կուժս լցնելու:

Երեկոյան օդն է եռանդում, ջրերի մեղեդիով տխուր, այն կանչում է ինձ դեպի աղջամուղջ:
Արահետում լքված չկան անցորդներ, խայտում է ծպանքը գետակում:

Չգիտեմ, թէ կդառնամ ես տուն, չգիեմ թէ ում կպատահեմ:
Այնտեղ ջրի վրա նավակում փոքրիկ, իր վինն է նվագում անծանոթ մի մարդ:

song 76
Thy gifts to us mortals

Thy gifts to us mortals fulfil all our needs and yet run back to thee undiminished.

The river has its everyday work to do and hastens through fields and hamlets; yet its incessant stream winds towards the washing of thy feet.

The flower sweetens the air with its perfume; yet its last service is to offer itself to thee.

Thy worship does not impoverish the world.

From the words of the poet men take what meanings please them; yet their last meaning points to thee.

Քո նվերնրը մեզ՝ մահկանացուներիս, հոգում են մեր կարիքները բոլոր,
Եւ սակայն վերադառնում են Քեզ աննվազուն:

Գետն իր ամենօրյա  դաշետեր ու գյուղեր անցնելու աշխատանքն ունի,
Եւ սակայն անխոջն ընթացքը նրա, շտապում է ցողելու ոտքերը Քո:

Ծաղիկն իր բուրմունքով, եթերն է քաղցրացնում, սակայն նրա ծառայությունը վերջին,
Ինքն իրեն մատուցելն է Քեզ:

Երկիրը երկրպագությամբ Քո, չի աղքատանում:

Մարդիկ պոետի բառերից, վերցնում են ինչ հաճո է իրենց մտքին,
Սակայն Դու ես ամենամփոփ դրանց իմաստը վերջին: