Ագաթանգեղոս - Պատմութիւն Հայոց

ՅԱՌԱՋԱԲԱՆ ԱԳԱԹԱՆԳԵՂԵԱՅ
Նմանութիւն ծովու եւ վաճառականի:
Ագաթանգեղոս - Պատմութիւն Հայոց

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ

1. Իղձք նաւելոց. ընդոստուցեալ ալիք, մրրկածին աւդք, կապոյտ դաշտ, անքայլ գնացք, անընթացք ոտք. շահ աւգտութեան, մահ մրցանաց, ափնածիր աւազադիր սահմանք:

2-3. Խորք անդնդոց, ահագին ծով. ընտանիք եւ դրացիք, բռնութիւն իշխանաց, լուծ ծառայութեան թագաւորաց:

4. Ջրեղէն լերինք, ծովային ձորք, ուռուցիկ փոթորիկք, անքոյթ նաւահանգիստ, յետին տնանկութիւն, գլխոց փրկանք, պարտառուք եւ աւգուտ շահի:

4. Վաճառականութեան արուեստ, ծանրագին մարգարիտ, նոր եւ չքնաղ գիւտք, անուշահոտ խունկք, դեղք եւ արմատք աւգտակարութեան:

9-11. Երթեւեկ վաճառք, շահատակումն ընդ ալիս, մահ կամ կեանք:

12-13. Սոյն աւրինակ հարկ վտանգի ստիպէ նաւել ի վերայ իմաստութեան ծովուն. ոչ յանդգնութեամբ, այլ ի բռնութենէ իշխանաց: Մատենայած ծով պատմութեան:

14-17. Աղքատիմաց խանութ, հրաման թագաւորաց. անցեալ իրք, յայտնական պատմութիւնք որ առ մեաւք գործեցան. կարգ զրուցաց, դարգք դարգք պատմութեան:

18-21. Հոգեւորացն առաքինութիւն իբրեւ զմարգարիտն բոլորասեր. Հնդկային աշխարհ, մեծագնաց թանգարք, երկարուղի ճանապարհք, արտախոյր պսակի ի վերջաւորն փողփողեալ:

22-26. Գործք հոգեւորացն, որ նաւեալք ընդ մէջ մրրկեալ աշխարհակիր մեղացն վտանգեցան եւ պսակ մատուցին լուսաւոր թագաւորին:

27-28. Գինք այսպիսի վաճառաց. ականջք՝ աման պատգամաց, գինդ կախեալ, կոչունք արքայական, անուշութիւն խորտկաց, անթառամ զգեստ, շուշան ծաղիկ:

29-38 Ագաթանգեղոս ոմն ի մեծն Հռովմայ, Հռոմայերէն եւ Յունարէն ուսեալ դպրութիւն, տեղեակ ձեռնարկութեան նշանագրաց. դուռն Արշակունի, ուժեղ Տրդատ, ըմպշամարտ սկայազաւր. հրաման նորա վիպասանել զմարտամբոխ պատերազմաց. բովանդակութիւն վիպասանութեանս. Խոսրով քաջ, մահ նորա, հաւրամոյն քաջութիւն Տրդատայ. սիրելի վկայքն Աստուծոյ (=Հռիփսիմեանք), սքանչելիք ցուցեալք յաշխարհիս Հայոց ի ձեռն առն միոջ (=Գրիգոր). (եկամուտ բանք Կորեան). լուսաւոր վարդապետութիւն նորա, ամենեքեան հնազանդեալ աստուածակարգ լծոյն. կործանումն մեհենից, կանգնումն եկեղեցեաց. նոյն ինքն (=Գրիգոր) հովիւ կացուցեալ. երթն Տրդատայ յաշխարհն Յունաց յամս Կոստանդեայ, ուխտ եդեալ, դարձ նորա ի Հայս պարգեւաւք. տեղիք նուիրեալք Աստուծոյ. վարդապետութիւն սրբոյն (Գրիգորի):

39. Երիվար մտաց. յեղեղուկ անիւ պատմութեան. ժամանակագրական ծով:

40-45. Վերստին եկամուտ բանք Կորեան. կրկնութիւն գործոց սրբոյն (Գրիգորի):

47-47. Դիմումն Ագաթանգեղեայ առ Տրդատ. նկարագիր ծովու, թանգարական վաճառք խանթից:

ՎԱՐՔ ԵՒ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՍՐԲՈՅՆ ԳՐԻԳՈՐԻ

Ա. Պատերազմ Խոսրովու արքային Հայոց ընդդէմ Արտաշրի, ի վրէժխնդրութիւն արեանն Արտաւանայ թագաւորին Պարթեւաց:

Բ. Մահ Խոսրովու դաւաճանութեամբ Անակայ Պարթեւի եւ կոտորած ամենայն տոհմին Անակայ, բաց յերկուց մանկանց նորա, որք ի ձեռն դայեկաց փախուցեալ ապրեցան, մին ի կողմանս Պարսից եւ միւսն ի կողմանս Յունաց:

Գ. Հարուած եւ գերութիւն Հայաստան աշխարհին, եւ զերծումն Տրդատայ ի ձեռն դայեկաց իւրոց ի դուռն կայսեր, եւ յարելն առ նա Գրիգորի որդւոյ Անակայ, որ կայր ի կողմանս Յունաց:

Դ. Յառնելն պատերազմաւ իշխանին Գթաց ի վերայ կայսերն Յունաց եւ մենամարտիկ յաղթութիւն կայսերակերպին Տրդատայ, եւ թագաւորել նորա եւ տիրել ի վերայ հայրենի աշխարհին Հայոց:

Ե. Ստիպելն Տրդատայ զսուրբն Գրիգոր պաշտաւն տանել Անահտական պատկերին. եւ հրաժարումն նորա եւ պատասխանի առ արքայ:

Զ. Սպառնալիք Տրդատայ եւ առաջին չարչարանք սրբոյն Գրիգորի. գայլ ի բերան, շառաշեղք աղի ի վերայ ողին, գելոցք կրծից:

Է. Երկրորդ չարչարանք. կախելն գլխիվայր, ծխել ի ներքոյ աղբ, եւ գան բրաւք դալարովք: Աղաւթք Գրիգորի ի կախաղանին:

Ը. Երրորդ չարչարանք. կոճեղք փայտից ըստ ոլոքի խոտոցաց ոտիցն, պնդեալք առատակաւք: Չորրորդ չարչարանք. բեւեռք երկաթիք վարեալք ընդ ներբանս ոտիցն: Հինգերորդ չարչարանք. կռուփք ի գլուխն: Վեցերորդ չարչարանք. աղ եւ բորակ եւ բարկ քացախ ի քիթսն եւ զգլուխն ի մամուլս հիւսանց: Եաւթներորդ չարչարանք. պարկ աւդենի լցեալ մոխրով, ագուցեալ ի գլուխն:

Թ. Ութերորդ չարչարանք. ոտք պնդեալք ի հրապոյրս տկաց եւ կախեալ գլխիվայր. ձագար եւ ջուր: Իններորդ չարչարանք. քերել կողիցն երկաթի քերչաւք: Տասներորդ չարչարանք. տատասկ երկաթի:

Ժ. Մետասաներորդ չարչարանք. կապիճք երկաթիք ի ծունկսն, ուռունք ստուարք, եւ բառնալ ի կախաղան: Երկոտասաներորդ չարչարանք. կապար հալեալ եւ հոսեալ զմարմնովն:

ԺԱ. Տեղեկանալն Տրդատայ վասն Գրիգորի, թէ որդի է Անակայ Պարթեւի, եւ արկանելն զնա ի վիրապն մահապարտաց: Բանք զՏրդատայ՝ «իբրեւ զսէգն Տրդատ®»: Աւերումն երկրին Պարսից եւ Ասորեստանի: Կին ոմն այրի ի բերդին Արտաշատու

ԺԲ. Հրովարտակ Տրդատայ վասն դիցն պաշտաման: Երկրորդ հրովարտակ վասն յուզախնդիր լինելոյ քրիստոնէից եւ մատնելոյ յարքունիս:

ՎԿԱՅԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ ՀՌԻՓՍԻՄԵԱՆՑ

ԺԳ. Գեղապանձ վայելչութիւն Հռիփսիմեայ եւ խնդրելն զնա Դիոկղետիանոսի ի կնութիւն: Աղաւթք Հռիփսիմեանց: Փախուստ Հռիփսիմեանց ի Հռովմէացւոց աշխարհէն ի սահմանս Հայոց:

ԺԴ. Հրովարտակ Դիոկղետիանոսի առ Տրդատ վասն յուզախնդիր լինելոյ Հռիփսիմեայ:

ԺԵ. Գտանելն Հռիփսիմեանց ի հնձանս Վաղարշապատ քաղաքի. հրաման Տրդատայ ածել զՀռիփսիմէ յարքունիս ի կնութիւն իւր: Յորդորական խրատ Գայիանեայ առ Հռիփսիմէ եւ աղաւթք Հռիփսիմեայ:

ԺԶ. Գալն հրաւիրակաց արքունի զՀռիփսիմեայ. աղաչանք կուսանացն առ Աստուած, որոտումն եւ ձայնն երկնային ի քաջալերութիւն Հռիփսիմեանց: Հրաման Տրդատայ բռնի ածել յարքունիս զՀռիփսիմէ եւ խնդրուածք սորա առ Աստուած:

ԺԷ. Ոգորումն Հռիփսիմեայ. պարտութիւն թագաւորին. յորդոր քաջալերութեան Գայիանեայ: Կրկին պարտութիւն թագաւորին եւ բռնաբար երթալն Հռիփսիմեայ յարքունի ապարանաց առ ընկերս իւր. գոհացողական աղաւթք նորա առ Աստուած:

ԺԸ. Վկայական մահ Հռիփսիմեայ եւ ընկերաց նորա:

ԺԹ. Ափշութիւն մտաց թագաւորին վասն Հռիփսիմեայ. հրաման սպանման սրբոյն Գայիանեայ. գոհութիւն նորա առ Աստուած եւ կատարումն ընկերաւք իւրովք:

Ի. Խոզակերպ լինելն Տրդատայ. տեսիլ Խոսրովիդխտոյ. ելանելն ս. Գրիգորի ի վիրապէն. դիմելն յոտս նորա դիւաբաղխ նախարարացն եւ թագաւորին:

ԻԱ. Աստուածուսոյց խրատ սրբոյն Գրիգորի առ ամենայն բազմութիւն մարդկանն: 

ԻԲ. Դարձեալ խրատ Գրիգորի եւ բովանդակութիւն (եւ 252) Վարդապետութեան նորա:

ՎԱՐԴԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆ Ս. ԳՐԻԳՈՐԻ

ԻԳ. Ինքնագոյ Աստուածութիւն միասնական սուրբ Երրորդութեան. արարչութիւն երկնի եւ երկրի:

ԻԴ. Արարչութիւն հրեշտակաց եւ առաջին մարդոյն: Աստուածակերպ նմանութիւն եւ անձնիշխանական պատիւ մարդոյն:

ԻԵ. Անկանելն Ադամայ ի դրախտէն պատրանաւք դիւին:

ԻԶ. Ծնունդ որդւոցն Ադամայ եւ առաջին նահապետաց:

ԻԷ. Շինութիւն տապանին Նոյի եւ ջնջելն ջրհեղեղին զտիեզերս: Շինութիւն բաբելոնեան աշտարակին եւ բաժանումն լեզուաց:

ԻԸ. Կոչումն Աբրահամու ի հաւատս. երեւելն Աստուծոյ եւ խոստումն պարգեւական զաւակին: Տեսանելն Յակոբայ զՏէր եւ երթալ նորա սովոյն պատճառաւ յԵգիպտոս առ որդին իւր Յովսէփ:

ԻԹ. Չարաչար տանջանք որդւոցն Յակոբայ յԵգիպտոս, եւ ելանելն նոցա ձեռամբ Մովսեսի յանապատ:

Լ. Մտանել որդւոցն Յակոբայ յերկիրն Աւետեաց. իշխանութիւն դատաւորացն եւ թագաւորութիւն Դաւթի: ԼԱ. Երեւումն Աստուծոյ առ մարգարէս զանազան տեսլեամբ, եւ կարգելն զհրեշտակս ի պահպանութիւն մարդկան:

ԼԲ. Երեւի Աստուած զանազան նմանութեամբ՝ վասն ընդելացուցանելոյ զմարդիկ:

ԼԳ. Ազատութիւն որդւոցն Իսրայելի ի ծառայութենէ Եգիպտոսի եւ պաշտել նոցա զկուռս ազգաց երկրին Աւետեաց:

ԼԴ. Գերութիւն որդւոցն Իսրայելի ի Բաբելովն. ազատութիւն նոցա յետ ամացն եաւթանասնից, եւ նորոգութիւն տաճարին:

ԼԵ. Գուշակութիւնք մարգարէից վասն գալստեանն Քրիստոսի յաշխարհ. հալածանք եւ կոտորումն նոցա: ԼԶ. Պատճառ յամելոյ գալստեանն Քրիստոսի յաշխարհ: Անտեսութիւն բնութեանն Աստուծոյ եւ երեւումն նորա արդարոց եւ մարգարէից զանազան կերպարանաւք վասն տկարութեան մարդկան:

ԼԷ. Դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյ յամենասուրբ Երրորդութիւնն եւ ի մի Աստուածութիւն:

ԼԸ. Գալուստ միածնին յաշխարհ եւ մարդեղութիւն նորա ի սրբոյ Կուսէն Մարիամայ:

ԼԹ. Կատարումն գուշակութեան նահապետաց եւ մարգարէից գալստեամբն Քրիստոսի:

Խ. Դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյ ի մարդեղութիւնն Քրիստոսի:

ԽԱ. Առաքումն Հոգւոյն սրբոյ ի կոյսն Մարիամ:

ԽԲ. Ծնունդ Յիսուսի Քրիստոսի ի սրբոյ Կուսէն եւ յաւիտենական թագաւորութիւն նորա:

ԽԳ. Գուշակութիւնք մարգարէից վասն ծննդեանն Քրիստոսի:

ԽԴ. Թլփատութիւն Քրիստոսի եւ փախուստ նորա յԵգիպտոս ըստ գուշակութեան մարգարէից:

ԽԵ. Գալուստ Քրիստոսի յԵգիպտոսէ ի Նազարէթ. սքանչելի վարդապետութիւն նորա յԵրուսաղէմ յերկոտասանամեայ հասակին:

ԽԶ. Մկրտութիւն Քրիստոսի ի Յովհաննէ, եւ հաստատութիւն խորհրդոյ մկրտութեան նորոյ աւրինաց: ԽԷ. Իջումն Հոգւոյն սրբոյ ի նմանութիւն աղաւնւոյ, եւ վկայութիւն Հաւր Աստուծոյ ի մկրտութեանն Քրիստոսի:

ԽԸ. Յովհաննէս տայ զքահանայութիւնն, զաւծութիւնն, զմարգարէութիւնն եւ զթագաւորութիւնն ցՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս:

ԽԹ. Վկայութիւն Յովհաննու վասն Յիսուսի, թէ նա է Քրիստոսն: Վկայութիւնք մարգարէից, թէ Քրիստոս է տէր, հովիւ եւ դատաւոր ամենայնի:

Ծ. Կոչումն յառաքելութիւն Պետրոսի եւ Անդրէի եւ Յակոբայ եւ Յովհաննու. աստուածագործ նշանք եւ սքանչելիք Քրիստոսի:

ԾԱ. Պատուիրան խորհրդոյ մկրտութեան նորոյ աւրինիս. փրկութիւն հաւատացելոցն ի Քրիստոս եւ դատապարտութիւն անհաւատից:

ԾԲ. Ժողովելն Քրիստոսի զերկոտասան եւ զեաւթանասուն եւ երկու աշակերտսն, եւ տալ նոցա զաւետիս գալստեան Հոգւոյն սրբոյ:

ԾԳ. Նախազեկոյց ազդարարութիւն Քրիստոսի վասն չարչարանաց, մահու եւ յարութեան իւրոյ. գալն ի լեառն Ձիթենեաց եւ կալ նորա յաղաւթս առ Հայր:

ԾԴ. Դաւանելն Պետրոսի զՅիսուս՝ Քրիստոս. տուչութիւն փականացն արքայութեան ի ձեռս առաքելոցն. գալուստ Քսի ի կատարածի աշխարհիս:

ԾԵ. Կամաւոր չարչարանք Քրիստոսի եւ փրկագործ խաչելութիւն նորա:

ԾԶ. Թաղել Քրիստոսի ի գերեզմանի եւ փառաւոր յարութիւն նորա:

ԾԷ. Երեւումն Քրիստոսի աշակերտացն իւրոց դրաւքն փակելովք ի վերնատանն:

ԾԸ. Երեւումն Քրիստոսի աշակերտացն իւրոց առ Տիբերական ծովուն. եւ վերանալ նորա յերկինս առ Հայր: ԾԹ. Համբարձումն Քրիստոսի յերկինս եւ գալուստ Հոգւոյն սրբոյ ի դասս առաքելոց:

Կ. Կանխասացութիւնք մարգարէից վասն գալստեան Հոգւոյն սրբոյ, եւ խորհրդածութիւն հրակերպ երեւման շնորհաձիր լեզուաց ի սուրբ վերնատանն:

ԿԱ. Խոստմունք հոգեձիր պարգեւաց հաւատացելոց եւ սպառնալիք պատժոց անհաւատից:

ԿԲ. Հատուցումն վարձուց եւ պատժոց ըստ իւրաքանչիւր գործոց:

ԿԳ. Ունայնութիւն պաշտաման սնոտի կռոց եւ մշտնջենաւոր դատապարտութիւն հեթանոսաց:

ԿԴ. Յաւիտենական փառք հաւատացելոց ի Քրիստոս ի յարութեան մարմնոց:

ԿԵ. Գտանել զթողութիւն զղջացելոցն յաստի կեանս եւ աններելի պատուհասն անզղջից:

ԿԶ. Միահամուռ ամբարշտութիւն Սոդոմայեցւոց եւ հրդեհակէզ պատուհաս նոցա:

ԿԷ. Յուսադրութիւն ներողութեան առ անգիտութեամբ սպանանելոյ զսուրբ կուսանսն, եւ յորդոր ապաստանելոյ յողորմութիւնն Աստուծոյ:

ԿԸ. Սիւնն անձրեւաձիր եւ հրացայտ՝ աւրինակ գթութեանն Աստուծոյ առ զղջացեալսն եւ բարկութեանն՝ առ անզեղջսն:

ԿԹ. Երեւումն Աստուծոյ ամպով լուսատեսիլ եւ հրաբորբոք՝ ի նշանակ լուսաւորելոյ զարդարս եւ այրելոյ զմեղաւորս:

Հ. Պատիժն ամբարշտաց յառաջին դարուն ի զգաստութիւն ապագայիցս:

ՀԱ. Երանական փառք սրբոց Հռիփսիմեանց եւ հաշտարար բարեխաւսութիւն նոցա:

ՀԲ. Խոնարհել բանին Աստուծոյ յերկիր՝ ի լուսաւորել զհաւատացողսն եւ ի կիզուլ զանհաւանսն:

ՀԳ. Առատ մարդասիրութիւնն Քրիստոսի ի կոչել զմեղաւորս յարքայութիւնն երկնից:

ՀԴ. Շինութիւն վաղափուլ աշտարակին եւ բաժանումն լեզուաց:

ՀԵ. Պնդութիւն հաւատոց առաքելոցն Քրիստոսի եւ սրբոց վկայից, եւ յորդոր հաստատելոյ ի նոյն հաւատս ճշմարտութեան: Կատարել Քրիստոսի զկամս Հաւր՝ զփրկութիւն ազգի մարդկան, եւ տալ իշխանութիւն սրբոց՝ որդիս Աստուծոյ լինել:

ՀԶ. Հարկաւորութիւն մարդեղութեանն Քրիստոսի ի փրկել զաշխարհ:

ՀԷ. Բնակել Հոգւոյն Աստուծոյ յոսկերս սրբոց վկայիցն, որք յանձն առին զտանջանս եւ զմահ վասն անուան նորա:

ՀԸ. Մեկնութիւն բանից Տեառն մերոյ՝ Լինել խորագէտ իբրեւ զաւձ, եւ միամիտ իբրեւ զաղաւնի:

ՀԹ. Աղաւնակերպ վերանալն արդարոց յերկինս, եւ դատողական իշխանութիւն առաքելոց ի կատարածի: Ձ. Խորհրդածութիւն վասն իջանելոյն Հոգւոյն սրբոյ հրեղէն լեզուաւք ի դասս առաքելոց յաւուր պենտեկոստէին:

ՁԱ. Բաժանումն լեզուաց ի Բաբելոնի՝ վասն ամբարշտութեան մարդկան: Խորհրդաւոր երեւումն ամենասուրբ Երրորդութեան ի հնումն եւ յայտնապէս ի նորումս:

ՁԲ. Համեմատութիւն Բաբելոնեան աշտարակին ընդ կենարար խաչին Քրիստոսի:

ՁԳ. Համբերել առաքելոց տանջանաց եւ մահու՝ վասն ապրեցուցանելոյ զմարդիկ ի յաւիտենական մահուանէն:

ՁԴ. Նմանել առաքելոց կռածոյ փողոյ ի քարոզել տիեզերաց զբանն կենաց:

ՁԵ. Բողբոջել ծառոց եւ բուսոց ի գարուն եղանակի, աւրինակ ընդհանուր յարութեան մարմնոց ի կատարածի:

ՁԶ. Բուսանել ծաղկանց եւ փշոց իւրաքանչիւր բնութեամբ՝ աւրինակ յարութեան արդարոց եւ մեղաւորաց իւրաքանչիւր գործովք:

Ձէ. Գաւսանալ անպտուղ թզենւոյն յանիծից Քրիստոսի՝ աւրինակ դատապարտութեան մեղաւորաց յաւուրն դատաստանի:

ՁԸ. Աղաղակ թռչնոց ի ժամանել գարնան՝ ազդարարութիւն կոչման փողոյն յարութեան:

ՁԹ. Յաճախութիւն հոգեձիր շնորհաց եւ գիտութեան առաքելոցն Քրիստոսի, եւ տիեզերաքարոզ վարդապետութիւն նոցա ըստ կանխասացութեան մարգարէից:

Ղ. Խորհրդածութիւն վեցաթիւ աւուրց արարչագործութեան աշխարհի եւ եաւթներորդի աւուրն հանգստեան:

ՂԱ. Հեղումն շնորհաց Հոգւոյն Աստուծոյ ի մարդիկ ի յետին ժամանակս՝ ըստ նախագուշակութեան մարգարէից:

ՂԲ. Նշանագործ զաւրութիւն առաքելոց ի լուսաւորել զտիեզերս աստուածեղէն շնորհաւք եւ վարդապետութեամբ:

ՂԳ. Բարձրագոյն իշխանութիւն առաքելոցն Քրիստոսի, համբերութիւն նոցա ի հալածանս հակառակորդաց, որով աւարեցին զազգս ամենայն:

ՂԴ. Սփռելն առաքելոց ընդ ամենայն ազգս՝ աւետարանել զբանն կենաց:

ՂԵ. Արուեստ քարոզութեան առաքելոցն ի բարբարոսական կողմանսն:

ՂԶ. Գրաւոր աւանդութիւն աւետարանական քարոզութեանն ազդմամբ Հոգւոյն սրբոյ:

ՂԷ. Գիտելն առաքելոց զմիասնական սուրբ Երրորդութիւնն եւ զԱստուածութիւնն Քրիստոսի ի յայտնութենէ Հոգւոյն Աստուծոյ:

ՂԸ. Համաձայնութիւն առաքելոց ի վարդապետութիւնս հաւատոյ ի նշանակ առնլոյ նոցա զպարգեւս շնորհաց միեւնոյն Հոգւոյ:

ԴԱՐՁ ՓՐԿՈՒԹԵԱՆ ԱՇԽԱՐՀԻՍ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

ՂԹ. Յորդորումն ս. Գրիգորի ի շինել զվկայարանս ս. Հռիփսիմեանց:

Ճ. Քարոզելն ս. Գրիգորի զաւուրս վաթսուն եւ հինգ՝ առ ի հաստատել զժողովուրդն ի հաւատս Քրիստոսի: ՃԱ. Աղաչանք թագաւորին Տրդատայ եւ նախարարացն առ ս. Գրիգոր՝ բժշկել զհարուածեալսն ի դիւաբաղխ պատուհասէն:

ՃԲ. Տեսիլ սրբոյն Գրիգորի եւ մեկնութիւն տեսլեանն:

ՃԳ. Շինութիւն վկայարանաց ս. Հռիփսիմեանց ըստ աւրինակին որ ցուցաւ ս. Գրիգորի ի տեսլեանն:

ՃԴ. Զետեղումն նշխարաց ս. Հռիփսիմեանց յիւրաքանչիւր արկեղ հանդերձիւք իւրեանց:

ՃԵ. Բժշկութիւն ձեռաց եւ ոտից թագաւորին Տրդատայ աղաւթիւք ս. Գրիգորի:

ՃԶ. Ամփոփումն նշխարաց ս. Հռիփսիմեանց իւրաքանչիւր արկեղաւք ի վկայարանս իւրեանց: Որոշումն տեղւոյ լուսանկար սրբոյ Էջմիածնի շրջապատ որմով:

ՃԷ. Բժշկել Տրդատայ ի խոզատեսիլ կերպարանացն եւ բազմութեան մարդկանն՝ յիւրաքանչիւր ախտից եւ ի հարուածոց:

ՃԸ. Աւերումն երազամոյն մեհենին Տրի դից, փախուստ եւ պատերազմ դիւաց: Կործանումն Անահտական մեհենին նշանաւ խաչին, աղաղակ եւ փախուստ դիւաց ի կողմանս Կաւկասու:

ՃԹ. Աւերումն մեհենին սպիտակափառ դիցն Բարշամինայ, եւ փախուստ դիւաց ի կողմանս Խաղտեաց: Կործանումն բագնին Արամազդայ հաւրն անուանեալ դիցն ամենայնի. պատերազմն դիւաց եւ խորտակումն ոսկի պատկերին Անահտական կանացի դիցն: Աւերումն Նանէական մեհենին դստերն Արամազդայ:

ՃԺ. Բարձումն բագնաց ի բազում տեղեաց: Աւերումն Մհրական մեհենին որդւոյն Արամազդայ:

ՃԺԱ. Խորհուրդ թագաւորին Տրդատայ եւ մեծամեծացն՝ վասն քահանայապետութեան սրբոյն Գրիգորի. հրաժարումն նորա եւ ապա յանձնառութիւն յաստուածային յայտնութենէ:

ՃԺԲ. Գումարումն նախարարաց եւ իշխանաց տանել զս. Գրիգոր ի Կեսարիա՝ առնուլ զպատիւ քահանայապետութեան: Պատճէն հրովարտակին Տրդատայ առ արքեպիսկոպոսն Ղեւոնդիոս:

ՃԺԳ. Գնալն ս. Գրիգորի ի Կեսարիա, ձեռնադրութիւն նորա յարքեպիսկոպոսէն Ղեւոնդեայ եւ դարձն յաշխարհն Հայոց:

ՃԺԴ. Աւերումն Վահեվանեան մեհենին, բագնին Ոսկեմաւր Ոսկեծին դից եւ մեհենին Աստղկան դից, որ է Ափրոդիտէս: Ամփոփումն նշխարաց Յովհաննու կարապետին եւ Աթանագինեայ վկային մաւտ ի գետն Եփրատ: ՃԺԵ. Կործանումն բագնաց նշանագործ հողմով խաչին Քրիստոսի: Սկիզբն շինութեան եկեղեցեաց աշխարհին Հայոց ի տեղի մեհենիցն. մկրտութիւն ինն եւ տասն բիւր մարդկան: Յիշատակ սրբոցն յեաւթն ամսոյն սահմի:

ՃԺԶ. Երթալն Տրդատայ ընդ առաջ Գրիգորի: Պատճէն թղթոյն արքեպիսկոպոսին Ղեւոնդեայ առ Տրդատ: ՃԺԷ. Յորդորել ս. Գրիգորի զՏրդատ եւ զաշխարհախումբ բազմութիւնն՝ ամսաւրեայ ժամանակաւ ի պահս եւ յաղաւթս յամել, առ ի լինել արժանի սրբոյ մկրտութեան:

ՃԺԸ. Մկրտութիւն թագաւորին Տրդատայ եւ ընտանեաց նորա, եւ մեծամեծաց, եւ արքունական զաւրաց՝ աւելի քան զհնգետասան բիւր մարդկան, եւ նշանք սքանչելեաց որ երեւեցան ի մկրտութեան նոցին:

ՃԺԹ. Մկրտութիւն չորեքհարիւր բիւր մարդկան. կարգումն տաւնի սրբոցն Յովհաննու կարապետի եւ Աթանագինեայ վկայի՝ յաւուր տաւնի Հիւրընկալ դիցն Վանատրի: Շինութիւն եկեղեցեաց եւ գրելն Տրդատայ չորս չորս հողս երդոց յագարակ տեղիս եւ եաւթն եաւթն հողս յաւանսն՝ ի ծառայութիւն քահանայութեանն:

ՃԻ. Շինութիւն դպրոցաց եւ ժողովումն մանկանց, մանաւանդ որդւոցն քրմաց, ի հրահանգս ասորի եւ հելլէն դպրութեան: Տարածումն քարոզութեան աւետարանին ընդ ամենայն երկիրն Հայոց ի ծագաց մինչեւ ի ծագս: ՃԻԱ. Հաստատութիւն վանականաց ի շէնս եւ յանշէնս: Անուանք երկոտասան եպիսկոպոսաց, որք ընտրեցան յորդւոցն քրմաց: Հանդէս խաչակիր ճգնութեան սրբոյն Գրիգորի յանապատ տեղիս յայրս եւ ի փապարս լերանց:

ՃԻԲ. Իջանելն ս. Գրիգորի յանապատէ լերանց մերթ ընդ մերթ՝ յայցելութիւն եկեղեցեաց եւ ամենայն հաւտին: ՃԻԳ. Ձեռնադրելն ս. Գրիգորի աւելի քան զչորեք հարիւր եպիսկոպոսս. հրաման թագաւորին առ մարդիկ աշխարհին՝ հաստատուն կալ ի հաւատս Քրիստոսի: Հանապազորդ բնակութիւն ս. Գրիգորի յանապատ տեղիս: Տեղեկանալն Տրդատայ զՎրթանիսէ եւ զԱրիստակեայ որդւոցն Գրիգորի. առաքումն երից աւագ իշխանաց ի Կեսարիա ածել զնոսա յաշխարհն Հայոց:

ՃԻԴ. Հասանելն Վրթանիսի եւ Արիստակեայ առ Տրդատ արքայ. ձեռնադրութիւն Արիստակեայ ի սրբոյն Գրիգորէ: Հանդէս բարեպաշտութեան արքային Տրդատայ: Նախածանաւթ հմտութիւն նորա հելլենախաւս գիտութեան, ոգւով չափ սատարութիւն քրիստոսական հաւատոց:

ՃԻԵ. Հաւատալն ի Քրիստոս կայսերն Կոստանդիանոսի. հրամանահան լինել նորա ընդ ամենայն տիեզերս՝ հնազանդել հաւատոցն Քրիստոսի:

ՃԻԶ. Երթալն Տրդատայ եւ ս. Գրիգորի առ կայսրն Կոստանդիանոս. պատուասիրութիւն կայսերն եւ հայրապետին Եւսեբեայ. դաշինք սիրոյ զոր հաստատեցին ընդ միմեանս թագաւորքն երկոքին:

ՃԻԷ. Երթալն հայրապետին Արիստակեայ ի ժողովն Նիկիոյ. յաւրինելն սրբոյն Գրիգորի ճառս յաճախապատումս: Դաւանութիւն ուղիղ հաւատոյ, յառաջ բերեալ յանստերիւր վարդապետութենէ սրբոյն Գրիգորի:

ՅԱՌԱՋԱԲԱՆ ԱԳԱԹԱՆԳԵՂԵԱՅ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ

1 Իղձք բաղձացեալք ցանկալեացն զկամս նաւելոցն ի նաւահանգիստն հասուցանել՝ խնդութիւն է խաղաղութեամբ. վասն զի ի մէջ ընդոստուցեալ ալեացն որ ընդդէմ դառնան, մրրկածին աւդովքն ի մարտ պատրաստին, ընչաքաղցիցն եւ աւգտածարաւեացն ժամ եդեալ բազմաց, միաբան սանձեալ թիակաւքն զերիվարս տախտակագործացն բեւեռակապ երկաթագործացն՝ զմիմեանս քաջալերելով, կասկած երկիւղի սրտիւք ի կապոյտ դաշտին ձիարձակ լինին, անքայլ գնացիւք անընթաց ոտիւք թռուցեալ ի վերայ ծովուն մկանանց ջուրցն ալեացն կուտակելոց. ուր բարկացայտ ալիքն լեռնաձեւ կուտակին, մէտ ի մէտ խոնարհին, ըստ աղեգէտն պատմողին մարմնաքնար Դաւթեան երգոյն, թէ Ելանեն լեռնանան, եւ իջանեն դաշտանան. ուր ուրեմն ապրեալք ի ծփանացն՝ արշաւանս դնեն յիւրաքանչիւր գաւառս. զայս վէպ պատմեն մերձաւոր սիրելեաց - զանցս եղելոյ աշխատութեան ուղւոյն ճանապարհաց, զելեւէջս տարաբեր անդադարն սահանաց, գրաւական եդեալ զանձինս շահաւորն աւգտութեան, եւ կէտ՝ զմահ մրցանաց յաղթութեան. ընդ մեծանալ վաճառացն փոխանակեն զինքեանս. զի թէպէտ եւ տեսանիցեն զբռնութիւն սաստկութեան հողմակոծեալ ալեացն տատանելոց, որ յերփն երփն զերանգսն շրջշրջեն ըստ սաստկութեան ծփանացն, դիզադէզ յեղեղուկ փրփրացեալ զմիմեանց կարգեալ զկնի տողիցին, եւ յափնածիր յաւազադիր սահմանս բարձրացելոցն ընդդէմ՝ հասեալ ի ցամաքակէտն ծիծաղեսցին:

2 Իսկ ի մէջ ըմբռնելոցն խորոցն անդնդոցն լցեալ խոռոչացեալ խոխոջելովն ահափետ արարեալ զաւրհասն գուշակեն. զի թէպէտ եւ զինքեանս շարժունս տեսանիցեն ի վերայ յաղթ ջուրցն բազմութեան, սասանելոցն սարսափելոցն, սակայն զկարողելն առաջի ածեալ ընդ միտ՝ ջանան դիմագրաւեալք ընդ խռովութիւն ահագին ծովուն, զի թերեւս դարձեալք աւգտութեամբ զգիւտս իւրեանց խնդութեամբ ցուցանիցեն առ իւրաքանչիւր ընտանիս, եւ զպարծանս վաստակոյն՝ իւրեանց դրացեացն. զի ուր հարկ է զաղքատութեան անուն յանձանց թաւթափեալ, եւ զտառապեալ ընտանեակսն թափեալ ի գրաւահարկ իշխանացն բռնութենէ, եւ յիւրեանց շահիցն բերելոց հաճեալ զպարտս վտանգին՝ ի լծոյ ծառայութեան թագաւորացն ազատացեալ դատարկասցին: 3 Եւ լաւութիւն առ ընկերս, եւ անուն առատ եւ բարգաւաճանք առ թշնամիս, եւ ուրախութիւն առ իւրեանց սիրողս:

4 Վասն այսորիկ ընդ անհնարին պատերազմ մարտնչին ի մէջ բարձրացելոց ջրեղէն լերանց եւ ի մէջ խոնարհելոց ծովային ձորոցն, ջանան զապրուստ անձանց փրկութեան գտանել, զի ի շրջանացն շփոթեալ ուռուցիկ փոթորկացն բքացելոց զերծանել եւ յանքոյթ նաւահանգիստն հասանել կարասցեն. զի արդարեւ իսկ շատ այնք են, որ ոչ առ ագահութեան զանձինս ի մահ դնեն, այլ առ չգոյութեան աղքատութեան կարաւտութեան յետին տնանկութեան՝ շտապեալք առ վտանգի անկեալք տարակուսանաց վասն զհարկսն հաճելոյ, թերեւս գլխոյ փրկանս գտանել, ի պարտուց զանձինս թափել կարասցեն. փոխ եւս ի պարտուցն ի վերայ առեալ, թերեւս երկպատիկ աւգտութեան ելի աղագս գտանել կարասցեն. միանգամայն զպարտառուսն հաճել, եւ անձանց եւս միանգամայն աւգուտ շահի աւելագոյն ստանալ:

5 Զի բազումք այն են, որ առ այսպիսի աղէտս տարակուսանաց ի վաճառականութեան արուեստս տուայտանաւք անկանել յաւժարեն: 6 Իսկ են բազումք, որ զիւրեանց առատութիւն եդեալ՝ աշխարհի աւգուտ գործեն, զարդարեալ զթագաւորս ի գիւտ ծանրագին մարգարտին, եւ զանազան ակամբք պատուականաւք եւ կերպասու յերանգ երանգս գունոցն: 7 Նա եւ զաղքատս մեծացուցանեն՝ զփոքր ինչ ընդ յարգանաւք արկեալ, եւ զաշխարհ պսակեն նոր եւ չքնաղ գիւտիւք: 8 Նոքա եւ զկարաւտս լցուցանեն մեծամեծ շահիւք աւգտութեամբ. նոքա եւ զփափագելի մարդկան զպէտսն պատրաստեն. նոքա եւ դարմանեն զանձինս բազմաց. նոքա եւ զտունս բժշկաց լցուցանեն ազգի ազգի անուշահոտ խնկովք, դեղովք աւգտակարութեան. նոքա եւ զտենչալի բժշկութեան արմատոց աւգտակարութեան բերեալ զպտուղս՝ զպիտողսն լցուցանեն. նոքա եւ զարդ քաղաքաց, նոքա եւ մեծութիւն գաւառաց. նոքա եւ համարակարք երկայն ճանապարհաց. նոքա եւ ուղեգնացք աշխարհի. նոքա եւ ճաշակիչք աւտարութեան. նոքա եւ զամենեսին խնդացուցանեն. նոքա եւ ոյժ բազմաց, նոքա եւ կարողութիւն աշխարհի. նոքա եւ զմերկս զգեցուցանեն, նոքա եւ զքաղցեալս յագեցուցանեն, նոքա եւ զծարաւիս արբուցանեն. նոքա եւ մթերեն իսկ զգանձս ընչեղաց:

9 Զի թէպէտ եւ ի բռնութենէ են հարկեալք, սակայն ուսան առ վշտին հնարաւորութեամբ զանձինս ապրեցուցանել, եւ այլոց աւգուտ մարթեն լինել: 10 Ապա եւ նոյն իսկ սովորակի իմաստութիւնն քաղցրեաց նոցա. ընդելակի հանապազորդեալք երթեւեկն տարաբերեալ վաճառաւքն՝ զփոքր մասունս յարգել, ի հազարս եւ ի բիւրս բազմացուցանելով: 11 Վասն այսորիկ իսկ ընդ ծաղկացեալ ալիսն բազմութեան համատարած ծովուն ընդխառնեալք շահատակիցեն, ոչ ըստ անձանց կամաց, այլ ըստ վարիչ աւդոյն վարելոյ, բռնավարեալք ի վերայ յորձանացն յաճախատարած լայնացելոցն դանդաչիցեն վասն աւգուտն գտանելոյ. զանձինս ի մէջ մահու եւ կենաց եդեալ՝ անձամբ զանձինս խորոցն մատնեն, կա՛մ մահու կամ կենաց, եւ մի յերկուց գտեալ՝ անձանց համարին:

12 Սոյն աւրինակ տեսանեմք հարկ վտանգի հասեալ ստիպեալ զմեզ, առաւել ի հարկէ նաւեալք ի վերայ իմաստութեան ծովուն. զի ոչ ոք է ամենեւին այն ի մարդկանէ, որ կարող իցէ զայսպիսի ջան վաստակոց քրտնալից աշխատութեամբ անձամբ անձին մատուցանել, եթէ ոչ իշխանութեան հրամանի հասեալ՝ ստիպեալ զայս առնել տալ տագնապիցէ. եւ ո՞վ այն իցէ կարող, որ զխորս անդնդոց ծովուն քննել խրոխտիցի. այլ շահս աւգտութեան վաճառացն երկայն ճանապարհաւքն անձանց եւ եթ կամին մատուցանել: 13 Սոյն աւրինակ եւ մեք ոչ յանդգնութեամբ տղայաբար բարուք ինչ ի ներքս անկանել անմտաբար հոսեցաք, այլ ակամայ ընթացեալ ըստ հրամանացն ի բռնութենէ հարկապահանջ իշխանացն՝ դիմեալ նաւեցաք ի մատենայած ծովուս պատմութեան:

14 Վասն զի ստիպեաց զաղքատիմաստ խանութս մեր հրաման թագաւորաց, եւ ի մէնջ հարկ պահանջեալ զանցեալ իրացն եղելոց զիրս մատենագրել՝ յայտնական պատմութիւնք, որ առ մեաւք գործեցան: 15 Սակայն մեծ եւ բազում ջան եդեալ թողուլ այնոցիկ որ յետ մեր գայցեն՝ զկարգս զրուցաց դարուց ի դարս յիշատակել. զի ոչ եթէ կամաւք ինչ յաւժարեցաք հաւանել առնել զայս, այլ իբրեւ ոչ կարի ինչ ընդդէմ մարթացեալ դառնալ արքայատուր հրամանացն, որչափ յուժի կայր՝ մարթացեալ ըստ հրամանացն պատմեսցուք: 16 Եւ մեր զայս ջան յանձին կալեալ, անկեալ ի վաճառականութիւն բանից, առեալ զահ երկիւղի, եւ տուեալ զգեղեցկադիր յարմարումն պատմութեան: 17 Վասն զի ի խնդիր եղեալ եւ խուզիւք ի մէջ բերեալ զդարգս դարգս պատմութեան՝ զմարմնաւորացն մատենագրութիւն՝ ըստ կարգի պատմութեան, ըստ աւրինին, ըստ ժամանակին, ըստ իրացն եղելոցն, ըստ հրամանացն ի վաճառ մատուսցուք:

18 Իսկ զհոգեւորացն առաքինութիւն աստուածասէր սիրողացն մեծութիւն իբրեւ զմարգարիտն պատուական, զբոլորասերն, զլուսաւորն, զչքնաղագիւտն, որ ոչ ունի գեզութիւն բաժանման իւրոյ ճաճանչաւոր լուսոյն, այլ լիութեամբ զարդ անձին վայելուչ զթագս թագաւորացն զարդարեսցէ. եւ կամ ականք պատուականք ի Հնդկային աշխարհէն, որ ի վայելչութիւն զարդու ի խոյր պսակի զարդարիցեն զթագաւորս: 19 Իսկ արդեաւք այս զիա՞րդ կամ ո՞րպէս գտանիցի ումեք վայրապար, եթէ ոչ ի մեծագնաց թանգարացն, որք եւ մեծն աշխատանաւք, երկայնուղւոյ ճանապարհաց զթոշակսն բաւեցուցին, եւ մեծաջանք եղեալ ի գտանել՝ զթագաւորս զարդարեցին: 20 Իսկ սոցա ճաճանչ լուսոյս, զոր մեր ի վաճառ իջուցեալ, ոչ միայն ի զարդ գլխոյ թագաւորին բովանդակի առ ի տես այլոցն, այլ եւ զամենեսեան զարդարէ, զամենեսեան լուսաւորէ, զամենեսեան լցուցանէ, ամենեցուն բաւէ, զամենեսեան մխիթարէ, զամենեսեան բժշկէ: 21 Զթագաւորս շքեղացուցանէ ի նմանութիւն արտախոյրն պսակի ի վերջաւորն փողփողելոյ. նա եւ զաղքատս լցուցանէ, թաւթափէ բարձրացուցանէ յաղբեւաց եւ հաւասար իշխանաց կացուցանէ. նա եւ պսակումն աշխարհաց աւրհնութեամբ լցուցեալ, պսակ բոլորեալ տարւոյ քաղցրութեամբ:

22 Նոքա եւ զկարաւտս լցուցանեն երկնաւոր առատութեամբն. նոքա եւ աշխատութեան կարաւտելոցն հանգիստ պատրաստեն. նոքա դարման անկարաւտ լի ամենայն բարեաւք. նոքա կարեն տալ բժշկութիւն առանց դեղոց խնկոց արմատոց. նոքա կարեն շինութիւն շնորհել քաղաքաց մարդասիրութեամբ Տեառն իւրեանց. նոքա կարեն մեծացուցանել զաշխարհ աղաւթիւք նահատակութեան իւրեանց. նոքա կարեն ցուցանել զելս երկնաւոր ճանապարհացն առ Աստուած վերանալոյ. նոքա են ուղեւորք արքայութեանն ճանապարհացն Աստուծոյ. նոքա են որ չարչարեալք վասն Տեառն իւրեանց մեռան, եւ ի կենդանութիւն փոխեցան, եւ զանուն եւ զաւգուտ պտղոց իւրեանց քաջութեան յաշխարհի թողին: 23 Նոքա կեանք եւ փրկութիւն այնոցիկ որ մեղաւքն են աղքատացեալ. նոքա են մեծութեան գանձ ծածկեալ յերկրի երկնաւոր արքային. նոքա հաւատովք իւրեանց խնդացուցանեն եւ ուրախ առնեն զայնոսիկ, ոյք յԱստուած մեծացեալ գանձեն. նոքա զմերկս զգեցուցանեն, եւ զայնոսիկ, որք մեղաւքն են մերկացեալ ըստ նմանութեանն Ադամայ՝ լուսաւոր պատմուճանաւք զգեցուցանեն. նոքա եւ զքաղցեալս յագեցուցանեն, որք անգիտութեան մեղաւքն իցեն սովեալք. նոքա եւ զծարաւիս արբուցանեն առաքինութեան բաժակաւն. նոքա եւ զգանձն երկնաւոր յաւելուն տան այնոցիկ որ առաւելագոյն ունիցին. զի Որ ունիցին՝ տացի նմա եւ յաւելցի. եւ առ ամենեսին բանան զդրունս գթոյ մարդասիրին Քրիստոսի: 24 Վասն այսորիկ իսկ սիրեցին զՏէրն իւրեանց, եւ սիրեցան ի նմանէ, եւ բարեխաւսութեամբն լցուցանեն զամենայն կարաւտս:

25 Այսպիսի մարգարիտ ոչ միայն ոգւոց, այլ եւ մարմնոց զարդ եւ պայծառութիւն է. շինութիւն աշխարհի՝ յԱստուծոյ նոցա բարեխաւսութեամբ է շնորհեալ. զի գութ Աստուածութեանն ի նոսա իջեալ՝ ողորմութիւն եւ քաւութիւն շնորհէ աշխարհի. զի վասն այսորիկ իսկ նաւեալք ընդ մէջ մրրկեալ աշխարհակիր մեղացն վտանգեցան, պատերազմեալք ճգնութեամբ ընդդէմ ալեացն, ի վերայ խորոցն սահեցան, հասանել ի նաւահանգիստն խաղաղութեան երկնաւոր նաւապետին: 26 Մատուցին պսակ պարծանաց լուսաւոր թագաւորին, զերծեալք ի բքոյ ամբարշտութեան, հասեալք ի քաղաքն, պատրաստեալք անանց ուրախութեան եւ առլցեալք մարգարտովն պատուականաւ, եւ հոգեւոր լուսոյ ակամբք պսակեալք. որք եւ վաճառեցին զկեանս իւրեանց մատնելեացն ի տանջանս, եւ մեծացան յանանցն մեծութիւն, որք եւ բարձեալ ունին զշինութիւն աշխարհի կանգուն, անվթար, անշարժ, հաստատեալ ի նաւս հաւատոց իւրեանց:

27 Իսկ այսպիսի վաճառաց ո՞յր ուրուք արդեաւք զի՞նչ գին բաւիցէ. այո՛ այո՛, եւ կարի քաջ. միայն յաւժարութիւն կամաց սրտին՝ սիրով մատուցանել զլսելիս, հաւատովք ձգտեալ զականջս՝ աման պատգամաց, եւ անդէն ի կամս սրտին հասեալ գեղեցկագոյն իբրեւ զպատուական մարգարիտն ծանրագին ընդ յաւժարութեանն զարդ ականջաց՝ գինդ եդեալ կախեսցի. միայն զգլուխդ խոնարհեցո՛, եւ անդէն հոգեւորական պսակն ի վերայ գլխոյդ դնի, եւ առաւել քան զականս պատուականս զարդարեսցէ զքեզ: 28 Միայն յաւժարեա՛ց ի կոչունս արքայականս, եւ անդէն քաղցրութեան անուշութիւն խորտկացն ի քիմս քո պարարեսցի. միայն ծարաւի՛ լեր սիրոյն, եւ անդէն աղբիւր կենդանութեան զերաշտութիւն ծարաւոյն պասքելոյն յագեցուսցէ զքեզ. միայն լուա՛ զքեզ յաղտոյ, եւ անդէն անթառամ եւ լուսաւոր զգեստուն առաւելագոյն եւս քան զանուշահոտ շուշան ծաղիկն զքեզ զգեցուցանէ:

29 Արդ՝ ջան յանձին կալեալ մտանել ի պատմագիր մատենիցս խորութիւն, ցուցանել այնոցիկ, ոյք իմաստութեամբ կամիցին ունկնդիր լինել աւգտակար պատմութեանս: 30 Արդ՝ հրաման հասեալ առ իս ոմն Ագաթանգեղոս, որ ի քաղաքէ ի մեծն Հռովմայ, եւ վարժեալ հայրենի արուեստիւ, Հռոմայերէն եւ Յունարէն ուսեալ դպրութիւն, եւ ոչ կարի ինչ անտեղեակ լեալ ձեռնարկութեան նշանագրաց. եւ ի վերայ այսոցիկ հասեալ ի դուռն Արշակունւոյ, յամս քաջի եւ առաքինւոյն, ուժեղ եւ պատերազմողն Տրդատայ, որ քան զամենայն նախնիսն քաջ եղեալ՝ զանցոյց արութեամբք, որ ըմպշամարտ սկայազաւր քաջութիւնս գործեաց ի մարտս պատերազմաց: 31 Ոչ զիւր ինչ քաջութիւն՝ սուտ հրամայեաց մեզ վիպասանել, եւ ոչ զքմազարդ բանից ինչ առասպելս աւելի քան զարժանն ընթանալ. այլ իրք որ եղեալք վասն յեղանակաց յեղափոխ ժամանակաց, մարտամբոխ պատերազմաց, սուրակոխ բազմահեղ արեանց կոտորածոյ, անհուն զաւրաց շփոթելոց, գերութեան աշխարհաց, աւերածոյ գաւառաց, քանդելոյ քաղաքաց, մատնելոյ աւանաց, հարկանելոյ բազմութեան մարդկան վասն քաջութեան քինախնդիր վրիժուց:

32 Արդ՝ հասեալ առ իս հրաման ի մեծ արքայէն Տրդատայ՝ կարգել ինձ ի ձեռնարկութենէ նշանագիր ժամանակագրացն՝ պատմել նախ զհայրենեացն գործս քաջութեան քաջին Խոսրովու, եւ որ ինչ գործք գործեալք քաջութեան մարտից պատերազմացն, ընդ շրջշրջումն տէրութեանն փոխելոյ ընդ կոյսս հարկանելոյ, եւ ազգաց խռովելոյ. եւ կամ վասն մահուանն քաջին Խոսրովու, թէ ուստի՛ եւ կամ զիա՛րդ եւ կամ ո՛րպէս, եւ կամ զի՛նչ անցք անցին. եւ կամ վասն հաւրամոյն քաջութեանն Տրդատայ, եւ որ ինչ գործ գործեաց յամս յաւուրս իւրոց ժամանակաց. եւ կամ վասն սիրելեաց վկայիցն Աստուծոյ, թէ ո՛րպէս եւ կամ զիա՛րդ եկեալ, իբրեւ լուսաւորք ծագեցին, փարատել զմէգ խաւարի ի Հայաստան աշխարհէս. կամ ո՛րպէս զանձինս իւրեանց փոխանակեցին ընդ Աստուծոյ ճշմարտութեանն. եւ կամ ո՛րպէս գթացեալ Աստուծոյ՝ այց արար Հայոց աշխարհիս, ի ձեռն առն միոջ եցոյց զսքանչելիս մեծամեծս, որ համբերութեամբ բազում եւ ազգի ազգի փորձութեանց եւ կապանաւոր վշտաց մենակռիւ մենամարտիկ երկպատական բռնութեան յԱրտաշատ քաղաքի վասն Քրիստոսի յաղթութեամբ տարեալ, որոյ զվկայ անուն ժառանգեալ, որ ի մահ հասեալ մտեալ, եւ կամաւքն Աստուծոյ այսրէն դարձեալ՝ ի վերակացութիւն դառնայր յերկիրս Հայոց: 33 Սա մտեալ ի դրունս մահու՝ դարձեալ անտի կամաւքն Աստուծոյ, վարդապետութեանն Քրիստոսի պատգամաւոր գտեալ, յետ Աստուծոյ սքանչելագործ պատուհասին մարդասիրութեան: 34 Իսկ բարեացապարտն Տրդատ յանկարծակամ՝ կենացն ասպնջական ցանկալի ամենեցուն լինէր, որ աշխարհածնունդ հայրենեացն որդի գտանէր շնորհաւքն Աստուծոյ, եւ յաւիտենական կենացն մերձաւոր լինէր:

35 Եւ արդ՝ քանզի ըստ աւրինակի գրելոցս առ ի մէնջ՝ ոչ եթէ ի հին համբաւուց տեղեկացեալք մատենագրել զայս կարգաւ, այլ որոց մեզէն իսկ եղեալ ականատես կերպարանաց եւ առընթերակաց հոգեւորական գործոցն, եւ լուսաւոր շնորհապատում վարդապետութեանն, ըստ աւետարանական հրամանացն, եւ կամ որպէս լուսաւոր վարդապետութիւնն գեր ի վերոյ ամենեցուն շնորհաւքն Աստուծոյ յարգեցաւ: 36 Զոր առեալ թագաւորին՝ զամենեսեան աստուածակարգ լծոյն հնազանդեցուցանէր. մանաւանդ թէ ոչ նա, այլ կամք մեծազաւրին Քրիստոսի: 37 Եւ կամ ո՛րպէս զմեհեանսն ի ձեռս տուեալ՝ կործանեալ աւերեցին, եւ սուրբ հիմունք եկեղեցեաց կանգնէին. կամ ո՛րպէս զնոյն ինքն աշխարհի հովիւ կացուցեալ՝ վայելէին ի նորուն վարդապետութեանն. եւ կամ ո՛րպէս դարձաւ Տրդատ անդրէն յաշխարհն Յունաց յամս աստուածասէրն Կոստանդեայ, թագաւորի կացելոյ Յունաց եւ Հռովմայեցւոց աշխարհին, եւ կամ ո՛րպէս ուխտ եդեալ, հաստատեալ զնա յաստուածպաշտութիւն՝ դարձեալ լինէր անտի մեծաւ պարգեւաւք եւ բազում փառաւք, եւ կամ ո՛րպէս զբազում տեղիս՝ Աստուծոյ նուիրեալ Տրդատ մատուցանէր: 38 Զայս ամենայն մի ըստ միոջէ ոճով պատմեսցուք, Վարդապետութեամբ սրբոյն, որ արժանի եղեւ ի մեծ յեպիսկոպոսական աթոռն հասանել, եւ զհայրապետական անուն ժառանգեաց, մեծամարտն առաքինութեամբ, թէ ուստի՛, յորո՛ց կամ ո՛ ոք էր, կամ յորմէ՛ ազգէ, որ զայս արժանի եղեւ գործել աստուածատուր շնորհաւքն տուելովք:

39 Արդ՝ ելից ի մտաց երիվարն, եւ յարմարեցից զասպարէզն հանճարոյ. ուղղեցից զնպատակն խորհրդոյ, եւ թափ տաց ուժի բազկաւքս եւ ձգեցից ի կորովս գրչի մատանցս, եւ լեզուաւս զխորհուրդս յուզեցից, եւ շրթունքս ի շշնջել իմաստունս կարասցեն, եւ կարգել հաստատական, յեղեղուկ հոլովել զանիւ պատմութեան բանիցս, զի կամակարագոյնս նաւիցեմք զալեաւք ժամանակագրական ծովուս. պատմել յազգ յայլ ժողովրդին ստացելոյ, որք աւրհնեսցեն զտէր, որք յետ այսր անցեալ ժամանակաց գալոցն իցեն, որք հարցեալ զհայրենական մատեանսն՝ պատմեսցի նոցա, եւ զծրագիր կարգեալս՝ եւ ասասցի նոցա:

40 Ընթերցեալ զԹորգոմայ ազգիս, զՀայաստան աշխարհիս զաստուածապարգեւ աւետեացն աւետարանին քարոզելոյ բանին կենաց, թէ ո՛րպէս կամ զիա՛րդ ընկալան, եւ ո՛րպիսի արամբ, կամ ո՛ ոք ուստեք, որ զայս նորոգատուր զառաքելաբար շնորհս յանձին ցուցանելով՝ այնպիսի աստուածեղէն շնորհաւք երեւեցաւ: 41 Եւ վասն նորին լուսաւոր վարդապետութեանն եւ հրեշտակակրաւն վարուցն առաքինութեան եւ կարգացն, ազնուական համբերութեանցն շնորհալից մեծազաւր նահատակին, որ եւ խոստովանող Քրիստոսի գտեալ եւ վկայ ճշմարտութեան. եւ կամ ո՛րպէս յայնմ հետէ շինութիւն եւ խաղաղութիւն, լիութիւն եւ պտղաբերութիւն եւ բժշկութիւն աղաւթիւք նորա շնորհեցաւ յԱստուծոյ: 42 Եւ թէ զիա՛րդ նորուն աստուածսիրութեամբ եւ Քրիստոսի զաւրութեամբ նմա տուելով՝ անկան փշրեցան ունայնութեան պաշտամունքն, եւ աստուածպաշտութիւն տարածեցաւ ընդ ամենայն երկիրս Հայոց: 43 Եւ կամ ո՛րպէս շինեցան եկեղեցիք ի Հայաստան աշխարհիս, եւ քակեցան ունայնութեան պաշտամունքն, այն որ ի սովորական մոլորութենէ նախնեացն՝ ընդվայրակոշկոճ, գրթախաղաց քարանցն եւ փայտիցն յիմարութիւնքն էին, եւ ուրուապաշտ թմբրութիւնքն անզգայութեանց. իբրեւ արբեալք անմտութեամբքն, պակուցեալք շռայլութեամբն մեղաց, դիւցախելառ մրրովն գնային ի մէջ ծովացեալ մեղացն չարութեան: 44 Որ կամաւքն Քրիստոսի քարոզ գտեալ արդարուսոյց՝ ամենեցուն Հայաստան աշխարհիս, չկապել ընդ գարշապարս մեղաց ի ծովանման յաշխարհիս յայսմիկ: 45 Այլ ի հողմախաղաղ յանքոյթ նաւահանգիստն հասեալ աստուածահաւրն շինութեան, կենաց մշտնջենականաց անդ պատրաստեաց աւթեվանս նոցա:

46 Իսկ իմ անցեալ սահեալ շրջեալ ի վերայ յորձանախոր, լայնանիստ, յարաճաւճ, անդնդապտոյտ, սարսռասէր, անհանգիստ, արշաւասոյր, աւդավար, ջրակուտակ յուզակ ալեացն, սրավարացն մոլեգնելոցն, ձգտեալ ի կղզիս քաղաքացն եւ յաշխարհս հեռաբնակս, գտեալ լցեալ մեծաբեռն խստաբեռունս, ինչ ինչ պատուական եւ արգոյ, ի զարդ եւ յաւգուտ՝ եկեալ հասուցաք ի կայս հանգստեան ձերոյ աւգտութեան. փութացեալ բացցուք զթանգարական վաճառս խանթից. վաճառեսցուք լսելեաց զգիւտս աշխատութեան մերոյ, առնուլ զունկնդրութիւն եւ տալ զպատմութիւն: 47 Մանաւանդ վասն քոյոյդ հրամանի, քա՛ջ արանց Տրդատ արքայ Հայոց մեծաց, բերեալ զշահ վաճառին աշխարհի շինութիւն՝ քեզ ի գանձ յաւելցուք ի մերոյ ծովավաստակ նաւաստեացս:

ԱԳԱԹԱՆԳԵՂԵԱՅ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՎԱՐՔ ԵՒ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՍՐԲՈՅՆ ԳՐԻԳՈՐԻ

Ա.

Ընդ նուազել ժամանակաց թագաւորութեանն Պարթեւաց, ի բառնալ տէրութեանն յԱրտաւանայ որդւոյ Վաղարշու, ի սպանանել զնա Արտաշրի որդւոյ Սասանայ,- որ էր նախարար ոմն ի Ստահր գաւառէ, որ եկեալ միաբանեաց զզաւրս Պարսից, որք լքին խոտեցին մերժեցին անարգեցին զտէրութիւնն Պարթեւաց, եւ հաճեցան հաւանութեամբ ընտրել զտէրութիւնն Արտաշրի որդւոյ Սասանայ,- արդ իբրեւ յետ մահուան հասանելոյ գուժիս այսորիկ առ Խոսրով թագաւորն Հայոց,- որ էր երկրորդ տէրութեանն Պարսից, զի որ Հայոց թագաւոր էր՝ նա էր երկրորդ Պարսից տէրութեանն,- արդ՝ թէպէտ եւ վաղու լուեալ զբաւթն՝ ոչ ինչ ժամանեաց հասանել յամբովկ գործոյն պատերազմի իրացն պատրաստութեան: 2 Յետ այսորիկ դարձեալ լինէր յիրացն եղելոց մեծաւ տրտմութեամբ, զի ոչ եհաս ինչ նմա գործել գործ. ի մեծ ի տրտմութենէն եւ յիրացն վճարելոյ դարձեալ անցեալ եկեալ լինէր յաշխարհ իւր:

3 Արդ՝ ի միւս եւս ի գլուխ տարւոյն սկսանէր Խոսրով թագաւորն Հայոց գունդ կազմել եւ զաւր բովանդակել, գումարել զզաւրս Աղուանից եւ Վրաց, եւ բանալ զդրունս Ալանաց եւ զՃորայ պահակին, հանել զզաւրս Հոնաց, ասպատակ դնել ի կողմանս Պարսից, արշաւել ի կողմանս Ասորեստանի, մինչեւ ի դրունս Տիսբոնի: 4 Աւար առեալ զերկիրն ամենայն՝ յապականութիւն դարձուցանէր զշինանիստ քաղաքացն եւ աւանացն ցանկալեաց. զշէն երկիրն ամենայն թափուր եւ աւերակ թողոյր. ջնջել ի միջոյ ի բաց կորուսանել, խլել քակել, հիմն ի վեր ջանայր առնել, համարէր բառնալ զաւրէնս տէրութեանն Պարսից: 5 Ուխտ եդեալ միանգամայն՝ վրէժ խնդրել մեծաւ քինութեամբ զանկանելն իւրեանց ի տէրութենէն. սպառ սպուռ ջանայր զվրէժ խնդրել, մեծաւ քինու նախանձաբեկ լինելով. մեծամեծս փքայր՝ ի բազմութիւն զաւրացն ապաստան եղեալ, եւ ի քաջութիւն զաւրացն յուսացեալ: 6 Վաղվաղակի ի թիկունս հասանէին մեծաւ բազմութեամբ ժիր եւ քաջ առն եւ ձիոյ եւ բուռն կազմութեամբ Աղուանք, Լփինք եւ Ճիղպք, Կասպք եւ այլ եւս որ ի սմին կողմանց, զի զվրէժ արեանն Արտաւանայ խնդրեսցեն:

7 Զի թէպէտ եւ էր ինքն ի մեծի տրտմութեան վասն բնութեան եղբայրութեան ազգատոհմին, զի հնազանդեցան եւ ի ծառայութիւն մտին համբարձելոյ թագաւորութեան Ստահրացւոյն, եւ ընդ նմին միամտեցան. զի թէպէտ եւ էր Խոսրովու եւ դեսպան արարեալ, զի իւրեանց տոհմայինքն ի թիկունս եկեսցեն եւ նոցա ընդդէմ կայցեն ընդ նորա թագաւորութեանն, անտի սմա ձեռն տուեալ ի կողմանց Քուշանաց, եւ յայնմ մարզէ եւ յիւրեանց ի բուն աշխարհէն եւ ի քաջ ազգաց եւ ի մարտիկ զաւրացն զի ի թիկունս հասցեն. սակայն տոհմքն եւ ազգապետքն եւ նախարարքն եւ նահապետքն Պարթեւաց ոչ լինէին ունկնդիր. զի միամտեալ եւ հաւանեալ եւ նուաճեալ էին ի տէրութիւնն Արտաշրի, քան ընդ տէրութիւն իւրեանց ազգատոհմին եւ եղբայրութեանն:

8 Սակայն առեալ Խոսրովու զբազմութիւն զաւրաց իւրոց, եւ որ ուստեք ուստեք եկեալ հասեալ էին թիկունս աւգնականութեան նիզակակիցք գործոյն պատերազմի: 9 Իսկ իբրեւ ետես թագաւորն Պարսից զայն ամբոխ բազմութեան գնդի, զի մեծաւ ուժով դիմեալ եկեալ հասեալ էին ի վերայ նորա՝ ել եւ նա ընդ առաջ նոցա ի պատրաստութիւն պատերազմի: 10 Բայց սակայն ոչ կարաց ունել զդէմ նորա, փախստեայ լինէր առաջի նոցա. զհետ մտեալ կոտորէին զամենայն զաւրսն Պարսից, եւ դաշտացն եւ ճանապարհացն ցիր դիաթաւալ կացուցանէին եւ չարախտավատ վատնէին եւ անհնարին հարուածս ի վերայ հասուցանէին: 11 Եւ թագաւորն Հայոց դառնայր ի մեծ կոտորածէն մեծաւ յաղթութեամբ եւ բազում աւարաւ եւ ցնծալից ուրախութեամբ ի կողմանսն Հայոց յԱյրարատ գաւառ, ի Վաղարշապատ քաղաք, մեծաւ ուրախութեամբ եւ բարի անուամբ եւ բազում աւարաւ:

12 Ապա հրաման տայր ընդ կողմանս կողմանս դեսպանս արձակել, հրովարտակս առնել, յեաւթն բագինս մեհենիցն ուխտաւոր լինել պատկերաց կռոց դիցն պաշտաման:13 Սպիտակ ցլուք եւ սպիտակ նոխազաւք, սպիտակ ձիովք եւ սպիտակ ջորւովք, ոսկեղէն եւ արծաթեղէն զարդուք, ի վերջաւորս փողփողեալս, նշանակապ պալարակապ մետաքսիւքն եւ ոսկովք պսակաւք եւ արծաթի զոհարանաւք, յանաւթս ցանկալիս ակամբք պատուականաւք, ոսկով եւ արծաթով, ի հանդերձս պայծառս եւ ի զարդս գեղեցիկս, զիւր ազգին Արշակունեաց զհայրենեացն պաշտամանց տեղիս մեծարէր: 14 Նա եւ հինգերորդ եւս հանէր յամենայն մեծամեծ աւարացն ածելոց, եւ մեծամեծ պարգեւս քրմացն շնորհէր: 15 Իսկ զաւրացն որ զիւրեաւն էին՝ ետ պարգեւս եւ արձակեաց յիւրմէ:

Բ.

Իսկ ի գալուստ ամին միւսոյ զաւր բազում կուտէր յոյժ, գումարտակ առնէր, զնոյն զաւր կոչէր, եւ եւս բազում քան զնոյն ասպատակ սփռեալ զկողմամբքն Ասորեստանի. մանաւանդ զի եւ զաւրք Տաճկաց ի թիկունս եկեալ էին. աւար առեալ զերկիրն ամենայն՝ քաջութեամբ դառնային յիւրաքանչիւր տեղիս: 2 Եւ ամս մետասան ստէպ ստէպ զայս աւրինակ աւար առեալ՝ աւերէին զամենայն երկիր սահմանացն, որ ընդ Պարսից թագաւորութեամբն եւ ընդ իշխանութեամբն էր:

3 Իսկ իբրեւ զայն ամենայն չարիս ետես թագաւորն Պարսից, որ եկին հասին ի վերայ նորա՝ նեղեցաւ, տառապեցաւ, տագնապեցաւ, տարակուսեցաւ, վարանէր յանձն իւր. առ ինքն կոչէր զամենայն թագաւորս եւ զկուսակալս եւ զնախարարս եւ զզաւրավարս եւ զպետս եւ զիշխանս իւրոյ տէրութեանն. ի խորհուրդ մտանէին. աղաչէր զամենեսեան՝ հնարս ինչ մարթել խնդրել գտանել. ազգի ազգի պարգեւս խոստանայր. թերեւս ոք միայն գտցի, ասէ, որ զվրիժուց հատուցումն խնդրել մարթասցէ. յերկրորդական գահ իւրոյ տէրութեանն մատուցանել խոստանայր, թէ միայն նախանձու մեծի ձեռն արկեալ հատուսցէ ոք. բայց միայն աթոռովս ես ի վեր եղէց քան զնա, եթէ կարի յանարգաց ոք իցէ կամ ի պատուականաց. ազգի ազգի պատիւս եւ պարգեւս եւ վարձուց հատուցմունս շնորհել խոստանայր:

4 Արդ՝ ոմն ի միջոյ խորհրդեանն գլխաւոր նահապետ էր Պարթեւաց տէրութեանն, որոյ անուն էր Անակ. յոտն կացեալ, ի մէջ անցեալ՝ յիւրմէ ազգէն իբրեւ ի թշնամւոյ վերայ խոստանայր վրէժ խնդրել:

5 Խաւսել սկսաւ ընդ նմա եւ ասէ. «Եթէ միայն զայդ նախանձ խնդրեսցես միամտութեամբ՝ զբնութիւնն պարթեւական, զձեր սեփական Պալհաւն ի ձեզ դարձուցից, եւ քեզ թագ եդեալ փառաւորեցից, եւ երեւելի եւ փառաւոր ի թագաւորութեանս իմում արարից, եւ երկրորդ ինձ կոչեցից»:

6 Պատասխանի ետ Պարթեւն եւ ասէ. «Զմնացորդս ազգի իմոյ կեցուսցես դու. այլ ես եւ եղբայր իմ հարազատ այսաւր հրաժարիմք ի քէն»:

7 Յայնմ ժամանակի հանդերձեցաւ կազմեցաւ Պարթեւն եղբարբն իւրով հանդերձ, ընտանեաւք կանամբք եւ որդւովք եւ ամենայն աղխիւ իւրեանց. չու արարեալ յուղի անկեալ, դէտ ակն կալեալ ճանապարհացն՝ ելեալ երթայր հատուածի պատճառաւ ի կողմանս Հայոց, իբրեւ թէ ապստամբեալ իցէ յարքայէն Պարսից: 8 Եկեալ յանդիման եղեւ թագաւորին Խոսրովու յՈւտի գաւառի, ի Խաղխաղ քաղաքի, ի ձմերոցս արքայութեանն Հայոց:

9 Իբրեւ ետես թագաւորն Հայոց՝ ցնծացեալ ել ընդ առաջ նորա եւ մեծաւ խնդութեամբ ընկալաւ զնա. մանաւանդ իբրեւ կեղծաւորութեամբ եւ դաւով սկսաւ խաւսել ընդ նմա եւ զիւրոյ գալոյն հաւատարմութիւն ցուցանել: 10 «Վանս այնորիկ եկի ես առ քեզ, ասէ, զի հասարակ զհասարակաց վրէժ խնդրել մարթասցուք»:

11 Արդ՝ իբրեւ ետես թագաւորն զայրն, զի դիմեալ եկեալ էր առ նա ամենայն ընտանեաւքն հանդերձ, եւ մտերմութեամբ հաւատաց ի նա. յայնժամ տայր նմա պատիւ ըստ աւրինաց թագաւորաց, եւ հանէր նստուցանէր զնա յերկրորդ աթոռ թագաւորութեանն. եւ զամենայն ժամանակս ձմերայնոյն ուրախութեամբ զաւուրս ցրտաշունչ հողմաշունչ սառնամանեացն անցուցանէին:

12 Իսկ իբրեւ եկին հասին աւուրք ջերոտ հարաւահողմն գարուն դրանցն բանալոյ՝ համբարձաւ թագաւորն ի կողմանցն յայնցանէ. եկին իջին յԱյրարատ գաւառ, ի Վաղարշապատ քաղաք. ի մինչդեռ ուրախութեամբ հանգուցեալ էին, ի միտ արկեալ թագաւորին՝ գումարտակ առնէր՝ անդրէն արշաւել ի կողմանս Պարսից:

13 Իբրեւ զայն լսէր Պարթեւն՝ զերդումն ուխտին յիշէր որ ընդ Պարսից արքային ուխտեալ էր: 14 Նա եւ զխոստմունսն յիշէր զպարգեւացն, եւ ի բուն աշխարհն փափագէր որ Պահլաւն կոչէր, եւ վատ խորհուրդ ի միտ արկանէր. առնոյր զթագաւորն մեկուսի նա եւ եղբայր իւր հարազատ՝ իբրեւ ի պատճառս ինչ զբաւսանաց, իբրեւ խորհուրդ ինչ խորհել ընդ նմա. եւ զսուսերսն պողովատիկս թերաքամեալս ունէին. յանկարծ յեղակարծումն ժամանակի զէնս վերացուցեալ՝ զթագաւորն դիաթաւալ կացուցեալ յերկիր կործանէին: 15 Անդուստ ուստեմն իրազգած եղեալ իրաց որ եղեն՝ գոյժ աղաղակի ամբոխին թանձրանայր. մինչ այս մինչ այն՝ նոքա հեծեալ յիւրաքանչիւր երիվարս փախստական լինէին:

16 Իսկիբրեւզայնգիտացիննախարարքհայակոյտզաւրացն՝գունդգունդհատանէին,զկնիլինէին.ոմանք ընդ ցամաքն աճապարեալ, հասանել ի խելս կամրջացն առ դրունս Արտաշատ քաղաքի: 17 Զի գետն Երասխ յարուցեալ գայր լի դարիւ եւ դարիւ, սառնահալ, ջրակուտակ, ձիւնասոյզ, ձիւնախաղաղ բազմութեամբն յաւուրս

իւրոյ պղտորութեանն: 18 Կէսքն անցեալ ընդ կամուրջն Վաղարշապատ քաղաքի, զոր եւ կամուրջ Մեծամաւրի կոչեն՝ աճապարէին հասանել յառաջ մի ի խելս կամրջին Արտաշատու: 19 Ի կիրճս ճանապարհացն արգելին զնոսա, ի մէջ արարեալ զնոսա՝ ի Տափերական կամրջացն գէտավէժ առնէին զնոսա: 20 Եւ ինքեանք անդրէն դարձեալ՝ վայիւք, ճչովք եւ ողբովք, եւ ամենայն երկիրն ժողովեալ զթագաւորն աշխարէին:

21 Եւ մինչ դեռ ջերմ ոգիքն ի ծոցոյն չեւ էին թափեալ, եւ շունչ վախճանին չեւ էր հասեալ՝ հրաման տայր զազգատոհմն սատակել: 22 Յայնժամ սկսան սատակել եւ կոտորել. մինչեւ ոչ թողին յերիտասարդաց մինչեւ յայն՝ որ բնաւ զաջ եւ զձախ ոչ գիտէր. նաեւ զիգական տոհմն մաշէին ի սուր սուսերի իւրեանց: 23 Բայց միայն երկուս մանկունս փոքրկունս յորդւոցն Պարթեւին պրծեալ ոմն ապրեցուցանէր ի ձեռն դայեկաց ուրումն. զմին ի կողմանս Պարսից, եւ զմին ի կողմանս Յունաց առեալ փախչէին:

Գ.

Եւ եղեւ իբրեւ լուաւ զայս ամենայն թագաւորն Պարսից՝ զուարճանայր, զուարթանայր, տաւն մեծ ուրախութեան առնէր զաւրն զայն, եւ բազում ուխտ ատրուշանացն կատարէր: 2 Զաւրաժողով լինէր, խաղայր գնայր, ասպատակ սփռէր զկողմամբք Հայաստան աշխարհին. զխաւսուն եւ զանասուն, զծեր եւ զտղայ, զերիտասարդ եւ զմանուկ առ հասարակ խաղացուցանէր ի գերութիւն:

3 Անդ ոմն պրծեալ ապրեցուցանէր ի հինէ անտի յորդւոցն Խոսրովու թագաւորին Հայոց՝ մանկիկ մի փոքրիկ, անուն Տրդատ. առեալ դայեկացն փախուցեալ ի դուռն կայսեր ի կողմանս Յունաց: 4 Եւ զերկիրն Հայոց այնուհետեւ եկեալ արքային Պարսից յիւր անուն զտեղիսն անուանէր. եւ զզաւրսն Յունաց փախստական արարեալ հալածական տանէին մինչեւ ի սահմանս Յունաց: 5 Վիհս փոսացուցեալ՝ սահմանս հաստատէին, եւ տեղւոյն անուն եդեալ Դրունս Փոսից, առ տեղեաւն որում Սոյզն կոչէին: 6 Եւ զայլ մարդիկ երկրին խաղացոյց, եւ զաշխարհն յինքն գրաւեաց:

7 Արդ՝ երթեալ, սնեալ եւ ուսեալ Տրդատէս առ կոմսի ումեմն Լիկիանէս անուն կոչեցելոյ: 8 Իսկ որդի Պարթեւին որ ի կողմանս Յունաց գաղթեաց՝ սնանէր եւ ուսանէր ի Կեսարիայ Կապադովկացւոց քաղաքին. եւ մերձաւորեալ զնա սնոյց դայեկաւք երկիւղիւն Քրիստոսի. եւ ուսեալ եւս զքրիստոսական դպրութեան հանգամանս ընտանի եղեալ գրոց Աստուծոյ. եւ մերձեալ յերկիւղ Տեառն, որոյ անուն ճանաչէր Գրիգորիոս: 9 Իբրեւ տեղեկացաւ ի դայեկացն հայրենի գործոցն որ եղեալն էին՝ ել եւ գնաց առ Տրդատիոս ըստ հեշտ պաշտաման: 10 Եւ թաքուցանէր զանձն, եւ զայն ինչ ի վեր ոչ հանէր, թէ ո՛յր, կամ ուստի՛, կամ ո՛րպէս, կամ զիա՛րդ. զանձն ի ծառայութիւն տուեալ ի հնազանդութեան պաշտէր առաջի նորա:

11 Ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ իշխանն Յունաց ի հալածել կայր զեկեղեցի Աստուծոյ: 12 Իսկ իբրեւ զգացեալ Տրդատիոս վասն Գրիգորի, թէ Քրիստոսական պաշտամանն հաղորդ է՝ սկսեալ այնուհետեւ պատուհասակոծ առնէր զնա, եւ ազգի ազգի արհաւիրս արկանէր ի վերայ նորա. բազում անգամ ի բանդս եւ ի կապանս տանջանաւք նեղէր զնա՝ թողուլ ի բաց լինել նմա յերկրպագութենէն Քրիստոսի, եւ ի հնազանդութիւն դառնալ նմա դիցն սնոտեաց եւ պղծութեանն պաշտաման:

Դ.

Յաւուրս ժամանակացն այնոցիկ զաւրաժողով լինէր իշխանն Գթաց, եւ բազում գունդս զաւրաց ժողովեալ՝ գայր տալ մարտ պատերազմի ընդ իշխանին Յունաց: 2 Պատգամս յղէր աւրինակաւս այսուիկ, եթէ «Ընդէ՞ր բնաւ ելանեմք խառնամխի ի պատերազմ՝ սպառել զզաւրս մեր, եւ վտանգ եւ տագնապ միանգամայն աշխարհի հասուցանեմք. ես աւասիկ ախոյեան ելանեմ քեզ ի մերոց զաւրաց աստի, եւ դու ինձ ի յունականաց այտի. հասցուք եկեսցուք ի մարտի տեղի. եթէ ես զքեզ յաղթահարեցից՝ Յոյնք ինձ հնազանդեսցին ի ծառայութիւն. եւ թէ դու ինձ յաղթեսցես՝ մեր կեանքս քեզ նուաճեսցին եւ հնազանդեսցին. եւ առանց արեան եւ կոտորածոյ լիցի շինութիւն կողմանցս երկոցունց»:

3 Եւ իբրեւ զայն ամենայն լուաւ թագաւորն Յունաց՝ երկեաւ. քանզի աւրինաւք կազմութեամբ, գունդ առ գունդ ճակատել ոչ առնուին յանձն, եւ ըստ պատգամին պատշաճի ոչ կարէր ունել յանձին. քանզի տկար էր յոսկերաց զաւրութեամբ. սրտաթափ եղեալ զարհուրեցաւ, քանզի ոչ գիտէր, զի՛նչ տացէ բանիցն պատասխանի:

4 Յայնմ ժամանակի հրաման տայր թագաւորն՝ հրովարտակս եւ դեսպանս առնել առ իշխանս եւ զաւրս զաւրութեան իւրոյ, զի ուր եւ իցեն՝ առ նա հասանիցեն վաղվաղակի: 5 Յայնմ ժամանակի իշխանք եւ զաւրք եւ նախարարք առ նա հասանէին վաղվաղակի: 6 Առեալ եւ Լիկիանէ զբուն գունդն որ ընդ իւրով ձեռամբն էր՝ փութայր հասանէր ի տեղի պատերազմին՝ յանդիման լինել թագաւորին, եւ Տրդատէս ընդ նմա:

7 Եւ մինչ դեռ գային գունդք զաւրացն՝ դէպ եղեւ նոցա գալ մտանել ի նեղագոյն տեղի մի, յառուամէջս այգեստանւոյն, ի փողոցամէջս համբարոցացն, առ դրունս քաղաքին. քանզի զդրունս քաղաքին աղխեալ էր, զի ժամ էր հասարակ գիշերոյ: 8 Իբրեւ ոչ գտաւ խար երիվարաց զաւրուն բազմութեան դարման կերակրոյ մինչեւ ի մէջգիշեր՝ հայեցեալ տեսանէին ի զուարափակ քաղաքորմի միոջ, զի խստահամբար մթերեալ էր. եւ ոչ ոք կարաց ձգել զձեռն իւր վասն որմոյն բարձրութեան: 9 Յայնժամ Տրդատէս ելեալ եւ իջեալ՝ հոսէր ընկենոյր բարդս բարդս ի մէջ զաւրացն մինչ ի լիութիւն բաւականի: 10 Նա եւ զհամբարապանսն իսկ եւ բազումս ի շանց յայսկոյս որմոյն ընկենոյր ի մէջ զաւրացն, եւ ինքն անդրէն ելեալ իջանէր:

11 Զայն ամենայն ոյժ պնդութեան տեսեալ Լիկիանէս զարմացաւ: 12 Իսկ իբրեւ այգն զառաւաւտն մերկացաւ՝ դրունք քաղաքին բացան, եւ զաւրքն ամենայն առ հասարակ ի ներքս մտանէին. եւ Լիկիանէս յանդիման լինէր թագաւորին, եւ ամենայն մեծամեծքն եւ սպարապետքն եւ զաւրագլուխքն եւ իշխանքն:

13 Ապա կաց պատմեաց թագաւորն իշխանացն զամենայն պատգամս թագաւորին Գթաց: 14 Յայնժամ խաւսել սկսաւ Լիկիանէս ընդ արքային եւ ասէ. «Մի՛ ինչ զարհուրեսցի սիրտ տեառն իմոյ. զի գոյ աստ այր մի ի դրան քում, զի իրքդ այդ նովաւ վճարին. Տրդատէս անուն նորա, ի տոհմէ թագաւորին Հայոց աշխարհին»: 15 Եւ կաց պատմեաց զերեկորին զգործս քաջութեան նորա: 16 Յայնժամ հրաման ետ, եւ ածին զՏրդատիոս յանդիման թագաւորին. եւ պատմեաց նմա կարգաւ զամենայն: 17 Յայնժամ ժամ ետուն կազմութեան մարտի՝ առ ի ժամ վաղուի զմիմեանս տեսանել պատերազմաւ: 18

Իսկ ի միւսում աւուրն ընդ այգն ընդ առաւաւտն հրամայեաց արկանել ծիրանիս. եւ զարդարեցին զՏրդատիոս ի զարդ կայսերական, արկեալ զնովա զնշան թագաւորութեանն. եւ ոչ ոք գիտէր վասն նորա. հրաման ել ամենեցուն, թէ ինքն իսկ կայսրն իցէ: 19 Եւ նորա առեալ զգունդն զաւրաց բազմութեան՝ ի ձայն փողոյ տագնապաւ յառաջ մատուցանէր մինչեւ յանդիման թշնամեացն: 20 Իբրեւ յանդիման եղեն միմեանց կայսերակերպն եւ թագաւորն՝ մտաւ ի կուշտ արարեալ երիվարացն ի միմեանս հասանէին. անդ յաղթահարէր կայսերակերպն զթագաւորն. ձերբակալ արարեալ՝ ածեալ յանդիման առաջի կայսերն կացուցանէր:

21 Յայնժամ մեծացոյց յոյժ թագաւորն զՏրդատիոս, եւ մեծամեծ պարգեւս ետ նմա. թագ կապեաց ի գլուխ նորա եւ ծիրանեաւք զարդարեալ մեծացոյց զնա, եւ կայսերակերպն զարդու շքեղացուցեալ մեծարեաց զնա. եւ գումարեաց ի ձեռս նորա զաւրս բազումս յաւգնականութիւն նմա, եւ արձակեաց յիւրական աշխարհն Հայոց:

22 Եւ յետ մարտին յաղթութեան քաջութեանցն զոր արար՝ դարձեալ լինէր ի կողմանցն Յունաց Տրդատ արքայ Հայոց մեծաց: 23 Խաղաց գնաց թագաւորն ի կողմանս Հայոց, եւ եկն եգիտ անդ զաւրս բազում Պարսից, զի զաշխարհն յինքեանս գրաւեալ էին ի ծառայութիւն. զբազումս կոտորէր, եւ զբազումս փախստականս արարեալ ի կողմանս Պարսից արկանէր. եւ զհայրենեացն տէրութիւն յինքն նուաճեաց, եւ զաւրացաւ ի վերայ սահմանաց նորա:

Ե.

Յառաջին ամին Տրդատայ արքայութեանն հայոց մեծաց, խաղացին եկին հասին յԵկեղեաց գաւառ, ի գեւղն Երիզայ, ի մեհեանն Անահտական, զի անդ զոհս մատուսցեն. եւ իբրեւ կատարեցին զգործն անարժանութեան՝ իջին բանակեցան առ ափն գետոյն զոր Գայլն կոչեն:

2 Իբրեւ եկն եմուտ ի խորան անդր եւ յընթրիս բազմեցաւ, եւ իբրեւ ընդ գինիս մտին՝ հրաման ետ թագաւորն Գրիգորի, զի պսակս եւ թաւ ոստս ծառոց նուէրս տարցի բագնին Անհատական պատկերին: 3 Այլ նա ոչ առնոյր յանձն պաշտաւնատար լինել դիցն երկրպագութեան:

4 Յայնժամ խաւսել սկսաւ թագաւորն ընդ Գրիգորի եւ ասէ. «Այր մի աւտարական եւ անաշխարհիկ՝ եկիր յարեցար ի մեզ, եւ զիա՞րդ իշխես պաշտել զԱստուածն զայն, զոր ես ոչ պաշտեմ»: 5 Եւ առ այն աւր պահել հրամայեաց: 6 Եւ ի վաղիւ անդր հրաման ետ, եւ ածին զԳրիգորիոս առաջի թագաւորին:

7 Խաւսել սկսաւ թագաւորն ընդ Գրիգորի եւ ասէ. «Այսչափ ամք են, զի տեսի ես զքեզ, եւ յամենայն զաւրութենէ քումմէ ծառայեցեր դու ինձ միամտութեամբ. եւ ես գոհ էի զվաստակոց քոց եւ ունէի ի մտի կեցուցանել զքեզ. ընդէ՞ր ոչ առնես զկամս իմ»:

8 Ետ պատասխանի Գրիգորիոս եւ ասէ. «Հրամայեալ է յԱստուծոյ, զի Ծառայք հնազանդ լիցին մարմնաւոր տերանց, որպէս աւրէն է, որպէս եւ դուդ իսկ վկայեցեր ինձ, զի ծառայեցի քեզ յամենայն զաւրութենէ իմմէ: 9 Այլ զԱստուծոյ զպատիւն եւ զպաշտաւն ոչ ումեք վայել է տալ. զի նա միայն է արարիչ երկնից եւ հրեշտակաց, որ

փառաւորիչք են մեծութեան նորա, եւ երկրի եւ մարդկան, որ ի նմանէ են ստեղծեալ. որոց պարտ է պաշտել զնա եւ առնել զկամս նորա. եւ այլ ամենայն որ է ի նոսա, որ ի ծովու եւ ի ցամաքի»:

10 Արքայ ասէ. «Գիտասջի՛ր, զի ապախտ արարեր զվաստակսն զոր ինձն վաստակեցեր, որում ես եմ վկայ: 11 Արդ՝ փոխանակ կենացն զոր պարտ էր առնել քեզ՝ յաճախեմ քեզ նեղութիւնս, եւ փոխանակ պատուին՝ անարգանս. եւ փոխանակ բարձ տալոյ եւ յառաջ ձգելոյ՝ բանդ եւ կապանս, եւ մահ՝ որ հատանէ զյոյս կենաց մարդկան, եթէ ոչ առնուցուս յանձն դիցն պաշտաւն մատուցանել, մանաւանդ այսմ մեծի Անահտայ տիկնոջս, որ է փառք ազգիս մերոյ եւ կեցուցիչ, զոր եւ թագաւորք ամենայն պատուեն, մանաւանդ թագաւորն Յունաց, որ է մայր ամենայն զգաստութեանց, բարերար ամենայն մարդկան բնութեան, եւ ծնունդ է մեծի արին Արամազդայ»:

12 Ասէ Գրիգորիոս. «Ես քեզ միամտութեամբ վաստակեցի. ինձէն երբեք զիմ վաստակս ապախտ ոչ արարից. զի եւ գրեալ է յԱստուածոյ, եթէ Ծառայեսցեն մարմնաւոր տերանց. զի այնմ տէր է հատուցանող բարեաց. զի ոչ ինչ ակն ի քէն ունէի եթէ հատուսցես ինձ, այլ յԱրարչէն, որոյ են ստացուածք իւր, երեւելի եւ աներեւոյթ արարածք ամենայն:

13 Այլ վասն որոյ ասեսն, թէ նեղութիւն յաճախեմ քեզ փոխանակ կենաց՝ հանելով զիս յայսց կենաց ահա յաճախես ինձ զպատրաստեալ ուրախութիւնն Քրիստոսի. այն որոյ տէրութիւնն յաւիտենից է, եւ արքայութիւնն ոչ անցանէ, եւ բարիքն ոչ պակասեն: 14 Եւ փոխանակ պատուին որ ասես անարգանս՝ շնորհես ինձ զպատիւն հրեշտակաց, փառաւորչաց Արարչին իւրեանց ցնծութեամբ:

15 Եւ որ ասեսդ, թէ փոխանակ բարձ տալոյ եւ յառաջ ձգելոյ ի բանտ եւ ի կապանս արկանեմ՝ երանի է ինձ, զի առից յանձն զաւրինակ կապանաց Տեառն իմոյ. եւ ընդ նմին ուրախ եղէց եւ ցնծացայց յաւուր գալստեան նորա: 16 Եւ մերժելով ի քոց բազմականացդ՝ ահա արկանես ինձ բազմականս առ հաւրն հաւատոյ Աբրահամու, եւ ընդ արդարսն ամենայն, որ ուրախ լինելոց են յարքայութեանն Աստուծոյ:

17 Եւ որ սպառնասդ ինձ մահու՝ ահա խառնես զիս ի գունդն Քրիստոսի, ուր են ամենայն կոչեցեալքն, հարքն եւ արդարք, եւ մարգարէքն եւ առաքեալքն, մարտիրոսքն եւ ամենայն ընտրեալքն:

18 Այլ որ ասեսդ, եթէ մահուամբ զյոյս հատանեմ կենաց՝ որպէս քո յոյսդ հատեալ է, եւ ամենայն աստուածապաշտաց եւ աստուածասիրաց յոյսն զաւրացեալ է: 19 Իսկ որ միանգամ են իբրեւ զքեզդ, որ պաշտէք զկուռս համերս եւ անշունչս, ձեռագործս մարդկան՝ արդարեւ իսկ էք յուսահատք ի ճշմարիտ կենաց անտի Աստուծոյ:

20 «Այլ զոր դուդ կոչես մեծ Անահիտ տիկին՝ լեալ իցեն արդեաւք մարդիկ ոք յայնժամ երբեմն ժամանակի: 21 Քանզի դիցապաշտ կախարդութեամբ զմարդիկն որ յայնժամն էին, ցնորիւք կերպս ի կերպս լինելով դիւացն՝ հաւանեցուցին մեհեանս շինել եւ պատկերս կանգնել եւ երկիր պագանել: 22 Որ ոչ իսկ են, ո՛չ չար եւ ոչ բարի ումեք ինչ կարեն առնել. ո՛չ պատուել կարեն զպաշտաւնեայս իւրեանց, եւ ոչ անարգել զթշնամանադիրս իւրեանց. զոր դուքն ցնորեալ պաշտէք յափշութիւն մտաց ձերոց: 23 Եւ փոխանակ Աստուծոյ, յորոյ ի բարիսդ վայելէք՝ պաշտէք զփայտեղէնսդ եւ զքարեղէնսդ եւ զոսկեղէնսդ եւ զարծաթեղէնսդ, զոր Աստուծոյ կարգեալ է ի սպաս եւ ի պէտս եւ ի փառաւորութիւն մարդկան:

24 Իսկ ինձ լիցի ամենայն հնազանդութեամբ եւ ամենայն միամտութեամբ եւ երկիւղիւ պաշտել զԱստուած արարիչ եւ զՈրդին հաստիչ եւ զՀոգին կազմիչ արարածոց, որ արար զամենայն, եւ եղծանել կարէ, եւ դարձեալ նորոգէ ողորմութեամբ իւրով: 25 Այլ մեր կեանքս չեն յուսահատութեամբ. զի պաշտեմք զկենդանին, որ կարող է կենդանութիւն տալ մեզ, յորժամ եւ կամի. զի թէպէտ եւ մեռանիմք՝ կենդանի եմք: 26 Զի որպէս որդին Աստուծոյ մեռաւ եւ եկեաց՝ եւ մեզ եցոյց աւրինակ կենդանութեան յարութեամբն իւրով. զի որ մեռանիմքս վասն նորա՝ լինելոց եմք կենդանիք, յորժամ յայտնեսցի թագաւորութիւն Արարչին առ արարածս իւր, յորժամ խնդրեսցէ զվրէժ ամբարշտութեան, անաչառ դատաստանաւն ստուգութեամբ պահանջեալ յամենեցունց առ հասարակ»:

27 Արքայ ասէ. «Որ ասացերդ. թէ ի քէն ակն ոչ ունէի եւ ոչ պիտի իսկ՝ ես գիտեմ զի մահ խնդրես դու եւ անդէն ի գերեզմանի զհատուցումն քեզ, ուր են իսկ առաջինքն որ մեռանն. վաղվաղակի յղեմ զքեզ՝ ուր կամիսն երթալ: 28 Կամ ո՞վ այն Քրիստոսն իցէ. ցո՛յց ինձ, զի գիտացից. ո՞ այն ոք իցէ հատուցանող վաստակոցն քոց, զոր կոչես դու արարիչ. միթէ նա՞ ոք իցէ շահապետ գերեզմանաց, որում դուն ցանկաս հասանել, կամ բանդակալ կապանաց քոց նա՞ իցէ արձակիչ:

29 Եւ ո՞ւր իցեն արդեաւք անպակաս ուրախութիւնքն զոր ասես, եւ կամ զի՞նչ գալուստն իցէ, ոչ գիտեմ. կամ զի՞նչ հրեշտակք իցեն, զոր ասես, կամ զի՞նչ յոյսն ձեր իցէ եւ մեր յուսահատութիւնն. ա՛ղէ, դու ասա՛ ինձ զայս ամենայն մեղմով: 30 Այլ ոչ թողից քեզ զանարգանս դիցն զոր թշնամանեցեր զնոսա. զի ասացեր, բա՛ս, մարդիկ են, եւ ի մահկանացու բնութիւն իջուցեր զնոսա. եւ անհնարին թշնամանս զոր եդեր դիցն եւ կամ մեզ իսկ թագաւորացս. զի ասացեր. եթէ խելագարք են թագաւորք որ պաշտեն զնոսա»:

31 Գրիգորիոս ասէ. «Քրիստոս է որդի Աստուծոյ, յորոյ ի ձեռն արար նա զաշխարհս եւ կազմեաց. դատիչ կենդանեաց եւ մեռելոց, տէր եւ հատուցանող բարերարացն բարիս եւ չարարարացն չարիս միանգամայն:

32 Նա, որպէս ասացեր իսկ դու, արդարեւ շահապետ է գերեզմանաց եւ պահապան. զի իբրեւ մեռաւ նա կամաւքն իւրովք եւ եմուտ ի գերեզման, որ պահէ զոսկերս ամենայն մարդկան, եւ յարութեամբն իւրով եցոյց եւ յայտնի արար զյարութիւն մեռելոց. զի ինքն իսկ է յարութիւն եւ կեանք, եւ յարուցիչ եւ նորոգիչ ամենայն մարմնոց. եւ պահէ զշունչս մարդկան կենդանիս: 33 Վասն զի նա ինքն է կենդանութիւն, զի նորոգեսցէ զշունչս մարդկան՝ զգեցեալ նովին մարմնով. եւ ապա յայտնի արասցէ ըստ իւրաքանչիւր վաստակոցն զիւրաքանչիւր հատուցմունս. զի նա արձակեսցէ զկապեալս ի տանէ կապանաց կռապաշտութեան, որ կապեալ են ի մեղս, եւ խզեսցէ զշղթայս անաւրէնութեան՝ որ են իբրեւ զքեզդ: 34 Իսկ յայդպիսի կապանաց, զոր դուդ սպառնաս՝ սովոր է յայտնել զողորմութեան զշնորհս եւ փրկել զյուսացեալս իւր:

35 Եւ անպակաս ուրախութիւնքն այն են, յորժամ զիւր սիրեցեալսն եւ զկոչեցեալսն եւ զհրաւիրեալսն եւ զպատուիրանապահսն անմահացուսցէ յիւր Աստուածութիւնն, եւ զմեղաւորսն անմահացուսցէ ի տանջանսն յաւիտենից: 36 Եւ գալուստն այն է, յորժամ գայցէ առնել զայս ամենայն: 37 Եւ հրեշտակքն այն են, որ սպասաւորքն են նորա մեծութեանն եւ Աստուածութեանն, մշտնջենաւոր արքայութեանն:

38 Իսկ մեր յոյսն այսմ ակն կալեալ սպասէ. եւ ձեր յուսահատութիւն այն է, զի ոչ ճանաչէք զԱրարիչն ձեր, որ պահանջէ ի ձէնջ վասն այնորիկ, զի ոչ ելէք ի խնդիր Տեառն Արարչին ձերոյ, եւ ոչ ծանեայք զնա: 39 Արդարեւ իսկ իբրեւ զձիս եղէք կամ իբրեւ զջորիս, զի ոչ գոյ ի նոսա իմաստութիւն, եւ քան զեզն եւ զէշ եւս պակասամտագոյն գտայք, զի ոչ ծանեայք զձեր հաստիչն. որ ի ժամանակի իւրում ի սանձս եւ ի դանդանաւանդս ճմլեսցէ զկզակս ձեր, որ առ նա դուք ոչ մարթայցէք մերձենալ:

40 Այլ զոր ասացերն, թէ դիցն թշնամանս եդիր, զի՞նչ ինչ արդեաւք իցէ նոցա այն թշնամանք՝ որ երբեք եւ պատուելոյն ուրուք զնոսա ոչ զգան. զի ի ձեռաց մարդկան են ստեղծեալք, եւ ի խեւացնոր կարծեաց յերազոց իցեն հաստեալք եւ եղեալք: 41 Քանզի յանդրիագործ պատկերաց առաջին մարդկանն հրապուրեցան գործել զայն, յոր եւ անդէն իսկ մոլորեցան, կուրացեալք ի լուսոյ Արարչին: 42 Իսկ որ զնոսայն պաշտեն՝ յիրաւի են իբրեւ զանասունս. զի Բերան է նոցա, եւ ոչ խաւսին. աչս ունին, եւ ոչ տեսանեն. ականջս ունին, եւ ոչ լսեն. ունչս ունին եւ ոչ հոտոտին. ձեռս ունին, եւ ոչ շաւշափեն. ոտս ունին, եւ ոչ գնան, եւ ոչ գոյ շունչ ի բերանս նոցա: 43 Նման նոցա եղիցին որք արարին զնոսա, եւ ամենեքեան ոյք յուսացեալ են ի նոսա»:

Զ.

Խաւսել սկսաւ թագաւորն եւ ասէ. «Քանի՞ցս անգամ տուեալ է քեզ խրատ եւ պատուէր, զի մի՛ երկրորդեսցես առաջի իմ զհաստուածս բանիցդ առասպելաց, զոր յաւդեալ եւ ուսեալդ ես, զոր ոչդ վայել է քեզ խաւսել. վասն որոյ ես խնայեցի ի քեզ՝ իբրեւ ի վաստակաւոր, զի եկեսցես ի կարգ ուղղութեան՝ պաշտել զդիսն: 2 Զորոց դու առեալ զնոցա պատիւն՝ ումպէտ կարդաս արարիչ. եւ որ են իսկ ճշմարտիւ արարիչ՝ թշնամանես, եւ զմեծն Անահիտ, որով կեայ եւ զկենդանութիւն կրէ երկիրս Հայոց. եւ ընդ նմին եւ զմեծն եւ զարին Արամազդ, զարարիչն երկնի եւ երկրի. ընդ նմին եւ զայլ աստուածսն կոչեցեր անշշունչս եւ անմռունչս. եւ ի մեզ եւս ձգտեցար դնել թշնամանս, համարձակեցար ասել ձիս եւ ջորիս: 3 Եւ քանզի զամենայն թշնամանս յաճախեցեր, մինչ իշխեցեր եւս մեզ ասել անասունս՝ արդ ես արկից զքեզ ի տանջանս եւ եդից դանդանաւանդ ի կզակս քո. զի գիտասցես եթէ ի սին բանից քոց, զոր յաճախեցեր առաջի իմ ասել՝ վաղվաղակի եղեն քեզ արդիւնքն: 4 Եւ այս, ասէ, մեծ է ինձ, որ խաւսեցայս ընդ քեզ եւ մեծարանս եդի քեզ, եւ դու ետուր ինձ պատասխանի իբրեւ ընկերի»:

5 Եւ ետ կապել զնա ձեռս յետս, եւ արկանել գայլ ի բերան նորա. եւ ետ կախել շառաշեղս աղի ի վերայ ողին նորա, եւ տալ գելոցս կրծից նորա, եւ արկանել առասանս ի կապս կրծից գելարանացն, կապել եւ համբառնալ ի բարձրաւանդակ տանիս ապարանից որմոյն մենքենայիւք: 6 Եւ կայր պրկեալ կապեալ այնպէս զաւուրս եաւթն: 7 Եւ յետ եաւթն աւուրն ետ հրաման, եւ լուծին զնա ի չարաչար եւ ի դառն կապանացն, եւ ածին կացուցին առաջի նորա:

8 Սկսաւ հարցանել ցնա, թէ «Զիա՞րդ կարացեր ժուժալ, տոկալ, տեւել, մնալ եւ հասանել մինչեւ ցայսաւր: 9 Եւ կամ առե՞ր զչափ, թէ արդարեւ իբրեւ զէշ եւ իբրեւ զջորի այնպէս ըստանձնեալ բեռինս պահեցեր եւ ետեղակալ կացեր դու բեռամբն հանդերձ: 10 Վասն զի իշխեցեր դու թշնամանել զդիսն թէ անշարժ են՝ վասն այսորիկ հատուցին քեզ զայսպիսի պատուհաս: 11 Իսկ արդ՝ եթէ ոչ առցես դու յանձն պաշտաւն տանել դիցն, եւ յաճախեսցես դու ի նոյնպիսի թշնամանս աստուածոցն՝ եւ այլ եւս չարք չարագոյն անցք անցանիցեն ընդ քեզ»:

12 Գրիգորիոս ասէ. «Վասն դիցն թէ ասես, զոր կոչես դու աստուածս՝ ստոյգ իսկ են հաստուածք. վասն զի հաստեալք են ի մարդկանէ, եւ եղեալք պատկերք ի ձեռաց ճարտարի. ոմն փայտեայք են եւ ոմն քարեայք. ոմն են պղնձիք եւ ոմն են արծաթիք եւ ոմն ոսկիք. ոչ խաւսեալ նոցա երբեք եւ ոչ իմացեալ եւ ոչ զմտաւ ինչ ածեալ, ոչ վասն քո եւ ոչ վասն իմ: 13 Եւ դու ինքնին իսկ քեզէն վկայես ինձ, թէ ոչ երբեք ասացեալ է նոցա ցքեզ զայդ վասն իմոյ տանջելոյս ի քէն. եւ կամ բնաւ արդեաւք իմացա՞ն քարինք անմռունչք զցաւս մարդկան:

14 Այլ վասն որոյ կապեցեր ինձ աղ, զի կտտեցայց ես կապանաւք՝ յուսամ ես ի Տէրն իմ, որոյ են ստացուածք իւր երկինք եւ երկիր, եւ յՈրդին համագործ եւ ի Հոգին բարեխաւս, զի համեմեսցեն զանհամութիւնս իմ ստուգութեամբ աղիւն ճշմարտութեան որ ոչ անցանէ: 15 Եւ ինձ տացէ զամենահեշտ լուծն խոնարհութեան թեթեւութեան պարգեւացն, որ ոչ անցանէ յաւիտեանս յաւիտենից. որ բարձրացուցանէ զխոնարհս իւրով մարդասիրութեամբն յայն յանսպառ եւ յանվախճան հատուցմունսն, յանկէտ եւ յանժամանակ, յանթիւ յաւուրն ընտրութեան դարին մտելոյ եաւթներորդին, իբրեւ հանգուցանէ զամենայն վաստակաւորս իւր եւ պարգեւեսցէ իւրով մեծութեամբն:

16 Իսկ որ պաշտեն զկուռս քարեղէնս՝ ասէ մարգարէն վասն նոցա, թէ Իջցեն որպէս զվէմս ի ջուրս բազումս: 17 Իսկ որ զփայտակերտ քանդակեալսն պաշտեն՝ այսպէս ասէ վասն նոցա, թէ Հուր վառեցաւ ի վերայ ամենայն փայտի ագարակի, եւ այրեսցէ զմեղաւորս, եւ մի՛ շիջցի: 18 Իսկ որ պաշտեն զարծաթեղէնս եւ զոսկեղէնս՝ այսպէս ասէ. Արծաթ նոցա եւ ոսկի նոցա մի՛ կարասցէ փրկել զնոսա յաւուր բարկութեան Տեառն. որ կարողն է կախել նոցա բեռինս ծանրութեան եւ ամենայն դիմադարձաց եւ մեղաւորաց, որ իբրեւ զքեզդ իցեն ամբարիշտք»:

Է.

Եւ յետ այսորիկ հրամայեաց կախել զնա գլխիվայր զմիոյ ոտանէն. զի մինչ դեռ կայցէ գլխիվայր՝ ծխեսցեն ի ներքոյ նորա աղբ, եւ արբցէ գան սաստիկ բրաւք դալարովք: 2 Եւ տանջեցին զնա տասն այր՝ ըստ հրամանի թագաւորին. եւ կայր նա կախեալ այնպէս աւուրս եաւթն:

3 Արդ՝ մինչ դեռ կայր նա կախեալ՝ սկսաւ խաւսել ի կախաղանին այսպէս. «Գոհանամ զքէն, Տէր, որ արժանի արարեր զանարժանութիւնս իմ քոյոյ պարգեւիդ. զի ի սկզբանէ իսկ սիրեցեր զստեղծուածս ձեռաց քոց, եւ ետուր զփափկութիւն անաշխատ հանգստեան դրախտին վայելչութեան. անմահս, անցաւս, անանց կենաց վիճակացն ուրախութեան պատրաստեցեր՝ եթէ կացեալ էաք ի պատուիրանին, զոր եդեր ի ծառոյն չճաշակելոյ. զի ասացեր, թէ Մի՛ ուտիցէք յայդմ ծառոյ, զոր պատուիրեցի չուտել ի դմանէ. իբրեւ ոչ թէ ծառն անուանեալ կենաց՝ կարէր տալ կենդանութիւն առանց քոյոյ բանիդ հրամանի կամացդ բարերարութեան, որ է կամք քո եւ բանդ եւ բարերարութիւնդ՝ միածին Որդիդ, ծնունդ Աստուածութեան քո. եւ Հոգիդ սուրբ, որ ի քէն բղխէ լնու զամենայն տիեզերս, որ է ընդ քեզ եւ ընդ միածնիդ յԷութեանդ քում:

4 Զի եթէ կացեալ էաք ի պատուիրանիդ քում, Տէր, եւ պահեալ էր զպատուիրանս, զոր եդեր վասն լաւութեան հանդիսի փորձութեան մերոյ՝ շնորհեալ լինէր քո մեզ զկեանս անցաւս, անաշխատս, անբիծս, անհոգս, անտրտումս, առանց ծերանալոյ: 5 Եւ յետ սերելոյն եւ բազմանալոյն, որ պատուիրեցեր կեալ մարմնաւորապէս, անամաւթ փառաւքն զգեցեալ իբրեւ հանդերձիւ ի դրախտին քում, յոր եդեր զմեզ, եւ յետ այնորիկ, որպէս յետ սրբութեան ամուսնութեան եւ որդի ծնանելոյ Ենովքայ, վերացուցեր զնա ի կարգս հրեշտակաց յուրախութեան վիճակն անմահութեան. արդ՝ եթէ կացեալ էաք ի պատուիրանիդ ի քում հրամանի՝ ցուցեր դու մեզ աւրինակ զԵնովք, զի եւ զմեզ յետ ի դրախտին վայելից եւ յետ երկրաւոր կարգացս՝ յանմահութիւն փոխեալ լինէր քո զմեզ իբրեւ զԵնովք ի կարգս հրեշտակաց. եւ միահաղոյն ածեալ լինէր զարքայութիւն քո, զոր պատրաստեցեր կանխաւ ի փառս մեր՝ մինչ չեւ էր աշխարհ. զի Զոր ակն ոչ ետես եւ ունկն ոչ լուաւ եւ ի սիրտ մարդոյ ոչ անկաւ՝ պատրաստեցեր դու սիրելեաց քոց յառաջագոյն, զոր տացես դու, Տէր, այնոցիկ, որ սիրեցին զաւր երեւելոյ գալստեան միածնիդ քո:

6 Իսկ արդ՝ իբրեւ ետես թշնամին զմեզ պատուեալս ի մարդասիրութենէ կամարար կամաց քոց՝ նախանձեալ ընդ պատիւ թագի պարծանաց մերոց, պատուին քո որ տուաւ ի քէն, զի ասացեր, եթէ Ի նմանութիւն պատկերի կերպարանաց իմոց արարի ես զմարդն, եւ կացուցի զնա տէր ամենայնի. որ առ նախանձ թշնամւոյն բանսարկուի՝ հրապոյրք ցոփացուցիչք մտին յաշխարհ, եւ արկին զմարդիկ ի կենաց եւ ի հանգստեանց, զոր դու առ քում բարերարութեանդ շնորհեցեր մարդկան, որ կորուսին զայն:

7 Իսկ իբրեւ գթացաւ Աստուածութիւնդ քո առ մարդկութիւն տկարութեանս մերոյ, վասն յաճախ ողորմութեանդ քո՝ ոչ թողեր ի ձեռանէ վասն բարերարութեանդ քո. ի ներել երկայնմտութեանդ քո առաքեցեր զսուրբ զմարգարէսն յերկիր եւ զսիրելիս քո, որ եղեն լուսաւորք յերկրի, ի խաւարչտական միջոյ ազգացն հեթանոսաց. որ եւ յանմիտ եւ յանաւրէն մարդկանէն ատեցեալք հալածեցան. որք յայտնեցին զքո խորհուրդս լուսաւորութեանդ, եւ քարոզեցին զկամս քո եւ զգալուստ Որդւոյդ քո յաշխարհ, որ գալոցն էր եւ բառնալոց զկարիս յանցուցելոց պատուհասի մեղաց մարդկութեան:

8 Որք վասն զայս քարոզելոյ յաշխարհի չարչարանաւք մեռան, տանջանաւք եւ պէսպէս փորձութեանց խռովութեամբք, դառնութեան ճաշակաւքն կեցին յաշխարհի, վասն զքեզ քարոզելոյն առ նեղիչս իւրեանց. եւ նեղիչք եւ թշնամիքն՝ նոքա տկարացան եւ անկան: 9 Վասն որոյ ընդ յարուցեալ ի վերայ իմ պատերազմիս ոչ երկիցէ սիրտ իմ. եւ ընդ յարուցեալ ի վերայ իմ ճակատամարտի՝ ի քեզ եմ յուսացեալ. որ ի վախճան ժամանակացն յայտնեցեր զխորհուրդս կամաց քոց, զոր յառաջագոյն պատմեցեր ազգացն առաջնոց սիրելի Որդւովդ քոյ առ նոսա, ի ձեռն սրբոց քոց մարգարէից, զոր ի քէն առաքեցեր գալ ծնանել ի կուսէն սրբոյ: 10 Զի զոր աւրինակ ի ձեռն կուսին առաջնոյ Եւայի մահ եմուտ յաշխարհ՝ սոյն աւրինակ եւ ի ձեռն այսր կուսի կեանք մտցեն յաշխարհ: 11 Զի զոր աւրինակ ի ձեռն ծննդեանն Եւայի՝ Կահելի անէծք եւ քրտունք եւ աշխատութիւնք եւ երերմունք եւ տատանմունք մտին յաշխարհ՝ սոյն աւրինակ եւ ծնանելով Որդւոյ քոյ ի կուսէն հանգիստք եւ կեանք եւ աւրհնութիւնք մտցեն յաշխարհ:

12 Որ առաքեցեր զմիածին Որդիդ քո յաշխարհ, լոյս ի լուսոյ, կեանք ի կենաց, որ եկն զգենուլ զմեր նմանութիւնս մարմնոյ ի կուսէ անտի, զի զմեզ անդրէն առ Աստուածութիւնն յարեսցէ իւրով նմանութեամբն, որ իբրեւ զմեզն եղեւ: 13 Ծնաւ ի կուսէն մարմնով եւ մարդացաւ եւ մարմնացաւ իբրեւ զմեզ, այլ կայ եւ մնայ ի փառս Աստուածութեան իւրոյ. եւ ոչ ընկալաւ փոփոխումն յԱստուածութենէ իւրմէ. այլ նոյն է՝ որ էրն եւ է եւ կայ եւ մնայ յաւիտեան ընդ Հաւր եւ ընդ սուրբ Հոգւոյն: 14 Այլ զի սիրեաց զմարդիկ՝ վասն այնորիկ եղեւ իբրեւ զմեզ, զի զմեզ ածցէ յառաւելութիւն զշնորհաւք Աստուածութեան իւրոյ, որ են կամք ծնողին իւրոյ. եւ կատարեաց զկամս նորա. որ զսուրբս իւրով փառաւորեաց համբերութեամբն, ի կրել իւրում զանարգութիւն վշտաց մահու տանջանաց, մահուամբն եւ թաղմամբն հանդերձ. որ վասն զի սիրեցին մարդիկ պաշտել զպատկերս մարդադէմս փայտագործս ճարտարագործս հիւսանց՝ եղեւ ինքն պատկեր մարդկան, զի զպատկերագործսն եւ զպատկերասէրսն եւ զպատկերապաշտսն յիւր պատկեր Աստուածութեանն հնազանդեցուսցէ:

15 Եւ վասն զի սովոր էին մարդիկ երկիր պագանել անշունչ պատկերաց մեռելոց՝ եղեւ ինքն մեռեալ պատկեր ի վերայ խաչին. եւ մեռաւ եւ անշնչացաւ, զի ընդելականաւն զնոսա արագ արագ հնազանդեցուսցէ իւրում պատկերին. իբրեւ զկարթ երեւեցուցեալ զխաչն, եւ զմարմին իւր առնէր կերակուր տիեզերաց. զի այնու որսասցէ յարքունական սեղանն, մշտնջենաւոր արքայութեանն Աստուածութեանն իւրոյ:

16 Եւ փոխանակ դրաւշելոց փայտիցն՝ զխաչ իւր կանգնեաց ի մէջ տիեզերաց, զի որ սովորն իցեն երկիր պագանել փայտի՝ սովորականաւ ընդելականաւն հաւանեսցին երկիր պագանել խաչին փայտի եւ որ ի վերայ նորա պատկերն եւ մարդադէմն իցէ: 17 Զի ի վերայ խաչին ասէն այսպէս, զոր նշանակեալ մարգարէին յերեսաց Տեառն ասէ, թէ Եղէ ես որպէս զխուլ՝ որ ոչ լսէ, եւ իբրեւ զհամր՝ զի ոչ բանայ զբերան իւր: 18 Զի դու, Տէր, ասէիր մարգարէիւն յառաջ, մինչ չեւ էր հասեալ ժամ կրելոյ որդւոյ քոյ Յիսուսի զայս ամենայն համբերութիւնս, թէ Արարից զքեզ համր, եւ կապեցից զլեզու քո ի քիմս քո. եւ եղիջիր դու իբրեւ զայր մի, որոյ ոչ գուցեն բանք յանդիմանութեան ի բերան իւրում:

19 «Քանզի սիրեցին մարդիկ զանխաւս կուռս պատկերաց դիցն սնոտեաց՝ վասն այսորիկ եւ որդին Աստուծոյ մարմնովն պատկեր եղեալ մարդոյ, ի նմանութիւն մարդկան պատկերաց, ելեալ ի բարձրաւանդակ խաչն, իբրեւ ի վերայ բարձր դիտակի ելեալ՝ ցուցանէր զանբարբառ մեռելութիւնն առ արարածս. վասն որոյ տեսին զնա ի վերայ բարձուն տիեզերք, ցնծացան եւ երկիր պագին եւ հնազանդեցան:

20 Եւ վասն զի սովոր էին մարդիկ ուրախ լինել ի մեհեանս կռոցն զոհիւքն, զոր անմռնչոցն մատուցանէին՝ վասն այնորիկ եւ դու կոչեցեր ի զենումն Որդւոյ քոյ զտիեզերս եւ ասացեր. Զպարարակ իմ զենեալ է, եւ զճաշ իմ պատրաստեալ է. եւ բազմացուցեր զուրախութիւն ի խաչելոյ Որդւոյ քոյ. եւ յագեցուցեր զամենայն տիեզերս ի կենդանարար մարմնոյն, որ էն կերակուր եւ կենդանութիւն բաւական ամենայն երկրպագուաց քոց ընդ ամենայն տիեզերս: 21 Իսկ որ ոչն կամեցան գալ ի կոչունս հարսանեաց հոգեւոր սեղանոյն՝ պատրաստեցեր զնոսա տանջանացն յաւիտենից, յանմահ սատակումն յանանց դատաստանացն, եւ զքաղաքս նոցա շինեցեր պատրաստեցեր ի մէջ հրոյն տանջանացն պատրաստելոց բարկութեան:

22 Եւ քանզի ուտէին եւ ըմպէին մարդիկ զարիւն զոհից անասնոց դիցապաշտութեան՝ վասն այսորիկ եհեղ զարիւնն իւր ի վերայ փայտին. զի փայտն ընդ դրաւշեալ փայտիցն, եւ ինքն ընդ մարդադէմ պատկերացն պղծութեան, եւ արիւնն իւր ընդ նուագացն ուրախութեան արեանցն, որով եւ նորոգումն մարմնոց դալարութեան մարդկան: 23 Զի եկն գնեաց զմեզ արեամբն իւրով ի ստրկութենէ ծառայութեան Աստուածութեամբն իւրով, եւ ազատեաց ի ծառայութենէ չարութեան մեղացն. զի մեք եմք գինք արեան Որդւոյ քոյ, փրկեալք եւ ազատեալք արեամբ եւ մարմնով նորա. զի ոչ եմք անձանց տեարք՝ եթէ ըստ կամս դիւրութեան անձանց մերոց գնասցուք, եւ կամ ըստ կամաց ամենայն մահկանացու մարդկան, թէպէտ եւ իցեն մեր տեարք մարմնապէս: 24 Սակայն պարտ է պատուել զնոսա, որչափ ի քէն է հրամայեալ, եւ ոչ զքեզ ընդ ահի մահկանացու մարդկան փոխանակել. զի սոքա զմարմին եւ եթ կարող են չարչարել, իսկ Որդիդ միածին, Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, կարող է արկանել ի տանջանսն յաւիտենից հասարակ, ոգւով եւ մարմնով հանդերձ, ի հուրն անշէջ եւ յորդնն անմահ:

25 Այլ, Տէր, տո՛ւր ինձ զաւրութիւն համբերութեան նեղութեան ցաւոց վտանգիս իմոյ, եւ ողորմեա՛ց ինձ իբրեւ ի վերայ աւազակին, որ ընդ քեզ էր կցորդ չարչարանաց խաչի քոյ. եւ արա՛ առ իս զգութ մարդասէր շնորհաց քոց, որով կեայ ամենայն երկիր առ հասարակ, արդարք եւ մեղաւորք, վասն ներելոյ քաղցրութեան քոյ. Զի ծագես զարեգակն քո ի վերայ չարաց եւ բարեաց, եւ ածես զանձրեւ ի վերայ արդարոց եւ մեղաւորաց. զի պահես զբարկութիւն քո, եւ ցուցանես զողորմութիւն քո առ ամենայն մարդիկ առ հասարակ:

26 Տո՛ւր ինձ, Տէր, շնորհս համբերութեան դառն տանջանացս՝ որով կտտեն զիս. զի եւ ես արժանի եղէց պահել զաւանդութիւն լուսաւորութեան հաւատոցս, զոր ետուր ինձ՝ ճանաչել զքեզ եւ առնել զկամս քո: 27 Զի մի՛ ամաչեսցեն յուսացեալքն ի քեզ, որոց միանգամ պարծեցեալ են ի միածին Որդիդ քո ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որ ի քէնդ առաքեցաւ. զոր դու առաքեցեր ի մահ վասն մեղաց մերոց, զի առցէ զմեղս մեր յանձն իւր, եւ վասն յանցանաց մերոց պատժեսցի, եւ առցէ զմեղսն յանձն իւր, եւ ընդ նմին տարցի զպատուհասն յանցանաց մերոց յանձն իւր չարչարանաւք խաչին, կատարեսցէ եւ տացէ շնորհս պարգեւաց՝ իւրոց հաւատացելոցն:

28 Եւ արդ՝ Տէր բարերար, որ ասացեր, եթէ Ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս մինչ ի վախճան աշխարհի՝ մի՛ թողուր զմեզ ի ձեռանէ քումմէ, այլ զաւրացո՛ զմեզ ի կամս քո, զի համբերել կարասցուք պատերազմիս՝ վասն մեծի անուանդ քոյ. զի յայտնի լիցի պարծանք հաւատոցս մերոց ծառայից քոց ի տէրութիւն Աստուածութեան քոյ. զի եւ այս յայտնի լիցի, եթէ ոչ կարէ ոք ի թշնամեաց յաղթել յուսացելոց քոց, որք անձանց են թշնամիք:

29 Այլ, Տէր, խառնեա՛ զմեզ ի թիւ արդարոց քոց վասն մարդասիրութեան քոյ, որ ոչ թողեր զմեզ ընդ վայր ի մեղս հարցն մերոց եւ ի մոխրապաշտութեան նախնեաց մերոց եւ յանաւրէնութիւնս առաջնոցն մերոց: 30 Եւ ետուր ճանաչել զբնութիւն արարչութեանդ Աստուածութեանդ քոյ, զի մի՛ կորիցուք յունայնութեան հեթանոսութեան: 31 Այլ գթացար յարարածս քո, զի մի՛ եկեսցէ ի վերայ մեր ի սպառ բարկութիւն քո, եւ մի՛ վախճանեսցէ զմեզ սրտմտութիւն քո եւ մի՛ յուզեսցի ցասումն քո առ արարածս քո:

32 Եւ արդ՝ տո՛ւր, Տէր, զաւրութիւն պատերազմել ի վերայ ճշմարտութեան անուանդ քոյ եւ մեռանել, եւ դարձեալ նորոգել փառաւք միւսանգամ, յորժամ դարձեալ առաքեսցես առ մեզ զհատուցմանց զիւրաքանչիւր կշռիչ, զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս. զի կացցուք եւ մեք զուարթ երեսաւք առաջի նորա, եւ առցուք զպսակն յաղթութեան ընդ սիրելիս քո. զի դու միայն կալոց եւ մնալոց ես յաւիտեան, եւ ամենայն տարրական անցաւոր արարածք բանիւ քով մաշեսցին. բայց դու միայն ես յաւիտեանս, եւ ամփոփես զմարդիկ իբրեւ զցորեան ի շտեմարանս ի ժամանակի իւրեանց, եւ դարձեալ միւսանգամ նորոգես: 33 Բուսուցանես յերկրէ զոսկերս մարդկան, դալարացուցանես, նորափետուր զարդարես իբրեւ զարծուիս զսիրելիս քո:

34 Տէր տունջեան եւ հաստիչ խաւարի, արարիչ լուսոյ, քո է տիւ եւ քո է գիշեր, որ կարգեցեր լուսաւորս ի պէտս՝ առաջնորդս արարածոց քոց, որ են յերկրի քում. որ արարեր զերկուս լուսաւորս առ ի պէտս շրջմանց տարեաց, ամսոց, ժամանակաց, առ ի բոլորել զժամանակս չափովք աւուրց՝ որ են յաշխարհի. զմին՝ իշխանական տունջեան, որ ունի զաւրինակ միածնիդ քոյ, զանշէջ եւ զանպակաս, զաննուաղ եւ զանխափան լուսոյդ, որ յայտնելոց է իւրոց արդարոց ի հանդերձեալ աշխարհին, ուր ո՛չ աւուրք եւ ոչ գիշերք, ո՛չ շաբաթք եւ ոչ ամիսք, եւ ո՛չ ամք եւ ոչ ժամք եւ ոչ ժամանակք, եւ ո՛չ շրջմունք տարեաց եւ ոչ շրջանք ժամանակաց. բայց միայն Տէր է, եւ անուն նորա միայն: 35 Որ առնես զհատուցումն ուրախութեան քոյոց երկրպագուաց բարեաւքն, որոց ոչ գոյ փոփոխումն բարեացն, եւ ոչ հանումն պարգեւացն տուելոց:

36 Իսկ գնացք իշխանականին գիշերոյ, որ ունի քոյով կամաւք զմիածնիդ քո զաւրինակ՝ զնորոգումն յարութեան յանձին բարձեալ բերէ, ցուցանել նշանակել ամենայն երկրաւորաց զքաջալերութիւն ամենայն մեռելոց յարութեան: 37 Յարեւմտից մինչեւ յարեւելս երթայ ի մանկութիւն. դարձեալ յարեւմուտս կամաւք քովք ծերացեալ հասանէ. պատի, թաղի, գուշակ թաղելոց յարութեան մեռելոց, մխիթարութիւն քաջալերութեան առ արարածս մատուցանէ, զգալուստ Որդւոյդ նշանակէ յերկնից եւ զնորոգումն տիեզերաց ակնարկէ, զհաշումն մաշմանն մեղաւորաց ուսուցանէ, զծագել արդարոցն յարքայութեանն ի գալստեան, դարձեալ զպահանջումն հնացելոց ի մեղս՝ ցուցանէ: 38 Նա եւ գուշակէ մաշականն զյաւիտենականէդ, անցականն զանանցէդ, հնականն զնորոգչէդ իւրմէ. որ կամաւք քովք փոփոխի ի կերպարանս՝ որպէս կամք քո հրամայեցին լինել. մինչեւ բարձին առակք լինելոցն, զոր եդեր պատրաստեցեր յաւր կատարման խոստմանց քոց, յորժամ առնիցես ամենեցուն հատուցումն ի ձեռն միածնիդ եւ Հոգւոյդ սրբոյ. զի քո է, եւ քեզ վայելեն փառք յաւիտեան եւ յաւիտեանս:

39 Տէր ամենակալ, որ պսակես զյուսացեալս ի քեզ եւ կատարես զկամս երկիւղածաց քոց, արժանի արա զիս, Տէր, զի պահեցից զյոյսն իմ որ ի քեզ, եւ զերկիւղն զմեծ՝ զոր ածելոց ես առ դիմադարձ ամբարշտեալսն ի քէն, եւ ինձ տո՛ւր համբերութիւն կատարել զընթացս իմ նեղութեամբս՝ յոր կամս: 40 Բժիշկ ցաւոց մերոց, ողջացուցիչ բեկելոց, անդորրիչ նեղելոց եւ արձակիչ կապելոց, մխիթարիչ սգաւորաց, յոյս անյուսից, խռովելոց հանգիստ, աշխատելոց նաւահանգիստ, որ նայիս սիրով յարարածս քո եւ կերակրես զամենեսեան քաղցրութեամբ քով. տո՛ւր ինձ, Տէր, առնուլ պսակ ընդ այնոսիկ, զորս արժանիս արարեր մեռանել վասն անուան քոյ, որոց փառաւորեալ են մահք իւրեանց առաջի քո. զի եւ ես արժանի եղէց վերանալ ընդ առաջ Որդւոյ քոյ սիրելոյ. յորժամ յափշտակեսցէ զանձկացեալսն իւր ի ճառագայթ լուսոյ իւրոյ, դատել ճշմարտութեամբ զամենայն տիեզերս հրով բարկութեամբ իւրով:

41 Այլ այժմիկ, Տէր, զաւրացո՛ զծառայս քո վասն անուան քոյ, զի յաղթեսցուք զաւրութեանց թշնամւոյն. եւ բա՛րձ եւ փարատեա՛ զմէգ չարութեան կռապաշտութեան հեթանոսութեան քաղցրութեամբ սիրով քով առ արարածս քո. որ եդեր զանձն քո ի վերայ խաշանց քոց, մի՛ թողուր զհաւտ քո, զի ածցես յուղղութիւն. որ դու միայն կարող ես թողուլ զմեղս, եւ քաւել զյանցանս եւ զանաւրէնութիւնս քոյոց արարածոց, զի զքեզ միայն պաշտեսցեն եւ զկամս քո արասցեն, եւ լիցին փառաւորիչք Աստուածութեանդ քոյ, եւ ապրեսցին ի դատաստանացդ քոց, եւ վայելեսցեն յանճառ բարիս քո, զի ամենեքին արժանի լիցին առանց ամաւթոյ եւ պատկառանաց կալ առաջի մեծութեանդ քոյ. զի եւ զգործ տգիտութեան սոցա անմեղութիւն համարեսցիս:

42 Եւ զի սովոր ես յարգել յոչնչէ, զանինչսն յինչ ածել, եւ յոչնչէ ի լինելութիւն արարածոց. որ ոչ թողեր զազգս մարդկան ի կամս անձանց զինչպիտութեան իւրեանց. այլ գթացար առաքեցեր զմիածին Որդիդ քո, որ եկն դարձոյց զարարածս յԱստուածութիւն քո, եւ հրամայեաց քարոզել Աւետարանին ընդ ամենայն տիեզերս: 43 Այն զի քո միայն է փառաւորութիւն, եւ քեզ իսկ վայել է երկրպագութիւն յամենայն արարածոց. զի դու միայն ես փառաց եւ պատուոյ արժանի: 44 Արդ՝ գթա՛ յարարածս քո, քոյով բարերարութեամբ շնորհաւքդ եւ առ երկիրս Հայոց աշխարհիս, զի եւ սոքա ծանիցեն զքեզ եւ զմիածին Որդի քո, զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որ ի քէնդ առաքեցաւ առ մեզ, եւ զգեցաւ զմարմին մարդկութեան մերոյ, եւ նկարեաց եւ տպաւորեաց զանձն իւր ի ստեղծուածս ձեռաց իւրոց, զի զգեցցի զմարմին մարդկեղէն, եւ ազգականաւն մերձեցուսցէ զմարդիկ առ քեզ: 45 Քանզի ոչ հանդարտէին մարդիկ տեսանել զերեսս քո եւ ապրել. վասն այնորիկ եղեւ նա ի նմանութիւն մարդկան, զի զմարդիկ արժանիս արասցէ Աստուածութեանն իւրում. զի ազգակից մարմնովն որ ի մէնջ տեսեալ զԱստուածութիւնն Որդւոյն՝ յարգեսցուք բարերարութեամբ Հաւր, եւ ընդ նմին ընկալցուք զշնորհս բարերարութեան Հոգւոյդ սրբոյ որ ի քէն. զի եւ շնորհեսցին պատգամք Աւետարանի քոյ այսմ աշխարհի. զի եւ սոքա ծանիցեն զքեզ եւ զերախտիս բարերարութեանդ շնորհի քոյ, որ առ ամենեսին է:

46 Այլ որ առատանասդ ամենեցուն՝ տո՛ւր մեզ, զի լիցուք վկայք Աստուածութեանդ քոյ, չարչարել վասն անուան քոյ, եւ մեռանել վասն ճշմարտութեան քոյ, եւ նորոգել միւսանգամ ի գալստեան քոյ, զի դու եկիր եւ մեռար ի վերայ արարածոց քոց, եւ խառնեցեր զմահկանացու բնութիւնս մեր յանմահութիւն քո: 47 Վասն այսորիկ եւ մեք մինչեւ ի մահ լիցուք վկայք կենդանութեան քոյ, զի խառնեսցուք ի թիւ վկայից քոց. զի այլ զի՞նչ ինչ արդեաւք կարիցեմք առնել դարձուածս փոխարէն բարեացն որ ի քէն՝ եթէ ոչ տացուք զանձինս մեր փոխանակ պատուիրանաց քոց, ի հաճութիւն կամաց քոց. զի լիցուք ժառանգորդք արքայութեան քում ընդ այնոսիկ որ հաճոյ եղեն առաջի քո. զի մատուսցուք զանձինս մեր պատարագ Աստուածութեան քում. զի կորուսցուք զանձինս, եւ դարձեալ գտցուք զնա յաւուր յարութեան. կացցուք ընդ աջմէ քումմէ զանմեղութիւն զգեցեալ ընդ գառինս աջակողմեան դասուն, կամարարաց քոց, յուրախութիւն սրբոց քոց, որ սիրեցին զԱստուածութիւն քո եւ զմիածին Որդիդ, զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս. որ եղեւ գառն ճշմարիտ եւ մատոյց զանձն իւր քեզ պատարագ վասն մեղաց ամենայն աշխարհի, զի լիցի հաճեցուցիչ եւ բարեխաւս ընդ արարիչդ եւ ընդ արարածս: 48 Իսկ որ յայս հաճութիւն ընթացեալ մերձեցան՝ պատրաստեաց նոցա աւթեվանս յարքայութեան Աստուածութեանն իւրոյ: 49 Իսկ որք ոչն կամեցան մտանել ի հաճութիւն հնազանդութեան գալստեան նորա՝ յաւիտենից տանջանս խոստացաւ:

50 Եւ արդ՝ Տէր բարերար, որ եկիր եւ խոնարհեցար եւ առեր զկերպարանս մարդկան, եւ ետուր զանձն քո ամենայն համբերութեան, եւ ոչ դարձուցեր զանձն քո յանարգանաց ընդ երեսս թքանելոյ, եւ մատուցեր հարկանելեաց զծնաւտ քո, քացախ եւ լեղի դառնութեան վասն մեր արբեր, քաղցրացո՛ զսիրտ ամենայն մարդկան ի պաշտաւն քո, զի հնազանդեսցին ընդ ամենահեշտ լծով քով եւ ապրեսցին ի յաւիտենից տանջանացն. զի լցաւ իսկ երկիր աստուածպաշտութեամբ քով. եւ որ մնացեալքս են՝ զի եւ սոքա մի՛ վրիպեսցին ի ճշմարտութեան ճանապարհաց քոց, եւ հրաւիրեսցին յարքայութեան սեղանդ եւ վայելեսցեն ի համբերութենէ քումմէ: 51 Որ վասն ամենեցուն եկիր ի սպանումն իբրեւ զգառն, եւ ուրախ արարեր ի մարմին քո, զոր ետուր ի փրկութիւն ամենեցուն, եւ զուղխս փափկութեան քոյ ետուր ըմպել, զարիւն քո, վասն կենաց ամենայն աշխարհի, գթա՛, զի յիշեսցեն եւ դարձցին եւ եկեսցեն առ քեզ ամենայն ծագք երկրի, եւ երկիր պագցեն առաջի քո ամենեքեան, ոյք իջանեն ի հող. զի կարող ես միւսանգամ կանգնել, կենդանացուցանել եւ առնել արժանիս մարդասիրութեան քոյ. զի քո իսկ արեամբ են փրկեալք եւ ազատեալք յիշխանութենէ խաւարի: 52 Արդ՝ ծանիցեն զքեզ՝ յորոց վերայ մեռար դու. զի քո իսկ են ծառայք եւ քեզ լիցին երկրպագուք. զի մի՛ եկեսցէ ի վերայ մարդկան բարկութիւն սրտմտութեան քոյ:

53 Արա՛ զմեզ որդիս լուսոյ եւ որդիս տունջեան, զի փառաւորեսցի անուն քո ի վերայ ամենայն տիեզերաց. զի դու ես փառաւորեալ ի մշտնջենաւոր արքայութեանդ, որ Եսդ յԷութեանդ, յիսկութեանդ, յինքնութեանդ: 54 Որ ետուր աւրինակ չարչարանաց քոյովդ չարչարանաւք խոնարհութեամբ՝ քոյոց սիրելեաց, եւ ցուցեր զհալածանս քոյով հալածելովդ, եւ ցուցեր զտանջանս քոց սրբոց՝ ի քո մտանել ի տանջանս կռփահարութեանդ: 55 Իսկ մեք հողեղէնքս բնաւ իսկ զի՞նչ բերիցեմք ի համար զմեր նեղութիւնս չարչարանաց. զի դու, Տէր, խոնարհեցար եւ առեր յանձն զամենայն, եւ բարձեր զվիշտս եւ զչարչարանս ամենայն տիեզերաց: 56 Արդ՝ զաւրացո՛ զիս, Տէր, ի ժուժկալութիւն պնդութեան նեղութեանս՝ ուր կամս. զի յերկարեսցի իմս պարծել ի նեղութիւնս տանջանաց. զի հաւասարեցայց եւ ես ընդ սիրելիս քո յաւուրն, յորում հատուցանիցես զանպատում բարիսդ, որ կայ պահի յուսացելոց քոց որ յաւիտենից»:

Ը.

Եւ մինչդեռ կայր նա կախեալ այնպէս՝ խաւսեցաւ զայս ամենայն. եւ գրեցին ատենակալ դպիրքն նշանագրացն. զի առ ոչինչ համարեալ զկախաղանն, եւ ոչ զբրածեծ գանին գրեաց ինչ զվիշտս. զի ջարդեալ էր զամենայն մարմինսն յոզորածեծն առնելոյ: 2 Եւ այլ եւս բազում քան զայս խաւսեցաւ՝ մինչդեռ կայր կախեալ գլխիվայր, եւ գրեցին եւ մատուցին զայն առաջի թագաւորին. քանզի էր կախեալ զեաւթն աւր զմիոյ ոտանէն: 3 Եւ յետ այսորիկ ետ հրաման, եւ իջուցին զնա անտի:

4 Սկսաւ խաւսել ընդ նմա թագաւորն Հայոց Տրդատ եւ ասէ. «Զի՞նչ ունիս, եւ կամ զի՞նչ եդեր ի մտի, լինե՞լ կցորդ կենաց իմոց, որպէս աշխատեցարն ընդ իս ի մանկութենէ վաստակովք, եթէ մեռանել տարապարտուց, ի տարապարտ խորհուրդս ընդունայնութեան մտացդ՝ ուր կասդ իսկ»: 5 Նա պատասխանի ետ եւ ասէ. «Փութամ ես ելանել ի մարմնոյս, եւ առնուլ զկեանսն յաւիտենից. այլ տո՛ւր հրաման վասն իմ որպէս եւ կամիս, զի՛նչ մահ եւ հրամայես ի վերայ իմ»:

6 Ետ պատասխանի արքայ եւ ասէ. «Ոչ տամ զայդ պարգեւ՝ եթէ լիցի քեզ վախճան մահու երագ երագ եւ հանգչել ի տանջանաց, զոր կոչես դու կեանս յաւիտենից. այլ կտտել զքեզ յերկար, զի ոչ լիցի հնար քեզ երագ մեռանել, այլ տանջել զքեզ յերկար եւ պահանջել ի քէն զանարգանս դիցն եւ զյամառութիւնդ քո, որ ոչ կամեցար պաշտել զնոսա»:

7 Եւ ետ հրաման բերել կոճեղս փայտից, եւ առնել ըստ ոլոքի խոտցաց ոտից նորա. եւ դնել եւ պնդել ուժգին առատկաւք, մինչեւ իջանէր արիւնն ընդ ծայրս ոտից մատանց նորա. եւ ասէ. «Գիտիցե՞ս կամ զգայցե՞ս ինչ արդեաւք զցաւսդ»: 8 Նա պատասխանի ետ եւ ասէ. «Տուաւ ինձ զաւրութիւն, քանզի խնդրեցի ես յԱրարչէն արարածոց, որ է ճարտարապետ եւ Արարիչ ամենայնի՝ որ երեւի եւ որ ոչն երեւի»: 9 Եւ հրամայեաց, եւ լուծին զնա յայնմանէ:

10 Եւ ետ հրաման բերել բեւեռս երկաթիս եւ վարել ընդ ներբանս ոտից նորա. եւ առեալ զձեռանէ նորա աստի եւ անտի՝ ընթացուցանէին զնա յայս կոյս եւ յայն կոյս. եւ արիւնն հոսէր իջանէր յոտից անտի, եւ ոռոգանէր զերկիրն սաստիկ յոյժ: 11 Եւ դարձեալ ասէ ցնա. «Ա՞յդ են աներեւոյթ արարածք Աստուածոյն քո, զոր դուն տեսանես»:

12 Նա ասէ. «Բարիոք ասացեր, եթէ այս իցեն աներեւոյթ արարածք Աստուծոյն իմոյ. վասն զի Սերմանի տկարութեամբ՝ եւ յառնէ զաւրութեամբ. սերմանի անարգութեամբ՝ եւ յառնէ փառաւք: 13 Զի Լալով լան՝ որք տանիցին զսերմանիս իւրեանց, այսինքն են վիշտք եւ չարչարանք, որ հասանեն մեզ որ վասն աստուածպաշտութեանն են. այլ յորժամ որայն ի հունձս եկեալ մատուսցէ զատոքութեանն բերրի զպտուղ սերմանողացն՝ ընդ նմին եւ զցնծութիւն բերկրութեան ուրախութեանց ամենայնի բերէ»:

14 Ասէ թագաւորն. «Բախեցէ՛ք զաման լալոյ արտասուացն. թող եկեսցէ դմա ուրախութիւն»: 15 Եւ հանին նմա կռուփս ի գլուխն, հարկանելով զնա անհնարին: 16 Սկսաւ հարցանել զնա եւ ասէ. «Ա՞յդ է ուրախութիւնն»: 17 Եւ նա ասէ. «Այո՛ այս է. զի թէ ոչ քրտնեսցի մշակն ի տապ խորշակի ջերմոյն արեգակնակէզ լինելով՝ ոչ ըմբռնէ զարդիւնս շայեկանս ուրախութեան պտղոցն ձմերայնւոյն հանգստեան»: 18 Ետ պատասխանի արքայ եւ ասէ. «Դու աստէն իսկ աշխատեա՛ց ի մշակութիւն տանջանացդ, յորում կասդ»:

19 Եւ ետ հրաման բերել աղ եւ բորակ եւ բարկ քացախ, եւ ընկենուլ զնա յորսայս, եւ դնել զգլուխ նորա ի հիւսանց մամուլս եւ դնել փող եղեգան ի քիթս նորա, եւ արկանել զայն ընդ քիթս նորա:

20 Եւ յետ այսորիկ ետ հրաման, եւ բերին պարկս աւդենիս մեծամեծս եւ լցին զայն մոխրով հնոցի. եւ արարին թուլագոյն, զի մի՛ կարի լի իցէ, վասն տուրեւառ շնչոյն, զի հարկանելով ընդ խելսն վտանգեսցէ զնա: 21 Եւ ագուցին զայն ի գլուխ նորա, եւ կապեցին զբերան պարկին ի փողս նորա. եւ կաց նովաւ աւուրս վեց: 22 Եւ յետ այսորիկ ետ հրաման, եւ ածին առաջի թագաւորին, եւ ի բաց հանին զպարկն ի գլխոյն:

23 Սկսաւ խաւսել թագաւորն եւ ասէ. «Ուստի՞ գաս. թերեւս յարքայութենէ անտի գայցես զոր ասէին»: 24 Ետ պատասխանի Գրիգորիոս եւ ասէ. «Այո՛, ի՛սկ յարքայութենէ զոր ասէի՝ անտի գամ. վասն զի արժանի արար զիս Աստուած զայս ամենայն կրել յանձին վասն անուան իւրոյ: 25 Արդարեւ իսկ կայ մնայ ինձ արքայութիւնն որ ոչ անցանէ. փոխանակ մոխրոյն՝ անթառամ ծաղիկքն, եւ փոխանակ քացախոյն՝ անսպառ ուրախութիւնքն»:

Թ.

Եւ սաստկացեալ թագաւորին՝ ետ պնդել զոտս նորա ի հրապոյրս տկաց, եւ կախել զնա գլխիվայր. եւ ետ դնել ձագար ի նստոյ տեղւոջ նորա, եւ արկանել ջուր տկաւ յորովայն նորա: 2 Եւ ետ հրաման, եւ իջուցին յայնմանէ. եւ սկսաւ հարցանել զնա եւ ասէ. «Առնե՞ս զկամս իմ, թէ ոչ պաշտես զդիսն, որ են ամենայն երկրի կեանք եւ շինութիւն»:

3 Ետ պատասխանի Գրիգորիոս եւ ասէ. «Ես Տեառն Աստուծոյ իմոյ երկիր պագանեմ, զի նա է արարիչ եւ կեանք եւ շինութիւն. եւ զՈրդին հաստիչ եւ համազաւր եւ համագործ, եւ զՀոգի նորին, որ ելից իմաստութեամբ զամենայն տիեզերս: 4 Այլ զկուռս կռեալս, կոփեալս, քերեալս եւ արարեալս՝ ոչ կալայ երբեք առ աստուածս, եւ մի՛ լիցի այլ ունել՝ մինչեւ իցէ շունչ իմ ի մարմնի իմում»: 5 Ետ պատասխանի թագաւորն եւ ասէ. «Փոխանակ զի իշխեաց ասել կռեալս եւ քերեալս դիցն՝ պահանջեսցի դա ընդ այդորիկ»:

6 Եւ ետ հրաման քերել զկողս նորա երկաթի քերչաւք, մինչեւ ոռոգան վայրքն ամենայն յարենէ նորա: 7 Եւ սկսաւ ասել ցնա. «Արդ արասցե՞ս զկամս իմ, Գրիգորիոս, որ յայդպիսի տանջանս մատնեցար»: 8 Ասէ ցնա. «Ինձ լիցի պահել զուխտ աստուածպաշտութեան, զոր ուսայ ի մանկութենէ իմմէ, որ կարողն է փրկել զիս յամենայն նեղութենէ, եւ զքեզ արկանել ի տանջանս՝ որ ոչ ճանաչես զնա, եւ դարձեալ զայլս եւս զարհուրեցուցանել կամիս եւ քակել ի պաշտմանէ սիրոյ նորա»: 9 Ետ պատասխանի թագաւորն եւ ասէ. «Ո՞ւր է Աստուած քո, որ փրկէն զքեզ ի ձեռաց իմոց, եւ կամ դատի, որպէս ասացեր, դատաստանաւք իւրովք»:

10 Եւ ետ հրաման, եւ բերին տատասկ երկաթի բազում սակառեաւք, եւ արկին ի վերայ գետնի թանձր. եւ մերկացուցին զԳրիգորիոս, եւ արկին ի վերայ տատասկին մերկ. եւ ծակոտեալ լինէին մարմինք նորա առ հասարակ. եւ քարշեցին եւ թաղեցին զնա ի տատասկին. եւ շրջշրջէին զնա անդէն, մինչեւ առ հասարակ ծակոտեցան մանրիկ մարմինք նորա, մինչ զի ոչ մնաց ի նմա տեղի ողջ:

11 Եւ ի միւսում աւուրն ածին զնա առաջի նորա: 12 Սկսաւ հարցանել զնա եւ ասէ. «Զարմացեալ զարմացեալ եմ, եւ կարի քաջ. զիա՛րդ կեաս դու կենդանի. եւ ոչ ինչ գրեցեր դու զցաւսդ, եւ խաւսիս եւս. զի արժան էր, թէ վաղուց էիր դու վախճանեալ ի տանջանաց այտի»:

13 Ետ պատասխանի Գրիգորիոս եւ ասէ. «Ոչ է իմ ժուժկալութիւն տոկալոյդ՝ իմով զաւրութեամբ, այլ ուժով շնորհի Տեառն իմոյ, եւ իմոյ յաւժարութեան կամացս, որ խնդրեցի ի նմանէ, զի եւ դու զփորձ առցես զծառայիս Աստուծոյ. զի գիտասցես, թէ ոչ ոք կարէ մեկնել զյուսացեալս ի նա ի սիրոյ նորա: 14 Զի նա տայ ոյժ եւ զաւրութիւն համբերութեան՝ համբերել նեղութեանց եւ փորձութեանց. զի ամաչեսցեն անաւրէնք յունայնութեան իւրեանց եւ յամբարշտութեան եւ յապստամբութեան իւրեանց, որ իբրեւ զքեզդ իցեն, եւ կացցեն ամաւթով յաւուրն այցելութեան եւ յանդիմանութեան»:

Ժ.

Եւ ետ հրաման արկանել կապիճս երկաթիս ի ծունկս նորա, եւ վարել ուռունս ստուարս, եւ բառնալ ի կախաղան՝ մինչեւ յաւշեսցին ծունկք նորա անդէն: 2 Եւ կաց կախեալ այնպէս զերիս աւուրս:

3 Եւ յաւուրն չորրորդի հրաման ետ թագաւորն, եւ իջուցին զնա ի կախաղանէն, եւ ածին կացուցին զնա առաջին նորա: 4 Խաւսել սկսաւ թագաւորն եւ ասէ. «Տե՛ս դու, Գրիգորիոս, զի ոչ փրկեաց զքեզ սնոտի յոյսն քո, յոր յուսայիր դու. չեհան զքեզ ի ձեռաց իմոց»:

5 Ետ պատասխանի Գրիգորիոս եւ ասէ. «Տե՛ս դու, զի սնոտի են յոյսքն քո, եւ ոչ կարացին հաւանեցուցանել եւ ոչ երկեցուցանել զիս. զի զոր դուն պաշտես՝ սնոտի է, եւ ամենայն գործ մոլորութեան քոյ: 6 Այլ տե՛ս դու, զի ո՛չ ի տանջանաց քոց երկեայ ինչ ես, եւ ոչ զսաստ ահի քոյ համարեցայ. այլ զաւրութեամբ Տեառն իմոյ մարտեալ ընդ թշնամւոյն՝ որ ի ծածուկն քեւ պատերազմի ընդ ճշմարտութեան, եւ մատնեցի զմարմինս իմ ի կիզումն տանջանաց. զի եթէ վաղ եթէ անագան՝ սակայն քակտի հնացեալ մարմինն. զի եկեսցէ ճարտարապետն, գտեալ զորդիս մարդկան՝ միւսանգամ զնոյն հնացեալն անդրէն նորոգեսցէ: 7 Զի զորոց զոգիսն գտանէ ի պարկեշտութեան, ի զգաստութեան, ի սրբութեան, ի քաղցրութեան, ի հեզութեան, յաստուածպաշտութեան կեցեալ՝ նորոգէ, զարդարէ, կեցուցանէ զնոյն ոգիս նովին մարմնով: 8 Իսկ զորս գտանէ յանաւրէնութեան եւ յամբարշտութեան, յաստուածատեցութեան, ի կռապաշտութեան կեցեալ՝ թէպէտ եւ բուսանել բուսանին մարմինք նոցա առ ժամանակ մի՝ այլ զնոսին նովին ոգւով եւ նովին մարմնով արկանէ ի գեհեն, յանշէջ հուրն, յաւիտենից տանջանս, մանաւանդ զայնոսիկ, որ իբրեւ զքեզդ են ի կռապաշտութեան»:

9 Իսկ իբրեւ լուաւ զայն թագաւորն՝ բարկացաւ ընդ բանսն եւ ասէ. «Ինձ ոչ է փոյթ զայնմանէ, թէ նորոգեսցէ՞ զքեզ Աստուածն քո թէ ոչ. ինձ ոչ է պէտ զայնմանէ: 10 Այլ զի ասացեր, եթէ զքեզ յանշէջ հուրն արկանէ՝ ես զքեզ աստէն իսկ այրեցից շիջանուտ հրով. տեսցուք, քո Աստուածն զի՞ արասցէ»:

11 Եւ ետ հրաման երկաթի պուտամբք հալել կապար, եւ մինչդեռ ջերմ էր՝ իբրեւ զջուր հոսել արկանել զմարմնով նորա: 12 Եւ այրեցին զմարմինս նորա առ հասարակ, եւ ոչ մեռաւ. այլ կայր մեծաւ ուժով, եւ զինչ հարցանէին՝ վաղվաղակի տայր պատասխանի:

13 Եւ զարմացեալ թագաւորն ընդ ժուժկալութիւն համբերութեանն կարի անհնարին եւ ընդ տոկալ նորա՝ եւ ասէ, թէ «Զիա՞րդ կայ ի քեզ շունչդ յայդչափ ժամանակաց, եւ ի չարաչար տանջանացդ, որով զքեզն կտտեցի»: 14 Ետ պատասխանի Գրիգորիոս եւ ասէ. «Ո՞չ վաղ իսկ ասացի քեզ, եթէ զի առցես դու զփորձ համբերութեան ծառայիս Աստուծոյ. զի տայ զաւրութիւն յամաւթ առնել զայնոսիկ, որ առանց նորա իցեն եւ մարտնչիցին ընդդէմ նորա իբրեւ զքեզդ: 15 Զի այսպէս ասէ. Ոչ թողից զձեզ, եւ ոչ ընդ վայր հարից: 16 Արդ՝ այս է պահպանութիւն նորա առ արարածս իւր եւ առ սիրելիս իւր, զի պահեսցէ զնոսա ի հաւատս իւրեանց որ ի նա, մինչեւ հատուսցէ նոցա ի գալստեան իւրում»:

ԺԱ.

Եւ մինչդեռ խորհէր Տրդատիոս խաւսել եւ այլ ողոքով ընդ նմա, եւ յղել պատգամ եւ խոստանալ կեանս եւ պատիւս, որում ոչ ինչ էր լսելոց.- «Եթէ այնմ եւս ոչ լսիցէ՝ ասէ, եւ այլ եւս յաւելից, եւ ի տոկ կտտեցից».- յառաջ մատուցեալ ոմն ի նախարարացն, որում անուն էր Տաճատ, փեսայ Արտաւանայ սպարապետի արքայի՝ սկսաւ խաւսել եւ տալ տեղեկութիւն եւ ասել այսպէս վասն նորա, թէ «Վասն զի չէ պարտ կենաց՝ վասն այնորիկ ոչ կամի կեալ եւ զլոյս տեսանել: 2 Զի այսքան ժամանակք են, որ առ մեզ բնակեալ է, եւ ոչ գիտէաք զսա. այլ դա է որդի Անակայ մահապարտի, որ սպան զհայր քո Խոսրով, եւ արար խաւար Հայոց աշխարհիս եւ ի կորուստ մատնեաց զայս աշխարհ եւ ի գերութիւն. արդ՝ չէ պարտ կեալ դմա, զի որդի վրիժապարտի է դա»:

3 Եւ յետ այսչափ հարցից եւ տանջանաց, գանից եւ բանտից, գելարանաց եւ կախաղանաց, դառն նեղութեանց եւ ամենայն կտտանաց, որով կտտեցին զնա, բազում համբերութեամբ յանձն իւր տարեալ վասն անուան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի. այդ՝ իբրեւ այնմ եւս հասանէր թագաւորն ի վերայ իրացն, եթէ արդարեւ որդի Անակայ Պարթեւի է, որ սպան զԽոսրով հայր նորա՝ հրաման տայր կապեալ ոտիւք եւ կապեալ ձեռաւք եւ կապեալ պարանոցաւ խաղացուցանել զնա յԱյրարատ գաւառ, եւ տալ զնա ի դղեակ բերդին Արտաշատ քաղաքի, եւ իջուցանել ի վիրապն ներքին, որ անհնարին էր խորութեամբ, մինչեւ անդէն մեռցի: 4 Եւ եղեւ նա յայնմ վիրապի ամս երեքտասան: 5 Եւ ինքն իսկ թագաւորն խաղայր գնայր ի ձմերոց յԱյրարատ գաւառ, ի Վաղարշապատ քաղաք, ի Հայոց աշխարհ յարեւելս:

6 Իսկ թագաւորն Տրդատ զամենայն ժամանակս իւրոյ թագաւորութեանն աւերէր քանդէր զերկիրն Պարսից թագաւորութեանն եւ զաշխարհն Ասորեստանի, աւերէր եւ հարկանէր ի հարուածս անհնարինս: 7 Վասն այսորիկ պատշաճեցան բանքս այս ի բանս կարգի առակաց, թէ «Իբրեւ զսէգն Տրդատ, որ սիգալովն աւերեաց զթումբս գետոց, եւ ցամաքեցոյց իսկ ի սիգալն իւրում զյորձանս ծովուց»: 8 Վասն զի սէգ իսկ էր առ հանդերձս եւ այլ ուժով պնդութեան, հարստութեամբ, բուռն ոսկերաւք եւ յաղթ մարմնով, քաջ եւ պատերազմող անհնարին, բարձր եւ լայն հասակաւ, որ զամենայն ժամանակս կենաց իւրոց պատերազմեալ եւ առնէր մարտիցն յաղթութիւն: 9 Մեծ անուն պարծանաց քաջութեան անձին ստանայր, եւ զհոյակապ շքեղութիւն յաղթութեան ընդ ամենայն աշխարհ կացուցանէր. հարկանէր ի հարուածս զթշնամիսն, եւ խնդրէր զքէնս վրիժուց իւրոց հայրենեացն. առնոյր աւար բազում ի կողմանցն Ասորւոց, եւ թափէր կապուտ սաստիկ անհնարին ի նոցանէն: 10 Արկանէր ի սուր զզաւրս Պարսից, եւ թափէր կողոպուտ անհնարին. լինէր առաջնորդ առն եւ ձիոյ զաւրացն Յունաց, եւ մատնէր նոցա զբանակս նոցա. հանէր զզաւրս Հոնաց սաստիկ յոյժ, եւ գերէր զկողմանս Պարսից:

11 Եւ զայն ամս երեքտասան, որ եղեւ Գրիգորիոս ի բերդին բանդին եւ ի խոր վիրապին, կին ոմն այրի, որ էր ի բերդին յայնմիկ, հրաման առեալ յարհաւրաց՝ զի աւուրն նկանակ մի արարեալ պատրաստական ընկենուլ ի ներքս ի խոր վիրապն. եւ այնու կերակրեալ լինէր նա ի հրամանէն Աստուծոյ զայն ամս որ եղեւ նա անդ: 12 Իսկ յայն վիրապ, ուր ընկեցին զնա՝ պահեալ լինէր նա կենդանի շնորհիւ Տեառն իւրոյ: 13 Իսկ այլ մարդիկ, որ միանգամ իջուցեալ էր անդր՝ ամենեքեան մեռեալ էին վասն դժնդակ չարաշունչ դառնութեան տեղւոյն, վասն կարակում տղմին, աւձախառն բնակութեան եւ խորութեանն: 14 Վասն չարագործաց իսկ էր շինեալ զայն տեղի եւ ի սպանումն մահապարտացն ամենայն Հայոց:

ԺԲ.

Եւ յետ այսորիկ հրաման ետ Տրդատ արքայ՝ հրովարտակ առնել ընդ ամենայն աշխարհս իշխանութեան իւրոյ, հրաման հանեալ աւրինակ զայս. «Տրդատ արքայ Հայոց մեծաց, առ մեծամեծս եւ առ իշխանս եւ առ նախարարս եւ առ գործակալս եւ առ այլ մարդիկդ, որ ընդ իմով իշխանութեամբ էք, յաւանս, ի շէնս, ի գեաւղս, յագարակս, առ ազատս եւ առ շինականս, միանգամայն իսկ առ ամենեսեան, ողջոյն:

2 Ողջոյն հասեալ եւ շինութիւն դիցն աւգնականութեամբ, լիութիւն պարարտութեան յարոյն Արամազդայ, խնամակալութիւն յԱնահիտ տիկնոջէ, եւ քաջութիւն հասցէ ձեզ ի քաջէն Վահագնէ ամենայն Հայոց աշխարհիս. իմաստութիւն Յունաց հասցէ դաստակերտիդ կայսերաց, եւ ի մեր դիւցախառն Պարթեւաց հասցէ այցելութիւն, ի փառաց թագաւորաց եւ ի քաջ նախնեաց:

3 Ամենայն ոք գիտասցէ ի մերոց հրամանացս որ առ ձեզ, զի վասն ձեր շինութեան եմք հոգացեալք. զի յորժամ էաք մեք ի Յունաց աշխարհին՝ անդ տեսանէաք զհոգաբարձութիւն թագաւորացն, ի հոգալ ընդ շինութիւն իւրեանց աշխարհին, ի պատուել զբագինս դիցն աստուածոց շինուածովք եւ սպանդիւք զոհիցն, եւ երեւելի պատարագացն ընծայիւք, եւ գունակ գունակ նուիրաւքն եւ ի պտղոցն՝ յամենայնէ զամենայն նոցա մատուցանելով, եւ ջերմեռանդն եռալ զեռալ պաշտամանն, շքեղացուցանելով եւ զարդուքն զարդարելով եւ զերեւելի զհոյակապ զանեղծ դիսն մեծարելով: 4 Եւ զայն եւս տեսանէաք ի նոցանէ՝ ի նոցունց դից անտի՝ զխաղաղասէր շինութիւն մարդաշատութեան, հոծ բազմամբոխ լիութեամբ պարարտութեամբ՝ նոցա զայն փոխադարձ փոխարինացն շինութիւն շնորհեալ, ամենալրիւք բարութեամբ մեծացեալք խաղաղացեալք ի բարիսն վայելէին:

5 Վասն որոյ պատուէր տուեալ, ահաբեկ արարեալ թագաւորաց աշխարհին՝ զմարդիկն զարհուրեցուցանէին վասն պաշտաման դիցն յոլովելոյ. մի՛ գուցէ թէ խառնաղանջ բազմամբոխ խաժամուժ մարդիկ առ տգիտութեան ինչ արհամարհիցեն. կամ եթէ ոք յանկարծ առ փոխելութեան իշխեսցէ արհամարհել զպաշտաւն դիցն՝ հրաման ելեալ զաւրացեալ ի թագաւորաց, զի խլեսցեն բրեսցեն իշխանքն որ իցեն յիւրաքանչիւր գործակալութեան, զի շինութիւն աշխարհի ի դիցն բազմասցի: 6 Զի գուցէ թէ յանկարծ ոք զդիսն անգոսնեսցէ՝ վնաս մեծ ի ցասմանէ դիցն յուզեսցի. այնպիսիքն զանձինս կորուսանեն, եւ աշխարհի մեծ ոճիրս վնասուց ի նոցանէն ընդոստուցանեն. վասն այսորիկ իսկ եւ ետու զհրամանս սաստից այնպիսեացն՝ պատուհաս մահու՝ թագաւորքն Յունաց յիւրեանց աշխարհին:

7 Արդ՝ եւ մեք հրաման շինութեան կամեցեալ ձեզ, հոգացեալ զի եւ ձեզ ամենալրիւքն ամենաբարիքն ի դիցն բազմասցին, զի ի ձէնջ՝ պաշտաւն նոցա եւ փառաւորութիւն, եւ ի նոցանէ՝ շինութիւն, լիութիւն եւ խաղաղութիւն. զի որպէս ամենայն տանուտէր ընդ տան իւրոյ եւ ընդ ընտանեաց հոգայ՝ սոյնպէս եւ մեք հոգամք ընդ մեր Հայոց աշխարհիս շինութեան:

8 Արդ՝ ամենայն նախարարք մեծամեծք եւ ազատք եւ գործակալք եւ սիրելիք մեր թագաւորաց, եւ շինականք, բնակք եւ ձեռատունկք եւ ձեռասունք մեր Արշակունեաց, զոր յանձանձեալսդ եւ սնուցեալսդ է, անխայեալսդ եւ յառաջեալսդ, վասն մեր աւգտի հասարակաց հոգացեալ, զի զդիսն պատուեսջիք: 9 Արդ՝ եթէ յանկարծ ոք թէ գտցի, որ զդիսն անպատուեսցէ, եւ գտցեն զայնպիսին՝ կապեալ ոտիւք եւ կապեալ ձեռաւք եւ կապեալ պարանոցաւ ի դուռն արքունի ածցեն. եւ տուն եւ կեանք եւ արարք եւ ստացուածք եւ գանձք՝ այն ամենայն այնոցիկ լիցի, որ զայնպիսիսն ի մէջ ածցեն: 10 Ողջ լերուք ի դիցն աւգնականութենէ դուք ամենեքին եւ ի մեր թագաւորաց՝ որ ընդ այս հրաման կամիք, եւ ի շինութեան բնակեսջիք ամենեքեան, զի մեք գլխովին իսկ ողջ եմք»:

11 Իսկ զամենայն ամս ժամանակաց իւրոց թագաւորն Տրդատ գոռացեալ ընդ Պարսից տէրութեանն՝ խնդրէր զքէնս վրիժուց մարտիւք պատերազմաց: 12 Իսկ ի լնուլ ամացն, որ եղեւ Գրիգորիոս ի վիրապին, իբրեւ ամս երեքտասան, եւ էր մարտ սաստիկ խստութեան Տրդատայ ընդ Պարսից թագաւորին՝ զամենայն աւուրս կենաց իւրոց:

13 Իսկ միւս եւս այլ հրովարտակ հրամայեաց գրել ընդ աշխարհս եւ ընդ գաւառս իշխանութեանն իւրոյ՝ աւրինակաւս այսուիկ. «Տրդատիոս Հայոց մեծաց արքայ. առ աշխարհս եւ առ գաւառս, առ նախարարս եւ առ զաւրս եւ առ շինականս եւ առ ամենեսին ողջոյն. ողջ լիջիք, եւ մեք մեզէն իսկ ողջ եմք:

14 Դուք ինքնին գիտէք, զիա՛րդ ի բնէ ի նախնեացն իսկ յաղթութիւն խաղաղութեան բազում էր շնորհեալ մեզ դիցն աւգնականութեամբ, եւ կամ թէ ո՛րպէս զամենայն ազգս նուաճեալ էր, եւ ի հնազանդութեան ունէաք: 15 Իսկ յորժամ զդիսն ոչ մարթացաք հաճել պաշտամամբն, զկամս նոցա քաղցրացուցանել ընդ մեզ՝ հանին մերժեցին ի ցասմանն իւրեանց զմեզ ի մեծ տէրութենէն: 16 Մանաւանդ վասն աղանդին քրիստոնէից պատուիրեալ ձեզ, զի հազար եւ բիւր դէպ է եթէ գտցի ոք, զի նոքա անհնարին լինին խափան դիցն պաշտամանն, զայնպիսին թէ գտցեն եւ վաղվաղակի ի մէջ ածցեն՝ յարքունուստ պարգեւք եւ պատիւք նոցա լիցին շնորհեալ որ զնոսայն յայտնեսցեն: 17 Ապա թէ ոք չյայտնեսցէ զայնպիսին, կամ թագուսցէ, եւ գտցի՝ այսպիսին ընդ մահապարտս համարեալ լիցի, եւ ի հրապարակ արքունի եկեալ մեռցի, եւ տուն նորա յարքունիս երթիցէ:

18 Արդ՝ զոր աւրինակ ես ոչ խնայեցի յիմ վաստակաւոր Գրիգորիոս, յիմ սիրելին, որ վասն դորին իսկ իրաց չարաչար եւ սաստիկ տանջանաւք տանջեցի, եւ յետ այնորիկ ետու զնա ընկենուլ ի խոր վիրապն յանհնարին, զի անդէն իսկ միանգամայն աւձից լիցի կերակուր. զի եւ ոչ զմեծ վաստակն նորա համարեցայ ինչ՝ առ սիրով եւ առ ահիւ դիցն, զի եւ ձեզ ահ լիցի այս եւ երկիւղ ի մահուանէն. այլ զի կեցջիք ընդ հովանեաւ դիցն եւ ի մէնջ բարիս մարթասջիք գտանել: 19 Ողջ լերուք, եւ մեք մեզէն ողջ եմք»:

ԺԳ.

Եւ եղեւ ընդ ժամանակսն ընդ այնոսիկ խնդրեաց իւր կին կայսրն Դիոկղետիանոս. եւ այնուհետեւ ընդ ամենայն կողմանս տէրութեան իւրոյ արձակեալք շրջէին պատկերագործք նմանահանք ճշգրտագործք. դեղատախտակ պայծառակշիռ հասակաչափ զգեղ երեսացն եւ զմրազարդ յաւնիցն ի տախտակսն համանմանս դեղովքն պաճուճէին, զի յայտ յանդիման ցուցցեն առաջի ակնահաճոյ կամաց թագաւորին:

2 Յայնմ ժամանակի եկեալ գտանէին ի քաղաքին Հռոմայեցւոց արգելավանս մի կուսանաց՝ միանձնական լեռնական, ընդակերս, զգաստացեալս, պարկեշտականս, սրբամատոյց կանայս քրիստոսական հաւատոց, որ զցայգ եւ զցերեկ եւ յամենայն ժամանակի փառաւորութեամբ եւ աւրհնութեամբ զկատարեալ աղաւթսն իւրեանց առ Աստուած առաքել ի բարձունս արժանի լինէին: 3 Որոյ անուն էր գլխաւորին Գայիանէ, եւ սան նորին՝ ի դստերաց ուրումն յաստուածապաշտ եւ ի թագակալ տոհմէ, զի անուն էր նորա Հռիփսիմէ:

4 Եւ իբրեւ եկին հասին՝ բռնութեամբ մտեալ ի սուրբ կայեանս առաքինեացն, տեսեալ զպարկեշտագեղն Հռիփսիմէ, զարմացեալ սխրացեալ ընդ սքանչելատեսիկն տեսիլ՝ ի նկարապաճոյճ ի տախտակսն յաւրինէին, եւ առ թագաւորն հասուցանէին:

5 Եւ իբրեւ ետես թագաւորն զգեղապանձ վայելչութիւն պատկերակերպ նկարագրին Հռիփսիմեայ, մոլեգնական ցանկութեամբ տռփողաց զեղխեալ, զի անկարգ ցանկութիւն յիմարութեանն մոլութեան ստիպէր, ժամ տուեալ ուրախութեան հարսանեաց՝ ճեպով տագնապաւ փութայր զուրախութիւնս հարսանեացն կատարել: 6 Յայնմ ժամանակի տագնապափոյթ ստիպով դեսպանս արձակեալ, պատուիրակս հանեալ ընդ աշխարհս ամենայն, զի ամենեքեան աւժտաբեր ընծայատար լիցին մեծի հարսանեացն, եւ բազում ուրախութեամբ գալ կատարել առ հասարակ ամենեցուն զաւրէնս արքայական փեսային՝ ըստ աւրինացն թագաւորաց:

7 Իսկ իբրեւ տեսին առաքինիքն զգաղտաձիգ նետս թշնամւոյն, որ ի ծածուկն սովոր էր ձգել ի սուրբսն քրիստոսասէրսն, աման չարի գտեալ զթագաւորն. որպէս ի դրախտի անդ զաւձն անդրուվար արարեալ, առ ի զպատուիրանն մոռանալոյ, մտեալ յանզգամ յունկն կնոջն առաջնոյ. սոյնպէս եւ աստ զթագաւորն անաւրէն իբրեւ զվահանակ երեսաց գտեալ՝ նովաւ մարտուցեալ ընդ աստուածաշէն եկեղեցիս:

8 Իսկ զթագաւորն հպարտացուցեալ ամբարհաւաճեցուցանէր որոգայթադիր թշնամին՝ ի գրգռել յարուցանել հալածանս ի վերայ եկեղեցեաց Աստուծոյ, խելացնորեցուցեալ զնա առ ի տալ պագանել երկիր ուրուականաց մեռելոտւոց, ոսկեղէն եւ արծաթեղէն, փայտեղէն եւ քարեղէն պղնձագործ պատկերաց դիցն սնոտեաց, եւ պղծութեանն պաշտաման: 9 Ուս եդեալ համբառնայր հարկանել ընդ վիմին հաստատնոյ, ընդ հաւատոցն եկեղեցւոյ. վիմին ինչ ոչ ստնանել կարացեալ՝ ինքն առ վիմին խորտակեցաւ: 10 Սակայն յամբարհաւաճութիւն մոլեգնութեանն վստահացեալ՝ բազում եւ անչափ էր այն, որ ի նմանէ անցանէր ընդ եկեղեցիս Աստուծոյ:

11 Իսկ երանելին պարկեշտասէրն Գայիանէ, սրբասնելովն Հռիփսիմեաւ հանդերձ եւ այլ ընկերաւքն իւրեանց, յիշեալ զուխտն սրբութեան, զաւրինաւոր կրաւնիցն զգաստութեան սրբութիւնն յոր մտեալ էին՝ ողբային յանձինս իւրեանց վասն նկարացոյց հրամանին, առ ի նկատել զպատկերս նոցա պիղծ եւ անաւրէն թագաւորին. ճգնութեամբ մատուցեալ յաղաւթս՝ խնդրել ի բազումողորմ Տեառնէն աւգնականութիւն՝ փրկել զնոսա ի փորձութենէն, որ հասեալ էր ի վերայ նոցա: 12 Եւ յաղաչելն իւրեանց այսպէս ասէին.

«Տէր տերանց, Աստուած աստուածոց, Աստուած յաւիտենական, Աստուած երկնից, Աստուած անճառ լուսոյ, որ հաստատեցեր զամենայն բանիւ քով. որ արարեր զերկինս եւ զերկիր եւ զամենայն զարդ նոցա. որ ստեղծեր զմարդն հող յերկրէ եւ իմաստուն կացուցեր եւ բազմացուցեր զնա ի վերայ երկիր, եւ աւգնական եղեր նոցա ի դարս իւրաքանչիւր՝ որ յուսացան ի քեզ:

13 Արդ՝ աւգնեա՛ եւ մեզ, Տէր, ի պատերազմիս որ նեղէս զմեզ, զի յաղթեսցուք որոգայթից նենգութեանց սատանայի, եւ անուն քո, Տէր, փառաւոր լիցի, եւ եղջիւր եկեղեցւոյ քոյ բարձրացեալ լիցի. զի եւ մեք արժանի լիցուք հասանել յաւթեվանս արքայութեան պատուիրանապահաց քոց: 14 Եւ մի՛ լիցի պակասութիւն ձիթոյ ի լապտերաց մերոց. եւ մի՛ շիջցին ճրագունք հաւատոց ուխտի սրբութեան մերոյ. եւ մի՛ հասցէ տխրական մթացուցիչն գիշերոյ կորստեան ի վերայ լուսաւոր ճանապարհաց մերոց. եւ մի՛ գայթակղեսցին ոտք մեր ի լուսագնաց շաւղաց քոց. եւ մի՛ կուրասցին բիբք տեսանելեաց մերոց ի զուարթարար ճառագայթից ճշմարտութեան քոյ. եւ մի՛ յափշտակեսցէ թռչունն մահացան զսերմանիսն բուսոյն կենաց, զոր սերմանեաց ի մեզ միածին Որդիդ քո, Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. եւ մի՛ տարցի զզգաստութիւն սուրբ հաւտի քոյ գազանն ապստամբ. եւ մի՛ յաղթահարեսցէ զգառինս հաւտի քոյ գայլն ապականիչ. եւ մի՛ վարատեսցէ թշնամին ուխտիս մերոյ զոչխարս առաքելական եկեղեցւոյ քոյ սրբոյ:

15 Տէր Աստուած մեր, որ առաքեցեր զմիածին Որդիդ քո, որ եկն եւ ելից զամենայն տիեզերս հոգւով իմաստութեամբ քով, զի զամենեսեան յԻսրայէլ անուն աստուածատեսս գրեսցէ: 16 Եւ մեք լուաք զի ասաց, Թէպէտ եւ հալածեսցեն զձեզ քաղաքէ ի քաղաք՝ ոչ կարաջիք սպառել զքաղաքս Իսրայելի, մինչեւ ի դարձ գալստեան իմոյ այսրէն:

17 Արդ խնայեա՛, Տէր, յանձինս մեր, որ ապաւինեցաք յանուն քո սուրբ, զի մի՛ խառնակեսցուք ընդ անարգութիւն պղծութեան հեթանոսաց. եւ մի՛ տար զզգաստութիւն սրբութեան մերոյ բոզանոց անաւրէն շանազգեաց լկտութեան նոցա, եւ մի՛ զկուսութեան մարգարիտ հաւատոց մերոց՝ ի շաւիղս խոզագնաց ամբարշտութեան նոցա: 18 Եւ մի՛ շարժեսցէ ուղխ անյագ ջուրց բազմութեանց մոլորահողմն խաբէութեան զրահեղեղն սաստկութեան զհիմունս սուրբ եկեղեցւոյ քոյ, որ բազմապատիկ վիմաւքն արդարովք շինեցաւ ի վերայ վիմին հաստատնոյ, որոյ գլուխ անկեանն կատարման եղեւ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս ի ձեռն մարմնանալոյն, մահուամբ խաչին, հեղմամբ արեանն, յարութեամբն եւ յերկինս վերանալոյն, նստելովն յաջմէ Աստուածութեան քոյ, ուր էրն յառաջ:

19 Արդ նայեա՛ց, Տէր, յերկնից ի սրբութենէ քումմէ, զի մի՛ լիցուք մեք իբրեւ զայն տունն, որ ի վերայ աւազոյն շինեալ էր, զոր դրդուեցին խռովութիւնք նեղութեանց պէսպէս փորձութեանց. այլ հաստատեա՛ զմեզ ճշմարտութեամբ Աւետարանին խաղաղութեան, եւ առաջնորդեա՛ մեզ ըստ կամաց քոց, եւ արժանիս արա զմեզ գիշերոյն լուսոյ հարսանեաց. յորում զգիշերն իբրեւ զտիւ լուսաւոր առնիցես ի ծագել ճառագայթից յերեսաց փառաց քոց, եւ ապրեցո՛ զմեզ ի ներքոյ թեւոց քոց, եւ մեք հասցուք ի նաւահանգիստ կամաց քոց: 20 Եւ տո՛ւր մեզ, զի արբցուք զբաժակ նահատակութեան, զի առցուք զփոխարէն պսակն յաւուր արդար դատաստանին ի յայտնութեան փառաց քոց»:

21 Եւ յետ այսորիկ սուրբն Գայիանէ սանականաւն Հռիփսիմեաւ եւ պարկեշտաժողով ընկերաւքն հանդերձ՝ դէմ եդեալ տարադէմ գնացեալ փախստեայ լինէին, զի զանձինս իւրեանց սրբութեամբ պահեսցեն յայսմիկ հողաթաւալ, մեղսաթաթաւ, մեղանչական, անաւրէն ի դիւական խառնից մարդկան. զի առաւելութեան յուսոյն կենդանութեան եւ լուսոյն յարութեան արժանի լինիցին հասանել, ընդ առաքելական սահմանաւք ապրեալ յանվախճան ի հանդերձեալ դատաստանաց անտի, եւ յաջակողմն գահուն մտեալ՝ խոստացելոց բարեացն հասանել, անթառամ պսակաւքն զարդարեալ՝ ընդ հնգեկան կամարարսն կուսանաց, գործովքն բարութեան լուսաւորեալք ի հանգիստ նորոգական վայելչութեան դրախտին, ընդ աստուածական փեսային ի բազմաժողովս արդարոցն, ի բազմականս Աբրահամու անպակաս ուրախութեանցն լինել ժառանգորդ: 22 Որպէս եւ Տէրն յԱւետարանի անդ ասաց, եթէ Որ թողցէ զբնակութիւն իւր վասն անուան իմոյ՝ ի միւսանգամ գալստեան իմում զկեանս յաւիտենականս ժառանգեցուցից նմա: 23 Իբրեւ ոչ ի ժամանակեան մահուանէս փախուցեալք, այլ յանհնարին մոլեկան անաւրէն ցանկութեանցն ճողոպրեալք: 24 Իբրեւ ոչ զի զմարմինս իւրեանց ի տանջանաց երկրակոխաց ի զրպարտութենէս ապրեցուսցեն, այլ զի զոգիսն իւրեանց սրբութեամբ առանց աղտեղութեան պահել մարթասցեն յանաւրէն գիճութեան պղծութեան աղտեղութեան խառնից մարդկան անաւրէն կրաւնից. այլ զի զանձինս իւրեանց բանդից եւ կապանաց եւ պատժոց, մահու եւ անհնարին նեղութեանց վասն անուան Տեառն պատրաստեալ, զի արդարութեան պսակին արժանի լինիցին հասանել: 25 Վասն այսորիկ թողեալ զերկիր ծննդեան իւրեանց, զինչս եւ զստացուածս եւ զմերձաւոր զազգակիցս եւ զտոհմականս վասն աստուածական հրամանին, զանձինս իւրեանց հրեշտակական զուարթական կարգաւք լուսաւորեալ վարուցն քաջութեամբք, զի զԱստուած տեսանել կարասցեն:

26 Յայնմ ժամանակի գային հասանէին յերկիրն Հայոց, յԱյրարատ գաւառ, ի Վաղարշապատ քաղաք, զոր եւ Նորաքաղաքն կոչեն, ի նիստս թագաւորացն Հայոց: 27 Այնուհետեւ եկեալ մտանէին ի հնձանայարկս այգեստանւոյն, որ կան շինեալ ի հիւսիսոյ յարեւելից կուսէ. եւ կերակրէին ընչիւք իւրեանց ի վաճառաց քաղաքին. եւ ոչ ինչ այլ ինչ գոյր թոշակ ընդ նոսա զոր ունէին, բայց մի ոմն ի նոցանէ ունէր արուեստ ապակագործութեան՝ առնել ուլունս ապակեղէնս, եւ տալ գինս ընդ կերակրոյ աւուրն պարենի ռոճկի:

ԺԴ.

Յայնմ ժամանակի ոչ սակաւ ինչ խռովութիւն լինէր ի մէջ Յունաց աշխարհին. ի կողմանս կողմանս յուզախնդիրք ելանէին, դեսպանս արձակէին, թերեւս ուրեք գտանել կարասցեն: 2 Յայնմ ժամանակի գայր հասանէր դեսպան առ Տրդատ արքայ Հայոց մեծաց, եւ յանդիման լինէր թագաւորին ի Վաղարշապատ քաղաքի: 3 Եւ իբրեւ մատոյց զհրովարտակն՝ առ ի ձեռանէ նորա խնդալով: 4 Եւ էր պատճէն հրովարտակին աւրինակ զայս. «Ինքնակալ կայսր Դիոկղետիանոս, առ սիրելի եղբայր աթոռակից մեր Տրդատ, ողջոյն:

5 Գիտութիւն լիցի եղբայրութեանդ քում նիզակակցի մերում վասն չարեացս, որ անցանենն ընդ մեզ հանապազ ի մոլար աղանդէս քրիստոնէից. զի յամենայնի դսրովեալ լինի տէրութիւնս մեր յուխտէ նոցա, եւ արհամարհեալ լինի արքայութիւնս մեր ի նոցանէ. եւ ինչ համեստութիւն ոչ գոյ ի նոսա: 6 Զի ինքեանք զմեռեալ ոմն զխաչեալ պաշտեն, եւ փայտի երկիր պագանեն, եւ զոսկերս սպանելոցն պաշտեն, որ զիւրեանց մահն, որ վասն Աստուածոյն իւրեանց է՝ փառս եւ պատիւս համարին: 7 Եւ ի մերոց արդար աւրինացս դատապարտեալ լինին. վասն զի եւ զմեր զնախնիսն, զառաջին հարսն զթագաւորսն, դառնացուցեալս ձանձրացուցին. զի մեր սուրքս բթեցան, եւ նոքա ոչ զարհուրեցան ի մեռանելոյ: 8 Զի ինքեանք զհետ Հրէի ուրումն խաչելոյ մոլորեալ են, եւ զթագաւորս անպատուել ուսուցանեն, եւ գլխովին իսկ զպատկերս դիցն զաստուածոց անարգել ուսուցանեն:

9 Նա եւ զլուսաւորացդ զաւրութիւն, զարեգական եւ զլուսնի աստեղաւքդ հանդերձ՝ առ ոչինչ համարին, նա եւ արարած առնեն այնր խաչելոյ: 10 Եւ գլխովին զպատկերս դիցն աստուածոց անարգել ուսուցանեն. եւ զաշխարհս ամենայն փոխեցին ի պաշտամանէ դիցն. մինչեւ զի եւ զկանայս անգամ յարանց եւ զարս ի կանանց կենդանւոյն մեկնեալս հեռացուցանեն: 11 Թէպէտ եւ ազգի ազգի պատուհաս տանջանաց ի վերայ եդաք՝ առաւել եւս տոչորեալ յորդագոյնս տարածեցաւ աղանդ նոցա: 12 Թէպէտ եւ բիւրապատիկ ինչ արհաւիրս սաստից արկաք ի վերայ նոցա՝ ի հեղումն արեան նոցա առաւել եւս բղխեաց յորդեաց աղանդ նոցա:

13 Դէպ եղեւ տեսանել ինձ յաղանդոյ ուսման նոցա աւրիորդ մի կոյս եւ գեղեցիկ, եւ կամեցայ առնուլ զնա ինձ կնութեան. սակայն եւ զայն իշխեցին խորամանգել յինէն: 14 Եւ ոչ իբրեւ ի թագաւոր ցանկութեամբ փափաքեցին յիս. եւ ոչ ի սաստից սպառնալեաց իմոց երկեան ինչ նոքա. այլ առաւել եւս վասն աղանդոյն իւրեանց՝ աղտեղի եւ պիղծ եւ գարշ համարեցան զիս, եւ սնուցիչ նորին դայեկաւն ի կողմանս ձերոյ տէրութեանդ փախուցեալս յուղարկեցին:

15 Արդ՝ փոյթ լիցի քեզ, եղբայր մեր, զի ուր եւ իցեն զկողմամբքդ զայդոքիւք՝ զհետս նոցա գտանել մարթասցես. եւ որ ընդ նմայն իցեն դայեկաւն հանդերձ՝ վրիժուց մահու արժանի արասցես. եւ զհրապուրեալն զչքնաղագեղն ինձ ի սոյն այսրէն յուղարկեսցես. ապա թէ հաճոյ թուեսցի քեզ տեսիլ գեղոյ նորա՝ այդրէն առ քեզ պահեսցես, զի ոչ երբեք գտաւ նման նմա ի մէջ Յունաց աշխարհիս: 16 Ողջ լեր դիցն պաշտամամբ ամենայն պատուով»:

ԺԵ.

Եւ եղեւ իբրեւ ընթերցան զթուղթն հրամանաց հրովարտակին այնորիկ՝ հրաման տայր թագաւորն մեծաւ սաստկութեամբ պատուիրանաւ, զի զամենայն տեղիս իշխանութեան իւրոյ քննայոյզ խուզիւ փութով խնդրեսցեն: 2 Վաղվաղակի դեսպանս արձակէր ընդ կողմանս կողմանս, զի ուր եւ գտցեն՝ ի մէջ ածցեն վաղվաղակի. եւ որ գտցէ զնոսա՝ մեծամեծ պարգեւս հատուցանել խոստանայր:

3 Մինչդեռ յայն յոյզ քննութեան էին յաշխարհին սահմանացն Հայոց՝ սուրբ վկայքն այնոքիկ եկեալ ղաւղեալ էին յարքայական կայանին, ի նմին թագաւորականին ի Վաղարշապատ քաղաքի: 4 Եւ յետ սակաւ ինչ աւուրցն այնոցիկ վաղվաղակի ի մէջ եկեալ խուզիւք իրքն յայտնէին:

5 Այլ ոչ իսկ էր պարտ թագչել ճշմարտութեանն եւ վկայիցն առաքինութեան, եւ ոչ լուսոյ ճրագին ընդ գրուանաւ ծածկել, եւ ոչ ի ներքոյ ստուերաց կաթեդրացն աներեւոյթ լինել. այլ ի վերայ աշտանակացն ոսկւոց զարդարելոց, եւ ոսկւովք ճրագարանաւք զիւղն պարարտութեան անուշութեան, զարդարութեան հաւատոցն՝ վառեալ զլոյսն համապայծառ. որպէս եւ ինքեանք իսկ յառաջին աղաւթս իւրեանց աղաչէին. որպէս եւ Տէրն իսկ ասէր առ իւր սիրելիսն, թէ Տեսցեն զգործս ձեր բարիս, եւ փառաւորեսցեն զՀայր ձեր որ յերկինս է:

6 Տեսանե՞ս զի վասն գործոցն բարութեան ճշմարիտ Որդին Աստուծոյ ոչ գարշի տալ զիւր ժառանգութիւն իւրոց սիրելեացն ծառայիցն: 7 Որ ինքն բնութեամբ Որդի է՝ անվեհեր մատուցանէ զիւր պատուիրանապահսն յիւր բնութիւնն. բայց միայն թէ ոք իցէ, որ պահիցէ զբանս նորա՝ իբրեւ զմարգարիտ պատուական գտեալ խնդութեամբ, գնեալ եւ զգուշացեալ լինի նմա՝ առեալ զնշան պատուին, զպսակն թագաւորութեան եւ յարքայականն մատուցանի: 8 Որպէս պատուականութիւն լուսոյս այսորիկ երեւեալ առաջի հեթանոսաց Հայաստան աշխարհիս ակամայ, իսկ փառաւորութիւնն առ Աստուածութիւնն հնչիւք լցին զտիեզերս:

9 Արդ՝ գտեալ լինէին նոքա ի հնձանս շինուածոցն: 10 Քանզի իբրեւ եկին հասին հրամանք հրովարտակացն ի մեծ թագաւորէն Յունաց առ Տրդատ արքայն Հայոց Մեծաց՝ ոչ սակաւ ինչ խռովութիւն եղեւ ի մէջ աշխարհին Հայոց. զի պահէին զամենայն անցս ճանապարհաց պողոտայիցն եւ զամենայն գաւառացն. ի կողմանս կողմանս յուզախնդիրք ելեալ քննէին: 11 Իսկ ուրումն տեսեալ՝ պատմեաց զնոցանէ:

12 Իսկ իբրեւ իրքն հռչակեցան զնոցանէն՝ ապա աւուրս երկուս ասպարափակ արարեալ՝ տուեալ պահել զնոսա անդէն ուր գտինն լեգէոն հետեւակ զաւրուն. ապա յետ երկուց աւուրցն համբաւն հռչակեալ պարկեշտութեան զանազան գեղեցկութեանն Հռիփսիմեայ ի մէջ բազմամբոխ հրապարակացն լինէր. ամենայն այր առ այր եւ մարդ առ մարդ զարմացումն յաճախէր:

13 Իսկ ի տես գեղոյ նորա կուտեալ յեղեալ զեղեալ խուռն կաճառացն կուտակէր. նա եւ նախարարք եւ մեծամեծք աւագանւոյն ընթացեալք ի տեսանել՝ զմիմեամբք ելանէին: 14 Նա եւ ազատակոյտն, խառնաճաղանճ ամբոխիւն հանդերձ, զմիմեամբք դիզանէին ի միմեանց վերայ, առ պակշոտ յիմարութեան ցոփութեան բարոյիցն, այլանդակ մտացն զեղխութեան գիճութեանն հեթանոսաբար սովորութեանցն:

15 Իսկ երանելիքն իբրեւ գիտացին զանմիտ եւ զշղուաբարոյ մարդկանն զյոռութիւն, կականաբարձ արտասուալից, զձեռս լի աղաւթիւք յերկինս համբառնային, խնդրել զփրկութիւն յամենազաւր յամենակալ Տեառնէն, որ յառաջին նուագին ապրեցոյց զնոսա յանաւրէն պղծութենէն չարութեան զազրութեան հեթանոսացն. զի նոյն տացէ նոցա զմարտին յաղթութիւն, զհաւատոցն լուսաւորութիւն. եւ զերեսս իւրեանց պատեալ՝ անկեալ դնէին յերկիր, յամաւթոյ լկտեացն տեսողաց, որ ժողովեալն էին ի տեսանել:

16 Եւ ապա յետ այսորիկ զարմացուցեալ զթագաւորն բազում տեսողացն, որ մտերիմքն էին որ եկեալն էին ի տեսիլ գեղոյ նորա, եւ պատմեալ առաջի թագաւորին: 17 Իսկ ի միւսում աւուրն ընդ այգն ընդ առաւաւտն, եւ եւս վաղագոյն, հրաման ելեալ ի թագաւորէ անտի, զի զերանելին Հռիփսիմէ տանել յարքունիս, եւ զսուրբն Գայիանէ անդէն պահել պարկեշտաժողով ընկերաւքն հանդերձ:

18 Եւ անդէն յարքունուստ վաղվաղակի ոսկիապատ գահաւորակս սպասաւորաւք հանդերձ հասուցանէին առ դուրս հնձանին, ուր էին վանք նոցա արտաքոյ քաղաքին: 19 Նա եւ հանդերձս ազնիւս գեղեցիկս փափուկս պայծառս, եւ զարդարանս երեւելիս մատուցանէին նմա յարքունուստ, զի զարդարեսցի, եւ շքով եւ պատուով մտցէ ի քաղաքն եւ յանդիման լիցի թագաւորին. քանզի չեւ էր տեսեալ զնա՝ խորհեցաւ կին առնել զնա, վասն այնորիկ որ պատմեցինն զնմանէ վասն վայելչութեան գեղոյ նորա:

20 Արդ՝ իբրեւ ետես սուրբն Գայիանէ՝ խաւսել սկսաւ առ սանն իւր եւ ասէ այսպէս. «Յիշեա՛, որդեակ իմ, զի թողեր լքեր զմեծապատիւ շքեղաշուք ոսկիակուռ զաթոռն քո հայրենի, զծիրանեաց թագաւորութեանն, եւ ցանկացար անանց ճառագայթարձակ լուսոյ թագաւորութեանն Քրիստոսի, որ է արարիչ եւ կեցուցիչ եւ նորոգիչ, եւ խոստացեալ պահէ զանպատում բարիսն իւրոցն յուսացելոց: 21 Եւ դու, որդեակ, անարգեցեր զանցաւորս քոյոյ բնութեանն զծիրանիսն. արդ՝ զիա՞րդ արդեաւք տացես դու զզգաստութիւն սրբութեանդ քոյ կերակուր շանց յայսմիկ ի բարբարոս յաշխարհի: 22 Քա՛ւ քեզ, որդեակ, եթէ լինիցի այդ այդպէս. այլ ընկալցի զմեզ քեւ հանդերձ այն՝ որ առաջնորդեաց մեզ ի մանկութենէ մերմէ մինչեւ յաւրս յայս եւ ի ժամս յայս, յորում այժմիկ հասեալ կամք»:

23 Արդ՝ իբրեւ ետես սուրբն Հռիփսիմէ զայն ամենայն ամբոխս չարաց, եւ զոր լուաւն ի դայեկէն իւրմէ՝ վառեցաւ իբրեւ զինու Հոգւոյն զաւրութեամբ Տեառն իւրոյ. զի զգեցեալ էր զհաւատս մանկութեան տիոցն իբրեւ սպառազէն զրահիւք. ճչեաց մեծաձայն ուժով եւ տարածեաց զբազուկս իւր ի նմանութիւն խաչին, եւ սկսաւ ասել մեծաձայն այսպէս. «Տէր աստուած ամենակալ, որ հաստատեցեր զարարածս քո ի ձեռն Որդւոյ քոյ միածնի եւ սիրելւոյ, եւ կազմեցեր յաւրինուածս երեւելի եւ աներեւոյթ արարածոց ի ձեռն Հոգւոյդ սրբոյ. դու ես որ յոչնչէ զամենայն յէութիւն յաւրինեցեր, եւ քոյով հրամանաւ վարին ամենայն զաւրութիւնք երեւելիք եւ աներեւոյթք, որ են յերկինս եւ յերկրի, ի ծովու եւ ի ցամաքի: 24 Քանզի դու ես, Տէր, որ ետուր յողող ջուրց զանաւրէն պղծալից մարդիկ ութերորդ դարուն, եւ փրկեցեր զսիրելին քո զՆոյ, որ պահեաց զհրաման բանի քոյ, եւ ապրեցուցեր խաչանման փայտիւն ի ջուրցն հեղեղէ: 25 Որ յայնժամ աւրինակաւ խաչին արարեր զփրկութիւն՝ եւ այժմ արա՛ ճշմարտութեամբ խաչիդ քոյ, յոր ելեր եւ հեղեր զարիւն քո ի բժշկութիւն ցաւոց մերոց:

26 Որ պահեցեր զԱբրահամ ի մէջ ամբարիշտ ազգացն Քանանացւոց. որ յամաւթոյ նախատանաց պղծութենէ մահու ապրեցուցեր զաղախին քո զՍառա. որ գթացար յԻսահակ ծառայ քո, եւ պահեցեր զաղախին քո զԵրեփիկա յանաւրէն Փղշտացւոց անտի, մի՛ թողուր զմեզ ի ձեռաց վասն սրբոյ անուանդ քոյ. որ ուսուցեր, վարդապետեցեր եւ ետուր զբանս քո ի բերան մեր, զի այնու ապրել մարթասցուք յորոգայթից թշնամւոյն, եւ ասես. Անուն իմ ի վերայ ձեր կոչեցեալ է, եւ դուք տաճար էք Աստուածութեան իմոյ. եւ ասես, եթէ Զանուն իմ սուրբ առնիջիք ի սիրտս ձեր. եւ եդեր բանս ի մտի՝ խնդրել ի քէն եւ ասել, Սուրբ եղիցի անուն քո ի վերայ մեր՝ զոր խնդրեմք ի քէն. եւ ահա ժողովեալք չարք բազումք պղծել զանուն սուրբ քո որ ի վերայ մեր է, եւ զտաճար անուանդ քոյ. զի թէպէտ եւ մեք տկար եւ անարժան եմք՝ սակայն դու, Տէր, պահեա՛ զանձինս մեր յանարժան խայտառականացս:

27 Մարդասէր եւ քաղցր, որ արկեր զմեզ յայս փորձութիւն, տո՛ւր մեզ յաղթել քոյով զաւրութեամբդ, զի քո է յաղթութիւն, եւ յաղթեսցէ քո անունդ՝ պահել զմեզ յուսով զգաստութեամբ. զի այսու մտցուք ի թիւ վիճակաց արդարոց քոց. զի եւ առցուք զվարձս վաստակոց, զոր տացես այնոցիկ, եւ հատուսցես իւրաքանչիւր այնոցիկ, որ կացեալ իցեն յահի քում եւ պահեալ իցեն զհրամանս քո:

28 Որ ապրեցուցեր զՆոյ ի ջուրցն հեղեղէ՝ ապրեցո՛ եւ զմեզ յանաւրէնութեանցս հեղեղէ որ շուրջ պատեալ է զմեաւք: 29 Զի եթէ զգազանս եւ զանասունս ապրեցուցեր ի տապանին, ո՞րչափ եւս խնայեսցես ի քո պատկերս, որ զքեզ փառաւորեմք: 30 Իսկ եթէ ի սողունս եւ ի թռչունս խնայեցեր, ո՞րչափ եւս խնայեսցես ի մեզ, զոր անուանեցեր տաճար կամաց քոց»:

ԺԶ.

Արդ՝ իբրեւ այս այսպէս եղեւ՝ ժողով ամբոխին ի վերայ կուտէր բազմութիւն մարդկան, եւ էին բազում սպասաւորք արքունի, որ եկեալ էին զնմանէն՝ տանել յարքունիս, եւ նախարարքն եւ մեծամեծք աւագանւոյն, որ եկեալ էին շքադիրք՝ պատիւ առնել նմա եւ երթալ ընդ նմա յարքունիս. զի տարցին զնա կնութեան թագաւորին Տրդատայ եւ Հայոց տիկնութեան:

2 Իսկ նոքա արտասուագոչ ողորմ ողորմ զձեռս համբարձեալ յերկինս՝ խնդրէին ի կամարար Տեառնէն՝ ապրեցուցանել զնոսա յանաւրէն յանարժան հարսանեացն պղծութենէն: 3 Զգոչիւն բարձեալ լալով մեծաձայն ճչէին եւ ասէին. «Քա՛ւ լիցի մեզ, թէ պատրեսցեն զմեզ մեծութիւնք, կամ խտղտեսցեն զմեզ փափկութիւնք, կամ հրապուրեսցեն զմեզ թագաւորութիւնք, կամ նեղեսցեն զմեզ հալածանք, կամ վտանգեսցեն զմեզ տանջանք հարուածոց, թէպէտ եւ բիւր ազգի ազգի տանջիցէք զմեզ. կամ երկիցո՞ւք մեք արդեաւք յահագին մահուանէն, զոր ածելոց էք դուք ի վերայ մեր: 4 Քա՛ւ լիցի մեզ, թէ փոխանակեսցուք զանցաւոր կեանս ընդ յաւիտենական կենացն որ ոչն անցանէ. քա՛ւ լիցի մեզ, թէ ուրասցուք զԷն Աստուած զամենահաստիչն, որոյ տէրութիւնն յէութենէ հաստատեալ՝ անփոփոխ են բարիքն ամենայն եւ ոչ անցանեն: 5 Այլ ո՛չ խորութիւնք եւ ոչ բարձրութիւնք, ո՛չ վիշտք եւ ոչ չարչարանք, ո՛չ կապանք եւ ոչ տանջանք, ո՛չ հուր ո՛չ ջուր եւ ոչ սուր, ո՛չ զբաւսանք եւ ոչ պատրանք, ո՛չ մեծութիւնք եւ ոչ աղքատութիւնք, ո՛չ այն աշխարհ եւ ոչ այս աշխարհս, ո՛չ կեանք եւ ոչ մահ՝ ոչ ոք կարէ մեկնել զմեզ ի սիրոյն Քրիստոսի: 6 Զի նմա նուիրեցաք զկուսութիւնս մեր, զի նմա աւանդեցաք զսրբութիւնս մեր, զի նմա մնամք եւ սիրոյ նորա ցանկացեալ սպասեմք, մինչեւ կացցուք առաջի փառաց գովութեան նորա առանց ամաւթոյ եւ պատկառանաց»:

7 Եւ արդ՝ եդեալ որոտումն յերկնից սաստիկ անհնարին, զի ահաբեկեալ զամենայն ամբոխն, եւ ձայն՝ զի ասէր առ նոսա, թէ «Զաւրացարո՛ւք, պինդ կացէք, քաջալերեցարո՛ւք, զի ես ընդ ձեզ եմ, եւ պահեցի զձեզ յամենայն ճանապարհս ձեր, եւ ածի զձեզ պահեալս անարատութեամբ, եւ հասուցի զձեզ մինչեւ ի տեղիս յայս, զի եւ աստ փառաւորեսցի անուն իմ առաջի հեթանոսաց կողմանց հիւսիսականաց: 8 Մանաւանդ դու, Հռիփսիմէ, ըստ անուանդ քում արդարեւ ընկեցեալ եղեր Գայիանեաւդ եւ քոյովք սիրելեաւքդ ի մահուանէ ի կեանս. եւ մի՛ երկնչիք, այլ եկեսջիք ի տեղի յայն՝ զոր ես եւ հայր իմ պատրաստեցաք ձեզ, զանքնին ուրախութեան տեղին, ձեզ եւ որ միանգամ իբրեւ զձեզդ իցեն»:

9 Եւ այնպէս յերկար որոտացեալ, մինչեւ թմբրեալ լինէին մարդիկն յահէ անտի. եւ բազմաց ընդոստուցեալ, անգուշեալ բազում երիվարք հեծելոց յահէ անտի՝ զբազումս ընկեցեալ եւ զբազումս առաթուր հարեալ սատակէին: 10 Եւ մարդկանն իսկ ընդ միմեանս ամբոխեալ՝ ընդ կուտակելն բազումք զբազումս կոխեալ սատակէին. եւ բազմաց լինէր կոտորած, եւ ձայն աղաղակի եւ վայոյ, եւ անհնարին չարիք եւ արհաւիրք ի վերայ մարդկանն հասանէին. եւ բազումք մեռան, եւ բազմաց արիւնն հեղեալ զերկիրն ոռոգանէր: 11 Արդ՝ իբրեւ այս շփոթ ամբոխի եղեւ ի նոցանէն ի մէջ կուտակելոցն մարդկան բազմութեան՝ ոմանք ի մեծամեծ սպասաւորացն արքունի անդէն ընթացան պատմել թագաւորին զամենայն բանս նոցա. քանզի դիպեցան անդ նշանագիրք, որ գրեցին զամենայն բանս, եւ ընթերցան առաջի թագաւորին:

12 Եւ ասէ թագաւորն. «Փոխանակ զի ոչ կամեցաւ գալ պատուով շքեղութեամբ կամաւք՝ բռնաբար ածցեն մինչեւ յապարանսս եւ մուծցեն զնա ի սենեակն արքունի»:

13 Արդ՝ առեալ զսուրբն Հռիփսիմէ սպասաւորացն բռնաբար, մերթ վերամբարձ, մերթ ի քարշ. եւ նա աղաղակէր եւ ասէր. «Տէր Յիսուս Քրիստոս, աւգնեա՛ ինձ». եւ ամենայն ամբոխն զկնի նորա փողեալ՝ թնդէր երկիրն ի բազմութենէ անտի: 14 Արդ՝ ածին մուծին զնա մինչեւ յապարանս թագաւորին, ի սենեակն արքունի: 15 Իսկ իբրեւ արգելին զնա ի սենեակն՝ սկսաւ խնդրել ի Տեառն եւ ասէ. «Տէր զաւրութեանց, դու ես Աստուած ճշմարիտ: 16 Դու ես, որ հերձեր զծովն Կարմիր, եւ անցուցեր զքո ժողովուրդն: 17 Դու ես, որ զամուլ վէմն դարձուցեր ի ծննդականութիւն ջուրցն վտակաց, եւ արբուցեր զժողովուրդն ծարաւեալ: 18 Դու ես, որ իջուցեր զծառայն քո զՅովնան յանդունդս խորոց ծովուն, եւ ետուր առնուլ զչափ քոյոյ զաւրութեանդ, եւ արտաքսեցեր զնա ի դուրս քան զմարդկային բնութիւնս. եւ միւսանգամ այսրէն առանց ապականութեան ածեր ողջանդամ եւ կացուցեր ի կենդանութեան, զի եւ մազ մի անգամ ոչ շարժեալ լինէր ի վարսից նորա: 19 Դու ես Աստուած ճշմարիտ, որ եւ զԴանիէլ, կուր արկեալ գազանաց՝ ապրեցուցեր յահագին ժանեացն, եւ կացուցեր զզրպարտեալն առաջի նեղչացն փառաւորութեամբ: 20 Դու եւ զերիս մանկունսն, որ արկեալ յայրել վասն զքեզ պաշտելոյն՝ ողջ եւ անարատ ի հրոյն պահեցեր. զի փառաւորեսցեն զքեզ՝ որք տեսին զսքանչելիս քո: 21 Դու ետուր խոտաճարակ լինել խիստ եւ անաւրէն թագաւորին Բաբելացւոց, զի ոչ իմացաւ փառաւորել զքեզ ի վերայ սքանչելեացն քոց զոր ցուցեր նմա. փոխեալ զնա ի կերպարանս անասնոց եւ ընդ գազանս անապատի եդեր զբնակութիւն նորա, եւ ընդ ցիռս վայրի զարաւտ նորա: 22 Դու եւ զաղախին քո Շուշան կրկին ապրեցուցեր, յերկուց մահուց փրկեալ, եւ խայտառակամահ սատակեցեր զանաւրէն թշնամիսն, եւ պսակ պարծանաց արդարութեան յուսացելոյն քոյ շնորհեցեր եւ կանգնեցեր: 23 Դու նոյն ինքն ես, եւ ամք քո ոչ անցանեն: 24 Դու, տէր, զփառս քո այլում ոչ տաս: 25 Դու ես որ փառաւորեալդ ես ի վերայ ամենայն տիեզերաց. մի՛ պղծեսցեն զանուն սուրբ քո հեթանոսք: 26 Դու կարող ես փրկել զիս ի պղծութենէս յայսմանէ. զի վախճանեցայց սրբութեամբ մեռանել վասն անուանդ քոյ մեծի»:

ԺԷ.

Արդ՝ մինչդեռ սուրբն Հռիփսիմէ զայս ամենայն աղաւթս առ Աստուած մատուցանէր՝ եկն եմուտ թագաւորն Տրդատ ի ներքս ի սենեակն՝ ուր էրն զնա արգելեալ: 2 Արդ՝ իբրեւ եկն եմուտ նա ի ներքս՝ առ հասարակ մարդիկն, ոմանք արտաքոյ ապարանիցն, կէսքն ի փողոցս ի ներքսագոյնսն, առ հասարակ երգս առեալ բարբառեցան կայթիւք վազելով, ցուց բարձրեալ մարդկանն. կէսքն ի բերդամիջին, եւ կէսք զքաղաքամէջն լցին խնճոյիւք. առ հասարակ համարէին հարսանեացն զպարսն պարել եւ զկաքաւսն յորդորել: 3 Իսկ Տէր Աստուած նայեցաւ յիւր սիրելին Հռիփսիմէ՝ ապրեցուցանել զնա, զի մի՛ կորիցէ աւանդն որ պահեալ զգուշացեալ էր, եւ լուաւ աղաւթից նորա՝ զաւրացուցանել զնա իբրեւ զՅայէլն եւ իբրեւ զԴեբովրայն. ետ զաւրութիւն նմա, զի ապրեսցի ի ստամբակ բռնութենէ անաւրէնութեանն:

4 Արդ՝ մտեալ թագաւորն՝ բուռն հարկանէր զնմանէն, կատարել զկամս ցանկութեանն: 5 Իսկ նա զաւրացեալ լինէր ի Հոգւոյն սրբոյ. գազանաբար ոգորեալ, առնաբար մարտնչէր. իբրեւ յերեք ժամուց սկսեալ մարտնչել մինչեւ ի տասն ժամն՝ պարտեալ լինէր զթագաւորն իսկ զայն, որ անհնարին համարեալ ուժով. որ մինչ ի Յունաց աշխարհին էր՝ բազում ոյժ պնդութեան ոսկերաց ցուցեալ էր, զարմացուցեալ զամենեսեան. եւ ի թագաւորութեանն իսկ, իբրեւ ի հայրենի բնութիւնն դարձեալ էր՝ բազում գործս արութեան քաջութեան եւ անդ ցուցեալ. եւ որ այնպէս հռչակեալ էր ամենայնիւ՝ արդ յաղջկանէ միոջէ պարտեալ վատթարանայր կամաւք եւ զաւրութեամբն Քրիստոսի:

6 Արդ՝ իբրեւ պարտեցաւ, վաստակեցաւ եւ լքաւ՝ ել նա արտաքս, եւ ետ ածել զերանելին Գայիանէ, եւ արկանել խառան ի պարանոց նորա, եւ ածել ունել զնա առ դուրս սենեկին. եւ ինքն անդրէն ի ներքս մտանէր. եւ եդ բանս ի բերան սպասաւորացն, զի ստիպեսցեն զանհրապոյրն Գայիանէ՝ ասել ի դրաց անտի ի ներքս ի սենեակն առ Հռիփսիմէ, թէ արա՛ զկամս դորա, եւ կեա՛ց դու եւ մեք:

7 Իսկ նա յանձին կալեալ խաւսել ընդ սանուն իւրում, եւ մատուցեալ ասէ ի դրաց անտի ի ներքս ի սենեակն առ Հռիփսիմէ. «Որդեակ, պահեսցէ՛ զքեզ Քրիստոս ի պղծութենէդ եւ լիցի քեզ զաւրաւիգն. քա՛ւ քեզ, որդեակ, եթէ լիցի քեզ ելանել ի ժառանգութենէ անտի կենացն Աստուծոյ, եւ ժառանգել քեզ զանցաւորս, որ ոչ ինչ իսկ է, այսաւր է, եւ վաղիւն կորնչի»:

8 Իբրեւ իմացան, թէ զո՛ր խրատ յաճախեաց մատուցանել՝ բերեալ քարինս՝ հարկանէին զբերանն, մինչեւ թափել ատամանցն. եւ ստիպէին ասել նմա, զի արասցէ զկամս թագաւորին:

9 Նա եւս քան զեւս պնդէր եւ ասէր. «Քաջալերեա՛ց, պինդ կաց, եւ այժմ տեսանես զՔրիստոս, առ որ անձկացեալն ես: 10 Յուշ լիցի քեզ, որդեակ, հոգեխառն սնունդն, որով զքեզ սնուցի: 11 Յուշ լիցի քեզ աստուածեղէն խրատն, որով զքեզ պարարեցի: 12 Յուշ լիցին հալածանքն իմ եւ քո ի միասին: 13 Յուշ լիցի քեզ եւ բաժակ մահուն, զոր ի միասին եմք ընպելոց: 14 Յուշ լիցի քեզ եւ յարութիւն ամենայն տիեզերաց: 15 Յուշ լիցի քեզ եւ մեծատանն յանդիմանութիւն: 16 Յուշ լիցի քեզ այրումն յաւիտենական գեհենին տանջանաց: 17 Յուշ լիցի քեզ անապական պարգեւքն արդարոց, զոր եւ մեզն է պատրաստեալ: 18 Յուշ լիցի քեզ աստուածեղէն բարբառն երկնաւոր, զոր լուար իսկ դու քեզէն քոյովք ականջաւք յայսմ աւուր. որ քաջալերեաց եւ զաւրացոյց զքեզ մեաւք հանդերձ՝ նոյն եւ արժանիս արասցէ պսակին եւ հանգստեանն զոր խոստացաւ. եւ զաւրացուսցէ զքեզ մեաւք հանդերձ, զի լիցուք բնակիչք Աստուծոյ լուսեղէն յարկացն յաւիտենականաց բնակութեան:

19 Այլ Տէր մեր եւ թագաւոր մեր եւ Աստուած մեր, որ վասն մեր խոնարհեցաւ յանարգութիւն, մի՛ թողցէ զմեզ անարգս, զի զաւրութեանց նորա ցանկացաք. փրկիչն աշխարհաց աւգնեսցէ մեզ, որ ոչ եթող ընդ վայր զմեզ զյուսացեալս իւր, եւ արժանիս համարեցաւ իւրոց բանիցն՝ քաջալերութիւն տալոյ: 20 Զի նա անարգամեծար Տէր է, եւ նա ինքնին պահեսցէ զմեզ զաղախնեայս իւր յամենայն մեղաց. որպէս եւ այսաւր իսկ լուաք, զի էր պահեալ զմեզ ամենազաւր աջոյն, եւ պահեսցէ զմեզ մինչեւ յաւիտեան. բայց միայն ի սիրոյ նորա մի՛ մեկնեսցուք: 21 Այլ զարթուսցէ զզաւրութիւնս իւր, եւ եկեսցէ կեցուսցէ զմեզ, եւ մեք զանուն Տեառն կարդասցուք. երեւեցուսցէ զերեսս իւր ի մեզ, եւ կեցցուք. զի նա է Աստուած փրկիչ մեր. վասն նորա համբերեցաք զաւրհանապազ:

22 Յո՛ւշ լիցի քեզ Տէրն, որ վասն զմեզ բարձրացուցանելոյ խոնարհեցաւ, եւ հեղ զարիւն իւր ի վերայ խաչին. վասն կենաց մերոց եւ փրկութեան մերոյ ի մահ վիրաւորեցաւ: 23 Դի՛ր զնա ի մտի քում, եւ կարդա՛ սրտիւ քով զնա. ահա հասեալ է քեզ յաւգնականութիւն, եւ զաւրացուսցէ զբազուկս քո, որպէս զմանկանն Դաւթի ի վերայ արջոցն եւ առիւծուցն, որ իբրեւ զուլս այծեաց ճեղքեալ բեկանէր: 24 Նա եւ որ զանարի հսկայն ջարդեաց ի ձեռն ծառայի իւրոյ Դաւթի՝ նոյն խորտակեսցէ զչարութիւն անաւրէնութեան դորա առաջի քո:

25 Դուստր մարգարէութեան հաւատոցն Դաւթի եւ սնեալ յարդարութեան ի վերայ բազկաց իմոց. առաջի սուրբ եւ փառաւորեալ սեղանոյն Աստուծոյ սնար դու աղախին Քրիստոսի. այն որ այսաւր իսկ յայտնութեամբ՝ գթութեամբ եւ մարդասիրութեամբ իւրով յայտնեցաւ մեզ, որ իմաստութեամբն խնդրեցաք զնա՝ նոյն տացէ քեզ մեաւք հանդերձ առանց ամաւթոյ տեսանել զնա դէմ յանդիման»:

26 Արդ՝ զայս ամենայն խաւսեցաւ սուրբն Գայիանէ ի բարբառ Հռոմայեցւոց ընդ իւրում սանուն ի դրաց սենեկին, մինչդեռ թագաւորն ոգորէր ընդ սրբոյն Հռիփսիմեայ: 27 Բայց գոյին անդ ոմանք ի սպասաւորացն արքունի, որ լսէին զայն ամենայն ի բարբառ Հռոմայեցւոց:

28 Եւ արդ՝ իբրեւ լուաւ զայն ամենայն, զոր խաւսեցաւն Գայիանէ ընդ սանուն իւրում՝ ի բաց առին զնա ի դրաց անտի: 29 Զի թէպէտ եւ բազում անգամ հարին զնա, եւ ծեծեցին քարամբք զերեսս նորա, եւ թափեցին զատամունս նորա, եւ ջարդեցին զմսուր բերանոյ լնդաց նորա՝ սակայն ոչ շրջեաց զբանս իւր՝ խաւսել ընդ աղջկանն այլ ինչ. այլ զոր սկիզբն արարեալ էր բանիցն իւրոց առաջնոց՝ զնոյն յաճախեալ բազմացուցանէր:

30 Իսկ նա մարտեաւ եւս ընդ նմա ի տասն ժամէ աւուրն մինչեւ ի պահ մի գիշերոյն, պարտեաց զթագաւորն: 31 Եւ զաւրացեալ լինէր աղջիկն ի Հոգւոյն սրբոյ. հարեալ վանեալ պարտեալ, վաստակաբեկ առնելով զթագաւորն՝ մեղկեալ ընկենոյր: 32 Մերկ կողոպուտ եւս ի հանդերձից զթագաւորն կացուցանէր, եւ զպատմուճանն պատառեալ եւ զնշան թագին ցրուեալ կողոպտեալ՝ ամաւթալից թողոյր: 33 Զի թէպէտ եւ զիւր զգեստիկն քճքճեալ պատառատուն ի նմանէն ի դուրս բերէր՝ սակայն յաղթող պահէր զանձն իւր սրբութեամբ:

34 Եւ բացեալ զդուրս տանն բռնաբար՝ ի դուրս ելանէր, հերձեալ զամբոխ մարդկանն. եւ ոչ ուրուք կարացեալ յաղթահարել զնա: 35 Եւ ընթացեալ ընդ քաղաքամէջսն՝ ելանէր ընդ արեւելս կոյս, ընդ Արեգ դուռն քաղաքին: 36 Երթեալ առ հնձանաւքն, ուր էինն իսկ յառաջ վանք իւրեանց՝ ձայն աւետեաց մատուցանէր ընկերացն. եւ ինքն անցանէր հարուստ մի ի քաղաքէն ի կողմն մի հիւսիսոյ, ի տեղի մի յարեւելս կոյս, ի սարաւանդակ ի բարձրաւանդակ յաւազին տեղի մի, մաւտ ի բուն պողոտայն, որ երթայր յԱրտաշատ քաղաք:

37 Իբրեւ եհաս յայն տեղի՝ ծունր եդեալ կայր յաղաւթս եւ ասէր. «Տէր ամենայնի, ո՞ կարիցէ հատուցանել քեզ փոխանակ բարեացն, որ ի քէն շնորհեցաւ մեզ. զի պահեցեր զյոյս մեր հաստատուն որ ի քեզ էր. եւ ապրեցուցեր զմեզ ի պղծալից ժանեաց գազանին որ ապականէրն զմեզ: 38 Այլ զի՞նչ եւս կայցէ ի մեզ կար՝ փոխարէնս հատուցանել քեզ. բայց անձինք մեր լիցին փոխանակ փրկութեան քում. զի դու ինքն արժանիս արարեր զմեզ արբանեկութեան, կրել զանունդ քո, որով ապրեցուցեր զմեզ. զի բայց ի քէն, Տէր, զայլ ոչ ոք գիտեմք, եւ զանուն քո անուանեմք զաւր հանապազ:

39 Այլ մեզ լաւ է մեռանել ի սրբութեան քում, քան թէ ձգիցեմք զձեռս մեր յաստուածս աւտարս, որ չիցեն իսկ. այլ ոչ ինչ իսկ են ամենայն պաշտամունք հեթանոսաց. զի դու ես արարիչ, եւ ամենայն ի քէն է եւ Որդւովդ քո միածնաւ, առանց որոյ եղեւ եւ ոչինչ, եւ Հոգիդ քո բարի առաջնորդեսցէ մեզ յերկիր ուղիղ, որ տանի զմեզ ի բարութիւնսն յաւիտենականսն յերկրաւորսն:

40 Որոյ յանդիման լինելոց եմք առաջի միածնիդ քոյ. զի առանց ամաւթոյ կայցեմք ի կողմն աջակողմանն, յորժամ առաքեսցես զդա ի պատրաստ լուսոյ բնակութենէդ հայել յամենայն բնակիչս երկրի: 41 Որ ստեղծ իսկ զսիրտս որդւոց մարդկան, որ ի միտ առնու զամենայն գործս նոցա: 42 Զի եւ մեք ի ժողովրդենէ քումմէ եմք եւ ի խաշնէ արաւտի քոյ. մտցուք ի յարկսդ, զոր պատրաստեցեր սիրելեաց քոց: 43 Փութամք, Տէր, զի ելցուք ի մարմնոյս, զի խառնեսցուք ի գունդ միածնի Որդւոյդ քոյ սիրելւոյ, եւ ի թիւ այնոցիկ, որ սիրեցին զաւր երեւելոյ գալստեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի: 44 Ի պղծութենէս եւ եթ ապրեսցուք. այլ եթէ եկեսցեն տանջանք ի վերայ մեր վասն անուան քոյ՝ պատրաստ եմք: 45 Զի ոչ զրկես դու զմեզ. զի դու, Տէր, ինքնին վկայես ինձ, զի վարուց երկրակեաց կենացս ես ինչ ոչ ցանկացայ ի մանկութենէ իմմէ. վասն զի նայեցայ եւ հաւատացի բանի քում զոր ասացեր, թէ Վա՜յ իցէ ձեզ, յորժամ բարի ասիցեն զձէնջ մարդիկ. այլ Երանի է ձեզ, յորժամ նախատիցեն զձեզ եւ հալածիցեն, եւ ասիցեն զամենայն բան չար սուտ զձէնջ վասն իմ. ցնծացէ՛ք եւ ուրախ լերուք:

46 Արդարեւ իսկ, Տէր, ցնծացաք եւ ուրախ եղաք ընդ այս պատերազմ որ եհաս մեզ, մարտնչել սիրով քով. զի յաղթեաց յաղթող զաւրութիւնդ քո, եւ ետ մեզ յաղթել: 47 Ուրախ եղաք ընդ այս փոխանակ աւուրցս, որ խոնարհ արարին զմեզ, եւ ամացս, յորս տեսաք զչարչարանս: 48 Հայեա՛ց, Տէր, ի ժառանգութիւն քո եւ ի գործս ձեռաց քոց, եւ առաջնորդեա՛ մեզ ի վերին քաղաքդ քո Երուսաղէմ որ ի բարձունսդ է, ուր ժողովելոցդ ես զամենայն արդարս, զսուրբս եւ զսիրելիս անուան քոյ. եղիցի լոյս տեառն Աստուծոյ ի վերայ մեր»:

ԺԸ.

Եւ մինչդեռ երանելին սուրբն Հռիփսիմէ խաւսէր զայս ամենայն՝ անդէն ի նմին գիշերի եկին հասին վաղվաղակի ի տեղի անդր իշխանք թագաւորին, եւ դահճապետն դահճաւքն հանդերձ ընդ նոսա, եւ ջահք լուցեալք առաջի նոցա: 2 Եւ մատեան վաղվաղակի, կապեցին զնա ձեռս յետս, եւ խնդրէին զի հատցեն զլեզուն: 3 Իսկ նա իւրովի կամաւք բացեալ զբերանն՝ հանեալ մատուցանէր զլեզուն:

4 Եւ անդէն զհանդերձիկն պատառատուն որ զնովաւն էր՝ ի բաց զերծուին ի նմանէ. եւ հարեալ չորս ցիցս ի գետինն, երկուս ոտիցն եւ երկուս ձեռացն՝ եւ պրկեցին զնա. եւ մատուցին զկանթեղունսն ցմեծ ժամս. այրէին եւ խորովէին զմարմինս նորա հրով կանթեղացն: 5 Եւ քարինս վարեցին ընդ գոգս նորա եւ ի վայր վայթեցին զաղիս նորա. եւ մինչդեռ կայր կենդանի՝ փորեցին զաչս երանելւոյն: 6 Ապա անդամ անդամ յաւշէին զնա եւ ասէին, եթէ «Ամենեքան որ իշխեսցեն անգոսնել եւ անարգել զհրամանս թագաւորաց՝ ըստ դմին աւրինակի կորիցեն»:

7 Իսկ էին եւ այլ սուրբք, արք եւ կանայք, որ ընդ նոսա եկեալ էին, աւելի քան զեաւթանասուն մարդ. այլ որ ի ժամուն անդ հասին ի տեղին յայն ի նոցանէն, որ խնդրէին ամփոփել եւ թաղել զմարմինս նոցա, յորոց վերայ սուր եդեալ կոտորեցին իբրեւ երեսուն եւ երկու ոգիս:

8 Որոց ասացեալ եւ նոցա զայս. «Սիրեցաք զքեզ, Տէր, զի լուիցես զձայն աղաւթից մերոց. խոնարհեցուցեր զունկն քո բարերար, եւ մեք կարդասցուք առ քեզ: 9 Քեզ փառք, որ ոչ զրկեցեր զմեր անարժանութիւնս ի քոց բարեացդ, մարդասէր. որ պահեցեր զմեզ իբրեւ զբիբ ական, եւ ի հովանի թեւոց քոց ապրեցաք յանաւրէնութեանցս բազմութենէ. եւ ահա մեռանիմք վասն փառաւորեալ անուանդ քոյ»: 10 Եւ զայս միաբան ասացեալ՝ առ հասարակ սպառեցան:

11 Եւ մի ոմն որ անդէն ի ներքս սպանին ի հնձանի անդ, ուր էին վանք նոցա. որ այսպէս ասէր ի ժամ հրաժարելոյն իւրոյ. «Գոհանամ զքէն, Տէր բարերար, զի եւ զիս ոչ զրկեցեր. զի ես հիւանդ էի, եւ ոչ կարացի ընթանալ եւ զհետ ընկերացն ժամանել. սակայն դու, Տէր մարդասէր եւ քաղցր, ընկա՛լ եւ խառնեա՛ եւ զիմ ոգիս ի գունդ քոյ սուրբ վկայիցն, ընկերացն իմոց եւ քերցն, առ քո աղախինն եւ մայրն մեր եւ գլուխ Գայիանէ, եւ զքեզ սիրիչ եւ որդեակ մեր Հռիփսիմէ»: 12 Եւ սա այսու աւրինակաւ խաւսեալ՝ փոխեցաւ: 13 Եւ քարշեալ ի բաց ընկեցին զմարմինս նոցա՝ առ ի կեր լինել շանց քաղաքին եւ գազանաց երկրի եւ թռչնոց երկնից:

ԺԹ.

Իսկ թագաւորին թողեալ զիւր ամաւթն կորանաց, որ պարտէր նմա ամաչել, որ այնչափ անուանի եղեալ՝ քաջութեամբ առաւելոյր ի մարտս պատերազմացն. նա եւ յՈղիմպիադսն Յունաց հսկայազաւր երեւեալ, բազում գործս արութեան եւ անդ ցուցեալ, եւ ոչ սակաւ մղեալ պատերազմունս յայնկոյս Եփրատ գետոյ ի կողմանս Տաճկաց, ուր եւ կարեվէր խոցեալ՝ ելանէր երիվարաւն ի պատերազմէն. իսկ նորա առեալ զերիվարն, եւ զասպազէն նորին եւ զիւր զառնազէնն առեալ կապեալ ի թիկունսն՝ ի վերայ մկանանցն ի լիւղ անցանէր ընդ գետն Եփրատ. արդ՝ որ այնչափ հզաւր զաւրաւորն էր եւ բուռն ոսկերաւք՝ յաղջկանէ միոջէ յաղթահարեալ լինէր կամաւքն Աստուծոյ: 2 Եւ զայն ոչ էր եդեալ ի մտի զամաւթն նախատանացն, այլ ի տեսիլ սիրոյ նորա ջեռեալ՝ տրտմեալ ընդ մահ աղջկանն, տխրացեալ սգայր:

3 «Տեսէ՛ք, ասէ, զկախարդասար աղանդ ազգիդ քրիստոնէից. զիա՛րդ կորուսանեն զանձինս բազումս մարդկան, հանեալ յաստուածոցն պաշտամանէ. յերկրաւոր վայելից կենացս խափանեն, եւ ի մահուանէ ոչ դողան. մանաւանդ վասն սքանչելոյն Հռիփսիմեայ, որոյ ոչ գոյր համեմատ յերկրի ի ծնունդս կանանց: 4 Վասն զի սիրտ հատեալ զհետ անհնարին եւ անմոռաց՝ ի մտացս չանկանի, մինչ կենդանի եմ ես, Տրդատ արքայ: 5 Զի զՅունաց աշխարհն եւ զՀոռոմոց քաջ գիտեմ, եւ զմեր Պարթեւաց կողմանսն, վասն զի բնութիւն իսկ է մեր, եւ զԱսորեստան եւ զՏաճկաստան եւ զԱտրպատական: 6 Եւ զի՞ մի ըստ միոջէ թուեմ. զի բազում տեղիք այն են, որ իմ խաղաղութեամբ է հասեալ, եւ բազումք այն են, որ մարտիւ պատերազմաւ աւարի ասպատակեալ: 7 Ոչ ուրեք տեսեալ է նման նմանութիւն այսր գեղոյ, զոր էր կորուսեալ այս կախարդացն. զի այսպէս զաւրացան կախարդինքն, մինչեւ ինձ յաղթեցին»:

8 Իսկ ի վաղիւ անդր մատուցեալ՝ առնոյր հրաման դահճապետն վասն սրբոյն Գայիանեայ սպանման: 9 Իսկ նա իբրեւ լուաւ՝ առ սէրն յեղեալ զեղեալ յիմարեալ ապշեալ եւ ոչ յիշեալ վասն մահուան սրբոյն Հռիփսիմեայ՝ համարեցաւ եթէ կենդանի իցէ: 10 Մեծ աւագութեան, բարձի եւ պատուոյ պարգեւս խոստանայր՝ եթէ յանկարծ ոք հնարեսցէ պատրել հաճել զմիտս աղջկանն՝ գալ առ նա: 11 Իսկ նա ասէ, թէ «Այնպէս կորիցեն ամենայն թշնամիք քո, արքայ, եւ որ զաստուածս անարգենն եւ զհրամանս ձեր թագաւորաց. այլ կայ կախարդն այն, որ ապականեալ կորոյս զչքնաղագեղն, եւ երկու եւս ընկերք նորուն»:

12 Իբրեւ լուաւ, թէ մեռաւ սուրբն Հռիփսիմէ՝ դարձեալ ի նոյն տրտմութիւն ընկլաւ, եւ իջեալ նստէր ի վերայ գետնոյ, եւ լայր եւ ի սուգ մտանէր: 13 Դարձեալ հրաման տայր վասն առաքինւոյն Գայիանեայ, թէ նախ զլեզուն ընդ ծործորակսն հանել, եւ ապա սպանանել. վասն զի իշխեաց վնասակար խրատուն իւրով կորուսանել զայնպիսին, որ զդիցն գեղեցկութիւն ունէր ի մէջ մարդկան: 14 Իսկ դորին խրատդ անշնորհ առնել զդիսն իշխեաց, որոց նմայն զայն շնորհեալ էր գեղեցկութիւն. վասն այնորիկ զնա կտտամահ սպանցեն:

15 Արդ՝ ելեալ դահճապետն պարծելով՝ չարամահ առնել զնա, եւ ետ հանել զնոսա շղթայիւք ի քաղաքէն ընդ դուռն հարաւոյ, ընդ կողմն պողոտային որ հանէր ի Մեծամաւրի կամուրջն, ի տեղին յայն, ուր սովոր էին սպանանել զամենայն մահապարտս, ի ճախճախուտ տեղի մի, մաւտ ի պարկէն փոսին որ շուրջ գայր զքաղաքաւն: 16 Եւ վարեցին չորս չորս ցիցս միում միում ի նոցանէն:

17 Եւ մինչդեռ կազմէին զայն՝ սկսաւ ասել սուրբն Գայիանէ ընկերաւքն հանդերձ այսպէս. «Գոհանամք զքէն, Տէր, որ արժանի արարեր զմեզ մեռանել վասն մեծի անուանդ քոյ, եւ յարգեցեր զհողեղէն բնութիւնս մեր, զի լիցուք արժանի Աստուածութեանդ քում. եւ հաղորդեցեր զիս մահուան սրբոց քոց վկայիցն, Հռիփսիմեայ եւ ընկերացն: 18 Եւ արդ՝ փութամ եւ անձկացեալ եմ հասանել նոցա որ զքեզն սիրեցին, եւ ուրախ եմ, զի ժամանեցից զկնի դստերն իմոյ եւ որդեկին իմոյ Հռիփսիմեայ եւ քերցն իմոց եւ ընկերացն: 19 Արդ՝ յիշեա՛ զմեզ, Տէր, որ վասն անուան քոյ մեռանիմք զաւրհանապազ. համարեցաք իբրեւ զոչխար ի սպանումն. արի՛ եւ մի՛ մերժեր զմեզ վասն անուանդ քոյ. եւ դու տո՛ւր մեզ զյաղթութիւնդ քո, եւ չարն գործակցաւքն հանդերձ նկուն լիցի յահէ փառաց քոց»:

20 Եւ յետ այսորիկ մատեան եւ պատառեցին զհանդերձս նոցա յանդամոց նոցա, եւ պրկեցին զնոսա մի մի ի չորս չորս ցիցս: 21 Եւ ծակեցին զմորթսն ի պճղունս նոցա եւ եդին փողս եւ փչելով այնպէս կենդանւոյն մորթեցին զսուրբսն երեսին, ի ներքուստ ի վեր մինչեւ ի ստինսն, եւ ծակեալ զծործորակսն՝ եւ զլեզուսն ընդ այն հանէին: 22 Եւ վարեցին եւս քարինս ընդ գոգս նոցա, եւ ցրուեալ զաղիս նոցա յորովայնիցն ընդ գոգս նոցա. եւ քանզի դեռ եւս կային կենդանի՝ եւ ապա բարձին զգլուխս նոցա սրով:

23 Արդ՝ որք միանգամ եկեալ էին ընդ նոսա անտուստ ի Հոռոմոց աշխարհէն, որ միանգամ միաբանք եկին հասին յերկիր Հայաստան աշխարհիս՝ աւելի էին քան զեաւթանասուն մարդ: 24 Իսկ որ սպանան ընդ սուրբ տիկնայսն, ընդ Գայիանեայ եւ ընդ Հռիփսիմեայ, նոքիմբք հանդերձ որ թուեցան ի թիւ վկայելոցն՝ ընդ ամենայն սպանեալսն երեսուն եւ եաւթն մարդ:

25 Արդ՝ ի քսան եւ ի վեց ամսոյն հոռի կատարեցաւ սուրբն Հռիփսիմէ դասուն սրբով, երեսուն եւ երեք նահատակակից ընկերաւքն հանդերձ. եւ ի քսան եւ եաւթն ամսոյն հոռի՝ սուրբն Գայիանէ երկու իւրովք ընկերաւքն, որք ընդ նմա պատերազմեալք պսակեցան եւ առին զպսակն յաղթութեան:

Ի.

Արդ՝ աւուրս վեց ի խոր տխրութեան եւ յանհնարին տրտմութեան կացեալ թագաւորն առ անձուկ սիրոյ գեղոյն Հռիփսիմեայ. ապա յետ այսորիկ ժամ տուեալ որսոյ՝ ամենայն զաւրաց ածել կուտել զպառականն, խուճապական սփռեալ, երագազ տուեալ, թակարդ ձգեալ, կամեցեալ որս առնել, երթեալ ի դաշտն Փառական Շեմակաց:

2 Այն ինչ ի կառս ելեալ կամէր թագաւորն ըստ քաղաքն ելանել՝ անդէն վաղվաղակի պատուհաս ի Տեառնէ ի վերայ հասանէր. եւ հարեալ զթագաւորն այսոյն պղծութեան՝ ի կառացն ի վայր կործանէր: 3 Եւ անդէն մոլեգնել սկսաւ, եւ իւրովի ուտել զիւր մարմինն. նա եւ ըստ նմանութեանն Նաբուգոդոնոսորայ արքային Բաբելացւոց, ելեալ ըստ մարդկային բնութիւնս արտաքս՝ ի նմանութիւն վայրենի խոզաց, իբրեւ զնոսա ընդ նոսա ի մէջ նոցա երթեալ բնակէր: 4 Եւ այնուհետեւ մտեալ յեղէգն, խոտաճարակ լեալ անհնարին անզգայութեամբ, մերկ զանձն ընդ դաշտսն կոծելով: 5 Զի թէպէտ կամեցան արգելուլ անդէն ի քաղաքին՝ ոչ կարացին. մի՝ վասն բնական ուժոյն, եւ մի՝ վասն զի էր եւ ոյժն դիւաց որ ի նմայն հարեալ էին:

6 Նա եւ ամենայն մարդիկն որ ի քաղաքին էին՝ նոյն աւրինակ դիւաբախք մոլեգնէին. եւ անհնարին կործանումն ի վերայ աշխարհին հասանէր: 7 Եւ ամենայն ընտանիք թագաւորին, ծառայք եւ սպասաւորք առ հասարակ, հարուածովք հարեալք լինէին. եւ անհնարին սուգ վասն հարուածոցն լինէր:

8 Յայնմ ժամանակի տեսիլ երեւեալ յԱստուծոյ ի վերայ քեռ թագաւորին, որոյ անուն էր Խոսրովիդուխտ: 9 Արդ՝ եկեալ խաւսէր ընդ մարդկանն, պատմէր զտեսիլն եւ ասէր. «Տեսիլ երեւեցաւ ինձ յայսմ գիշերի. այր մի ի նմանութիւն լուսոյ եկեալ՝ պատմեաց ինձ, եթէ «Ոչ այլ ինչ գոյ բժշկութիւն հարուածոցդ, որ եկին հասին ի վերայ ձեր՝ եթէ ոչ յղեսջիք դուք ի քաղաքն յԱրտաշատ, ածել անտի զկապեալն Գրիգորիոս. նա եկեալ ուսուսցէ ձեզ դեղ ցաւոցդ բժշկութեան»:

10 Արդ՝ իբրեւ լուան մարդիկն՝ սկսան ծիծաղել զբանիւքն զոր ասաց. սկսան խաւսել ընդ նմա եւ ասեն. «Եւ դո՛ւ ուրեմն մոլեգնեցար. դեւ ուրեմն հարաւ ի քեզ: 11 Զիա՞րդ է, զի այս հնգետասան ամ է, զի ընկեցին զնա յանհնարին խոր վիրապն, եւ դու ասես եթէ կենդանի է. արդ եւ ոսկերոտին իսկ ո՞ւր իցեն. զի նոյն աւրին, իբրեւ իջուցին զնա անդր՝ յաւձիցն իսկ տեսլենէն նոյնժամայն սատակեալ իցէ»:

12 Իսկ կրկնեաց դարձեալ եւս կնոջն զնոյն տեսիլ, եւ հնգկնեաց սպառնալեաւք, զի եթէ ոչ պատմեսցէ ստէպ ստէպ՝ մեծամեծ տանջանս ընկալցի, եւ հարուածք մարդկան եւ թագաւորին եւս քան զեւս սաստկասցին մահու եւ պէսպէս տանջանաւք: 13 Եւ մտեալ անդրէն Խոսրովիդուխտն՝ մեծաւ երկիւղիւ եւ զգուշութեամբ ասաց զբանսն հրեշտակին:

14 Իսկ նոքա վաղվաղակի յղէին անդր նախարար զոմն աւագ, որոյ անուն Աւտայ կոչէր: 15 Եւ գնաց նա ի քաղաքն Արտաշատ՝ հանել զնա ի խոր բանդէ վիրապին: 16 Արդ՝ իբրեւ եկն եհաս Աւտայն ի քաղաքն յԱրտաշատ՝ ընդ առաջ ելանէին նմա քաղաքացիքն՝ հարցանել զպատճառս գալոյն: 17 Եւ նա ասէ ցնոսա, թէ «Վասն կապելոյն Գրիգորի եկեալ եմ, տանել զնա»: 18 Իսկ նոքա զարմացեալ առ հասարակ ասէին. «Ո՞ գիտէ թէ կայցէ. զի բազում ամք են, զի ընկեցին զնա անդր»: 19 Իսկ նա պատմեաց զիրս տեսլեանն եւ զգործն զինչ եղեւն իսկ:

20 Եւ եկին բերին կարս պարանաց երկայնս եւ ստուարս, եւ կցեցին իջուցին ի ներքս: 21 Աղաղակեաց Աւտայ նախարարն ի ձայն մեծ եւ ասէ. «Գրիգորիոս, եթէ կայցես ուրեք՝ ե՛կ ի դուրս. զի Տէր Աստուածն քո, զոր պաշտէիրն դու՝ նա հրամայեաց հանել զքեզ այտի»: 22 Եւ անդէն յոտն կացեալ՝ վաղվաղակի շարժեաց զպարանն, եւ բուռն հարեալ ունէր:

23 Իսկ սոցա գիտացեալ՝ ձգեալ հանին զնա ի վեր, եւ տեսին զի թխացեալ էր մարմին նորա իբրեւ զածուղ սեւացեալ. եւ անդէն հանդերձս մատուցեալ զգեցուցին նմա, եւ խնդութեամբ առին գնացին յԱրտաշատ քաղաքէ, տանել ի Վաղարշապատ քաղաք: 24 Յայնմ ժամանակի առ վտանգի տարակուսի ցաւոցն՝ ելեալ թագաւորն յերամէ խոզիցն՝ դիւին առեալ ածէր ընդ առաջ նորա մերկ խայտառակ: 25 Եւ նախարարքն արտաքոյ քաղաքին սպասէին նոցա:

26 Արդ՝ իբրեւ տեսանէին զնոսա ի բացէ, զի գային Գրիգորիոս Աւտայիւն հանդերձ, եւ այլ բազում մարդիկ, որ գային ընդ նոսա յԱրտաշատ քաղաքէ՝ ընդ առաջ խաղացեալ, մոլեգնելով եւ ուտելով զմարմինս իւրեանց՝ դիւահարէին եւ փրփրէին առաջի նորա:

27 Իսկ նա վաղվաղակի ծունր եդեալ յաղաւթս կայր, եւ նոքա անդրէն ի զգաստութիւն դառնային: 28 Եւ նա անդէն հրամայեաց, զի արկցեն զանձամբք իւրեանց հանդերձս եւ ծածկեսցեն զամաւթ իւրեանց: 29 Եւ մատուցեալ թագաւորն եւ նախարարքն՝ բուռն հարեալ ունէին զոտից սրբոյն Գրիգորի եւ ասէին. «Խնդրեմք ի քէն, թո՛ղ մեզ զյանցումն մեր, զոր մեք ընդ քեզ արարաք»:

30 Իսկ նա մատուցեալ կանգնեաց զնոսա ի գետնոյ անտի եւ ասէ. «Ես մարդ եմ իբրեւ զձեզ, եւ մարմին ունիմ իբրեւ զձերդ. բայց դուք ծաներո՛ւք զձեր արարիչն, որոյ զերկինս եւ զերկիր արարեալ է, զարեգակն եւ զլուսին եւ զաստեղս, զծով եւ զցամաք. եւ նա կարող է զձեզ բժշկել»:

31 Իսկ անդէն սկսաւ հարցանել Գրիգորիոս, թէ ո՛ւր եդեալ են մարմինք վկայիցն Աստուծոյ: 32 Իսկ նոքա ասեն, թէ «Զորո՞ց վկայից ասես»: 33 Եւ նա ասէ. «Որ վասն Աստուծոյն մեռան ի ձէնջ»: 34 Իսկ նոցա ցուցեալ նմա զտեղիսն: 35 Իսկ նա ընթացեալ ժողովել եւ ամփոփել զմարմինս նոցա ի սպանման տեղեացն, զի կային անդէն: 36 Եւ տեսին զի զաւրութեանն Աստուծոյ պահեալ էր զմարմինս նոցա. զի այն ինն տիւ էր եւ ինն գիշեր, զի արտաքոյ ընկեցեալ կային մարմինք նոցա, զի ոչ գազանի էր մատուցեալ եւ ոչ շան, քանզի անդէն շուրջ զքաղաքաւն էին, մաւտ ի քաղաքն. եւ ոչ հաւու վնասեալ եւս էր նոցա, եւ ոչ հոտեալ էին մարմինք նոցա:

37 Իսկ նոքա բերին հանդերձս սուրբս պատանաց. բայց երանելին Գրիգորիոս ոչ արժանի համարէր զպատանսն բերեալս թագաւորին, կամ զայլոց մարդկանն. այլ իւրաքանչիւր պատառոտուն հանդերձիւն պատէր զսուրբսն. «Առ անգամ մի, ասէ, մինչեւ լիջիք դուք արժանի պատել զմարմինս նոցա»: 38 Եւ ամփոփեաց, առ գնաց ի հնձանն, ուր վանքն իսկ լեալ էին նոցա. եւ իւր իսկ վանս անդէն կալեալ՝ աւթեվանս առնէր: 39 Եւ երանելին Գրիգորիոս զցայգն ամենայն առ Աստուած աղաւթս մատուցանէր նոցա փրկութեան, եւ խնդրուածս առնէր, զի դարձցին եւ ապաշխարութեան հնարս գտանել մարթասցեն:

40 Եւ ի վաղիւ անդր թագաւորն եւ նախարարքն եւ մեծամեծ աւագանին խառնաղանճ ամբոխիւն բազմութեամբ եկեալ ի ծունր իջեալ առաջի սրբոյն Գրիգորի եւ առաջի սուրբ ոսկերաց վկայիցն Աստուծոյ՝ խնդրէին եւ ասէին. «Թո՛ղ մեզ զամենայն յանցումն չարեացն, զոր մեք ընդ քեզ արարաք. եւ խնդրեա՛ դու վասն մեր յԱստուծոյ քումմէ, զի մի՛ կորիցուք»:

ԻԱ.

Իսկ կապեալն Գրիգորիոս անդէն խաւսել սկսաւ եւ ասէ. «Որ ասէքդ, թէ «Աստուած քո»՝ Աստուած է եւ Արարիչ, ամենազաւր կամայական բարերարութեամբն յանուստեք յաննիւթոյ զնիւթական արարածս գոյացոյց. նոյն ինքն էական զաւրութեամբն յանտեղեաց, յանվայր յոչնչէ իմեքէ հրամայեաց հաստատել երկրի. որ զամենայն ինչ արար՝ Աստուածն ամենակալ, ամենարարն, ամենատէրն: 2 Զնա ծաներուք, զի բժշկեսցին ձեր ցաւքդ յանցանաց ի պատուհասէ այտի: 3 Որ վասն իւրոյ մարդասէր ողորմութեանն խրատեաց զձեզ, ըստ բանի աստուածական Իմաստութեանն, որպէս ասաց իսկ, թէ Զոր սիրէ Տէր՝ խրատէ. գանալից առնէ զորդի՝ զոր յակն առնու: 4 Իսկ նա բարերարութեամբ իւրով կոչէ զձեզ յորդեգրութիւն:

5 Իսկ ճշմարիտ Որդին Աստուծոյ ոչ ամաւթ համարի զայնոսիկ իւր եղբարս անուանել, որք դարձցին յերկրպագութիւն Հաւր: 6 Եւ Հոգին սուրբ շնորհեսցէ ձեզ զառհաւատչեայ սիրոյն իւրոյ, զուարճացուցանել զսիրտս ձեր յուրախութիւն որ ոչն անցանէ. բայց միայն եթէ դարձջիք եւ ըստ կամաց նորա գնասջիք, տացէ ձեզ զանմահութիւն կենաց:

7 Այլ զի կոչեցէքդ «Աստուած քո»՝ բարիոք ասացէք. քանզի որք ճանաչեն զնա՝ նա նոցա Աստուած է: 8 Իսկ որք ոչն ճանաչեն, թէպէտ եւ են նորա արարածք՝ աւտար են ի խնամոց եւ ի սիրոյ մարդասիրութենէ անտի նորա. իսկ երկիւղածք նորա մերձ են առ նա, եւ այցելութիւն նորա շուրջ է զնոքաւք, եւ պահէ զնոսա:

9 Իսկ թերեւս ասիցես դու, թէ ո՞ւր պահէ զերկիւղածս իւր. զի որ ի ձեռս մեր անկան՝ չարչարեցան եւ մեռան, եւ մեք ըստ կամաց մերոց դատեցաք զնոսա: 10 Տե՛ս զի կամեցաւ Աստուած զհանգիստ մահու մարդկան, եւ ի միւսանգամ գալստեան փառացն երեւեցուցանէ՝ տալ զբարիսն սիրելեաց իւրոց եւ այնոցիկ որ ճանաչենն եւ առնեն զկամս նորա:

11 Այլ տե՛ս դու զայս, թէ զիա՛րդ զաւրութեամբ Աստուածութեան իւրոյ պահեաց հաստատուն զսուրբ վկայսն սիրելիսն, եւ ոչ նեղութիւնք բազումք երկմտեցուցին զմի ոք ի նոցանէն: 12 Եւ ապրեցոյց զսուրբ զերանելին Հռիփսիմէ ընկերաւքն հանդերձ ի ձերոյ պղծութենէ եւ յանաւրէնութենէ:

13 Արդ՝ պատրանք մեքենայից թշնամւոյն, որ ի սկզբանէ իսկ խաբեցին պատրեցին զմարդիկ եւ կորստական ճանապարհացն ուղեւորս հաստատեցին: 14 Եւ կամ զիմ իսկ զանարժանութիւնս, զի ո՛րպէս բարերարութեամբն իւրով արժանի արար պատրաստել զիս՝ չարչարել վասն անուան իւրոյ մեծի. եւ ետ ինձ համբերել, զի հասուսցէ զիս ի վիճակսն երկնաւորս, որպէս ասաց իսկ մեծ առաքեալն Պաւղոս, զոր հասցէ ձեզ ճանաչել, եւ ի նմին իսկ եւ ի նորուն բանս վայելել մարդասիրութեամբն Քրիստոսի, թէ Աւրհնեալ է այն, որ արժանիս արար զմեզ՝ հասանել ի

մասն ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս: 15 Եւ արդարեւ հասաք պարծանաւք ի խաչն Քրիստոսի, զի չարչարանաւքն Քրիստոսի վայելիցեմք ի նորա կամս եւ ի նորին վարդապետութեանն:

16 Արդ՝ զնա ծանիջիք, որ զձեզ ի խաւարէն կոչեաց յիւր սքանչելի լոյսն փառաց. մատիջի՛ք առաջի աթոռոյ շնորհաց նորա, եւ գտջիք զողորմութիւն ի նմանէ. եւ ի բաց թաւթափեսջիք զամենայն աղտ չարեաց անաւրէնութեան. լուասջի՛ք զանձինս ձեր կենդանի ջրովն, եւ զփառաց լուսոյ զպատմուճանն արժանի լինիջիք զգենուլ յանձինս ձեր:

17 Այլ վասն սրբոյն Հռիփսիմեայ դուք իսկ ինքնին գիտէք, թէ ո՛րպէս պահեաց զնա Տէր եւ ապրեցոյց ի ձեռաց ձերոց, ի պղծութենէ անաւրէնութեան: 18 Եւ դու ինքնին գիտես զչափ քաջութեան ուժոյ պնդութեան ոսկերաց քոց. զիա՞րդ եղեր տկարացեալ առաջի աղջկան միոջ. զի պահեաց զնա զաւրութիւն ամենատեառն Քրիստոսի: 19 Իսկ վասն իմ դու իսկ գիտես, զի հնգետասան ամ է իմ՝ զի կայի ես ի խաւարչուտ ի խոր յանհնարին վիրապին. ի մէջ աւձիցն էր բնակութիւն իմ, եւ վասն ահին Տեառն ոչ երբեք մեղան ինձ. եւ ոչ զարհուրեցայ ի նոցանէ, եւ ոչ երկեաւ սիրտ իմ. զի յուսացեալ էի ի Տէր Աստուած արարիչ ամենայնի:

20 Այլ վասն այսորիկ գիտեմ, զի տգիտութեամբ արարէք զոր ինչ արարէքն: 21 Բայց արդ՝ դարձարո՛ւք եւ ծաներո՛ւք զՏէր, զի ողորմեսցի եւ կեցուսցէ զձեզ. եւ զսպանեալ կենդանիսն բարեխաւս արարէք. զի կենդանիք են եւ չեն մեռեալք. եւ ծաներո՛ւք զԱստուած, զի նա ինքն է Տէր ամենայնի. եւ ի բաց թողէք այսուհետեւ զպղծութեան պաշտամունսդ, զքարեղէն եւ զփայտեղէն, զարծաթեղէն եւ զոսկեղէն պղնձաձոյլ պատկերացդ, զի սուտ են եւ սնոտի:

22 Եւ ո՞չ զայդ իսկ ասացի ձեզ վաղագոյն վասն մոլորութեանդ ձերոյ, թէ մառախուղ ստուերացն խաւարին թանձրութեան նստեալ է ի վերայ ձերոյ աչաց սրտին, ոչ կարացեալ հայել իմանալ, ածել զմտաւ, եւ զԱրարիչն ճանաչել: 23 Արդ՝ թէ ի ձէնջ ես ուղղութիւն ինչ տեսանէի՝ առ Աստուածութիւնն պաշտամամբ մերձենալ՝ ոչ դադարէի զցայգ եւ զցերեկ աղաչել վասն ձեր, զի մի՛ կորիցէք: 24 Այլ վասն բազում մարդասիրութեան Արարչին, որ անքնին եւ անպատում է առ արարածս իւր, որ երկայնմտութեամբ ներէ թողու անսայ խնայէ, վասն բազում գթութեան իւրոյ:

25 Որ յաւուրցն առաջնոց թոյլ ետ գնալ մարդկան ըստ կամաց իւրեանց, որպէս եւ ասէն իսկ. Բարձի թողի զնոսա՝ երթալ զհետ կամաց սրտից իւրեանց: 26 Եւ գնացին նոքա ըստ կամս անձանց իւրեանց: 27 Այլ այժմիկ սկսեալ է կոչել զձեզ յիւր փառսն եւ յանեղծութիւն, լինել ձեզ ժառանգաւոր յաւէժ կենդանութեանն որ ոչն անցանէ:

28 Վասն որոյ իսկ զիւր վկայսն սիրելիս առաքեաց առ ձեզ. որք ի վկայելն իւրեանց վկայեցին զմիասնական տէրութիւնն Երրորդական՝ ընդ ամենայն ի վերայ ամենայնի զԱստուած, որ նա ինքն է յաւիտեանս յաւիտենից. արքայութիւն նորա արքայութիւն յաւիտենից, եւ տէրութեան նորա վախճան ոչ գոյ: 29 Եւ զմահն իւրեանց եդին կնիք հաւատարիմ հաստատական՝ իւրեանց ճշմարտութեան հաւատոց. որոց ահաւասիկ եւ ճառք ի միջի ձերում պատմին. որք կենդանի են առ Աստուած եւ բարեխաւս տաւնողացն, որ մաղթեմք բարեխաւս ունել զնոսա առ Աստուած: 30 Քանզի վասն Աստուծոյ մեռան՝ կարող են զմեռելութիւն բազմաց կենդանացուցանել:

31 Վասն այսորիկ նոքաւք հաշտեցարո՛ւք առ Աստուած, ի ձեռն մահուան Որդւոյն Աստուծոյ. վասն զի Որդին Աստուծոյ մեռաւ, զի զմեռելութիւն արարածոց կենդանացուսցէ. իսկ սոքա մեռան, զի վկայք լիցին Աստուածութեան նորա: 32 Եւ զի ոչ եթէ առանց իւրոյ մահուանն կենդանութիւն տալ մեզ ոչ կարէր, այլ զի մեծացուսցէ զարարածս իւրով յանարգութիւն իջանելովն. զի զանարգս բարձրացուսցէ իւրովն իբրեւ զմեզ լինելովն:

33 Իսկ ոչ եթէ առանց սոցա վկայութեան չլինէր արդեաւք հաւատարիմ, այլ զի մեծասցին սոքա որ սիրեցին զնա: 34 Եւ զմեր շունչս պահեալ ի մարմնի մերում. զի թէպէտ եւ հասին մեզ նեղութիւնք մարմնոյ վշտաց եւ անհնարին ցաւոց, աւելի տանջեալ քան զամենայն մարդիկ. զիա՞րդ հնար էր միաւրեայ տոկալ մարդկային բնութեանս մարմնոյ այնմ ահագին վտանգի չարչարանացն: 35 Կամ թէ կեցցէ՞ արդեաւք մարդ լոկ միաւրեայ ժամանակի յանհնարին ի խոր վիրապի անդ յայնմիկ, յորում թաղեալն կայի ես ի մէջ աւձիցն իբրեւ ի շեղջի, եւ եռային զմարմնովք իմովք, պատեալ կային շուրջ զինեւ եւ կայտռային զանդամովք իմովք. սակայն մեծասքանչ ողորմութիւն Տեառն պահեաց զիս կենդանի: 36 Եւ որում ոչ եւս էի արժանի՝ զբանս մշակութեան բժշկութեան աւգտի ոգւոց եւ մարմնոց մշակեմք աւասիկ ի միջի ձերում. բժիշկ ոգւոց եւ մարմնոց ձերոց պատրաստեցաք՝ զձեր աւգուտն ձեզ մատուցանել:

37 ՅԱստուծոյ ի բարերարութենէ անտի սկսցուք զպատգամս երկնաւորս ձեզ ջամբել. զի եթէ լուիջիք բանին իրաւանց, քարոզութեան Աւետարանին, հրամանաց Արարչին ամենայնի՝ փրկեալք սրբեալք լինիջիք ի փոքր պատուհասէդ, եւ ի յաւիտենական կեանսն վայելեսջիք. բանին Աստուածութեան լուիջիք, եւ զբարութիւն երկնից արքայութեանն յանձինս ձեր ընկալջիք:

38 Միայն թէ յակամայ տգիտութենէ մեղացդ, ի քարապաշտ ի փայտապաշտութենէդ սրբեալ լիջիք, եւ զանճառ բարիսն Աստուծոյ յանձինս ձեր ընդունել մարթասջիք. ապա եւ սուրբ վկայքն Աստուծոյ, զոր դուքն չարչարեցէք՝ վասն ձեր եւ նոքա բարեխաւսութիւն կարեն մատուցանել. եւ մեր բանքս եւ ճառքս եւ ջանս եւ վաստակս ձեզ յաւգուտ սերմանեսցի. բարեկեաց շատակեաց կենաւք զձեզ յերկրի վայելեցուսցէ, եւ յերկինս հանդերձեալ կենացն զձեզ ժառանգորդս արասցէ:

39 Ապա եթէ ոչ կամիցիք լսել քարոզութեան բանին կենաց՝ աստէն հարեալ վրիժուքն չարաչար հարուածովք զձեզ սատակեսցէ, եւ ի ձեռն աւտար թշնամեաց զձեզ դատեսցի, եւ միանգամայն իսկ զքէն վրիժուցն հանեալ՝ ի մահ զձեզ մատնիցէ»:

ԻԲ.

Եւ իբրեւ խաւսեցաւ երանելին Գրիգորիոս զայս ամենայն՝ առ հասարակ զձեռս զաւձիւք արկեալ՝ զպատմուճանսն պատառէին. թագաւորն եւ նախարարքն, եւ այլ բազմութիւն մարդկանն իջեալ ի գետին ընդ մոխիր թաւալեալ՝ ասէին առ հասարակ իբրեւ ընդ մի բերան. «Արդ կայցէ՞ ինչ մեզ յոյս թողութեան յԱստուծոյ. զի մեք կորուսեալ էաք ի տգիտութեան մերում եւ ի խաւարային ճանապարհս. արդ՝ իցէ՞ թէ թողցին մեղքս այս մեր բազումք»:

2 Ետ պատասխանի Գրիգորիոս եւ ասէ. Մարդասէր է Տէր, երկայնամիտ եւ բազումողորմ է. գթած առ ամենեսեան որ կարդան առ նա, եւ որ խնդրեն ի նմանէ՝ թողու նոցա:

3 Իսկ նոքա ասէին, թէ «Ծանո՛ մեզ, եւ հաստատեա՛ զմիտս մեր, զի մարթասցուք աղաչել զերեսս Արարչին մերոյ զոր ոչն գիտէաք. եթէ դարձեալ արդարեւ դարձցի՞ եւ ընկալցի՞ զմեզ յապաշխարութիւն. եւ կայցէ՞ եւս տեղի դարձի, եւ չիցէ՞ արդեաւք հատեալ յոյս կենաց մերոց ի նմանէն: 4 Կամ դու արդեաւք ո՞չ յիշեսցես զչարիսն, զոր մեք ընդ քեզ արարաք. եւ տայցե՞ս մեզ զուղիղ վարդապետութիւն, եւ ո՞չ կալեալ ընդ մեզ ոխս, եւ ո՞չ չարակնիցես զմեզ, եւ ո՞չ արկանիցես զմեզ յարդարեւ յուղիղ ճանապարհէն»:

5 Եւ առ հասարակ գոչիւն բարձեալ մարդկանն ի գոչիւն լալոյ թագաւորաւն հանդերձ՝ ամենայն մարդիկն անկեալ թաւալէին առաջի նորա. զի սակաւիկ մի ոչ կարէին մեկնել ի նմանէ, վասն անհնարին հարուածոցն բարկութեան դիւացամոլ տանջանացն: 6 Զի թէ լինէին երբեք ուրեք մեկնեալ ի նմանէ՝ անդէն դիւացն ի վերայ հասեալ զայրագնեցուցանէին, անդէն իւրեանց ատամամբքն ուտել մարդկան զմարմինս իւրեանց:

7 Արդ՝ իբրեւ լուաւ սուրբն Գրիգորիոս զայս ամենայն բանս զոր խաւսեցան առաջի նորա, իսկ նա յարտասուս հարեալ ասէ ցնոսա. «Դուք ինքնին գիտէք զայն ամենայն չարիս, զոր դուքն ընդ իս արարէք. զիա՞րդ կարիցէ մարդ տոկալ յայնչափ չարչարանաց վերայ, կամ գո՞յր հնար տոկալ ժամ մի՝ լոկ ի տեսլենէ աւձի միոջ բացուստ ի բաց, թող թէ ի մէջ բազմութեան աւձիցն լինել ամս հնգետասան, եւ ողջ ապրել, եւ տոկալ եւ բնակել եւս հանապազ ի մէջ նոցա:

8 Նախ յայդմ իսկ տեսէք զզաւրութիւն Արարչին, զի որ զամենայն արար՝ զիարդ եւ կամի, յորժամ եւ կամի, յորժամ եւ կամի կարող է զիւրաքանչիւր բարս փոփոխել. զի եւ զայն զմեղանչական զթունաւոր գազանս որ յանհնարին գբի անդ՝ ընդ իսկ անարժանի ընդ իւրում ծառայիս քաղցրացուցանէր: 9 Զի թէպէտ եւ մեք անարժանք էաք՝ սակայն վասն ձերոյ աւգտի զմեզ պահեալ՝ երեւեցոյց զիւրոց սքանչելեացն զաւրութիւն. զի զմեզ պահեալ ածեալ, եւ ի ձեր մշակութեան գործն եկեալ, եւ զաւգուտն զձեր բերեալ, Աստուծոյ մարդասիրութիւնն մեաւք առ ձեզ կատարեսցի:

10 Եւ կամ է՞ր արդեաւք հնար աղջկան միոջ մանկամարդոյ՝ ունել զդէմ առն սկայի, որպէս տեսէք իսկ աչաւք ձերովք. զիա՞րդ էր հնար այդմ լինել, եթէ ոչ Աստուծոյ էր տուեալ զիրաւունս յաղթութեանն՝ պահել զիւր վկայսն անարատութեամբ ի ձերոց յանցուածոց յանաւրէնութենէ: 11 Արդ՝ վասն մահուան այնոցիկ սրբոց երանելեացն, որոց արիւն նոցա հեղեալ յերկրի ձերում, որք արժանի եղեն Աստուածութեան շնորհացն եւ պատարագեցան, վասն որոյ եւ ձեզ այց եւ խնդիր եղեալ Հայաստան աշխարհիս. վասն նոցա արդար արեանն հեղլոյ եւ ձեզ քաւութիւն շնորհի աւադիկ ձերով ապաշխարութեամբդ յամենապարգեւէն Աստուծոյ:

12 Իսկ վասն իմ՝ արդեաւք ես ո՞չ էի ի հրամանէ Աստուծոյ ձեզ քարոզ, այլ ի կամս մտա՞ց իմոց. եւ զիա՞րդ հնար էր այնմ լինել: 13 Իսկ արդ գո՞յր ինձ արդեաւք հնար իշխանութեան՝ իշխել բան մի ի ձէնջ թաքուցանել, թո՛ղ թէ հրաման առեալ յԱստուծոյ: 14 Զի եւ ես ի խոր վիրապի անդ զամենայն աւր տեսիլ տեսեալ աչաւք բացաւք զհրեշտակ Աստուծոյ, զի հանապազ քաջալերէր զիս եւ ասէր, որպէս եւ այժմ իսկ զնոյն տեսիլ տեսանեմ, որ ասէ ցիս, թէ «Քաջալերեա՛ց, պինդ կաց, զի Տէր Աստուած պահեաց զքեզ եւ արժանի համարեցաւ արբանեկութեան իւրոյ. եւ ետ քեզ զգործս մշակութեան իւրոյ, զի եւ դու ընդ այլ մշակսն մտեալ՝ վարձս առցես զանապական պարգեւացն Քրիստոսի»:

15 Զի եւ ձեր իսկ արկեալ զիս ի խոր վիրապն, յանհնարին տեղին մահուան, եւ ելեալ անտի ողջանդամ կամաւքն Աստուծոյ: 16 Իբրեւ ոչ եթէ զայս ասելով՝ անձինս պարծանս տամ, այլ զի ոչ իսկ հնար է թաքուցանել զսքանչելիսն Աստուծոյ. քանզի ոչ իսկ թաքչի, այլ պատմի: 17 Վասն զի զիս ապրեցոյց ի մահուանէ, որ յաչս ձեր մեռեալ համարեալ էի, որպէս եւ դուք իսկ ձեզէն վկայէք ինձ. եւ դուք զի մեռեալ էիք ի մեղս ձեր՝ ահաւադիկ մեռեալքդ ի ձեռն մեռելոյս կենդանանայք: 18 Վասն զի տուաւ ի ձեռս իմ պատմել ձեզ զհրամանս Աստուծոյ, դարձուցանել զձեզ ի ստուգութիւն, ի ճշմարտութեան ճանապարհն, եւ ի բաց լինել ձեզ յունայնութեան պաշտամանց անտի, ի քարեղէն, ի փայտեղէն, յարծաթագործ, ի պղնձագործ պատկերաց այտի, որ ոչ ինչ իսկ են եւ ոչ ումեք պիտանացու. դառնալ առ Աստուած կենդանի, որ արար զերկինս եւ զերկիր եւ զծով եւ զամենայն որ է ի նոսա, եւ ի Բան նորա՝ յՈրդին միածին, եւ ի Հոգին կենդանի եւ կենդանարար, սրբիչ եւ քաւիչ երկրպագուաց եւ փառաւորչաց իւրոց:

19 Իսկ եթէ զձեզ յորդոր յաւժարութեամբ տեսանիցեմք դարձեալ առ Աստուածութիւն անդր՝ ախորժ յաւժարութեամբ սկիզբն արասցուք ձեզ պատմելոյ վասն արարչութեանցն, թէ զիա՛րդ բարի աշխարհս ստեղծաւ ի բարերարէ անտի, թէ զիա՛րդ վարեցան կարգք աշխարհիս. զի ոմանք ի մարդկանէ զհաճութիւն բարեացն յիւրեանց կամաց կատարեցին առ Աստուած. թէ որ զչարն գործեցին՝ աստէն պատժեցան յերկրի. թէ զիա՛րդ եկն Որդին Աստուծոյ մարմնով յաշխարհ անարգութեամբ. թէ զիա՛րդ գալոց է ի վախճանի նովին մարմնով եւ փառաւք Հաւր, եւ վասն լինելոց բարեացն եւ հանդերձեալ դատաստանին. եւ թէ առ այժմ զիա՛րդ աւրէն է մեզ գնալ պատուիրանաւք ըստ կամացն Աստուծոյ. եւ թէ զիա՛րդ ապաշխարութիւն գտանել, ընդ նմին եւ զթողութիւն մեղաց. եւ թէ զիա՛րդ զմեղուցեալսն տգիտութեամբ՝ քաւել, եւ ըստ կամացն Աստուծոյ փախչել ի չարէ եւ զբարիս գործել եւ խոստացելոց բարեացն հասանել. եւ թէ զիա՛րդ արժան է գնալ ի ճանապարհս Աստուծոյ: 20 Զայս ամենայն կարգաւ մի ըստ միոջէ ոճով պատմեցից, անաշխատ լեզուաւ եւ անհանգիստ բերանով. զի եւ Տէր ըստ իւրում մարդասիրութեանն ընկալցի զձեր ապաշխարութիւնդ, եւ դուք արժանի լիջիք մտանել ի շնորհս մարդասիրութեան ի ձեռն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի:

21 Սակայն մեք ձեզ ի սկզբանցն սկիզբն արարեալ՝ սկսցուք ցուցանել զաշխարհի զարարչութիւնն, բարերարութեան բարեացն ի բարերարէն, եթէ դուք կամիցիք սրտի մտաւք ունկնդիր լինել եւ հաւատալ: 22 Սակայն մեք անտուստ ի բնէ սկիզբն արասցուք պատմելոյ ձեզ նախ՝ վասն մեծի միոյ միայնոյ բարերարին, եւ ապա՝ եղելոցս ամենեցուն ի նմանէ: 23 Այլ զամենայն ի ձեր աշակերտելոցդ յաւգուտ փութամք կատարել ըստ հրամանի Աստուածութեանն. կարեւորագոյն համարեցաք ընդ նորա եւ վասն նորին դիպանագոյն եւ նմանագոյն բանիւք զփոխանակն թելադրել. զի վասն Աստուածութեան են բանքս. քանզի գիտեմք, թէ նա է ճշմարիտ Աստուած:

24 Այլ ոչ եթէ զանհաս բնութենէն կարիցէ ոք ճառել, եւ որպէս էն՝ զայն կարիցէ ոք պատմել. զի անհաս եւ անբաւ եւ անբաւանդակ եւ անքնին է, անմատոյց եւ անիմաց է յամենայն արարածոց, աներեւոյթ ի տեսլենէ եւ մաւտ առ ամենեսին խնամով տեսչութեամբ գթութեամբ, շնորհաւք մարդասիրութեան իւրոյ. ոչ տեսաւ երբեք ի մահկանացու մարմնաւորաց, նա եւ ոչ ի հոգեղինաց եւ ի հրեղինաց զուարթնոց: 25 Միայն փառաւորեալ յամենայն արարածոց. քանզի ամենայն ինչ ի նմանէ է, բայց նա միայն ինքնութեամբ:

26 Սակայն արք արդարք ի մարդկանէ, որ արժանի եղեն ճանաչել զարարչութիւն նորա, եւ երկրպագութեամբ կամացն հնազանդեալ հրամանակատարք մշտնջենականին եւ աստուածամերձ կենացն պատմող մարգարէք անուանեցան ի դարս առաջինս յաստուածապաշտ յազգէն Եբրայեցւոց, յԱբրահամեան զաւակէն, որ աստուածպաշտութեամբն ընտրեալ՝ ամենայն ազգաց հայր անուանեալ. զի ի գլուխ հաւատոց արդարութեան ամենեցուն ելեալ նստիցի յառաջահաւատն պարծանաւք, արդարեւ իսկ հայր անուանեալ, յորոյ աւրինակ եւ ծնունդքն սերեալք ի նմանէ՝ ժողովուրդ առաջին եւ սեպհական անուանեալ:

27 Յորոց միջի եւ մարգարէքն իբրեւ լուսաւորք աստուածապայծառ պատգամաւքն ծագեցին, որք Հոգւոյն շնորհաց Աստուածութեանն արժանի եղեն՝ ուսուցանել ամենեցուն զաւրէնս Աստուծոյ, եւ զկամս եւ զկարգս նորուն ուղղութեան երկնաւոր հրամանացն ամենայն ուրուք առաջի դնելով, որպէս նոցուն իսկ մատեանք մարգարէութեան հաւաստեաւ պատմեն. որ յամենեցունց յաւգուտ մինչ ի վախճան ընթացեալ, լի արարեալ զտիեզերս յաւրինեալ ընթերցուածովքն յանդիման կացուցանել զարուեստն մարգարէական աստուածեղէն բանիցն. որպէս զի հնար լիցի ամենայն հնազանդելոցն բանից նոցա՝ զԱստուած ինքնին գլխովին յանդիման տեսանել ըստ տեսչութեանն:

28 Արդ՝ ի մէջ սրբոցն աստուածապաշտ գնդաց մարգարէիցն ոմն յարուցեալ մեծ մարգարէ, որոյ անուն Մովսէս կարդացեալ, արժանի եղեալ Աստուածութեան շնորհացն. որոյ սկիզբն արարեալ ուսուցանելոյ յամենաստեղծ յսկզբնագործ ժամանակէն՝ աշխարհահամար աշխարհապատում մարգարէութեամբ՝ ամենեցուն աւանդեաց զճշմարիտ գիտութիւն: 29 Ըստ նմին աւրինակի եւ մեր անտի սկիզբն արարեալ՝ ամենուսոյց շնորհաւք Հոգւոյն բան ի գործ արասցուք վարդապետել ձեզ, փոյթ յանձին կալեալ վասն երկուց աշխարհաց հաստատելոց ի բարերարէն Աստուծոյ, վասն սկզբան եւ կատարածի, վասն անցաւորիս եւ վասն յաւիտենական մշտնջենաւորին: 30 Մեզ տացին բանք ի բերան, մեզ՝ ցուցանել զաւգուտն, եւ ձեզ՝ լսել, ընդունել եւ հաւատալ, եւ քակել ի սատանայական գործոց չարութենէ, եւ աստուածամուխ կենացն լինել ժառանգորդ:

30 Արդ՝ սկսցուք շնորհաւքն Քրիստոսի ձեզ պատմել մի ըստ միոջէ մանրապատում նշանակաւք, եւ դուք ունկնդիր եղեալ սրտի մտաւք լուիջի՛ք»:

ՎԱՐԴԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆ ՍՐԲՈՅՆ ԳՐԻԳՈՐԻ

ԻԳ.

Տէր Աստուած, որ նա միայն ինքնութեամբ, եւ ոչ ոք յառաջ քան զնա. չիք ոք այլ Արարիչ ամենայնի՝ որ երեւի եւ որ ոչն երեւի. բայց Որդին միածին որ ի Հաւրէ ծնեալ, եւ Հոգի նորուն որ ի նորին յէութենէ, որով եղեւ աշխարհս ի սկզբանց անդ, արարեալ միասնական Երրորդութեանն միով զաւրութեամբ կամացն ամենազաւրաց, միախորհ, միակամ, միաբուն ինքնութեամբ, եւ ամենայն ի նմանէ եղեալ, երկինք եւ երկիր: 2 Արարեալ զերկինս խորանարդ հաստայարկ, եւ զերկիր թանձրայատակ աղխեալ սեղմեալ. եւ զերկինս կախեալ զոչնչէ, եւ զերկիրս ի վերայ ոչնչի կացուցեալ, եւ ի նմին զանդունդս համատարածս խաւարազգածս աներեւոյթս անկազմս անարարս եւ անյարդարս, անպատրաստս ստուերամածս:

3 Եւ անդէն իսկ ընդ ասելն Հաւրն արարչութեան ցարարչակից Որդին եւ ցհամագործ Հոգին որ ի վերայ ջուրցն շրջէր, անդ ի ներքոյ ջուրցն հրամայեաց լինել կազմածոյն յաւրինուածոց արարածոց: 4 Ասացեալ ի Հաւրէ առ խորհրդակալսն խորհրդակատարսն համագործսն՝ լինել լոյս, եւ անդէն եղեալ լոյսն համասփիւռ՝ խաւարակուլ աւրաբեր: 5 Եւ յետ այսորիկ հաստատութիւն ջրամած սառնեղէն ծովահերձ ջրաբաժին. որով երեւեալ ցամաքն ամենածին ծաղկաբուղխ տնկաբեր: 6 Եւ յետ այսորիկ ասացեալ միասնական Երրորդութեանն զաւրութեան՝ լինել լուսաւորացդ առ ի ջրեղէն խորանանման հաստատութեան երկնին ճառագայթաձիգք, աշխարհագունդք, նշանացոյցք, ժամանակաչափք. եւ ապա զազգն շնչակեաց թռչնոց եւ զեռնոց եւ ջրածին կայտառաց:

7 Յետոյ բղխեալ եռացեալ յերկրէ ամենայն չորքոտանեաց ազգ, իւրաքանչիւր ըստ իւրում կարգի, վայելելիս հաստատեալ յառաջակամ պատրաստութեամբ կամացն Աստուածութեան առ ի պատիւ մարդոյն: 8 Որ զվայելչականն հանդերձեալ առնել Արարչին, որ կամարար կամացն առեալ անդէն զբարերարութիւն իւր ցուցանել, առնել զբանաւոր զիմաստուն զխաւսուն արարածն, ի մէջ անխաւս անբան անիմաստ արարածոցն: 9 Զի իմաստունն գիտասցէ զպատիւ Արարչին. իմացեալ զԱրարչին սքանչելութեան շնորհս փառաւորութեան՝ գիտասցէ դարձուցանել ի նմանէ զփառաւորութիւն փոխարէն. եւ ընդ նմին եւ ի ձեռն նորին՝ ամենայն արարածք երեւեալ գործքն մատուսցեն զփառաւորութիւն:

ԻԴ.

Իսկ ի մէջ աներեւութիցն արարեալ աներեւոյթ փառաւորիչս - զաւրս հրեշտակաց հոգեղէնս, հրեղէնս, բազմութիւնք զուարթնոց: 2 Սոքա յաւդս վերինս բնակեալ են, ի վերայ հաստատութեան ջրայարկի. իսկ մարդկանս ի ներքոյ, ի հողեղէն բնակութեան երկրիս, տուան վիճակք: 3 Զի Աստուծոյ բարերարի զամենայն արարեալ, կարգս լինելութեան հաստատեալ. իսկ չարն յանձնիշխան կամաց մտեալ՝ կործանէ զիւրաքանչիւր ոք առանձինն. այլ յԱրարչէն բարի եղեալ ամենայնն հաստատեցաւ:

4 Որ յառնելն զմարդն՝ սքանչելագոյն կարգաւ զիշխանն ի մէջ անցուցեալ, եւ անդ է տեսանել սքանչելիս եւ զարմանալիս եւ անհասական հրեշտակակերպս: 5 Արասցո՛ւք, ասէ, մարդ ըստ պատկերի մերում եւ ըստ նմանութեան: 6 Իսկ արդ՝ ըստ որո՞ւմ պատկերի արդեաւք ասիցէ, եւ կամ ըստ որո՞ւմ նմանութեան զմարդն առնել. քանզի անեղծական, անստեղծական, անտարրական, իսկական Աստուածութիւնն ճանաչի: 7 Ո՞րպէս լինելոցն արդեաւք էականին հանգոյն առնոյր լինել, կամ հողն սակաւիկ՝ ինքնաբուն զաւրութեանն Աստուծոյ. որ եւ անտեղեաւք եւ անչափակալ վայրաւքն, անսկզբնական լիութիւնն անմատոյց յումեքէ ունի մշտընջենաւոր նոյն պարզական եւ անշարժական միապէս:

8 Իսկ արդ՝ ո՞րպէս ստեղծականին զինքն աւրինակ դնիցէ, եւ կամ զկաւն դրաւշեալ՝ Աստուծոյ պատկերաւն ձեւիցէ. զոր եւ ասէն իսկ, թէ Ըստ պատկերի Աստուծոյ արար զնա: 9 Նախ ասաց բանս յառաջասաց պատմութեան հանդերձելոցն, ապա անց յառաջակայսն, եւ ի լինելոցսն նշմարեցուցանէ: 10 Եւ են որ անդէն իսկ մաւտալուտ առաջոյ՝ ի նոյն ի նմին ժամանակի դէմ յանդիման ցուցանէ. զի տէր ըստ պատկերի Աստուծոյ արար զնա: 11 Մի՝ վասն իմաստութեան, բանաւորութեան, խելամտութեան, կենդանութեան, հոգեւոր շնչոյն, զոր շնորհեաց առաւելութիւն՝ գիտել ճանաչել իմանալ եւ ի միտ առնուլ զամենայն շնորհաց զաստուածակիր զաստուածատուր իմաստութիւնն եւ զբանաւորութիւնն, զաստուածածանաւթութիւնն եւ զպետութիւնն, եւ իշխել ի վերայ ամենայն երկրաբուղխ երկրածին ստեղծուածոցն, եւ զգիտութիւն յառաջգիտութեանն, եւ կացոյց զնա տէր ամենայնի: 12 Եւ ասաց Աստուած, թէ Ամենայն քաղցրաբուղխ սերմանիք երկրի՝ ձեզ լիցի ի կերակուր: 13 Եւ ապա զամենայն գազանս եւ զանասունս եւ զթռչունս ածեալ առաջի մարդոյն հնազանդէր: 14 Իսկ ապա աստուածակիր իմաստութեամբն խելամտեալ՝ ճանաչել ըստ իւրաքանչիւր ըստ առանձնային կերպարանաց զանունն նշմարեցուցանել. զի զգիտութիւն Տեառն ի մէջ անցուցեալ, նորա գիտութեամբ զնորա արարածս ճանաչել՝ նորա նմա անուանեցաւ:

15 Եւ մի՝ վասն այսորիկ ասէ նման, վասն անձնիշխանական կամացն իշխանութեան: 16 Զի յԱստուծոյ յամենագործութեանն եւ ամենարարութեանն երկու արարածք պատուականք եւ արգոյք եղեալք ի բարերարէն հաստատեցան, մարդիկ եւ հրեշտակք: 17 Արդ՝ զմարդիկ թողեալ ի կամս անձնիշխան կամաց, վասն զի իւրովք կամաւք անձնիշխանութեանն գիտասցէ ընդ բարեացն գործոց՝ շնորհս գտանել ի բարերար Տեառնէն եւ յԱրարչէն. եւ եդեալ առաջի նորա զգիտութիւն պատուիրանաց հաճոյիցն Աստուծոյ, զի գիտասցէ խոյս տալ ի չարէն, եւ զբարին ընտրել իւրոց կամացն լաւութեամբ, իբրեւ յինքեան քաջութենէ, իւրով անձնիշխան կամաւք՝ յԱրարչէ անտի զիւրոց վաստակոց առեալ զփոխարէնս պատուեսցէ:

18 Իսկ վասն նմանութեանն իմանալի է այսպէս. զի ամենայն արարածք ընդ հնազանդութեամբ ծառայութեան են հարկեալք. զի մի՛ այլ աւելիս ինչ իշխեսցեն գործել քան զայն, որչափ ինչ նոցայն հրամայեցաւ՝ հարկք եդան ի վերայ իւրաքանչիւր՝ կատարել զհրամանս: 19 Բայց Աստուած զմարդն միայն բազմապատիկ փառաւորեաց եւ մտաւք մեծացոյց, հոգեխառն հրեշտակակիցս խոնարհագոյնս արար: 20 Տե՛ս զարեգակն եւ զլուսին եւ զաստեղս՝ մեծամեծս ո՞րչափ քան զմարդն իցեն, եւ նորա կամացն կան, հարկեալք ընդ հրամանաւ պատուիրանադրին: 21 Ո՛չ արեգակն յընթացից դադարէ, եւ ոչ լուսին կասէ ի մաշել եւ լնուլ, ո՛չ աստեղք զկարգաւք իւրեանց անցանեն, եւ ոչ լերինք ետեղափոխ լինին. ո՛չ աւդք ի շշնջելոյ դադարեն, եւ ոչ ծով ի սահանս ծփանաց անդնդային մոլեգին ալեացն խռովելոց յուզելոցն սաստկութեամբ անդադար կուտակելոցն՝ զեդեալ սահմանն ոչ կարացեալ անցանել եւ ապականել զերկիր. եւ ոչ երկիր բառնալ կրել դանդաղի զամենայն: 22 Որոյ հրամանաւ յաւրինեալ է ամենայն, որոյ սուրբ եւ երկնաւոր զուարթունքն կան յանդադար փառաբանութեան: 23 Որ արար զբարձրութիւն երկնից եւ զթիւս աստեղաց, զջուրս ծովու եւ զաւազ երկրի, զկշիռս լերանց: 24 Որ հանէ զամպս եւ արգելու զհողմս, եւ դարձուցանէ զերեկ, եւ դալարեցուցանէ զչոր գաւսացեալս, եւ ժողովէ զանձրեւաշիթս: 25 Վասն որոյ մարգարէութեան հոգին պատմէ, թէ Ո՞ չափեաց ափով իւրով զջուրս ամենայն, եւ թզաւ զերկինս, եւ զերկիր ամենայն քլաւ իւրով. ո՞վ եդ զլերինս ի կշիռս, եւ զդաշտս կշռորդաւք եբարձ: 26 Ո՞ր իցէ տեղին, որ զնա բարձեալ ունիցի, որոյ բանիւ արարածք ամենայն կախեալ կան: 27 Որ գիտէ զանցս գնացից երկնաւոր գնտոցն, որ ի վերայ աւդոց շրջին, եւ ոչ թիւրին. տարածին, եւ ոչ ըստ արտուղի անկանին. ելանեն եւ մնան վարձկանք պարտաւորք տարւոյ. կասեն՝ արծարծին ի տունջենէ ի գիշեր եւ ի գիշերոյ ի տիւ. փոխարէնս արկեալ միմեանց փոխարինին՝ աննախանձ տան, անարգել դարձուցանեն ի չափ ժամանակաց, ի չորս որոշմունս փոփոխել տարւոյն, որպէս եւ Աստուած կարգեաց:

28 Եւ զիա՞րդ գնայցեն զաւրութիւնք աստեղաց երկնից հաստատութեան՝ կշիռ կարգեալ ի գնացս իւրեանց անդադար, եւ ոչ անցանեն զչափով: 29 Կամ ուստի՞ ելանիցեն աւդաշունչ սիք հողմոցն բռնութեան, եւ ո՞ւր երթեալ դադարիցեն. եւ զի՞նչ որոշմունք իցեն միոյ միոյ ի նոցանէ. մինն քաղցրաշունչ՝ սնուցանէ զբոյսս, մինն սաստկացեալ՝ զպտուկսն բանայ. մինն զգեստս կկէ, գունակ գունակ ծաղկաւք զերկիր զարդարէ ի գունագոյն երանգս. զմերկ ծառս ագուցանէ, զվարսաւոր գագաթունս զարդարէ:

30 Ուստի՞ ծնանիցին աւդք ամպածինք, որ եւ ի նոսին սպառին ի փայլատակմանց հողմոյ. ի ձայնէ որոտման ծնանին անձրեւք. եւ ուր Տէր հրամայէ երթալ՝ երթեալ իջուցանեն եւ ոռոգանեն զերկիր. սնուցանեն զբոյսս, պարարեն զպտուղս մարմնապարարս. յո՞յր յորովայնէ ելանիցեն գետք աղբերաւքն հանդերձ, եւ ոչ դադարեն յելիցն եւ ոչ լնուլ ի մտանելն:

31 Երկինք եւ երկիր, արեգակն եւ լուսին եւ բազմութիւնք աստեղաց, եւ ծովք, գետք, գազան եւ անասուն, սողուն եւ թռչուն, ձկունք լուղականք, լեալք, լինելոցք՝ զիւրաքանչիւր կարգեալսն ըստ իւրաքանչիւր հրամանացն մատուցանեն: 32 Բայց միայն մարդոյն անձնիշխան թողան կամքն՝ զինչ եւ կամեսցի. եւ այլ աւելի ինչ ոչ բռնադատեցաւ քան զայն որ ազդեալ ասացաւ - չճաշակել նմա ի ծառոյ անտի. զի այնու արժանի արասցէ զնա փոխանակ ընդ փոքուն մեծամեծս ընդունել. վասն իւր շնորհ ունելոյն վաստակոց՝ լիցի առնուլ նմա յԱրարչէն զփոքունց փոխարէն զմեծամեծ շնորհսն: 33 Վասն այնորիկ եւ զանձնիշխան կամաց նմա հրամայեաց կամակար իշխանութիւն:

34 Կամ ո՞րպէս մարդ հողաբեր՝ աւրինակաւ Արարչին յաշխարհ գայցէ, առժամագիւտ մատուցականն անմատոյց էականին նմանութեամբ առնուցու լինել զլինելն: 35 Քանզի անսահմանական եւ անվայրափակ եւ առանձնական զաւրութեամբ, աստուածական անուա՞մբն միայն արդեաւք մեծարեաց՝ ըստ պատկերին ասելով. այն չէ ինչ ի դէպ: 36 Քանզի ասէ Գիրն, թէ Ըստ պատկերի Աստուծոյ արար զնա. եւ այլուր ասէ, եթէ Աստուած հաստատեաց զմարդն յանեղծութիւն, եւ ըստ պատկերի իւրոյ բարերարութեանն արար զնա. եւ միւս եւս աստուածածանաւթ իմաստութիւնն ասաց, թէ Մարդ պատկեր Աստուծոյ է: 37 Այլ անդէն ի սկզբանն կարգեաց Աստուած մարդոյն՝ մերձաւոր եւ ծանաւթ կերպարանաց Աստուծոյ լինել, քանզի ոչ ի հաստատելն միայն, այլ առաւել ի ծանաւթն առնել փութայ: 38 Քանզի նմանութեամբ մարդոյ երեւեալ Աստուծոյ ի ստեղծանել զմարդն հող յերկրէ, եւ փչեաց յերեսս նորա շունչ կենդանի, եւ եղեւ մարդն յոգի կենդանի: 39 Ստեղծեալ զմարդն ձեռաւք իւրովք՝ եւ արկ ի նա զկենդանութիւն ի փչել բերանոյ իւրոյ զկենդանական շունչն իմաստակիր մտաւորութեան բանաւորութեան ազդեցութեան. զի անդէն զաչս բացեալ արարածոյն՝ զԱրարիչն ծանիցէ, եւ անդէն Աստուծոյ բարերարութեան արարչութեանն ընտանի եւ մերձաւոր, գիտակ եւ պատմիչ լինիցի:

40 Եւ թէ զիա՛րդ ամենայն արարածոց առեալ հրաման լինել յաննիւթոյ, ի չքաւոր յանկերպարան նիւթոյ, որպէս ընդելական կերպարանացն ի ձայնի հրամանացն՝ առանց յապաղանաց՝ ամենայն արարածք սպասաւորականք զհրամանսն կատարիցեն: 41 Իսկ իսկական Աստուածութիւնն ի ծածկութեանն ի վերոյ քան զտարրական նմանութիւնս եւ զձայնել զազդեցութիւնս, յիւրում յառանձնական յէութեանն զիւրն ունի: 42 Այլ վասն երեւելի արարածոցս առեալ նմանութիւն, վասն ժուժկալութեան արարածոցս խոնարհեսցի: 43 Զի թէ ոչ այնպէս էր, ոչ ոք էր որ տեսլեանն բնութեան կամ ինքեան ձայնին բարբառոյ ժուժալ կարէր. այլ որպէս զի կարասցեն զնա տեսանել՝ վասն այսորիկ առեալ նմանութիւն երեւելի, բարբառոյ ազդեցութիւն:

44 Արդ՝ եղեալ մարդն ըստ պատկերի Աստուծոյ, հանդերձ ազատութեամբ, իմաստութեամբ, բանաւորութեամբ եւ իշխանական պատուով ըստ ազդեցութեան արարչութեանն, ոչ եթէ ըստ աստուածաբուն զաւրութեանն, զոր միայն միածինն ունի զնկարագիր Էութեանն Հաւր: 45 Ապա ածեալ Աստուծոյ զամենայն արարածս արարչութեան իւրոյ առ Ադամ, տեսանել զի՛նչ կոչեսցէ անուանս նոցա: 46 Որով յայտ իսկ է, թէ զԱրարչին անուն յառաջ քան զայս ծանուցեալ Ադամայ. զի նախ այն էր կարեւորագոյն: 47 Քանզի եւ միածին Որդին Աստուծոյ զայս ասէր առ Հայր, թէ Այս են կամք իմ, զի ծանիցեն զքեզ միայն ճշմարիտդ Աստուած: 48 Նա եւ ի հարկէ իսկ նախ զԱրարիչն անուանէր Ադամ, զի յորոյ երեսաց զկենդանութիւնն ընկալեալ էր՝ նախ քան զամենայն զնա ետես. քանզի եւ արարածք իսկ առ ի ծանաւթ առնելոյ նմա զԱրարիչն հաստեցան:

49 Արդ՝ անուանէ զառաջի ածեալսն յանդիման Արարչին. եւ զկնի եկեալն յառաջագունիցն ծանաւթական լինի, որոց ոչ միայն անուանելովն, այլ եւ իմաստութեամբ եւ իշխանութեամբ առ հասարակ տիրէ: 50 Ապա մինչդեռ միայն սկիզբն եւ կատար է ինքն միանգամայն, յամենայն արարածս ինքն ինքեան միայն էր, եւ ոչ ոք էր զաւրավիգն, եւ ոչ ընկեր ոք, եւ ոչ նման նմա:

51 Արդ՝ Հաւր արարչի խորհուրդ ի մէջ եդեալ ընդ արարչակից Որդւոյ եւ ընդ արարչակից Հոգւոյ, իբրեւ զխորհուրդն զառաջին նախաստեղծ մարդոյն. զի որպէս անդն ասաց, թէ Եկա՛յք արասցուք մարդ ի նմանութիւն պատկերի կերպարանաց մերոց, եւ անդէն ստեղծեալ Ադամ ի կենդանութիւն ի չգոյէն հաստատեցաւ՝ նոյն աւրինակ եւ աստ ասացեալ Հաւր առ Որդին եւ առ Հոգին, ասէ. Եկա՛յք արասցուք Ադամայ աւգնական նման նմա, ըստ նմանութեան պատկերի իւրոյ եւ ըստ նմանութեան կերպարանաց իւրոց: 52 Եւ անդէն արկեալ նմա քուն զարմանալի, եւ հանեալ ոսկր ի կողմից նորա՝ եւ շինեաց զայն ի պատկեր կնոջ եւ կացոյց առաջի նորա: 53 Եւ անդէն ծանուցեալ Ադամայ աստուածազգեաց իմաստութեամբ, թէ Այս այժմ ոսկր յոսկերաց իմոց եւ մարմին ի մարմնոյ իմմէ. սա կոչեսցի կին, զի յառնէ իւրմէ առաւ. Վասն այսորիկ թողցէ այր զհայր իւր եւ զմայր իւր, եւ յարեսցի ի կին իւր, եւ եղիցին երկոքին ի մարմին մի:

54 Ո՞չ ապաքէն յանդիման Աստուծոյ ասիցէ զայս, անդ՝ ուր ամենայն զաւրք հոգեղինացն զփառս Տեառն բարձրացուցանէին, եւ մարդն ի հանդիսի անցեալ: 55 Եւ զոր ասէն՝ ամենահաս գիտութեամբ մարգարէանայ, եւ քնով գործեալն զարթնականին ի մէջ բերէ զգործն. զի որ յառնէն առեալ գիտաց՝ նա եւ զայր յերկրէ գիտէ, եւ զերկիր՝ յոչնչէ, եւ զԱստուած՝ էական: 56 Եւ ասելով, եթէ «Թողեալ զհայր եւ զմայր եւ յարել ի կին իւր, եւ եղիցին երկոքեան ի մարմին մի»՝ զբոլորովին կարգս աշխարհիս եւ զկատարած զամենայն գիտաց:

ԻԵ.

Յետ այսորիկ առեալ Աստուծոյ՝ յԱդին դրախտին փափկութեան դնէր զմարդն. որում յայտ արարեալ ծառս երկուս, զմինն կենաց եւ զմինն գիտութեան բարւոյ եւ չարի. որում եդեալ պատուիրան՝ չճաշակել նմա ի ծառոյ անտի՝ մահու սպառնալեաւք. զի Աստուծոյ պատուիրանապահութեամբն՝ զնախանձելի զաստուածատուր իմաստութիւն պահեալ, զաստուածական իշխանութիւնն պահպանութեամբ պատուիրանին յանտուչական փառս էականին ինքնակալ եդեալ վայելիցէ: 2 Եւ որպէս վերագոյնն ասացաք, եթէ զհրեշտակս եւ զմարդիկ յանձնիշխանութեան թողեալ, եւ զիւրաքանչիւր պատուէրս եդեալ ի վերայ, զի իւրաքանչիւր, յաւժարութեամբ կամացն՝ լիցին Արարչին հրամանացն հնազանդեալ, վասն որոյ եւ առաւել փառաց արժանի լիցին հասանել: 3 Արդ՝ մարդոյն եդաւ փոքր պատուէր - ի ծառոյն չճաշակել. զի այնու ի մեծ պատիւ ձգեալ հասցէ, որպէս վերագոյնն ասացաք: 4 Իսկ զաւրացն բազմութեան հրեշտակաց եդաւ պատուէր՝ կալ յանդադար փառաւորութեան իւրեանց Արարչին, ի մեծ պատիւ փառաց զնոսա բնակեցուցեալ, յաներեւոյթ մեծութեանն վերին երկնաւոր մշտնջենաւոր լուսոյն:

5 Արդ՝ ոմն ի վերին զաւրացն իշխանութեանցն հրեշտակաց իբրեւ տեսանէր զխոստումն բարեացն բարերարութեան Արարչին որ առ մարդն, եւ մարդոյն կալ ի բանի Արարչին իւրոյ, եւ զգուշացեալ պահել զպատուիրանն՝ իւրովք կամաւք չարացեալ չարն՝ չար անուանեցաւ. ուստի եւ զՅետս երթալոյ զհակառակասէրն զսատանայ անուն ժառանգեաց: 6 Արդ՝ նախանձեալ չարին՝ արկանէ զմարդն ի մահ պատրանաւք ի փառաց անտի. քանզի եւ ասէ իսկ իմաստունն, թէ Նախանձու բանսարկուին եմուտ մահ յաշխարհ, խաբէութեամբն ապականեալ:

7 Արդ՝ եկեալ մատուցանէ զխաբէութիւն պատրանաց մարդոյն թշնամին: 8 Եւ արդ՝ եկեալ մատուցանէ զխաբէութիւն պատրանաց մարդոյն թշնամին: 9 Եւ արդ՝ դու տե՛ս զոր ասէն. Ընդէ՞ր, ասէ, պատուիրեաց ձեզ Աստուած չճաշակել ի ծառոյն. որով յայտ իսկ է, թէ ունէր ազատութիւն Ադամ եւ անձնիշխան կամս եւ իմաստութիւն յԱստուծոյ. գիտելով զԱստուած՝ պատուիրանադիր եւ զԱդամ՝ պատուիրեալ. թերեւս յառաջ իսկ սա քան զպատուիրանն նենգութեամբ էր երեւեալ, եւ ամենագիտին չէր ի ծածուկ, քանզի քննիչ է սրտի եւ երիկամանց:

10 Եւ արդ՝ դու տե՛ս զի՛նչ ասէր. Թէ ճաշակիցէք՝ ասէ, աստուածք լինիք: 11 Զպատճառսն եդ ի նոսա, եւ ի ներքոյ յինքն զիշխանութիւնն կորզել ջանայր. զի զնա վրիպեցուցեալ հանեալ ի խոստմանցն՝ թերեւս հնար լիցի նմա զնորա տեղին ժառանգել: 12 Որպէս եւ առաքեալն Աստուծոյ, որ հմուտ եւ տեղեակն էր աստուածաբեր խորհրդոյն, քանզի եւ ասէ իսկ, թէ Անաւրէն իշխանն իբրեւ աստուածանալն կամեցաւ՝ ձեռն արկանէր եւ իբրեւ զնոսա զամենայն մարդիկ մեղաւք կապէր. զի իբրեւ զնոսա հանեալ յայնմ բարեաց՝ ապա նմա հնար լիցի զխոստացեալսն ըմբռնել: 13 Իսկ նոքա վասն նորին պատճառանաց խաբեալք՝ ճաշակեցին, եւ անցեալ զպատուիրանաւն՝ յաստուածակերպ փառացն մերկացան:

14 Սակայն եւ անդ իբրեւ ի վերայ որդւոց հատուցելոց հայրաբար գթացեալ բարեգործէ. զոր եւ ասէ իսկ Գիրն, թէ Լուան զձայն տեառն Աստուծոյ, զի իջեալ զգնայր ի դրախտին ընդ երեկս աւուրն: 15 Եւ նոցա փախուցեալ թաքուցեալ ծառախիթ տերեւապատ լինէին. զորոյ անցանել զամենագէտն երեսաւք անհնար է. վասն որոյ եւ ասէ իսկ, թէ Տէր Աստուած մերձաւոր եմ ես, ասէ Տէր, եւ ոչ Աստուած հեռաւոր. միթէ մա՞րթ ինչ իցէ մարդոյ փախչել թաքչել յինէն ի ծածկոյթ իւր՝ զի ես ոչ տեսից զնա. ո՞չ ինեւ լի են երկինք եւ երկիր: 16 Եւ միւս ոմն հմուտ մեծութեան նորա ի մարգարէիցն սրբոց ասէ, թէ Յո՞ երթայց ես յոգւոյ քումմէ, կամ յերեսաց քոց ես յո՞ փախեայց. թէ ելանեմ յերկինս՝ դու անդ ես. թէ իջանեմ ի դժոխս՝ եւ անդր մաւտ ես, նայեցեալ զնոքաւք, թէպէտ եւ թաքչել կարծեցին:

17 Սակայն բարերարին ձայն արկեալ, թէ Ո՞ւր ես, Ադամ. եւ նա ասէ. Լուայ զձայն քո եւ երկեայ, զի գնայիր ի դրախտի աստ. քանզի մերկ էի եւ թաքեայ: 18 Տեսանե՞ս ո՛րչափ մերձաւոր եւ ծանաւթ էին Աստուծոյ, մինչեւ ոտնաձայնին անգամ չլինել անտեղեակ: 19 Քանզի բարերարն յանգէտս պատճառեալ՝ նախ ոտնաձայն առնէ. զի յոտսն քաւութիւնաբերս հասեալ մարդոյն, ինքնապատում լինելով զյանցանացն՝ փրկութիւն գտանիցէ:

20 Իսկ իբրեւ այն չլինէր՝ սակայն չկամի ամբաստան լինել եւ ահագինս ի դիմի հարկանել, այլ հաշտականաւն զիջանէ, թէ Ո՞ ասաց զքեզ թէ մերկ ես դու. քանզի կամի իմն ներելով այսրէն յինքն արկանել, զի քաղցրութիւնն Աստուծոյ զնոսա յապաշխարութիւն ածիցէ: 21 Իսկ իբրեւ այսու եւս ոչ զգաստացան, այլ զմիմեամբք պատճառեալ թշուառացան՝ ապա զդատաւորութիւնն ի մէջ անցուցեալ՝ վճիռ հատանէր, զոր հատուցեալ եւ ի հող դառնայցեն, զի Աստուծոյ դատաստանն ճշմարիտ է ի վերայ այնոցիկ որ զչարն գործիցեն:

22 Յետ այսորիկ ապա զապստամբութիւնն ի մէջ բերեալ ասելովն, թէ Ահա Ադամ եղեւ իբրեւ զմի ի մէնջ՝ ճանաչել զբարի եւ զչար. հանցուք առ ի ծառոյն կենաց, զի մի՛ կերեալ կեցցէ յաւիտեան: 23 Բայց «իբրեւ զմի ի մէնջ»՝ ոչ թէ Աստուած եղեալ. քանզի չէ էականն լինելով, այլ զկարծեալն լինելոյ ասէ. զոր աւրինակ սուտ աստուածք կարծեալք ի մարդկանէ՝ որ գործեցան առ անմտութեան յիմարութեան եւ պղծութեան մարդկան. որպէս եւ առ ձեզդ իսկ տեսանէի զքարապաշտ զփայտապաշտ մոլորութիւնսդ, որ առ տգիտութեան ի ձէնջ նկարեցան. որ ոչ լսեն եւ ոչ խաւսին, ոչ իմանան եւ ոչ շարժին, եւ ոչ գոյ շունչ ի բերանս նոցա. եւ թողեալ ձեր զԱստուած կենդանի, զԱրարիչն երկնի եւ երկրի՝ անշունչ անմռունչ քարանց պաշտաւն մատուցանէիք, որ ոչ ինչ իսկ են:

24 Վասն որոյ եւ աստուածատես սրբոց մարգարէիցն հոգացեալ, իբրեւ իմաստուն բժշկաց, զդեղ դարմանոյն ըստ ցաւոց հիւանդին պատրաստել, բառնալ ջնջել զգայթակղութիւնն, ի միջոյ ի բաց կորուսանել: 25 Որպէս եւ մի ոմն ի նոցանէ աստուածային Հոգւոյն զաւրութեամբ լցեալ՝ գոչեաց ասելով, թէ Աստուածք, որ զերկինս եւ զերկիր ոչ արարին՝ կորիցեն յերկրէ ի ներքոյ երկնից. այլ Տէր որ արար զերկիր զաւրութեամբ իւրով, եւ ձգեաց զերկինս սքանչելի խորհրդով իւրով, եւ պատրաստեաց զտիեզերս ամենայն իմաստութեամբ իւրով, եւ որոտայ ձայնիւ, եւ լնու ջուրբ բազմութեամբ զերկինս, եւ հանէ զամպս ի ծագաց յերկրէ, եւ զփայլատակունս իւր յանձրեւս արար, եւ հանէ զհողմս ի շտեմարանաց իւրոց:

26 Յիմարեցաւ ամենայն մարդ ի գիտութենէ՝ ի վերայ անձանց թշուառութիւն յարուցանել. անդէն անձանց անձամբք իւրեանց ամաւթալից առնեն զերեսս իւրեանց, եւ մեծի բարկութեանն Աստուծոյ պատրաստեն զանձինս. այլ այժմիկ կացցէ այս՝ յանդիմանել զմոլորութիւն ձեր, զի ի կարգի իւրում պատշաճէ: 27 Բայց այժմ որ ի կարգին սկիզբն արարաք պատմել ձեզ՝ ըստ իւրաքանչիւր կարգի զայն պատմեսցուք:

28 Հանեալ այնուհետեւ զմարդն ի փափկական դրախտէ անտի հանգստեան՝ արտաքոյ դրախտին բնակեցուցանէր, եւ փակեալ նմա զճանապարհ ծառոյն կենաց, զի մի՛ ականատես անգամ լիցի վայելչութեան դրախտին: 29 Անդ եւ երկիր անիծեալ, փուշ եւ տատասկ եւ հաց ցաւոց, եւ Ադամայ մահկանացուի մահ. եւ այս՝ մարդասիրութեան նշանակ է. որպէս եւ ասէն իսկ ի բերանոյ մարգարէին Աստուած, թէ Խրատեսցէ զքեզ ապստամբութիւն քո, եւ չարիքն քո կշտամբեսցեն զքեզ. ապա գիտասցես դու, թէ չար եւ դառն եղեւ քեզ թողուլն զիս, ասէ տէր Աստուած քո: 30 Եւ միւս ոմն ասէ յԱստուծոյ, թէ Յորժամ դարձցիս եւ հեծեծեսցես՝ յայնժամ կեցցես եւ գիտասցես թէ ո՛ւր իցես: 31 Քանզի յորժամ դառն ճաշակացն եւ կասկածանաց մահուն պաշարեալ իցէ, անսթափ ի մտացն ուշի յիշեսցէ զյիշատակս ծառոյն կենաց, եւ հեծեծելով խնդրեսցէ զմուտս դրախտին վայելչութեան. զի եւ յանդիման դրախտին բնակեցուցանելն ասացելոցս վկայէ:

ԻԶ.

Իսկ բարերարն ոչ միայն ի դրախտին, այլ եւ արտաքոյ նորին չհեռանայր ի նոցանէ, յորժամ յանդիման դրախտին բնակեցուցանէր: 2 Եւ վասն իւրոյ բարերարութեանն հրամայեաց սերել յերկիր. ուր եւ անդէն հրամանաւ ակնարկելոյ Արարչին ծնունդ արձակեալ յերկիր՝ սկսան բազմանալ ընդ ասելն. Աճեցէ՛ք եւ բազմացարո՛ւք, եւ լցէ՛ք զերկիր:

3 Որդւոցն Ադամայ անդրանկանն Կահել անուն ճանաչէր, եւ միւսումն Հաբէլ. որք անդէն զիմաստութիւն տուողին ի մէջ անցուցեալ, նորին իմաստութեամբ՝ զնոյն Արարիչ ճանաչել: 4 Արդ՝ առեալ Կահելի երէց որդւոյն ընծայս նուիրաց յարմտեաց, որայ կապեալ ցորենոյ՝ պատարագս նմա մատուցանէր: 5 Իսկ ընդ այն հայեցեալ Հաբելի՝ ի հաւտիցն գառանցն ընծայեալ պտուղ՝ ի խաշանցն մատուցանէր: 6 Իսկ Աստուած իւրով մարդասիրութեամբն խոնարհեալ յընծայս որդւոցն Ադամայ՝ մերձաւոր ճանաչէր: 7 Քանզի եւ անդէն իսկ ընտրութիւն առնէ. զոմն ի միամտութեան գտեալ՝ ընդունի զպատարագն. իսկ զոմն ընդ եղբաւրն յերկմտութեան գտեալ՝ անդրէն դատապարտեալ դարձուցանէ վասն երկմտութեանն. իսկ նա անդէն վասն որոյ մահ խորհեալ՝ սպան զեղբայրն. եւ անդէն նզովեալ երկիր վասն նորա, եւ նա ինքն անիծաւ զաւակաւն հանդերձ:

8 Արդ՝ Ադամայ ա՛յլ որդի ստացեալ յԱստուծոյ փոխանակ սպանելոյն Հաբելի, որոյ անուն Սէթ ճանաչէր: 9 Իսկ այն սպանեալն, վասն արդարութեան իւրոյ, կենդանի է առ Աստուած, զի որ յոչնչէն արար՝ նոյն եւ կենդանացուցանէ զնա յորժամ եւ կամի, զոր յոյժ պատմել դիւրին է ձեզ. յորժամ զձեզ ջերմեռանդն ի հաւատսն տեսանիցեմք՝ ասասցուք զայն, որոյ արդարութիւնն կայ պահի յաւիտեանս յաւիտենից: 10 Արդ՝ Կահել նենգաւոր մարդասպանն նզովեալ անիծաւ. վասն այսորիկ որոշեցաւ հրամանաւ Աստուծոյ. զի աւրհնեաց Աստուած զՍէթ, եւ ետ նմա պատուէր, զի մի՛ զաւակն աւրհնեալ խառնեսցի յանիծեալ զաւակն մարդասպանին Կահելի: 11 Արդ՝ բազմացան մարդիկն առ հասարակ ի վերայ երկրի կողմանց ցեղիցն երկոցունց:

12 Արդ՝ սեթեան ցեղին կացին նահապետք արք արդարք մինչեւ ի դարն ութերորդ. առ որս բարերարութիւնն Աստուծոյ մերձաւոր եդեալ՝ միանգամայն իսկ առ ամենեքումբք մերձաւորութեամբն յաճախեալ, զի մի՛ մոռացաւնք ընտանութեանն լինիցին: 13 Վասն որոյ եւ երկայնակեաց իսկ արարեալ զհարսն, եւ յերկարակեաց ծնունդ շնորհեաց. զի գոնեայ վասն ցանկութեան որդւոց ելանիցեն ի խնդիր Աստուծոյ. մանաւանդ զի կարեւորագոյն իսկ է գիւտ ծննդոց ի կեանս երկրածնաց: 14 Արդ՝ նահապետքն կարգեալք, Ադամն առաջին աստուածաստեղծ, այսինքն Ադամ, եւ Սէթ, եւ ի նմանէ Ենովս, եւ ի նմանէ Կայնան, եւ ի նմանէ Մաղաղիէլ, եւ ի նմանէ Յարէդ, եւ ի նմանէ Ենովք: 15 Եւ եկաց Ենովք ամս հարիւր վաթսուն եւ հինգ, եւ ծնաւ զՄաթուսաղայ. եւ հաճոյ եղեւ Ենովք Աստուծոյ:

16 Նա եւ ամենայն նահապետացն շատակեաց եղեալ, իբրեւ ի բարերարէ անտի Աստուծոյ սերեալք բազմացան. նոյնպէս եւ յետ ծննդոցն յերկարակեացս արարեալ, զի որք Աստուծովն ստացան՝ պատմեսցեն հարք որդւոց. զի իբրեւ պատուիրանք զգուշացուցիչք լինիցին, առ ի ծանաւթ առնելոյ զնոսա Աստուծոյ. որպէս եւ ասացաւ իսկ, թէ Հարցջի՛ր դու ցհարս քո, եւ պատմեսցեն քեզ, եւ ցծերս քո, եւ ասասցեն քեզ. որով յայտ իսկ է, թէ վասն այսորիկ երկայնակեացք, եւ ոչ վասն բազմութեան ծննդոց:

17 Զի թէպէտ եւ ասաց Աստուած ցԱդամ, թէ Աճեցէ՛ք եւ բազմացարո՛ւք եւ լցէ՛ք զերկիր՝ որպէս յառաջագէտ ըստ մարմնական բարուցն զլինելոցն ասաց. իսկ Աստուած ոչ ի բազմացուցանելն միայն, այլ անդէն եւ անդ կամէր. զի ի մշտնջենակեաց անմահութիւնն փոխեսցին: 18 Որպէս եւ զԵնովք տեսանեմք յետ վարուց երկրակեաց կենացն, յետ ամուսնանալոյ եւ որդիս ծնանելոյ ուղղութեանն վարուք, վերացուցեալ զնա կենդանւոյն իսկ յանմահութեան վիճակն: 19 Որ ոչ վասն առնն միայնոյ, այլ զի ելք նորա՝ այլոց ճանապարհ գործեսցեն. եւ ոչ բռնազբաւսութեամբ առեալ ի կեանսն, այլ զպարտ հաճոյական վարուցն հատուցեալ: 20 Սոյն աւրինակ կամեցեալ Աստուծոյ զամենեսեան յանմահութիւն փոխել, յետ աստ վայելելոյ ամենեցուն:

21 Ամենայն մարդիկ ութերորդ դարուն հնազանդեալ մահու, մեղաց ծառայեալ՝ մոռացան զԱրարիչն, յուսակորոյսք ի կենաց անտի Աստուծոյ եւ ապականեալ զուղղական զիւրեանց ճանապարհն: 22 Մատնեաց զնոսա Աստուած ի կամս անձանց իւրեանց, առեալ զոգի շնորհաց մարդասիրութեան իւրոյ ի նոցանէ, զորոց եւ զառնելն ստրջացեալ ասէ: 23 Որ եւ ստրջանալն Աստուծոյ՝ ահագին զգուշութեան նշանակ է. զի թերեւս այնու յուշ առնել մարթասցէ մոռացելոցն զարարչական զաւրութիւնն, որ խառնակեցան յանիծեալ զաւակն Կայենի՝ ի պոռնկութիւնս, յայլանդակ վարս, ուտել մեռելոտի: 24 Միանգամայն իսկ երկիր զազրացեալ ի վարուց մարդկան գարշեցեալ, որպէս ասէ իսկ, թէ Միանգամայն ամենեքեան յամբարշտութիւն կործանեցան, եւ ամենայն մարդ պղծեաց զճանապարհս իւր ի վերայ երկրի:

ԻԷ.

Արդ՝ ի ժամանակին յայնմիկ մի ոմն արդար գտեալ յարդարեցեալ տոհմէն, որում Նոյ անուն կարդացեալ, հաճոյ եղեալ Աստուծոյ սիրեցաւ ի նմանէ: 2 Որ հրաման առեալ յԱստուծոյ առնել տապան արկղագործ փայտիւ՝ բազում ամաց գործելոյ, առ ի հարկանելոյ ազգին թշուառացելոյ: 3 Որոյ խոստացեալ այնուհետեւ առնուլ զՆոյ ընտանեաւքն հանդերձ եւ ամենայն շնչականաւքն ի տապանն, եւ ամենապահ ձեռամբն փակեալ զտապանն: 4 Եւ ապա դարձուցեալ զանդունդսն աւազակապս զցամաքաւ՝ հանդերձ հոսանաւքն արձակելովք յերկնից, հեղեղասաստ ծովապատիժ բարկութեամբ զառ ի ներքոյս երկնից ջնջեալ, առ հասարակ ողողեալ սրբեաց: 5 Իսկ յետ սաստիցն անցելոց՝ զայրն արդար՝ աշխարհահայր երկրակալ յաւիտենադիր ուխտիւ կացուցեալ. զոր եւ յերկարակեաց արարեալ, առ ի պատմելոյ ազգացն եկելոց զհամաշխարհական բարկութեանն պայման:

6 Բայց ապա միատոհմ միալեզու ազգին բազմացելոյ խորհուրդ առեալ աշխարհագունդ՝ երկնաբերձ աշտարակ շինելոյ, անուանակիր առ եւ յիշատակ մշտնջենաւոր, փոխանակ յաւիտենականին Աստուծոյ, որոյ պատմի անուն յաւիտենից յաւիտեանս եւ յիշատակ ազգաց յազգս: 7 Որոյ բարձրագոյն ազդեցութեամբ ցուցեալ զաստուածագործ գիտութիւնն ի խառնակելն, յամբոխելն, եւ զմիասնունդ ազգն ի բազում ազգս այլալեզուս աւտարաձայնս անծանաւթս միմեանց ընդ երեսս երկրի սփռէր. զի մի՛ կամայական սահման անձանց արկանիցեն, այլ յաւիտենագիր սահմանացն Աստուծոյ հնազանդեալ գնասցեն: 8 Որ ի բաժանել ազգացն եւ ի խառնակել լեզուացն եւ ի ցանել որդւոցն Ադամայ՝ կարգեաց սահմանս ամենայն ազգաց ըստ թուոյ հրեշտակացն Աստուծոյ:

ԻԸ.

Եւ քանզի տարածելոց ազգացն աստուածամոռաց գիտութեամբն յիւրաքանչիւր պաշտամունս ի տարրականս արարածոց որոշեալ խոտորեցան յանդունդս մոլորութեան, արդ՝ այր մի ոմն աստուածեղէն ազդեցութեամբն զարթուցեալ, երանելի ամենեցուն, որոյ Աբրահամ անուն ճանաչի: 2 Ճշմարտին Աստուծոյ ուղեկից լեալ՝ երթեալ զհետ հրամանաց նորին հնազանդէր. առ որ բարբառ արձակեալ Աստուծոյ՝ ելանել նմա ի հայրենեացն իւրոց. քանզի պատրաստական գտանի Աստուած խնդրականաց իւրոց:

3 Արդ՝ ելեալ Աբրահամ ի հայրենեացն իւրոց, զհետ հրամանացն Աստուծոյ գնացեալ՝ հաւատովք վարեցաւ, որ զմեծ զաւետիսն արժանի եղեւ ընդունել, զկամս Արարչին իւրոյ կատարէր. որ ելեալ՝ ի մէջ աւտար ազգացն հեթանոսաց պանդխտեցաւ. ըստ աստուածապաշտ սովորութեանցն բազում ամաւք զհամբերութիւն յանձն իւր կրէր:

4 Արդ՝ իբրեւ լցան նորա ամք իննսուն եւ ինն, երեւեալ Աստուած Աբրահամու՝ ուխտ եդեալ խաւսէր եւ վերանայր. եւ դարձեալ հրեշտակաւքն եկելովք ի Մամբրէ՝ զպարգեւական զաւակն խոստացաւ, եւ զիւր որդին գալ մտանել ընդ մարմնով, առնուլ մարմին ի զաւակէն Աբրահամու, եւ լինել որդի Աբրահամու, եւ ամենայն հաւատացելոց լինել հայր արդարութեան, եւ նահապետ արդարոց զնա կացուցեալ:

5 Նա եւ մարմնապէս իսկ զանթիւ բազմութեան խոստումնն զաւակին ընդունէր. որով ճանապարհաւ իսկ միանգամայն զժանդագործ երկիրն Սոդոմացւոց խրատեալ կուրացելովքն. ապա ի չհաւանելն՝ իջուցեալ կրակաբեր անձրեւս, եւ աստուածասաստ բարկութեամբն համառաւտ դատեալ:

6 Եւ յետ այսորիկ կատարեալ նմա զխոստումն զաւակին, զի տուաւ նմա որդի Իսահակ: 7 Եւ դարձեալ երեւի Աստուած Աբրահամու, առ ի պատարագել զփորձական զոհն զԻսահակ, որով զաւետիս հանդերձելոցն ընկալաւ: 8 Նոյն աւրինակ եւ առ Իսահակ որդին Աբրահամու երեւեալ, հայրենի զինքն յուշ առնելով Աստուած:

9 Իսկ առ Յակոբ որդին Իսահակայ՝ եւս սքանչելագոյն սանդղաձեւ երկնաբերձ տեսլեամբ հանդերձ ամենայն հրեշտակաւք՝ Տէրն ծանուցեալ երեւի, եւ երբեմն իբրեւ զայր մի սոսկագոյն՝ գիշերամարտ մենակռիւ. բայց մարգարէն հրեշտակ ասէ: 10 Զոր եւ կաղացուցեալ իսկ՝ աստուածատես անուամբն նշանակեալ արձակէ, որ հանապազատես յիշատակ երեւեալ Տեառն՝ յակոբեան զաւակին փայլիցէ:

11 Եւ այսպէս ընդելական եւ մերձաւորագոյն յաճախէ զերեւումն, մինչեւ հեթանոսական թագաւորացն հնազանդի տեսլեամբ՝ առ ի պահպանութիւն իւրոց ծանաւթիցն. զորոց եւ պատմէր իսկ, թէ Կշտամբեաց զթագաւորս վասն նոցա՝ չմերձենալ յաւծեալս Տեառն. յայտ արարեալ, թէ Արդարեւ բաժին Տեառն՝ Յակոբ, եւ վիճակ ժառանգութեան իւրոյ՝ Իսրայէլ:

12 Որոց եւ զամենայն ժամանակս զհետ երթեալ աւգնականութիւն առնելով, աւրհնել աճել բազմացուցանել զզաւակ նոցա ի պանդխտութեանն: 13 Զորս եւ յերկիրն Եգիպտացւոց իջուցեալ առ ի հաց ի բերան՝ սովոյն պատճառաւ, որ լինին ընդ հինգ նահապետսն յաբրահամեան դարէն՝ ամք իբրեւ չորեք հարիւր եւ երեսուն: 14 Ապա անդ էր տեսանել զբարձրագոյն զառաւելութիւն շնորհաց մարդասիրին Աստուծոյ յերկրին Եգիպտացւոց, զի զայր մի ի բանտ արգելեալ կալանաւոր՝ հանեալ վերացուցեալ, յայտնի արարեալ մարգարէական արուեստիւ, տէր Եգիպտացւոցն կացուցեալ:

ԻԹ.

Յետ այսորիկ բազմացուցեալ զժողովուրդն իւր յերկրին Եգիպտացւոց, եւ ետես զնոսա նեղեալս ի նոցանէ: 2 Արդ՝ եկեալ երեւեալ Տեառն առն միոջ ի ժողովրդենէն Եբրայեցւոց, ընդ որ կարի հաճեալ եւ արժանի գտեալ աստուածեղէն խորհրդոցն, որոյ անուն Մովսէս ճանաչէր: 3 Երեւեալ նմա ի Քորեբական լերինն բոցանշան բորբոքեալ ի մորենւոյն. ծանաւթս տուեալ Մովսիսի ի հայրենեաց անտի, եւ զԷական անունն իւր ճշմարտեալ՝ առաքեաց զնա յԵգիպտոս. ընդ որում իջեալ ազգի ազգի հարուածովք տանջէր զԵգիպտացիսն առ ի խրատ:

4 Եւ հանեալ զԻսրայելացիսն հովանացեալ ամպովն եւ սիւնաձեւ լուսովն եւ բոցադէզ հրոյն սպառնալեաւք, հերձեալ զանդունդս ծովախորս, սուզանելով զԵգիպտացիսն, եւ անցուցեալ զժողովուրդն հանէ յանապատ. զոր եւ նշանագրեալ վայելեցուցանէ: 5 Տանի ի Քորեբ, եւ հանէ զնոսա ի լեառն Սինեայ. եւ անդ ի վեր ի Սինէական լերինն ամպայարկ աստուածամուխ խորան հարեալ, յորում եւ գունդ սիւնաձեւ ճառագայթաձիգ, եւ մէգ եւ մառախուղ սրահակաձեւ շուրջ զլերամբն պատեալ. անդ բանակ բիւրաւոր հրեշտակաց:

6 Անդր այնուհետեւ կոչեցեալ զՄովսէս՝ յանդիման առնել աստուածակերպ տեսլեանն. որոյ յստակագոյնս նկատեալ եւ զպատուանդան ոտիցն՝ կապուտակաձեւ ականակերպ աղիւսանման, զուտ երկնագոյն ջինջ, առ ի յիշեցուցանել զգործ կաւոյն եւ զծովուն, եւ զլրբենի սիրտ խստերախ ժողովրդեանն. եւ ի փառաց աթոռոյն եւ շուրջ զնովաւ շուք ահի իբրեւ զհուր բորբոքեալ:

7 Աստուած, որ ամենայնիւ լոյս է, ամենայնիւ լուր է, ամենայնիւ տես է, ամենայնիւ բան է, ամենայնիւ զաւրութիւն է, ամենայնիւ իմաստութիւն է, հոգի կենդանի, հուր կիզելոյ, լոյս անփոփոխ է, փառք անապատում, անքնին տեսիլ, անբաւ մեծութիւն՝ երեւէր նոցա՝ որչափ զի նոքա կարասցեն հանդարտել նորա տեսլեանն մեծութեան: 8 Յետ որոյ քահանայիցն հանդերձ ծերովքն ինքնատես երեւի. եւ ամենայն ժողովրդեանն եկեալ յանդիման երեւէր ի տեսիլ հրոյ բորբոքելոյ, եւ ի շիփոր բարբառոյ տալ նոցա պատգամս պատուիրանաց՝ գրեալ ի քարեղէն տախտակս ձեռինն Աստուծոյ. զի յիրաւանց նորա երկիցեն, եւ զպատուիրանս նորա պահեսցեն: 9 Եւ ասէ ցնա, թէ Գամ ես յամպս յանդիման լինել Իսրայելացւոցն՝ խաւսել ընդ քեզ, զի հաւատասցեն քեզ: 10 Եւ երեւեցաւ կառաւք քրովբէիւք, եւ սիւն ամպովք եւ միգախառն հրով:

11 Իբրեւ ել նա երկիցս անգամ կալ առաջի Տեառն՝ ասէր. Թէ գտի գթութիւնս ի քէն՝ երեւեցո՛ զքեզ ինձ, զի գիտացից զանուն քո. քանզի ողորմութիւն գտի ես ի քէն: 12 Ասէ ցնա Տէր, թէ Ոչ կարես դու տեսանել զերեսս իմ. զի ոչ գոյ մարդ որ տեսանիցէ զիս, եւ ապրի. բայց ահա դնեմ զքեզ ի փապ վիմիդ, եւ անցուցանեմ առ քեւ զփառս իմ: 13 Եւ ցոյց նմա, զի գթած է եւ ողորմած. եւ երեւեցաւ նմա խոնարհութեամբն, զի նա մի՛ մեռցի, եւ ապրեսցի, եւ կեցցէ: 14 Որ եւ ամենայն ժողովրդեանն եկեալ յանդիման երեւէր. զորոյ եւ զբարբառն իսկ առ հասարակ լուեալ, մինչդեռ ընդ Մովսիսի բանս ի կիր արկեալ էր:

15 Եւ այնպէս երեկաւթս արարեալ ի լերինն աւուրս բազումս, եւ ականատես եղեալ, եւ զաւրէն հոգեմատեան դիւանին զլեառն արարեալ՝ ուսուցանէր զորդիսն Իսրայելի. որոց եւ պատուիրանս իւրադիրս շնորհեալ, յորում եւ զաշխարհահամար զաշխարհապատումն լինելն Մովսիսի տայր: 16 Ցուցանէր եւ ի նմանութիւնս ինչ անտարրական խորան. զոր տեսեալ Մովսիսի՝ հանդերձ որդւովքն Իսրայելի գործեաց խորան նիւթական ըստ աւրինակի ցուցելոյն, որով բնակիցէ Աստուած ի մէջ նոցա: 17 Յորում եւ հանապազախաւս իսկ ընդ Մովսիսի եղեալ եւ բիւրապատիկ աւրինացն կարգելոց պատմող եւ ընդ նոսին հանապազորդեալ յաւթեվանս յանապատին, եւ ահաւորագոյն նշանագործութեամբք տարեալ հասուցեալ ի խոստացեալսն:

18 Եւ եղեալ ընդ նոսա յանապատի անդ, եւ շրջեցուցեալ զնոսա անդ ամս քառասուն, զի մոռացուսցէ նոցա զսովորութիւն դիւցապաշտ քարապաշտութեանցն. զի թերեւս կարասցեն սակաւ մի փարատել ի հեթանոսական ի սնոտի ուսմանց անտի՝ որ ներկեալ անմտութեամբն էին: 19 Զի այսպէս ածեալ զմտաւ, թէ հանեալ զնոսա յերկրէն Եգիպտացւոց սովորութեամբ չարեացն, գուցէ ուր տանիցին զնոսա՝ եւս լի չարեաւքն զնոսա տեսեալ՝ առաւել եւս բորբոքիցին ի չարիս. զոր աւրինակ աւդ զհուր տեսեալ՝ եւս չարագոյն հրդեհ հատանիցէ. այլ նախ քերեսցէ ի նոցանէ զաղտն հնացեալ, եւ ապա զնոսին իսկ պղծալից ազգացն Քանանացւոց խլիչս տարեալ բրեսցէ, եւ զնոսա անդէն բնակեցուսցէ:

20 Վասն այսորիկ առեալ շրջեցուցեալ զնոսա ընդ անապատն՝ ինքնատես ի լերինն լինելով, եւ ազգի ազգի նշանաւք եւ արուեստիւք ի ձեռն Մովսիսի զզաւակն աբրահամեան հրահանգէր: 21 Երկնաւոր հացիւն մանանային քաղցրութեան զնոսա կերակրէր. ջուր ի վիմէ բղխեալ ի ծարաւին վտակս հոսեցուցանէր. եւ լորամարգի տեղացեալ զբանակաւքն՝ զփափագն հարեալ լցուցանէր:

22 Որոց անդէն իսկ դառնացուցեալ զԱրարիչն՝ բարկացուցին չարին սննդեամբն սովորութեամբ, փոխանակ բարերարին Աստուծոյ՝ որթ կանգնեալ, Աստուած անուն եդեալ եւ փրկիչ կարդային. վասն որոյ բարկութիւնն Աստուծոյ ի վերայ նոցա եկեալ՝ սատակեաց անթիւ զաւրս բազմութեան ի ժողովրդենէ անտի. վասն որոյ հրաման ելանէր՝ չմտանել յերկիրն խոստացեալ: 23 Եւ անդէն անկեալ սատակեցան յանապատի անդ ամենեքեան առ հասարակ ազգն անաւրէն դառնացողաց որդւոցն Իսրայելի:

24 Եւ մեծ մարգարէն Մովսէս հրամանաւ Աստուծոյ ելեալ ի լեառն՝ եւ անդ մեռանէր. որ մինչեւ ցայսաւր զգերեզման նորա ոչ ոք գիտել կարաց: 25 Եւ սերեալք բազմացան յանապատին՝ որք ոչ գիտէին ամենեւին զչարին զսնունդ ինչ մեղաց:

Լ.

Արդ՝ ի վերայ նոցա այր մի ընտիր, ի ձեռանէ Մովսիսի, հրամանաւ Աստուծոյ զաւրավար եւ առաջնորդ կացուցեալ, որոյ Յեշով անուն ճանաչէր. որ առեալ յանապատէն զաբրահամեան զաւակն զորդիսն Իսրայելի՝ խաղաց գնաց ի խոստացեալ երկիրն. խլեաց քակեաց ազգս եաւթն յամբարշտացն, եւ զնոսա ածեալ բնակեցոյց: 2 Ուր եւ տեղի երեւեցուցեալ՝ նախ յանուն Տեառն տաճար շինեցին. եւ յայտ իսկ էր ի հրամանէ Աստուծոյ, անդ միայն իշխել մատուցանել նմա զողջակէզսն պատարագաց, ուր բնակեալ էր Աստուած ի մէջ մարդկան: 3 Եւ անդ յարուցեալ նոցա դատաւորս, որք ըստ Աստուծոյ կամացն դատէին զնոսա, որ եւ լի էին հոգւով մարգարէութեան. եւ էր զի ամամէջս արարեալ նոցա, իբրեւ մեռանէին դատաւորքն՝ դարձեալ ամբարշտեալ յԱստուծոյ՝ դից պաշտաւն տանէին եւ պատկերաց երկիր պագանէին: 4 Վասն որոյ անդրէն մատնեալ զնոսա ի ձեռս աւտար ազգաց եւ հեթանոս թագաւորաւք խրատէր զնոսա:

5 Յետ այսորիկ ինքեանք իսկ խնդրեցին յԱստուծոյ թագաւորս, եւ ետ նոցա: 6 Յորոց միջի յարոյց զԴաւիթ որ լի էր Հոգւով սրբով, որում վկայեաց եւս, թէ Գտի զԴաւիթ զորդի Յեսսեայ՝ այր ըստ սրտի իմում, որ արասցէ եւ կատարեսցէ զամենայն զկամս իմ. եւ կանգնեաց եւս զաթոռ նորա եւ զաթոռ զաւակի նորա:

ԼԱ.

Եւ ապա դարձեալ՝ անդ էր տեսանել ի պարգեւական երկրին գունդս գունդս մարգարէականս, որք եւ տեսանողք կոչէին՝ վասն աստուածակերպ յայտնութեանցն պատահելոց: 2 Որք եւ բարձրագոյն պատմէին իսրայելական տոհմին ըստ իւրաքանչիւր կարգի. որպէս եւ արքայն Դաւիթ զհամաշխարհական տէրութիւնն երգեաց, թէ Տէ՜ր Տէր մեր, զի՜ սքանչելի է անուն քո յամենայն երկրի:

3 Զի է որումն կառաւք տեսեալ իբրեւ զաւրավար պայծառագոյն, եւ ոմն իբրեւ զայր մի դատաւոր ի դատողական աթոռ՝ իբրեւ զորդի մարդոյ ընդ ամպս երկնից եկեալ՝ զհինաւուրցն տեսանէ. իսկ այլ ոմն իբրեւ զայր մի ի վերայ սեղանոյ. զոր եւ ասէն իսկ, թէ. Տեսի զՏէր, զի կայր ի վերայ սեղանոյ: 4 Տեսանե՞ս, զի թէպէտ եւ այր տեսանի՝ Տէր ճանաչի:

5 Եւ միւս ոմն եւս սքանչելակերպ, թէ Տեսի զՏէր ի վերայ աթոռոյ բարձրացելոյ, եւ վեցթեւեան սրոբէագունդ շուրջ զՏերամբն. ուստի զամենայնսն աստուածեղէն է իմանալ. որպէս եւ Աստուծոյ իսկ առ Աբրահամ անհամար եւ յաճախագոյն տեսիլս արարեալ եւ ամենայն զաւակի նորա: 6 Զոր եւ ասէ իսկ մարգարէն ի Տեառնէ, թէ Ես ի տեսիլս յաճախեցի, եւ ի ձեռն մարգարէից նմանեցայ:

7 Որ ի բաժանել ազգացն եւ խառնակել լեզուացն եւ ի ցանել որդւոցն Ադամայ՝ կարգեաց սահմանս ըստ թուոյ հրեշտակաց Աստուծոյ: 8 Որպէս եւ հրեշտակացն իսկ ինքնապատում արարեալ ցանկալւոյն Դանիելի զիւրաքանչիւր սահմանացն, զոր եւ բարերարին Աստուծոյ հարկանելով, ի բարկութեանն զողորմութիւնս յիշէր. զի ի պղծագունդ այսոց, ի պատերազմական դիւացն՝ աստուածակարգ անուշահոտ ոգիքն զազգս մարդկան աներկիւղ պահեսցեն, առ ի յարդարելոյ ի գիտութիւն աստուածամերձ: 9 Զոր եւ երանելւոյն Դաւթայ զչափ առեալ պատմէր, թէ Բանակք հրեշտակաց Տեառն շուրջ է զերկիւղածաւք իւրովք, եւ պահէ զնոսա: 10 Եւ մեծն Յակոբ, թէ Հրեշտակն որ պահէր զիս ի մանկութենէ իմմէ: 11 Եւ ամենատէրն, թէ Հրեշտակ իմ երթիցէ առաջի՝ պատրաստել զճանապարհս քո: 12 Որոյ պահապանութիւնն առ ի ծանաւթ առնելոյ աստուածամերձ գիտութեանն զմիասնական ազգսն բաժանեալս, զանկեալսն յերեսաց Աստուծոյ, զի թերեւս երեւելի արարածովքս՝ ծանաւթք աներեւութին Աստուծոյ լինիցին:

13 Զի արար ի միոջէ արենէ զամենայն ազգս մարդկան՝ բնակել ի վերայ երեսաց երկրի. եւ հաստատեաց կարգեալ ժամանակս եւ սահմանադրութիւնս բնակութեան նոցա՝ խնդրել զԱստուած, զի թերեւս զննիցեն զնա եւ գտանիցեն. զի աներեւոյթք նորա ի սկզբանէ աշխարհի՝ յարարածոցս իմացեալ տեսանին. զի Տէր արժանաւորաց իւրոց մերձաւոր է: 14 Նոյն աւրինակ եւ ի Տեառնէ են ամենայն պահպանութիւնք. զի ուր Տէրնէ՝ անդ ամենայն բանակք հրեղինացն են. որպէս եւ հայրապետին Յակոբայ՝ ըստ յայտնութեանցն եղելոցն առ նա՝ միանգամայն իսկ ի միջի լինէր հրեշտակախուռն բանակաց. քանզի կարգեալ էին հրեշտակքն ըստ նմանութեանցն առ ի պատգամաւորութիւն մարդկան կամաւք մարդասիրին Աստուծոյ, որ առ վեցթեւեան սերովբէիւքն իմանալի է:

15 Քանզի ոչ եթէ մարմնեղէն թեւաւորք, այլ ըստ նմանութեան թեւաւորք. որք երբեք բնաւ իսկ սոսկագոյն իբրեւ զմարդիկ հրեշտակքն երեւեալ: 16 Քանզի առ Աբրահամու եւ Ղովտայ մարդկաւրէն իսկ դարմանեալ. եւ առ Դանիէլիւ՝ իբրեւ զայր մի երեւեալ. նոյնպէս առ Գեդէոնիւ՝ թանձրագոյն տեսլեամբ. իսկ Զաքարիա՝ հեծեալ ի մէջ լերանց ետես, եւ Յեսու՝ բնաւ իբրեւ զմարդ յանկարծագոյն, որում եւ յաներկիւղս հարցանէր. Ի մէ՞նջ իցես, եթէ ի թշնամեաց մերոց. եւ ապա տեղեկացեալ, եթէ զաւրավար է զաւրացն Աստուծոյ՝ անկեալ երկիր պագանէր: 17 Նոյն աւրինակ եւ ամենայն հրեշտակատեսացն:

18 Ճշմարտագոյն համարիցիմք այսուհետեւ զհոգեկան ազգին զամենայն մարդակերպ նմանութիւնս առ մարդիկ եղեալ՝ առ ի պատգամաւորութիւն սպասաւորութեան հրամանացն Աստուծոյ, առ ի պաշտաւն ժամանակաց ըստ իրաց իրաց ինչ ընծայելոց, եւ ոչ հանապազակիր զնոյն նմանութիւն յանձին պահելոյ: 19 Զորոց զանտարրական անձինս մարգարէն իսկ գուշակէ, թէ Ո արար զհրեշտակս իւր հոգիս, եւ զպաշտաւնեայս իւր ի բոց հրոյ. զի հոգիք են հարկաւորք, որք առաքին ի սպասաւորութիւն ժառանգաւորացն փրկութեան:

20 Վասն այսորիկ եւ անպատում եղեալ Մովսիսի, զի մի՛ ընդ անզգայական արարածս հոգիքն մտաւորք եւ բանաւորք համարեսցին. այլ ծառայական սպասաւորութեամբն ինքեանք իսկ բարձեալ բերիցեն զհրամանս մեծութեան փառացն Աստուծոյ: 21 Բայց վասն արարեալ բնութեան նոցա՝ անդուստ ի վերուստ իսկ մարգարէքն բարձրագոյնս հնչէին, թէ Արար զհրեշտակս իւր հոգիս: 22 Եւ միւսն, թէ Ես եմ Տէր Աստուած, որ հաստատեցի զերկինս եւ զերկիր, որոյ ձեռք հաստատեցին զամենայն զաւրս երկնից. բայց եթէ էին տարրաւորք՝ ապա երեւելիք, եւ ոչ աներեւոյթք. եւ առ հասարակ ոչ ումեք երեւեալ: 23 Իսկ եթէ արարելոցն այսպիսի, ո՞րչափ եւս առաւել բարձրագոյն անարար եւ անմատոյց աներեւոյթ բնութիւն էականին Աստուծոյ իմանայցի:

24 Որոյ ամենայն աստուածատես կատարելոցն միապէս մարդահասակ նմանութեամբ երեւեալ ըստ իւրաքանչիւր ժամանակի, որ ի բարբառոյն իսկ եւ ի հրամանացն ճանաչի, եթէ մարդակերպ երեւեալ: 25 Քանզի եւ ընդ մարդկան խաւսէր, վասն հրաւիրելոյ ի տեսիլ բարեացն խոստացելոց, եւ ոչ մշտնջենաւոր զնոյն նմանութիւն յանձին պահելով: 26 Այլ նա բաւական է նմանութեամբք ճշմարտութիւն ցուցանել, որում ամենայն դժուարինքն դիւրականք են, եւ անհնարինքն հնարաւորք. կարող է ամենայնի, եւ տկարանայ նմա եւ ոչ ինչ: 27 Զորմէ եւ տեսանողքն բարձրաձայն հնչէին, զի ի չափաւոր յայտնութեանցն զանչափական աներեւոյթն ճանաչէին, եւ առժամայն տեսլեամբն՝ զէական զաւրութիւնն գիտէին ըստ կարի իւրեանց:

28 Զոր եւ հայրապետն Աբրահամ՝ տէր եւ դատաւոր ամենայն երկրի կոչէր. եւ մեծն Մովսէս՝ էական Աստուած եւ Արարիչ ամենեցուն. որում եւ ցանկացեալ իսկ էր զփառսն տեսանելոյ, զի ամենայն իսկ մարգարէքն տեսանողք էին: 29 Ոմն՝ թէ Տէր Տէր առաքեաց զիս եւ Հոգի նորա, եւ թէ՝ Բերան Տեառն խաւսեցաւ զայս: 30 Ապաքէն որ բերանոյն լսէր՝ եւ կերպարանացն ականատես լինէր: 31 Եւ ոմն պաղատանս մատուցեալ ասէր. Տէր Տէր, ահաւասիկ խաւսել իսկ ոչ գիտեմ, զի մանուկ եմ ես: 32 Տեսանե՞ս, «աւասիկ» զյանդիմանն ցուցանէ: 33 Եւ ամենայն իսկ հրամանաբերքն՝ իբրեւ յերեսաց Տեառն եկեալ բարձրաբարբառ ընդ հանուր աղաղակէին, ոմն՝ թէ Ասաց Տէր զաւրութեանց, եւ ոմն՝ թէ Հրամայեաց Տէր ամենակալ: 34 Իսկ Ամովսական բարբառովն միանգամայն իսկ ճանաչի՝ որով ասէն, թէ Ոչ արասցէ Աստուած իրս ինչ՝ եթէ ոչ յայտնեսցէ զխրատն ծառայից իւրոց մարգարէից:

ԼԲ.

Եւ արդ՝ յայտնի է այսուհետեւ ասացելովքս, թէ եւ նախաստեղծ մարդոյն զնոյն նմանութիւն երեւեալ ի սկզբանն. որպէս եւ առ յապայ ամենայն աստուածատես կատարելոցն զնոյն պահեալ, զի մի՛ աւտարագոյն ինչ եւ անծանաւթ կերպարանաւք զտեսողսն հարթուցանիցէ: 2 Մանաւանդ թէ առաւել լաւագոյն իսկ, զի յաստուածատես հաւրէն որդւոյն տեղեկացեալ՝ դիւրագոյն պատրաստիցի իբրեւ ընդելականի՝ եւ զլուեալն ունկանն եւ ակամբ եւս նկատել: 3 Որպէս եւ երանելին Յովբ, սիրելին Աստուծոյ, արդարն, ասէր ցԱստուած, թէ Ի լուր ականջաց լսէի զքէն յառաջագոյն, բայց արդ եւ ակն իմ ետես զքեզ. ցոր եւ ասէր իսկ Աստուած. Պնդեա՛ իբրեւ այր զմէջ քո, եւ մի՛ համարիր այլազգ ինչ երեւեալ քեզ:

4 Քանզի եւ ի սկզբանն ըստ ազդեցութեանն երեւեալ Աստուած, զոր եւ ասէն, եթէ Ըստ պատկերի Աստուծոյ արար զմարդն: 5 Եւ ամենայն յաւիտեանցն ըստ նմին նմանութեան Աստուած փառաց երեւեալ. զոր եւ ասէր իսկ վկայն Ստեփանոս, թէ Աստուած փառաց երեւեցաւ հաւր մերում Աբրահամու, եւ ամենեքեան իսկ Տէր սաբաւովթ, եւ Աստուած ամենակալ կոչեն:

6 Եւ արդ՝ զերեւելն Աստուծոյ ըստ նմանութեան մարդկան՝ ապաքէն ըստ տկարութեան տեսողացն իմանալի է, եւ ոչ եթէ անչափակալ բնութիւնն Աստուծոյ՝ սահմանաթաքոյց եւ կողմնափակ իցէ, եւ երբեք երբեք յիւրակայան սահմանացն յայլ սահմանս երեւեալ գայցէ, որով լին է ամենայն: 7 Այլ զիջանելով եւ հնարաւորութեամբ ընդելացուցանէր նմանութեամբքն, զի մերձաւորս եւ աստուածամուխս եւ յանդիմանատեսս ճշմարիտ կերպարանացն պատրաստիցէ. քանզի ի նմանութենէն ապաքէն լինի ճշմարտութիւնն խնդրելի:

8 Որում եւ մեծն Մովսէս ցանկացեալ հայէր. զի թէպէտ ձեռն ի ձեռն եւ բերան ի բերան յանդիմանախաւս ընդ Աստուծոյ ճանաչէր Մովսէս՝ սակայն ճշմարիտ գեղոյն փութայր հասանել, ասելովն ցԱստուած, թէ Ցո՛յց ինձ զանձն քո: 9 Եւ արդ՝ տե՛ս զպատասխանին, թէ Ոչ ոք է մարդ, որ տեսանիցէ զԱստուած եւ ապրիցէ. եւ ապա սակաւիկ ինչ նշանակաւ նուաճեալ զհայցողն, եւ զբնականն աներեւոյթ պահեալ, վասն զի անհաս էր:

10 Տեսանե՞ս, զի անտեսական է ի հայեցողաց, եւ անքննական ի քննողաց ըստ առանձնական կերպարանացն. քանզի ոչ եթէ կերպարանք ինչ տարրականք իցեն նմանութիւնքն, այլ առ ժամայն տեսիլ. իսկ ճշմարտութիւնն՝ բնութիւն գոյական: 11 Քանզի եւ Մովսիսի նմանութիւն աւրինակաւ տարրական խորանի ցուցաւ, ըստ որում կազմեաց խորան նիւթական, եւ Եզեկիելի՝ տաճար, աւրինակ տաճարի: 12 Նոյնպէս եւ առաջին մարդոյն նմանութիւն անտարրական մարդակերպ երեւեալ Աստուծոյ, զի արասցէ մարդ ի տարրական նիւթոյ՝ մերձաւոր ճշմարտութեանն: 13 Քանզի Աստուած անզղջական բարերարութեամբ իւրով կարգեաց առաջին մարդոյն՝ մերձաւոր եւ աստուածամուխ լինել աստուածական վայելչութեանն:

14 Եւ մի ըստ միոջէ առատագոյն Հոգին Աստուծոյ հեղեալ ի վերայ դասադաս գունդագունդ սրբոց մարգարէիցն ի մէջ իսրայելական տոհմին, որք ըստ կամացն Աստուծոյ պատուիրէին իւրեանց ազգացն՝ պահել զգուշութիւն հրամանացն Աստուծոյ. որ ազգ էին ընտիր, եւ պատուէր առին՝ չմերձենալ յայլ ազգս, եւ չխառնակել ի տոհմս հեթանոսաց, զի մի՛ եւս ուսցին զմեղս նոցա:

15 Իսկ նոցա խառնակեալ թաթաւեալ խնամութեամբ ընդ նոսա՝ առին ուսան զանաստուածպաշտութիւնս նոցա թագաւորաւքն եւ իշխանաւքն խառնակեցան: 16 Վասն որոյ տրտունջ եղեալ մարգարէին՝ գոչէր, թէ Խառնակեցան ընդ հեթանոսս եւ ուսան զգործս նոցա. ծառայեցին կռոց նոցա, եւ եղեւ նոցա ի գայթակղութիւն, եւ թէ Զոհեցին զուստերս եւ զդստերս իւրեանց դիւաց, եւ հեղին արիւն անբիծ, արիւն ուստերաց եւ դստերաց իւրեանց, զոր զոհեցին կռոցն Քանանու:

ԼԳ.

Արդ՝ տէր Աստուած ի ժամանակի զի հարկանէր զերկիրն Եգիպտացւոց, զի հանցէ զնոսա անտի՝ կոտորեաց զամենայն անդրանիկս Եգիպտացւոց, եւ փրկեաց զնոսա անտի. վասն որոյ եդեալ ուխտ ընդ հարս նոցա՝ նուիրել զորդիս իւրեանց անդրանիկս տեառն Աստուծոյ իւրեանց: 2 Արդ՝ փոխանակ այսորիկ առեալ նոցա զուստերս եւ զդստերս իւրեանց՝ դիցն հեթանոսաց զոհէին, բագինս շինեալ յերկրին՝ զոր տէր Աստուած ի՛ւր անուանեալ՝ վիճակ ժառանգութեան իւրոյ կոչէր. իսկ նոցա պատկերս կանգնեալ փոխանակ նորա՝ քարանց եւ փայտից երկիր պագանէին. եւ շաղախեալ երկիրն յարենէն, որ պոռնկեալ ի դիսն՝ յաճախէին եւ զպոռնկութիւնս մարմնոց. վասն որոյ պղծեալ ի գնացս իւրեանց:

3 Զի ի մտանել նոցա յերկրին զոր ետ նոցա՝ հրամայեաց ջնջել զանաւրէն ազգսն որ էին յերկրին. զորս ոչ սատակեցին, այլ դաշնաւոր եդեալ, ուխտս հաստատեալ ընդ ազգսն անաւրէնս, ընդ որում եւ միաբանեալ ժառանգեցին զամբարշտութիւն: 4 Զի Աստուած վասն չարեացն իւրեանց հան զբուն բնակիչս երկրին ի բնակութենէ անտի. իսկ նոքա մտեալ՝ զնոյն գործ միաբանութեան գործել սկսան իւրեանց թագաւորաւքն եւ իշխանաւքն եւ քահանայիւքն հանդերձ:

5 Վասն որոյ տեառն Աստուծոյ յառաւել գթոյ մարդասիրութեան իւրոյ առաքեալ առ նոսա զմարգարէսն սպառնալեաց պատգամաւք, զի դարձցին յանաւրէնութեան գործոց իւրեանց, եւ պաշտեսցեն զԱստուած զարարիչն ամենայնի, որ վասն իւրոյ մարդասիրութեանն գթացեալ ողորմէր ի վերայ չարութեան նոցա: 6 Որ մարգարէիւն տրտնջէր զնոցանէ, թէ Փայտին ասացին՝ հայր իմ ես դու, եւ քարին՝ թէ քո իսկ է ծնեալ զմեզ. եւ դարձուցին յիս զթիկունս, եւ ոչ զերեսս իւրեանց:

7 Արդ՝ չար եւ անմիտ ազգին կուրացելոյ յարուցեալ ի վերայ մարգարէիցն՝ քարկոծել եւ սպանանել. եւ այնչափ կոտորել զնոսա, մինչեւ աղաղակել մարգարէի միոջ, թէ Ես միայն մնացի: 8 Եւ առեալ զմարգարէ սուրբ անունն՝ կարդալ սուտ եւ ընդվայրահար քրմացն:

9 Նա եւ աստուածատես մարգարէքն ճշմարիտք, որք ճշմարտութեամբ պատմեցին նոցա զգալուստ ճշմարիտ Որդւոյն Աստուծոյ յաշխարհ՝ մարմնաւորութեամբ հանդերձ. որ դառնացող ազգին եւ զայն չկամեցեալ լսել: 10 Վասն որոյ եւս առաւել ի վերայ նոցա զմահն զաւրացուցեալ, զի եւ մի ոք մնացեալ՝ զոր ոչ սպանին պէսպէս տանջանաւք:

ԼԴ.

Վասն որոյ բարկացեալ տեառն Աստուծոյ ի վերայ ժողովրդեանն՝ գարշելի առնէր զժառանգութիւնն, մատնեալ զնոսա ի ձեռս հեթանոսաց. զի զորոց սիրեցին պաշտել զդիսն եւ ի նոսին պոռնկեցան՝ զնոսին տանջիչս եւ թշնամանիչս եւ գերիչս ի վերայ յարուցեալ՝ մատնեաց ի ձեռս նոցա. որպէս եւ ասէն, թէ Մատնեցի զնոսա ի ձեռս հոմանեաց իւրեանց հեթանոսաց, եւ տիրել նոցա ատելեացն, եւ թշնամեացն նեղել զնոսա, խոնարհեցուցեալ զնոսա ի ներքոյ ձեռաց նոցա: 2 Զի թէ եւ բազում անգամ փրկեաց զնոսա ի ձեռաց նեղչացն, սակայն յետ ելանելոյն ի նեղութենէն՝ ի նոյն յաճախեցին. դառնացուցին զԱստուած ի խորհուրդս իւրեանց, եւ կորացան յանաւրէնութեան իւրեանց:

3 Սակայն հայեցաւ Տէր ի նեղութիւնս նոցա՝ ի լսել զձայն աղաւթից նոցա. յիշեալ զուխտն որ ընդ հարսն էր, եւ գթացեալ ըստ բազում ողորմութեան իւրում, եւ ետ զնոսա ի գթութիւնս առաջի ամենայն գերչաց նոցա: 4 Փրկեաց զնոսա տէր Աստուած, եւ ժողովեաց ի հեթանոսաց, դարձուցեալ զնոսա ի գերութենէն, յետ ամացն եաւթանասնից, յերկրէն Բաբելոնի, ի կողմանցն Ասորեստանի: 5 Շինեաց զաւերակսն վերստին, եւ նորոգեաց զտաճարն անուան իւրոյ. ետ զմարգարէութիւնն, եւ դարձոյց զքահանայութիւնն, եւ նորոգեաց միւսանգամ վերստին զամենայն. եւ անդէն իսկ զբանն ընծայեցոյց, զոր յետ անցելոց յաւիտեանցն կատարեաց միածնաւն իւրով:

6 Զի ոչ եթէ յետոյ իմացեալ ամենագիտին՝ գայր երեւել Որդին յաշխարհ, եւ բարձրացուցանել զմարդիկ ի փառս աւագութեան, այլ ըստ յառաջադրութեան ի սկզբանն՝ կատարեաց ի վախճանի: 7 Զի խորհուրդն ծածկեալ առ Աստուած յազգացն յաւիտեանց, այժմ յայտնեցաւ սրբոց իւրոց, քանզի նմանութիւնք երեւեալք առ ժամայն արդարոցն՝ գուշակք ճշմարտութեանն յաւիտենականի որ գալոցն էր՝ լինէին:

ԼԵ.

Զի բազում մասամբք եւ բազում աւրինակաւք՝ կանխաւ խաւսեցաւ Աստուած ընդ հարսն մեր մարգարէիւք. ի վախճան աւուրցս այսոցիկ խաւսեցաւ ընդ մեզ Որդւովն, զոր եդ ժառանգ ամենայնի, որով եւ զյաւիտեանս արար. որ է լոյս փառաց եւ նկարագիր Էութեան նորա. որ կրէ զամենայն բանիւ զաւրութեամբ իւրոյ:

2 Տեսանե՞ս զմասունսն եւ զաւրինակսն եւ զմարգարէսն՝ յաճախագոյն, եւ Աստուած՝ մի, որ վասն միոյ միածնին իւրոյ խաւսէր: 3 Ասաց մարգարէն ի դիմաց Տեառն, թէ Ես եմ Աստուած, եւ չիք այլ ոք բաց յինէն, որ պատմիցէ յառաջագոյն զվերջինսն՝ մինչ չեւ եղեալ իցեն, եւ միանգամայն կատարեսցին. զի զխորհուրդն, լռեալ ի ժամանակաց, եւ յայտնեալ մարգարէական գրովք՝ վասն միայնոյն իմաստնոյն Աստուծոյ գիտէր:

4 Իսկ յորժամ ինքն եկեալ փրկիչն Որդին Աստուծոյ՝ յայտնեաց առ աշակերտսն. զի Երանի է, ասէ, աչաց ձերոց՝ զոր տեսանէքդ, եւ ականջաց ձերոց՝ զոր լսէքդ. զի բազում մարգարէք եւ արդարք եւ թագաւորք ցանկացան տեսանել զոր տեսանէքդ՝ եւ ոչ տեսին, եւ լսել զոր լսէքդ՝ եւ ոչ լուան:

5 Տեսանե՞ս, զի ազդեցուցիչք էին նմանութիւնքն՝ ճշմարիտ կերպարանացն Քրիստոսի. եւ վայրկենի նմանութեամբքն՝ ի մշտնջենատես կերպարանսն փութային հասանել: 6 Զոր եւ աւրէնքն մովսիսագիրք ամենայն իրաւք զհանդերձելոցն նշանակեալ փայլէին:

7 Քանզի իբրեւ ետես Աստուած զհամաշխարհագործ զմեղսն տարածեալ, եւ որով մահն թագաւորեալ՝ առ հասարակ կլանէր յԱդամայ մինչեւ ի Մովսէս, եւ ի մոռացաւնս դարձուցեալ զկենսաբեր աւետիսն յառաջագիրս, որպէս հուր ինչ մոլեկան հրդեհի՝ որ ապականիցէ զլերինս եւ զդաշտս, արձակեալ այնուհետեւ ի ներքս զաւրէնսն իբրեւ զհեղեղատ սաստիկ՝ շիջուցանել զայն համատարած: 8 Վասն որոյ եւ ասէն իսկ, թէ Ամենայն որ արասցէ զայս՝ կեցցէ ի սոսին. զի որպէս Ադամայ, թէ ճաշակեսցէ ի ծառոյն՝ մահ սպառնացաւ, ուստի եւ թագաւորեաց իսկ մահ՝ նոյնպէս եւ զաւրինացն ասաց, թէ Որ արասցէ զայս՝ կեցցէ ի սոսին, որով ի շիջաւ իսկ մահ:

9 Քանզի եւ աւրէնքն իսկ ստուերագիր յաւրինակատարն Քրիստոս՝ կորուսին զմահ. որով եւ յայտ իսկ արարեալ զծովացեալ զմեղսն, եւ ի համար արկեալ, եւ ըստ իւրաքանչիւր յանցանաց մահ սպառնացեալ: 10 Եւ տկարացուցեալ զամենեսին, եւ փակեալ ընդ անիծիւք եւ ընդ դատապարտութեամբ. զի յորժամ եկեալ բառնայցէ ամենափրկիչն Քրիստոս զմեղս անիծաբերս եւ մահածինս՝ ասասցեն ազատեալքն, թէ Շնորհք նմա, որ յայնչափ մահուց փրկեաց զմեզ:

11 Հուսկ յայտ առնէ, թէ աւրէնքն Քրիստոսի մնային, ասելովն, թէ Աւրէնքն յանցուածոց վասն յաւելան, մինչեւ եկեսցէ զաւակն որում խոստացեալն էր, կարգեալ հրեշտակաւք ի ձեռն միջնորդի: 12 Քանզի Ընդ աւրինաւքն, ասէ, փակեալ պահէաք ի հանդերձեալսն հայեցեալ. որում ոչ միայն ազգք երկրածնաց, այլ եւ աներեւոյթ զաւրք հրեշտակաց հանդերձ ամենայն անզգայ արարածովքս սպասեալ մնային. ըստ այնմ թէ Ակնկալութիւն արարածոց յայտնութեան Որդւոյն Աստուծոյ սպասէ. զի ընդունայնութեան արարածք հնազանդեցան, ոչ իւրեանց կամաւ, այլ վասն այնորիկ՝ որ հնազանդեցոյցն յուսով. զի եւ ինքեանք իսկ արարածքն ազատեսցին ի ծառայութենէ ապականութեան՝ յազատութիւն փառաց Որդւոյն Աստուծոյ:

13 Քանզի յորժամ Ադամ, որ ըստ պատկերի Աստուծոյ արարաւ, եւ ամենայն զաւակ նորա, որ աստուածորդիքն կոչեցան, կամաւք իւրեանց զապականութիւն ժառանգեցին՝ ընդ նոսին եւ ամենայն արարածք հնազանդեալ ապականեցան. ոչ իւրեանց կամաւ, այլ վասն առաջնորդութեան կամացն Աստուծոյ առ ի Քրիստոս ազատելոյ: 14 Քանզի եւ որ միանգամ ի վայելչութիւն եւ ի փառս մարդոյն հաստեցան՝ ապականեալք եւ անարգեալք վասն նորին բարկութեան: 15 Եւ երկիր անիծեալ եւ փշաբեր, հեղեղատեալ եւ հրայրեաց, շարժահիմն յողդողդեալ, եւ աւդք ապականեալք ընդ ժամանակս ժամանակս. եւ լուսաւորք խաւարամածք եւ արիւնանշանք, եւ երկինք այլագունեալք. որպէս ի գրոց մարգարէականաց զանցելոցն է նշանակեալ. զոր եւ նոյն իսկ մարգարէքն յազգականացն կրէին յանձինս իւրեանց: 16 Զի թէպէտ եւ յԱստուծոյ պատուեալք առաքէին, սակայն ի չընդունելեացն թշնամանեալք եւ քարկոծեալք. որպէս եւ ասէ իսկ ամենատէրն, թէ Վասն ձեր կոտորեցի զմարգարէսն բանիւ բերանոյ իմոյ:

17 Նոյնպէս եւ հրեշտակքն պատգամաւորեալք առ ազգս մարդկան, անարգեալք եւ տրտմեալք ի չընդունելեացն դառնային. որպէս եւ առ Ղովտ եկելովքն հրեշտակաւքն պատեհագոյն է եւ զայլոցն իմանալ: 18 Քանզի եթէ դարձ միոյ մեղաւորի՝ ամենայն հրեշտակաց ուրախութիւն բերէ, ո՞րչափ ապստամբութիւնն ամենեցուն՝ տրտմութիւն գործիցէ. որով եւ անունն Աստուծոյ հայհոյեալ ասի եւ զՀոգին սուրբ տրտմեցուցեալ: 19 Այլ թէպէտ եւ այնպէս նեղութիւնակիր ամենայն արարածքն ընդունայնութեան ծառայէին, սակայն առաջի եդելոյ ազատեցուցիչ յուսոյն ամենեքեան սպասէին, հրեշտակք եւ մարգարէք եւ ամենայն արարածք: 20 Զի ոմն ասէր. Ի պահու իմում կացից, եւ ելից ի վերայ վիմին եւ ակն կալայց. եւ միւսն՝ թէ Ես Տեառն ակն կալայց եւ սպասեցից Աստուծոյ փրկչին իմոյ. եւ ոմն՝ թէ Ո՜ տացէ ի Սիովնէ զփրկութիւն Իսրայելի:

ԼԶ.

Իսկ ընդդէ՞ր արդեաւք յերկարեալ միածնին՝ այնչափ նեղութիւնս արարածոցն հասուցանէր. եթէ ոչ՝ զի նախ ազդ արարեալ յառաջագոյն ընդելականս առնիցէ. զի մի յորժամ յանկարծ երեւեալ՝ անծանաւթ, անընկալ լինիցի. այլ իբրեւ հայեցելոց եւ սպասելոց՝ եկեալ ծանաւթս տայցէ: 2 Զի եթէ յայնչափ ժամանակաց առ իւր արարեալսն եկեալ անընկալ եղեւ, ո՞րչափ եւս չազդեցելոցն եւ չհամբաւելոցն. այլ կանխակալ խորհրդով ծանաւթս տուեալ ամենայն ազգացն եւ յաւիտեանցն եկելոց:

3 Որպէս ոմն ի պատգամաւորացն Աստուծոյ ասէ, թէ Ինձ տուան շնորհքս այս՝ ի հեթանոսս աւետարանել զանքնին մեծութիւնն Քրիստոսի, եւ լուսաւոր առնել զամենեսեան, թէ զի՛նչ է տնտեսութիւն խորհրդոյն, որ ծածկեալն էր յամենայն յաւիտեանց առ Աստուծոյ՝ որ զամենայն ինչ արար. զի յայտնեսցի արդ իշխանութեանց եւ պետութեանց որ յերկինս են, ի ձեռն եկեղեցւոյ՝ բազմապատիկ իմաստութիւնն Աստուծոյ, ըստ յառաջադրութեան յաւիտեանցն, զոր արար տերամբ մերով Յիսուսիւ Քրիստոսիւ. որոյ եւ վասն նորին իսկ յայտ արարեալ, թէ Իբրեւ եկն լրումն ժամանակին:

4 Իսկ ո՞վ այն իցէ ի մարդկանէ, որ կարող իցէ այնպիսի վարդապետութիւն զԱստուածութենէն ճշգրտել խաւսել. այլ որչափ ինքն կամեցաւ՝ առ ի ծանաւթ առնել զինքն, զի ծանիցեն զնա եւ կեցցեն: 5 Այլ ոչ բաւեմք արարածքս զԱրարչէն պատմել, որ բեւեռեալ կամք ի տիպս պատկերիս՝ ըստ առնել առնողին. այլ որչափ ըստ չափոյ ժուժալոյ տկարութեանս մերոյ՝ ինքն կամեցաւ պատմել մեզ. քանզի ոչ ոք գիտէ զԱստուծոյ՝ եթէ ոչ Հոգին Աստուծոյ եւ Որդին, որ եկն եւ պատմեաց եւ յայտնեաց եւ եցոյց, թէ Որ ետես զիս՝ ետես զՀայր իմ:

6 Բայց Աստուած հոգի կենդանի է, հուր կիզելոյ, անթիւ եւ անփոփոխ է, փառք անպատում, զաւրութիւն անբաւ, գեղ աննման զարմանալի, անհաս մտաց եւ խորհրդոց, անխաւս լեզուաց, անամփոփ խորհրդոց, արտաքոյ քան զամենայն ճառս. ոչ ականատես եւ ոչ ունկան լուեալ, եւ ոչ կարծիք սրտի կարեն հասանել: 7 Երկինք ամենայնիւ, աշխարհ ամենայնիւ եւ տիեզերք ամենայնիւ ի վեր ունել ոչ բաւեն. եւ բան նորա բարձեալ ի վեր ունի զամենայն եւ ի զաւրութիւն հրամանի նորա կախեալ առանց թեւոց ի թռիչս ի վերայ աւդոց իբրեւ թռուցեալ: 8 Ինքն պատեալ զամենայնիւ, ի ներքոյ ամենայնի, ի վերայ ամենայնի, արտաքոյ ամենայնի, եւ ամենայն ի նմանէ, եւ ամենայն ի նա, եւ ամենայն ի փառս նորա:

9 Եւ ի բազում նշանս եւ ի բազում արուեստս խաւսեցաւ ընդ հարս մեր մարգարէիւք ի ժամանակս ժամանակս, ի տեսիլս անպատումս, յաննման փոփոխմունս, ի լուր զարմանալի, ի գեղ գովելի, յաստուածեղէն կերպարանս: 10 Ումեմն լուսեղէն նմանութեամբ, ի կերպարանս մարդոյ, ումեմն իբրեւ զհուր բորբոքեալ, ի կերպարանս մարդոյ, եւ արդարոց բազմաց երեւեցաւ ըստ կարել տեսանելեացն նոցա, եւ ըստ հանդուրժել լսելեաց նոցա խաւսեցաւ ընդ նոսա: 11 Զի անբաւ է մարդոյ տեսանել զԱստուած գոյիւ իւրով, իբրեւ մոմոյ զհուր. զի եթէ լերինք ոչ կարեն տեսանել զնա, զի յորժամ հայեցեալ ընդ նոսա՝ հալեսցին:

12 Բայց իբրեւ ինքնակամ կամաւք բարերարութեամբ իւրով զինքն ցուցանէր՝ ի կերպարանս մարդոյ երեւէր, ումեմն լոյս, ումեմն հուր եւ ումեմն հողմ, եւ յամպ եւ ի մէգ եւ ի մրրիկ:

13 Իսկ եթէ ասիցեմք եթէ հուր է՝ զոր ինչ տեսանեմքն ասեմք. եթէ ասեմք լոյս է՝ զնմանութեան աստի կարծիս առեալ զմերոյ բնութեանս՝ նմանութիւն ցուցանեմք երեւութիւքս աներեւութին վասն մերոյ անհասութեան: 14 Ապա նա ըստ մերոյ փոքրկութեանս երեւի, որպէս զի մի՛ տարրական արարածքս կիզցին յահէ փառացն: 15 Եւ զանուն նորա ոչ չէ եւս ոք գիտաց. զի չէ եւս անդր քան զնա ոք՝ որ անտի եւ այսր անուանիցէ:

16 Եւ յերեւելն իւրում արդարոցն՝ զահն իւր յինքն ամփոփէր, եւ մարդատեսիլ եւ հրեշտականման երեւէր մտահաս ըստ հանդուրժելոյ աչաց: 17 Ո՛չ արարածք կարեն քննել զԱրարիչն, եւ ոչ զանգուածն զզանգիչն գիտէ:

18 Բայց Արարիչն գթայ յիր արարածս. զի Աստուած արար զամենայն արարածս, եւ զարդարեաց ի գեղ գովելի եւ ի փառս վայելուչս: 19 Ի հողոյ ստեղծ զհողեղէն մարմինս եւ ի լուսոյ հրեշտակս, զարդարեալ ի լոյս վայելուչ, եւ զգեցեալ զարդարեաց զփառաց աթոռն, ուր մտանեն աւրհնութիւնք հրեշտակաց, բարբառք սրովբէից, փառաւորութիւնք զուարթնոց, ժողովք բանակաց եւ գունդք սրբոց եւ դասք գովչաց եւ աւրհնութիւնք երկնաւորացն եւ աղաւթք արդարոցն եւ պաշտաւն սրբոցն, սրովբէքն եւ քրովբէքն եւ զաւրք միաբանական լուսոյն:

ԼԷ.

Զայս վկայութիւն ասացեալ՝ կարգեցաք ի ձեր լսելիս զսուրբ հաւատս ճշմարիտս, որ յայտ յանդիման վարդապետեցին մեզ Գիրք սուրբք՝ սուրբ Հոգւովն, վասն մշտնջենաւոր արքայութեան Աստուածութեանն. որ յայտնեցաւ խորհրդով՝ արդարոց հարցն մերոց, եւ խաւսեցաւ ընդ մեզ Որդւովն եւ սուրբ Հոգւովն, եւ աւետարանեցաւ սրբովք մարգարէիւք եւ առաքելովք, եւ տուաւ մեզ հաստատութիւն հաւատոց:

2 Զի հաւատովք ճշմարտեսցուք ի մի Աստուած հայր եւ տէր եւ արարիչ ամենայնի, եւ ի միածին Որդին, որ ի Հաւրէ եւ առ Հաւր եւ ընդ Հաւր, եւ ի սուրբ Հոգին, որ ի նորին էութենէ, եւ նովաւ արար զամենայն արարածս: 3 Որ է մի տէրութիւն, մի զաւրութիւն, մի իշխանութիւն, մի մեծութիւն, մի գիտութիւն, մի խորհուրդ, մի պետութիւն, մի անսկզբնական զաւրութիւն. երեք կատարեալ անձինք, մի կատարեալ կամք. անպատում, անքնին միութիւն Երրորդութեանն. մի իսկութիւն, մի Էութիւն, մի Աստուածութիւն, Հայր եւ Որդի եւ սուրբ Հոգին. երեք անձինք, մի զաւրութիւն Աստուածութեանն. Հայր յանձնէ, Որդի ի Հաւրէ, Հոգի ի նոցունց ի նոսին. իսկութեամբն, էութեամբն, Աստուածութեամբն հարթ հաւասար հասարակ, ի խորութիւնս, ի բարձրութիւնս, ի լայնութիւնս, յերկայնութիւնս, մի Էութիւն բնութեան, մի պսակ Երրորդութեանն, եւ լի են երկինք եւ երկիր փառաւք նորա:

4 Որպէս եւ Սողոմոն արքայ, որդի մարգարէին, ասէ յիւր յոգեկիր աղաւթսն, եթէ Երկինք եւ երկիր չեն քեզ բաւական: 5 Եւ մարգարէն ասէ իբրեւ յերեսաց Տեառն, թէ Երկինք աթոռ իմ են, եւ երկիրս պատուանդան ոտից իմոց. զո՞րպիսի տուն շինիցէք ինձ, ասէ Տէր, կամ զի՞նչ տեղի բնակութեան պատրաստիցէք ինձ. ո՞չ ձեռն իմ արար զայս ամենայն. եւ ես յո՞ հանգեայց եւ դադարեցից, եթէ ոչ ի հեզս եւ ի խոնարհս եւ յայնոսիկ, ոյք դողան ի բանից իմոց. եւ Եղէց նոցա Աստուած, եւ նոքա եղիցին իմ ժողովուրդ: 6 Իսկ որում երկինք եւ երկիր չեն բաւական, ո՞րպիսի ունիցի զնա սիրտ մարդոյ. միթէ մե՞ծ ինչ իցէ մարդ քան զերկինս եւ զերկիր: 7 Այլ յԱստուածութենէն զինչ կամի՝ եւ լինի, զինչ կամեցաւ՝ եւ արար, զինչ կամեցաւ՝ եւ եղեւ, որ ինչ կամի՝ ոչ զանցանէ. այլ ամփոփեցաւ, փոքրկացաւ, եւ եղեւ զինչ եւ կամեցաւ:

ԼԸ.

Արդ՝ առաքեաց Աստուած զՈրդին իւր յաշխարհ, որ եկն եւ եղեւ ի կնոջէ. եւ ի մարդկեղէն մարմինս պատեցաւ. մարմնովն իւրով զամենայն մարմին կենդանացոյց: 2 Որով եւ յաղթեաց իսկ Արարիչն աշխարհի, զի նորոգեսցէ զարդարսն եւ զերծուսցէ ի մեղացածին ծննդոց եւ հրեշտակակերպս արասցէ եւ աստուածորդիս կոչեսցէ. եւ զմահկանացուս անմահացուսցէ անմահ Հոգւովն, պատուեսցէ աստուածեղէն փառաւքն: 3 Վայելուչ լուսովն զարդարին, եւ յերկրաւորութենէս յերկնաւորութիւնն անցանեն, ի մահկանացուէս յանմահ կենդանութիւնն, զանանց լոյսն զգենուն եւ զանապական գեղ կերպարանացն:

4 Ո՞րչափ եւս իցէ անպատում Աստուածութիւնն, որ ամենայն բարութեանց աղբիւր են կամք նորա, եւ տէր ամենայն գործոց. եւ բանիւ բերանոյ նորա հաստատեցան ամենայն արարածք, եւ ի նմանէ լոյս առին ամենայն լուսաւորք, եւ ի զաւրութիւն նորա հաստատեալ կան ամենայն արարածք, վերնայարկք երկնից եւ աշխարհ ամենայն եւ որ ի նոսին, Եւ ի հոգւոյ բերանոյ նորա ամենայն զաւրութիւնք նոցա: 5 Եւ երկնաւոր պաշտաւնեայքն, եւ սրբոցն լուսեղէն բանակքն յուսով նորա կան կախեալ եւ ողորմութեանց նորա կարաւտին. եւ ի նորա ակնարկելն՝ ամենայն արարածոց պէտք պատրաստին. եւ ի զաւրութիւն նորա կեան ամենեքեան, եւ Աչքն ամենեցուն ի նա յուսան:

6 Որ արարիչն եւ հաստիչն է եւ առաջնորդն է ամենայնի իսկութեան բնութեամբն. անբաւ զաւրութիւնն որ ի նմանէ է՝ տարածեալ արկեալ զամենայնիւ. ուստի կենարար զաւրութիւնքն բաշխին, որ ընդ ամենայն արարածս անցանէ, ընդ երկնաւորս եւ ընդ երկրաւորս, ընդ աւդս եւ ընդ հողմս, ընդ հուր եւ ընդ ջուր, ընդ լոյս եւ ընդ խաւար, ընդ անդունդս եւ ընդ բարձունս: 7 Որ ընդ աներեւակի զաւրութիւնսն թափանցանց լուսով իւրով ելանէ, որոյ զաւրութիւն հոգւոյն անբաւ է, զամենայնիւ սփռեալ, ընդ ամենայնիւ տարածեալ. եւ ելանեն ճառագայթք զաւրութեամբ, անըմբռնելի բնութեամբ: 8 Մի ունի զչափ վերին բարձանց, եւ մի զստորին անդնդոց, մի յաջ ձգեալ եւ մի յահեակ, մի ի դէմս եւ մի ի թիկունս: 9 Վեց զաւրութեամբ ճառագայթքն, վեց հազարեան դարքն. եաւթներորդ դարն՝ հանգիստ արդարոց:

10 Մեաւքակերպ զԱստուած ի՞ւ քարոզեսցուք յաւդապատ անդամովքս զանգեալ ի հողոյ: 11 Իւրաքանչիւր անդամ զիւրաքանչիւր գործ բարձեալ բերէ յանձին, ոչ ձեռնհաս ի գործ ընկերին. ո՛չ ակն լսէ, եւ ոչ ունկն տեսանէ. ո՛չ լեզու հոտոտի, եւ ոչ ձեռք գնան, եւ ոչ ոտք աղաղակեն: 12 Բերան՝ խորտկաց, հոտոտելիք՝ հոտոց, քիմք՝ ճաշակաց, մի մի յիւրաքանչիւր բնութեանն կապեալ կան:

13 Բայց ինքն իւրով կամաւք արար զամենակեցոյց գալուստն իւր եւ կատարեաց զկամս Հաւր: 14 Առաքեցաւ Աստուած յԱստուծոյ սուրբ Որդին, առ զմարմին ի կուսէ, մարդ կատարեալ՝ կատարեալ Աստուածութեամբն. զԱստուածութեան զաւրութիւնն յայտ արար, եւ զմարմնոյ տկարութիւնն ցուցանէր: 15 Ծառայակից եղեւ մարմնովն մարդկութեանս, եւ ազատեաց ի մեղաց զմարդկութեան մարմինս: 16 Որով էջ ի դժոխս, եւ ած եհան անտի զարգելեալսն ի դժոխոց: 17 Մարմնով հալածեցաւ, եւ հալածեաց զսատանայ եւ կապեաց զմեղս:

18 Զի որ ի մարմինն հաւատացին՝ ծանոյց նոցա զԱստուածութիւնն իւր, եւ որք ի մարմնոյն գթեցին՝ ուրացան զբնութիւն նորա: 19 Քանզի միացաւ ի մարմնի բնութեամբ, եւ խառնեաց զմարմինն ընդ իւր Աստուածութիւնն: 20 Որք հաւատացին ի նա՝ նոքա վայելեսցեն ի բարիսն յանպատումս. եւ որք յայսց հաւատոց վրիպեցան՝ նոքա զանկոխն եւ զանխուլ գնացին եւ ըստ արտուղի անկան եւ խրամատեցին անձանց իւրեանց անցս անկարկատս, եւ զբազումս ի ճշմարիտ հաւատոցն թիւրեցին: 21 Իբրեւ կարծէին թէ գտին ինչ՝ գտին զոչինչ. որպէս եւ գրեալ է, թէ Չոգան զհետ ոչնչի, եւ գտին զոչինչ: 22 Զի գիւտիցն խնդիր՝ աշխատութիւն է, իսկ անգիւտ աշխատութիւն՝ սուտ վարդապետութեամբ կռապաշտութեան հասուցանէ:

23 Զի անտուստ ի վերուստ զանցելոց յաւիտեանցն՝ զկնի իսկ եկելոցս մարգարէիւքն ամենեքումբք ծանաւթս տայ. եւ առաջին աւրինակաւքն՝ վերջնոցս բազում անգամ վարդապետեալ. մերթ ահագին սպառնալեաւք կարգէ՝ յիշատակաւք առաջին վրիժուցն խնդրելոյ, զի զանհաւանսն զարհուրեցուցեալ՝ յուղղութիւն յորդորիցէ. որպէս զգունակ գունակ հարուածսն Եգիպտացւոց, եւ զդառնագոյն հատուցումն նոցա վրիժուցն խնդրելոյ: 24 Եւ կամ զանհաւան անկելոցն յանապատին, եւ զամենայն իսկ զփորձ առելոցն բարկութեանն Աստուծոյ զյիշատակս առեալ բերէ:

25 Նա եւ Քրիստոսի իսկ զերկիրն Սոդոմացւոց եւ Գոմորացւոց յաւրինակ առեալ, զի մի ի չհաւանել ոմանց՝ եւս դժնդակագոյնս քան զայն կրիցեն: 26 Եւ մերթ զբազմադիմի սքանչելագործութիւնս պայծառագոյնս եւ զհատուցմունս արդարոցն պարգեւելոցն Աստուծոյ յիշեցուցանէ. կարգէ միանգամայն եւ զհաստատութեան արարածոցս զպայման, բազում անգամ ասելով, թէ Զերկինս ձգեցի, եւ զերկիր հաստատեցի, եւ Զծով սահմանաւք փակեցի. զի այսու ամենայնիւ հաւատարիմ զլսողսն առ խոստացեալսն քաջալերեսցէ:

ԼԹ.

Իսկ իբրեւ եկեալ՝ կատարեաց փրկիչն ամենեցուն զերբեմնի խոստացեալսն վասն նորին: 2 Եւ վկայութեամբ զգալուստ Որդւոյն կարեմք ճշմարտել մարգարէականաւքն յառաջասացելովք վասն մարմնածին ծննդեան աստուածորդւոյն, հոգեխառն բանիւք զաստուածախառն մարմնոյն. զոր յառաջագոյն Աստուած եցոյց զիւրոյ Որդւոյն զգալուստ՝ արժանաւոր իւրոց մարգարէիցն ձայնիւք:

3 Զի առաքեաց Աստուած զՈրդին իւր, որ եկն ծնաւ ի կնոջէ, եւ եմուտ ընդ աւրինաւք. զի զորս ընդ աւրինաւքն իցեն՝ գնեսցէ, զի մեք զորդեգրութիւն ընկալցուք: 4 Հանգոյն սորա եւ կարապետն Յովհաննէս ասէր. Ապաշխարեցէ՛ք, զի մերձեալ է արքայութիւն երկնից. զոր եւ յաւիտեանց Տէրն արքայութիւնաբեր առակ առաջի իսկ դնէ ասելովն, թէ Կատարեալ է ժամանակ, եւ հասեալ է արքայութիւնն Աստուծոյ:

5 Եւ արդ՝ եկեալ սքանչելի խորհրդակից Որդին Աստուծոյ՝ կատարեալ զխորհուրդ նախակարգ յաւիտեանցն, զոր եւ մարգարէն ասէ, եթէ Հաստատէ զբանս ծառայից իւրոց, եւ զխորհուրդս հրեշտակաց իւրոց արդարացուցանէ: 6 Ունի եւ հրեշտակն պատրաստել նմա ճանապարհ. որոյ տուեալ ողջոյն կուսին, առ ի զմարգարէականն կատարելոյ, եթէ Կոյս յղասցի եւ ծնցի որդի, եւ կոչեսցեն զանուն նորա Էմմանուէլ, եւ ասէ, Ուրախ լեր, բերկրեալ, Տէր ընդ քեզ:

7 Եւ անդէն նշանակէ, թէ զի՛նչ աւրինակ Տէր ընդ նմա լինելոց իցէ. ասէ. Հոգի սուրբ եկեսցէ ի քեզ, եւ զաւրութիւն Բարձրելոյն հովանի լիցի ի վերայ քո. քանզի որ ծնանելոցն է՝ սուրբ է, եւ որդի Բարձրելոյ կոչեսցի: 8 Եւ անդէն ի մարգարէականսն հայեցեալ՝ ասէ, թէ Տացէ նմա տէր Աստուած զաթոռն Դաւթի հաւր իւրոյ, եւ թագաւորեսցէ ի վերայ տանն Յակովբայ յաւիտեան, եւ թագաւորութեան նորա վախճան մի՛ լիցի: 9 Զորմէ եւ հայրապետն Յակովբ Հոգւովն լցեալ ասէր, եւ փառաւոր զՅուդա գիտացեալ՝ ի մարգարէութիւն ասէ. Մի՛ պակասեսցէ իշխան Յուդայ, եւ մի՛ պետ յերանաց նորա, մինչեւ եկեսցէ այն՝ որոյ իւր է թագաւորութիւն, զի նա է յոյս հեթանոսաց:

10 Ահա տեսանեմք լցեալ կատարեալ զամենայն մարգարէութիւն լիով. ահա տեսանեմք զամենայն հեթանոսս սպասեալ նմա, ո՛ր կամաւ եւ ո՛ր ակամայ: 11 Ասէ. Կապեսցէ զգրաստ իւր զորթոյ, եւ զյաւանակ իշոյն զորթոյն գնդակէ. այսինքն՝ զգալն խոնարհութեամբ առ մշակս այգւոյն, որ ոչ կամեցան զայգւոյ տէրն. որ չարչարեցաւ իւրով կամաւք համբերեալ, զոր ի ժամու իւրում պատմեսցուք՝ որ դեռ վասն ծննդեանն են բանք ասել ձեզ, զգուշակումն մարգարէիցն, զքարոզութիւն առաքելոցն, զվկայութիւն վկայիցն:

Խ.

Որ նա ինքն է յէութեանն, որպէս եւ էն իսկ. սակայն յորժամ կամեցաւ՝ առ զմարդկան կերպարանս, եւ զգեցաւ մարմին, եւ էջ ի մեր նմանութիւն. այն որ անբաւն էր եւ անհաս յամենայն լրութեան Աստուածութեