Նարեկ - Մկրտիչ Խերանյան

Բան ԾԱ

Սրտի խորքերից խոսք Աստուծո հետ

Ա

Արդ, ես մահացուս ամենապատիր՝ երկրածնի՜ միթե պաղատեցի մի,
Որին ընդունայն է աղաղակել. Մահկանացուի՞ միթե բանական,
Որից փրկություն հուսալը լինի սնոտի ու սուտ. Ոմն եղծականի՞,
Որի զորությունն անուժ խոսքի պես լինի զուր, նանիր.
Երկրավոր գահակալ իշխանների՞,
Որոնց բարիքներն էլ իրենց նման լինեն անցավոր.
Հարազատ եղբո՞ր,
Որն ինքն էլ կարոտ լինի իր անձի անդորրությանը.
Հո՞րն իմ երկրավոր,
Որի օրերի նվազության հետ խնամքն էլ է պակասել.
Ինձ ծնող մո՞րս,
Որ հրաժարված լինելով կյանքից՝ գութն է ցամաքել.
Արդյոք աշխարհի թագավորների՞ն,
Որոնք մեռցնելու, քան թե կյանք տալու հնարքներ են միշտ մտածում միայն,–
Այլ քե՜զ դիմեցի, բարերա՛ր Աստված, օրհնյալ ի բարձունս,
Որ կենդանի ես և կենդանություն կտաս բոլորին.
Եվ մահից հետո էլ անեղծապես կարող ես նորոգել:

Բ

Եթե քեզանից փախչենք, դու մեր ետևից կվազես.
Եթե տկարանանք, կզորացնես.
Եթե շեղվենք, դու մեզ շիտակ շավիղի վրա կհանես.
Եթե պատկառենք, կքաջալերես.
Եթե հիվանդանանք հոգով ու մարմնով, կբժշկես,
Եթե գարշանանք մեղքերով, կմաքրես.
Եթե ստենք, քո ճշմարտութեամբ դու մեզ կուղղես.
Եթե գլորվենք անդունդներ անտակ, երկինքը ցույց կտաս մեզ.
Եթե մենք չուզենք մեր կամքից դառնալ, դու կդարձնես.
Եթե մեղանչենք, կողբաս, եթե արդարանանք, կժպտես.
Եթե օտարանանք, կսգաս, եթե մոտենանք, կտոնես.
Եթե տանք, կընդունես, եթե դանդաղենք, կհամբերես.
Եթե մենք ապերախտ լինենք, դու առատապես կշնորհես.
Եթե թուլանանք, կտրտմես, եթե արիանանք, կխնդաս:

Գ

Հարյուրերկուերորդ սաղմոսն օրհնաբան և հրաշագեղ սփոփում է սիրտն իմ վհատյալի.
Եվ ավետում է ինձ կյանքի մեծ հույս, որպես հավաստիք անձիս փրկության.
Հաղթահարում է դևերին բոլոր և բանսարկուին մատնում վարանքի,
Ինչպես տերունի խաչի նշանը պանծալի, բարեբախտ և հրաշափառ,
Անխոնարհելի բարձրությամբ լուսո և անպարտելի զորությամբ վերնույն
Ախոյան է նա կանգնել անհողդողդ անշարժելի հավերժ-հավիտյան
Ընդդեմ բռնության անբարեբարո Բելիարի:
Նա ունի իր մեջ գիտուն, հետամուտ մտքերի համար հոգեշահ գանձեր,
Որոնք բերում են մահվան՝ պարտություն, մեղքերին՝ լուծում,
Կրկնակի հույսեր՝ ա՛յս և անվախճան կյանքերի
համար, Եվ արդարներին՝ անեղծանելի նորոգման խոստում,
Բարեհրավեր և կենդանատու կանոններ՝ գրված Աստուծո Հոգով:
Եվ ոչ միայն այդ, այլ բոլոր երգերն էլ սաղմոսների՝
Մի-մի կտակ են մարդկության համար կենդանագրված,
Որոնք, արդարև, մաքուր սրտերին են տեսանելի:

Դ

Նախկին օրենքը, որ նոր օրենքի օրինակն էր թույլ¹⁴⁵Եբր. Է. Ը. Ժ. գլուխները և Բ. Կորնթ. Դ. 7-9,
Որպես առաջին անգամ տեղ հասնող մեծ ավետագիր կյանքի կործանման՝
Երկնակրոն, վերնակենցաղ և մի՜շտ անճառելի կյանքի ավետիս
Ու վստահություն էր պարունակում, Եվ սակայն գրվածքն այդ
Ջնջելի էր և նրա օրինակն՝ այլայլելի.
Հուսահատ հանցավորներին դատապարտելու պաշտոն ուներ նա,
Երկրային մի կտակ էր այն խափանելի և տկար միջնորդ հաշտարարության,
Եվ որով՝ խոսքերն աղոթողների անկատար էին:
Այդ մասին ստույգ վկայում է փրկությունը
Մանասեի՝ Նրա այնքան շատ և անբուժելի վերքերից հետո.
Նա, որ արդարների արյունով լցրեց մեծ թագավորին նվիրված
Հրաշանուն քաղաքն հայրենի, ըստ մարգարեագիր անսուտ պատմության¹⁴⁶Դ. Թագ. ԺԱ. Երեմ. ԺԹ. 4-5:
Նա, որ տեսանողներից մեծին իսկ՝ բազմերախտ պաշտպան իր դաստիարակին,
Նախնակերտ հարկի տեսչին սղոցեց մահվան մեքենայով,
Եվ մարմինն երկու կտոր անելով՝ մաշեց դժնդակ չարչարանքներով,
Ապստամբության խորհրդով կտրած փրկանակն հույսի:
Դրա հետ մի այլ չարություն էլ նա գործեց մոլեգին.
Ընդդեմ բարձրյալի հանդգնեց մղել նա քրեական մի աստվածամարտ,
Քանզի չամաչեց երբեք՝ Արարչի պատիվն ու անունը յուրաբնակ խորանից մերժել,
Եվ հալածելով Աստուծո Հոգին՝ ինքը Բելիարի հետ համաձայնեց:
Քանզի նույն այդ տաճարը տիրական՝ Արարչի խնկարկությանը սահմանված,
Երկրային հռչակավոր հանդիսատեղին, ազգերին սարսափ ազդող սրբավայրը,
Որտեղ տեսիլներն հրեշտակային և աստվածային հրամաններն հաղթող՝
Լուսավոր, պայծառ հայտնությամբ էին ծանուցվում,
Այդտեղ, այդ երկնանման, սքանչելատես վայրը ահազդու քարուքանդ արավ
Եվ քառադիմակ ու նախանձարկու Քևան անունով մի կուռքի համար¹⁴⁷Ս. Գրքի եբրայական բնագրում Քիուն կամ Քիոն է կոչվում այս աստվածը (Ամվս. Ե. 26), որը յոթանասնիցը թարգմանում է՝ Ռեբան և որը, ըստ ասորաց, արաբացոց և պարսից՝ նույն ինքը Երևակ աստղի կուռքն է: Քառադեմ է կոչվում նա, որովհետև ըստ Եվսեբիոսի՝ չորս աչք ուներ, կամ, ըստ այլոց՝ չորեքկողմյան խարսխի վրա էր դրված:
Նա հույժ գարշելի պաշտոնատեղի ու դիվաճենճեր զոհարան դարձրեց:
Զրկելով երկնավոր թագավորին իր կյանքից արքայական,
Ամենահարուստին իր ստացվածքներից թափուր թողնելով,
Եվ տանուտերին արած անհանգիստ ու տատանյալ թափառական՝
Բեեղզեբուղի¹⁴⁸Ակկարոնի Ճանճիկ աստվածն է: ձեղունը նկարազարդեց և ահեղ անունը վտարեց նրանից.
Գերի վարելով գովյալի ավանդը, ողբալի կերպով նվազեցրեց ողորմածի մասը.
Լույսի սրահը ապարանք շինեց փոքր աղվեսի համար
Եվ ամեն ինչ ունեցողին ոչ իսկ մի տաղավար թողեց՝ իր գլուխը դնելու.
Հզորի ցանկապատը քանդելով՝
Արյամբ սրսկված սեղանն այն մեծախորհուրդ
Հատկացրեց բախտագուշակության ու հմայությունների:
Լայն ճանապարհներ բացեց բազմաթիվ՝ գայթակղումների համար,
Դառնալով ինքը կորստյան հովիվ սատակման հոտին
Եվ մոլորության բուռն վարդապետ.
Եվ այդ բոլորը նա արավ, գիտենալով հանդերձ կրոնի օրենքները ողջ
Եվ ունենալով Դավթին նմանակից հայր՝ մեծ Եզեկիան:

Ե

Այսպես, նա այնքան չարիքներ գործեց, որ մինչև անգամ պատիվն Աստուծո,
Որն արքայական փառք ընծայեց նրան, հայհոյեց ու թշնամանեց,
Եվ սրախողխող սպանեց բազում աղոթողների:
Եղավ նա ընտանի դավաճան, մերձավոր վատնիչ,
Հարազատ սատակիչ, մեղսակից սպանող:
Չէր կարող դառնալ նա Աստծուն կրկին, զի ուրացել էր նրան.
Չէր կարող հիշել Աբրահամին, զի խորթացել էր նրանից.
Չէր կարող Իսահակով աղոթել, զի նզովված էր նրանից.
Չէր կարող Իսրայելով պարծենալ, զի տարագիր էր այդ մեծախորհուրդ կոչման շնորհից.
Չէր կարող դավթյան երգը երգել, զի կշտամբիչն էր նրա.
Չէր կարող մոտենալ քավարանին, զի պղծել էր այն.
Չէր կարող ապավինել աստվածագիծ տապանակին,
Զի այն գարշելի ձուլածոյի հետ էր փոխանակել.
Չէր կարող Մովսեսին դիմել, զի անքավելի էին
իր մեղքերը նրա հանդեպ.
Չէր կարող աղաչել Ահարոնին, զի հանցապարտ էր նրա առջև:
Չէր կարող դիմել մարգարեների խմբին մերձավոր, զի նրանց սպանողն էր նա:
Սակայն և այնպես նրա մեղքերին քավություն եղավ
Եվ արքունի իշխանությամբ դարձյալ պարգևատրվեց,
Որպեսզի քեզ համար, ո՜վ բարերար,
Սերնդեսերունդ և դարե ի դար գովեստներ անճառ և անլռելի ավելացնես դու,
Եվ դարպասն հույսի՝ մտնելու համար միշտ անփակ պահես,
Ի փառս քո բարձրության և ի փրկություն դատապարտյալիս,
Ո՛վ անմահական պարգևների տվիչ Քրիստոս, Գովյա՜լդ հավիտյան. ամեն:

ԲԱՆ ԾԲ

Բան ԾԲ

Սրտի խորքերից խոսք Աստուծո հետ

Ա

Օրհնյա՜լ տիրապես էությանդ մեջ,
Անսահմանելի, անփոփոխելի, իսկապես բարի,
Պաշտում խնկելի և երջանկություն խոստովանելի ամենայն երկրի,
Հարատև հույսի ամենապատրաստ դու հայտնություն,
Գթած, ողորմած, որ չես պահում ոխ մի ակնթարթ իսկ Ընդդեմ բազմամյա մեղանչումների:
Անսահման առավելությամբ և հրաշապես զարմանալի,
Ավելի, քան թե երբևէ բոլոր նախահայրերին,
Դու քո երկնահոս և բարեբանյալ վտակները ողորմության
Նոր շնորհաբաշխությամբ՝ մեկի տեղ կրկնակի հաճեցիր հեղել:
Երբեմնի անձուկ լուսամուտը¹⁴⁹Ակնարկություն՝ տաճարի երկու փոքրիկ պատուհաններից մտնող զույգ լույսի, որը խորհրդաբար հասկանում է իբր հին տնօրենության մեջ ծագած նոր շնորհների լույսը: այն, որտեղից հազիվ, ըստ Սողոմոնի,
Չափավոր գիտությունների աղոտ նշույլներն էին թափանցում,
Դու, ինչպես նրա, այնպես նաև ինձ՝ թշվառիս համար բացիր ընդարձակ,
Առագաստն այն անջրպետող, որ արգելում էր
Մուտքն աստվածային ողորմության ձրի պարգևների:
Անցյալում՝ ավետավոր հիշատակումների հետ
Պատկերավոր օրինակներով ասացիր դու մեզ.
«Դարձեք դուք ինձ, և ես ձեզ պիտի դառնամ»¹⁵⁰Եսայի Լ. 15, Զաք. Ա. 3, Մաղաք. Գ. 7,
Կամ՝ «Երբ կդառնաս ու կհառաչես, այնժամ դու կապրես».
Եվ կամ թե՝ «Աղջամուղջի սևությունը դու կփոխարկես ձյան պայծառության,
Եվ արյամբ ներկված մարդկանց դու կդարձնես գեղմի պես մաքուր ըստ Եսայու և Զաքարիայի,
Թե՝ բարկությանդ մեջ ողորմությունդ էլ ես մտաբերում.
Թե՝ Իսրայելի քաղաքները անապատանան պիտի
Եվ ապա դարձյալ դառնան բնակելի.
Թե՝ ճանապարհները պիտի ամայանան առ ի չգոյե մարդկանց.
Եվ ապա դարձյալ դառնան բանուկ.
Թե՝ պիտի թուլանան ոգու սովով և քո ձեռքով դարձյալ զորանան.
Թե՝ Աստված զայրագին իր տեղը պիտի գնա Եվ պիտի դառնա դարձյալ ողորմությամբ. Կթողնի նա մեզ՝ բայց և՛ կների
Կսաստի թեև ու կսպառնա, բայց և կրկին կպաշտպանի.
Եվ մինչ խռովահույզ է սիրտը նրա՝ կշարժվի գութն իր խնամքների:

Բ

Մարգարեների խոսքերն այս խնկելի,
Որոնք քո օրհնյալ գալստյան հրամանն էին ազդարարում առաջուց.
Եվ որ հնար չէ նյութեղեն լեզվով բոլորը թվել, քանզի անբավ են,
Օրինակներ են, նմանություններ նվազ, փոքր ու հին, ժամանակավոր՝
Քո ավետավոր հայտնության և խաչիդ փրկագործության համեմատությամբ:
Դու ամենուրեք կառուցեցիր խորաններ՝ քո արյան ուխտի վկայության,
Որոնք մեծաբարբառ աղաղակում են միշտ՝
Աբելի մահվան դատակնիքից ավելի բարձրաձայն հռչակելով,
Հաղթանակը բարի պատերազմիդ
Հանուն երկրորդ և անմահ կյանքի շնորհների՝
Մկրտության, հարության, նորոգության,
Ընտանության քեզ հետ և քո Սուրբ Հոգու
միավորության, Քավության, ազատության, լուսավորության,
Մշտնջենավոր մաքրության և ճշմարիտ երանության,
Վերնայինների հետ կցորդության, անկապուտ փառքի,
Եվ մեր շուրթերի` բարձրյալին ուղղած աղաչողական հաշտարար խոսքի:
Եվ այն, ինչ ասելն իսկ ահավոր է,
Գրում եմ այստեղ ես ի հիշատակ մեծ երախտիքիդ.
Կարող ենք լինել մենք աստված նույնիսկ՝ շնորհներով ընտիր
Եվ ստեղծողիդ հետ միանալ՝
Տերունի մարմինդ ճաշակելով և խառնվելով կենաց լույսիդ հետ,
Մինչ ըստ Պողոսի՝ չուներ հին օրենքն այսպես կատարյալ երջանիկ խոստում:
Իսկ դու, փրկությո՜ւն, քավիչ բոլորի, եկար հայրենի քո հարստությամբ
Եվ մեր հույսն առ քեզ անկրճատելի՝ արիր հարատև կատարելապես:
Փա՜ռք, քեզ Հորդ հետ՝ ի գովք Սուրբ Հոգուդ բարեբանության,
Հավիտյանս հավիտենից. ամեն:

ԲԱՆ ԾԳ

Սրտի խորքերից խոսք Աստուծո հետ

Ա
Զորությունների՛ դու Տեր և թագավորբոլոր գոյությունների.
Օրհնաբանված ողորմություն և բոլորի Աստված,
Որ իշխում ես լայնատարած և ընդարձակ անսահմանության վրա,
Դու ես չափն ու քանակությունը բոլոր մեծությունների,
Մինչ այն աստիճան, որ կարծրը հեղուկ է քեզ մոտ և լույծը՝ պնդակազմ,
Անհնար ոչինչ չկա քեզ համար, ո՛վ դու
հաղթական զորություն ահեղ.

Հուրը զովասուն ցող է քեզ համար և անձրևը՝ բոց կիզանողական:
Քարին կարող ես դու կյանք ներշնչել ու տալ կերպարանք,
Եվ բանականին դարձնել անխոս և անշունչ արձան:
Պատվի ես արժանացնում դու քեզ ողոքող մեղապարտին
Եվ կարծեցյալ մաքուրին՝ արդար քննությամբ դատապարտում:
Մահամերձին բարի բերկրությամբ արձակում ես դու,
Եվ ամոթահարին՝ օծությամբ դարձնում զվարթերես:
Ոտքի ես հանում թակարդի մեջ գլորվածին
Եվ սասանյալին ապահով վեմի վրա հաստատում:
Հիվանդին բազմահառաչ՝ երջանկացնում ես դու,
Առաջ գնացածին ետ դարձնում վերստին:
Եվ երբ սպառվում են բարիքները մեզ համար,
Այնժամ դու է՜լ ավելի զարմանասքանչ գործեր ես կատարում,
Քանզի դու գիտես ներել մեր մեղքերն ու անօրենությունները ջնջել.
Քավիչ լինել անիրավությունների և մեր մեղքերը չհիշել,
Ինչպես գրում են Եսային և Երեմիան:

Բ
Եվ քանզի այս նոր փրկության շնորհներին գոհաբանությամբ հետևելով
Եվ տեսնելով նրանց շատությունն անբավ, լռեցի իսկույն ու պապանձվեցի.
Ուստի և ահա՛ հիշելով դարձյալ լույսիդ անսպառ բարիքներն ամեն,
Որոնք քո կողմից պարգևված են ինձ՝ համառ թշվառիս,
Քո՛ աղերսով՝ քե՜զ պիտի պաղատեմ,
Իմ այս մատյանի խոսքերին դարձյալ համարեցնելով
Թախծությամբ լեցուն հեծեծագին բազմաթիվ տողեր:
Սակայն ի հաճույս տվողիդ պիտի առնեմ ու խառնեմ՝
Ցավերի հետ՝ դեղ,
Վհատության հետ՝ խրախույս,
Հուսահատության հետ՝ հիշատակն անվան հաստողիդ,
Տխրությանս հետ՝ սփոփանքը քո,
Դառնությանս հետ՝ քաղցրությունը կենարարիդ,
Օրենքի պատժի հետ՝ քո շնորհը,
Անիծապարտության հետ՝ օրհնությունդ ազատարար,
Մարմնի մահվան հետ՝ նորոգությունդ կատարյալ:

Գ
Հավատում ես ես հզորիդ խոսքին և հաստատում այն.
Լսի՛ր դու սրտիս լռությունը, Տե՜ր Հիսուս,
Որը դեպի քեզ մեծաձայն հնչումն է երկարագոչ:
Մարմնակից ու պատկերակից լինելով մեզ հետ,
Ինչպես անօրինակ քահանայապետ, օրինակի լուծը խորտակելով.
Անասունների տեղ մահվամբ զենված,
Բարեբանված մարմնիդ նվիրումով
Անմահապես մատուցվում ես միշտ և քավություն շնորհում աննվազորեն
Ոչ միայն սակավ մեղանչողներին, այլ նաև նրանց.
Որոնք փրկության ոչ մի հույս չունեն:
Կյանքը մեղքի մեջ մեր մարմնի համար ինչքա՞ն կարող է տևական լինել,
Եթե մինչև իսկ բյուր-բյուր տարիներ երկարաձգվի,
Երբ դու Աստվածդ զենումն հոժար կամքով հանձն առած,
Մահն համբերությամբ տարար՝ բաշխվելով ի քավություն մեզ:
Աղբյո՛ւրդ մաքրության, ոչ թե մահապարտ լինելով ես դու զոհվում օրեցօր.
Այլ որպեսզի մեզ հաշտեցնես Հորդ հետ՝ հաճեցնելով նրան,
Քո կամքով, Հոգուդ գործակցությամբ՝ մատուցվում ես միշտ:
Իսկ դու, բոլորի Աստվածդ անքնին, իմ պատկերով՝ ինձ՝
Փրկությանս համար, իմ անունից,
Որպես թե ես ինքս կցորդվելով՝ միացած լինեի
Նույն մարմնով պարունակված էությանդ հետ,
Ո՜վ բարերար, ինձ համար և իմ կերպարանքով,
Փոխ առնելով իմ պարտքերը և անպարտելիդ մահ ընդունելով
Մահապարտիս պատիժն ու պատուհասը
Որպես թե կամավոր կերպով քո փոխարեն ես կկրեմ,–
Բազմիցս մեռնելով՝ մնում ես դարձյալ կենդանի:
Ոչ թե ուրացողների ձեռքով, այլ հավատացողների հավատքով է,
Որ նվիրվում ես դու աստվածորեն ու բաշխվում անհատնում մասերով:

Դ
Ոմն աղոթավոր, կուռքերի մի պաշտոնատար
Այս մասին մի մեծ և անկշռելի դատողություն էր անում,
Հույս տալով իրեն անհարմարագիր խոսքով այսպիսի.
«Հավատում ես ես տիրանալ փառքի և երջանկության,
Երբ հասնի վախճանն անցավոր մարմնիս»:
Այդ նույն խորհրդի միջոցով, քան թե մարտիրոսությամբ,
Եվ կամ ուղղելով ընթացքս թշվառ:
Բայց նկատեցի, որ նա անճառությունն
այս խորհրդի դավանում էր այնպես,
Թե մաքուրներն իսկ, առանց նվիրման այս հիշատակին,
Թե գոնե հոգով խառնվելով այդ մեծ
հրաշակերտության հետ՝
Չեն կարող իսկապես բոլորովին կատարյալ դառնալ:
Եվ ապա ասում էր նա հուսալով վստահապես՝
«Մեղավորիս համար դու կրկնապես մատուցվեցիր և եղար իմ եսը ճշմարտապես՝
Քո համեղության փոխարեն դառնությունն իմ առնելով,
Եվ քո իսկ մարմնով՝ լուսեղեն կյանքի նշխարովդ դու պատարագվեցիր»:
Եվ սակայն, քանզի վերնատան մեջ, առաջին անգամ,
Բարեշնորհ հաղորդության խորհրդի ժամանակ,
Որպես անհնար և անբուժելի մեղքերի դարման՝
Նա բաշխեց մարմինն ու արյունը իր որպես քավություն,–
Ուստի և, ահա, հաղորդությունն այս վեր է դասում նա,
Քան թե վկայվածի նահատակությունն արյամբ կատարված:
Այս օրինակով համոզված էր նա և հավատացնում էր միանգամայն,
Թե այս փրկանքով հնարավոր է հասնել հարգանքի և փառքի տիրանալ,
Քան թե քավությամբ և ողորմությամբ կամ շնորհումով.
Զի աստվածային զորությունը վեր է, քան թե մարդկայինը,
Եվ աստվածախառն տիրական մարմնի կամավորական նվիրումն է վեհ,
Քան անասնական սպանդի մատուցումը.
Անմահը, քան թե մահկանացուն,
Լույսը ահավոր, քան թե խավարը,
Հավիտենականը, քան թե անցավորը,
Բարձրյալը, քան թե երկրավորը,
Անստեղծը, քան թե եղածը,
Իսկությամբ բարին, քան թե բնությամբ վատը.
Մանավանդ որ իր ձեռքն է կամենալն ու կենսագործելը,
Տալով օրհնության առիթ և ոչ թե պատճառ՝ դառն անեծքների:

Ե
Աղաչում եմ, գթա՛ծ, տուր հոգով-սրտով խոցվածիս
Երկնուց ընծայված կենաց դեղը քո:
Քաղցրությամբ, Տե՜ր, մոտեցիր դու ինձ՝ բազում մեղքերով ախտավորվածիս.
Ջնջի՛ր պարտքերս, ամենակատա՜ր բավականություն:
Եվ ճշմարիտ է ինձ համար, իրոք, իմաստն այս խոսքի,
Թե՝ ստեղծիչդ ամենայնի՛ սրբերի մեջ ես բնակվում.
Ճիշտ է արդարև, թե ինչ որ ցանես, նույնը կհնձես,
Ինչպես Պողոսն է ասում հիրավի՝
Ցավագին աչքերն արևի տապին տոկալ չեն կարող:
Իսկ դու, բարերար, ստեղծիչդ ամենայնի՝ ոչնչությունից,
Գնահատում ես հավետ իսկապես դավանելը քեզ,
Որպես կարող ուժ՝ կյանք տալու համար:
Օրենքով դու չես սահմանափակված, այլ վեր ես ամեն մի սահմանումից,
Եվ մանավանդ թե կարող ես խզել կանոնի ամեն տեսակ կապանքներ,
Մնալով միայն ի՜նքդ ավետյաց պայման ու խոստում
Հույժ տարակուսյալ հանցավորների համար համորեն:
Եվ քեզ՝ Հոր ու Սուրբ Հոգու
հետ՝ փա՜ռք, իշխանություն
հավիտյանս. ամեն:

ԲԱՆ ԾԴ

Բան ԾԴ

Սրտի խորքերից խոսք Աստուծո հետ

Ա

Եվ այսպես ահա՛, ողորմում ես դու բոլոր քեզ վրա հույս դնողներին,
Ո՜վ սկզբնալույս աչքի տեսողություն և սրտի գիտության Հիսուս,
Դո՛ւ ես բարերարում, դո՛ւ ես տալիս կյանք և անմահություն:
Դեպի ինձ դարձիր քո գթությամբ, և պիտի պատրաստես իմ դարձը առ քեզ կրկնակի՛բերկրությամբ,
Զի առանց քո կամքի չեմ կարող լինել վերանորոգված.
Եվ եթե չկամենաս գթալ, չեմ կարող փրկվել մահապարտս ես.
Եվ կառավարիչդ եթե չհարթես դեպի քեզ բերող ճանապարհը՝
Աջից ու ձախից խորունկ վիհերն ինձ կորուստ կսպառնան:

Բ

Չեմ պարծենում ես՝ նախատյալս ամեն կողմից,
Չեմ պանծա պարսավյալս,
Չեմ խրոխտում լքյալս,
Չեմ մեծաբանում պապանձյալս,
Չեմ ըմբոստանում ծաղրյալս,
Չեմ երջանկանում եղկելիս, և չեմ արդարանում ամբարիշտս,
Քանզի, ինչպես առանց սանձակալի երիվարն ուղիղ ընթանալ չի կարող,
Ո՛չ էլ նավն առանց ղեկավարի կշարժվի առաջ,
Ո՛չ արորն ուղիղ ակոս կբանա առանց մաճկալի,
Եվ ո՛չ զույգ լծերն հարմար կընթանան առանց հոտաղի,
Ո՛չ ամպը առանց քամու կչվի,
Ո՛չ աստղերն անժամանակ կցնդեն ու կգումարվեն.
Եվ արևն առանց տարրեղեն օդի իր շրջանը կբոլորի,–
Այդպես նաև ես այդ բոլորի հետ չեմ կարող անել ոչինչ, ոչ մի բան
Առանց բարեգործիդ ակնարկության և հրամանի:
Զի դու ես միայն, որ կյանք ես տալիս բանականներին
Ու խնամք տանում արարածներին բոլոր-բո- վանդակ,
Եվ քո ձեռքումն է իմ փրկությունը, ըստ սաղմոսողի:
Դո՛ւ ես հնչեցնում ամեն հասակի մարդկանց ականջին
Քո ավետաբեր ձայնը խնդալից,–
«Իմ հանգստին եկեք, սաստիկ հոգնածներ, և ես ձեզ պիտի մաքրեմ մեղքերից»:
Իսկ ինձ ի՞նչ օգուտ լվացումից, եթե պիտի դարձյալ դառնամ զազրելի,
Եվ կամ ի՞նչ օգուտ ճաշակումից, եթե գեհենի պիտի մատնվեմ.
Ինչպե՞ս պարծենամ ես Աբրահամով, երբ խորթացել եմ նրա գործերից,
Գարշելի որդիս ամովրացի հոր և մոր՝ քետացի կամ քանանացի,
Ըստ մարգարեական խոսքի՝ կարծես թե ինձ համար ասված¹⁵²Եզեկ. ԺԶ. 3, 45.
Ժառանգս մերժելի՝ եթովպացի և ո՛չ Սառայի արգանդի ծնունդ,
Ըստ այն առածի, որով տեսանողն ինձ է ակնարկում.
Ես եղբայրս Շամրինի կամ Գոմորի¹⁵³Եզեկ. ԺԶ. 46,
Անլվա և անաղելի
Ծնունդս՝ Ոողի և Ոողիբայի խակակութ և տհաս պորտի,
Ըստ Եզեկիելի կրկնանախատ կշտամբության:

Գ

Ինչպես ոմն, որ հողմակոծ ծովի ծփանքների մեջ
Սաստկապես ծեծկված, լլկված ուժգին ու խիստ
տագնապով Կտարվի՝ ընկած հեղեղագնաց հախուռն հոսանքում,
Որ ձեռքի մատներն այս կողմ ու այն կողմ տարուբերելով,
Զերթ գարնանազայր գետերի հուժկու հորձանքից քշված,
Ակամա վազքով և թավալգլոր խղճալիորեն,
Ու խառնախռիվ, պղտոր, գարշահոտ, տղմախառն, մամռոտ ջրեր կուլ տալով,
Շնչասպառ իսպառ կքշվի մահաբեր սաստիկ ցավերով
Ու կխեղդվի ուղխերում սուզված,-

Այդպես եմ և ես՝ եղկելիս, ահա, Խոսում են՝ ու չեմ իմանում,
Գոչում են՝ ու ոչինչ չեմ լսում, Ձայն են տալիս՝ ու չեմ արթնանում,
Կանչում են՝ ու տեղիցս չեմ շարժվում,
Փող են հնչեցնում՝ և չեմ գումարվում,
Վիրավորվում եմ՝ ու չեմ զգում,
Ու գարշատեսիլ կուռքերի նման թափուր եմ իսպառ բարի մտքերի ներգործությունից:
Բերված օրինակն, արդարև, պատկերն է իմ իսկական,
Բայց ավելի քան ատելի, վատթար և մեղադրելի
Եվ Քրիստոսի կողմից արժանի դատապարտվելու:

Դ

Եվ քանզի անդարձ ճանապարհի համար իմ այս կտակը,
Որպես հիշատակ աշխարհում գործած մեղքերի՝ թողի ընթերցողներին,
Որ իմ խոսքերով հանապազ աղոթք կարդան առ Աստված,–
Թող որ այն մնա իբր ընդունելի խոստովանության
Ողբաձայն աղերս-աղաղակ ընդմիշտ, ո՛վ ամենակալ,
Եվ գիրն այս՝ մարմնիս, և խոսքը՝ հոգուս տեղ
Թախանձեն թող միշտ անսահմանելուդ,
Իբր անեղծական անմահ մաղթողից ընդունելով
այս աղերսն իմ ձայնով.
Բարեգո՜ւթ, մարդասեր, օրհնյալ հավիտյանս, ամեն:

ԲԱՆ ԾԵ

Բան ԾԵ

Սրտի խորքերից խոսք Աստուծո հետ

Ա

Հոգուս թևերով շրջեցի մարդկանց անթիվ անհամար սերունդների մեջ
Եվ ինքս իմ մեջ կշռադատելով՝ չգտա ոչ ոք ինձ չափ մեղավոր.
Եվ դրա համար Դավթյան սաղմոսի խոսքերով սաստիկ,
Որ նմանում է դառն կշտամբող գավազանավոր կառավարչի,
Պախարակում եմ ինքս ինձ ահա.–
«Ո՞վ կհավասարվի ինձ չարության և անօրենության մեջ»:
Վկայում եմ և ես, կրկին անգամ հաստատելով,
Թե այս խոսքերն իսկապես ինձ են վերաբերում.
Ուստի գտնում եմ ես իրավացի համարել միայն
մեղավոր ինքս ինձ, Քան թե իմ խոսքերով շատերի դատապարտել:
Այսպիսով, իմ դեմ մեղանչողներին ներելուս համար՝
Գուցե դու էլ ինձ շնորհես ներում:

Բ

Եվ արդ, այս անգամ հաճոյական ի՞նչ աղաչանքներ
Եվ ընդունելի խունկերի անուշ ծուխեր մատուցեմ,
Գովյա՜լ երկնավոր թագավոր Քրիստոս,
Եթե ոչ խնդրել, որ օրհնես ինձնից անիծվածներին,
Արձակել կապվածներին և դատապարտվածներին ազատել,
Բարիք անել նզովվածներին և պսակել թշնամանվածներին,
Սփոփել տրտմածներին և դարմանել խորտակվածներին,
Խնամել խրտնածներին և պատսպարել նենգվածներին,
Եվ մարմնով վիրավորվածներին բժշկել հոգով:
Եթե օրհնությամբ մոտեցա մեկին՝ լսի՛ր,
Իսկ թե անեծքով՝ մի՛ ընդունիր, գթա՜ծ:
Ես տառապյալս ամենաթշվառ, հետինս այս մատյանով աղոթողների մեջ՝
Բովանդակ հոգով ներեցի իմ դեմ մեղանչողներին:
Դո՛ւ արգելեցիր իղձը դժնդակ չար անեծքների,
Եվ ես խղճալով իմ հանդեպ բոլոր նենգավորներին՝
Իմ ամբողջ սրտով ցանկացա նրանց՝ հաշտություն գտնել բարիների հետ,
Եվ որոնց համար ծունր դնելով՝ պաղատեցի ես:
Հապա դու, որ ինձ այցի ես գալու,
Որքա՜ն ավելի պիտի ողորմես, ըստ քո մեծության,
Գովյա՜լ խնամակալ, կյանքդ մահկանացուիս,
Հզորդ՝ տկարիս, ամենակարողդ՝ վարանյալիս,
Աղբյուրդ իմաստության՝ հիմարիս և թմրյալիս:
Քանզի սխալվելով սաստիկ, ինչպես խավարին անընտել սուզակ,
Անզգայապես ես ինքս մահվան ծուղակը ընկա,
Չհասկացա կորուստը, որոգայթն անգիտացա,
Չտեսա որսացող ծածուկ մեքենաները,
Չկասկածեցի կեղծավոր վարմի խաբեությանը,
Չնկատեցի գայթակղությունը ինձ շրջապատած,
Չշոշափեցի պատանդիչ ցանցարկը կարթի,
Չարիքները վրա հասան ինձ,
Եվ ես չկարողացա ճանաչել նրանց, ըստ սաղմոսողի:

Գ

Եվ արդ, ինչպես որ մի հեթանոս իմաստասերի¹⁵⁴Ըստ Եղիշեի՝ «Որպես և ասաց ոմն ի հնույն. «Մահ ոչ իմացյալ՝ մահ է, մահ իմացյալ՝ անմահություն է» Պլատոնը հավանաբար կամ Կյուրիոն: չիմացված մահը չարիք համարել թվաց իսկ որ ճիշտ,
Ես էլ իմ խոսքով հաստատում եմ այդ.
Քանզի անզգա անասունների պես մեռնում ենք ու չենք զարհուրում,
Կորչում ենք՝ ու չենք սարսափում,
Թաղվում ենք՝ ու չենք խոնարհում,
Տարագրվում ենք՝ ու չենք տագնապում,
Եղծվում ենք՝ ու չենք զղջում,
Մաշվում ենք՝ ու չենք հասկանում,
Պակասում ենք՝ ու չենք վերալրվում,
Քայլում ենք՝ ու չենք զգուշանում,
Գերվում ենք՝ ու չենք զգում:
Իսկ Հոբ երանելին հանգիստ է անվանում վախճանը մարդու,
Նույնը սուրբի հետ և ե՛ս կասեի,
Եթե մահացու գործերի բեռը ես չունենայի վրաս ծանրացած:
Մանավանդ որ որոգայթը գաղտնի է, և այն լարողն աներևույթ,
Եվ ժամանակի տարրը ոչնչից,
Անցյալը անհայտ, և ապառնին կասկածելի,
Ես անհամբեր, և բնությունս թերահավատ,
տքերս անհաստատ, և միտքս ցնդած,
Կրքերս բռնավոր, և բարքս անժուժկալ,
Մարմինս մեղսամակարդ, և ցանկություններս
երկրասեր, Դիմադրությունը տնկակից է ինձ և խառնվածքս
ներհակական, Բնակարանս է կավեղեն, և անձրևներն ուժգնակի,
Կարիքներս անթվելի, և պատահարներն ամենագրավ,
Միտքս չարախնամ, և տենչերս չարակամ,
Կյանքս է միօրյա, և զվարճությունները վաղանց,
Խաբկանքներն են հիմարական, և խաղալիքները տղայական,
Աշխատություններն ընդունայն, և վայելքներն
երազական, Ամբարները ոչնչությամբ են լի, և պահեստները
քամով, Ստվերի եմ նման, և կերպարանքս է ծիծաղելի,
Զի, ըստ Պողոսի, երբ պատվիրանը վրա հասավ,
Ինձ անպատրաստ գտնելով իրեն, Կ
ենդանացան մեղքերն արդարության երևումով,
Եվ ես մահացա կյանքի համար ու կորստյան համար կենդանացա:

Դ

Ինչպե՞ս, որպես ոչ կռապաշտ, անպատկառորեն խրոխտամ ունայն պարծանքով,
Դավթի հետ ասելով՝ «Մի՞թե մոռացել ենք մենք անունն Աստուծո,
Եվ կամ օտար աստվածներին աղոթելու ձեռք ենք երկարել»:
Զի նա, որ գարշելի մեղքերի մեջ կընկնի,
Այդպիսին կառուցած կլինի պաշտելու համար
Անասնական, ախտարծարծ և պոռնկապատիր կերպարանքներ՝
Աստարտի, Քամովսի, Մեղքոմի¹⁵⁹Մողոքը՝ Ամմոնացոց կուռքը, որի համար տուն կանգնեց Դավիթը (Գ. Թագ. ԺԱ. 7): և թարմատար Թարահատի¹⁶⁰Անծանոթ է այս դիցաբանական անունը: Հավանական չէ ոմանց այն կարծիքը, թե Աբրահամի հոր՝ Թարայի պաշտած կուռքերից լինի (Հեսու ԻԳ. 2): Խորենացին ևս հիշատակում է Թարաթ անունով մի կուռք, բայց դա լինել չի կարող: արձաններ արու,
Ինչպես նաև կանացի զազիր ու աղծապիղծ կուռքեր
Եվ իշանդամ առականքների անծածկույթ ծանակություններ:
Ինչպե՞ս չամաչեմ ասել նահատակի հետ, որ բարության էր միշտ հետամուտ,
Թե՝ «Ամեն օր մեռնում ենք քեզ համար»,
Եվ հետևյալ տողերն այդ սաղմոսի:
Ինչպե՞ս հիմարս մարդկանց մեջ և վատթարս հանդգնեմ ասել,
Թե՝ «Բերանս իմաստություն պիտի պատմի, և սիրտս՝ հանճար»:
Ինչպե՞ս ես՝ մարդակորույս կեղծավորս երեսպաշտների ոսկորների ցրումը մաղթեմ.
Ինչպե՞ս կրկին երկրորդված մեծանուն բարությունն այն,
Թե՝ «Հաճելի պիտի լինեմ Տիրոջը կենդանյաց երկրում»:
Ինչպե՞ս ես անբավ մեղքերի տերս, արդարից առած՝ բարբառեմ այսպես,–
«Ոչ մեղք ունեմ ես և ոչ էլ հանցանք, ընթացքս եղավ անմեղ և ուղիղ»:
Ինչպե՞ս ինքս ինձ մատնեմ կորստյան այսպես ասելով՝
«Անօրենություն գործողներին մի՛ ողորմիր»:
Եվ կամ թե ասեմ. «Ինչպես մոմը, որ հալվում է կրակի դիմաց,
Այդպես էլ պիտի լինեն մեղավորներն Աստուծո առջև»:
Ինչպե՞ս՝ ապականացու փափկությամբ շոյվածս այս ինձ անվայել խոսքը հաստատեմ,
Թե՝ «Ես ընկճեցի իմ անձը ծոմով».
Ինչպե՞ս նաև այս խոսքը նույնիմաստ,–
«Նրանց նեղության մեջ ես քուրջ էի հագնում
Եվ, ինչպես սգավոր ու տրտում՝ խոնարհ էի».
Ինչպե՞ս հանդարտվեմ իմ նմանների պատիժն
հիշելով, Թե՝ «Աստուծո բարկության մրուրը չի սպառվի,
Եվ պիտի խմեն նրանից երկրի բոլոր մեղավորները»:
Ինչպե՞ս՝ սրա հետ և մյուսը, թե՝
«Մեղավորների բոլոր եղջյուրները պիտի փշրես դու».
Ինչպե՞ս, Հակոբի ապերախտության մասին պատմելով, կարող եմ հեգնել նրան
Ես, որ ստվերի տեղ ճշմարտությունն ընդունած, նրանց հետ և նրանց թերությամբ
Մոռացա Քրիստոսի երախտիքները՝ աստվածահրաշ խաչի փրկանքով,
Եվս առավել, քան նրանք, որոնք չուզեցին
Զորությունն Մովսեսի սքանչելագործ ցուպի,
Որ տերունական տնօրինության մի օրինակն էր:
Ինչպե՞ս կարող եմ ցույց տալ մեզ վրա խուժող դևերի -
Խմբերի խուժդուժ և օտարացեղ՝ աղետները ողջ,
Ասելով, թե՝ «Մեր մեջ գտնվող բարիների դիակներն իբրև կեր
Ձգեցին գիշատիչ թռչուններին, այսինքն՝ օդային դևերին»:
Ինչպե՞ս կարող եմ ճանապարհի վրա ընկած խոսքի սերմը
Եվ չարի հետ միաբանված կամքը անվանել սուրբ¹⁶¹Մատթ. ԺԳ. 4,
Ինչպե՞ս սուրբ կոչեմ պատերազմի հետ նույն շավղով գնացող՝
Իմ ճանապարհից դուրս եկած մտքի գուպարը գաղտնամարտ,
Որ ես զորացրի՝ գործակցելով բանսարկուի հնարքներին:
Չեմ կարող աղերսել քեզ, թե՝ «Մի՛ լռիր և մի՛ դադարիր, Աստված»,
Ինչպես և՝ «Խորհեցին քո սուրբերի վրա և ասացին»,–
Եվ մյուս խոսքերը՝ սաղմոսարանի այս աղոթքի մեջ:
Զի հույժ տեղին է, որ այս խոսքերով ճանաչենք մոլեկան բռնությունը դևերի,
Եվ նրանց հետ նաև իրենց արբանյակներին,
Որոնք մղում են ճակատամարտ միշտ, խռովելով ներկան:

Ե

Այդ բոլորից, Տեր Քրիստոս, Որդիդ դու բարձրյալ և մեծ Աստուծո,
Պահե՜ս ու պահպանես երկնային զորքիդ շրջափակությամբ,
Բոլոր հողմերից ու խաբողների հարձակումներից
Լուսեղեն խաչովդ պաշտպանելով մեզ:
Զի թեև իմ մեջ գտնվեն անօրենություններ բազօրինակ,
Սակայն ո՛չ երբեք հայհոյություններ:
Չհանգստացա՜ր դու ինձ նման ամբարիշտների կորուստով,
Այլ ամենագորով թախծությամբ, ջրհեղեղով ջնջված
Զազրագործների վրա մինչև իսկ կրկնապես
վշտացար, Նրանց այդպիսի մահն համարելով անհանդուրժելի և հույժ անհաճո:
Լսողներին զարմանալի այս խոսքն ասացիր դու,
Թե՝ «Այլևս մարդկանց գործերի պատճառով երկիրը չպիտի անիծեմ»:
Մխիթարվում ես դու մեծապես ու պարարվում՝
Անմաքուր ու սատակման արժանի մարդկանց կենդանացման համար.
Ինչպես որ երբեմն, դդմենու առակով ցույց տվեցիր դու
Կործանվելու արժանիներին խնայելդ, ողորմա՛ծ. Եվ մի ուրիշի¹⁶²Եղիայի վրա նեղացար, սաստիկ վշտացած,
Երբ նա անձրևն ուշացնում էր, որպեսզի ուրացողները ապրուստ չունենան¹⁶³Գ. Թագ. ԺԸ գլուխ:
Եվ բազմապիսի հիշատակարժան և անճառելի
Բարություններ ցուցաբերեցիր դու վերջին օրերին.
Քո կողմից՝ առաքյալներիդ միջոցով հրամայեցիր ողջույն տալ քաղցրահամ՝
Հասարակաց բոլոր և անհամբույր հեռավորներին:
Նաև ի՛նձ վրա ցողիր հայրական սերդ գթառատ, կենդանի Աստված,
Որպեսզի ես էլ գտնեմ փրկություն՝
Քավված մեղքերից ամենաառատ քո այցելությամբ:
Եվ քեզ Հոր և Սուրբ Հոգու հետ փա՜ռք հավիտյանս. ամեն: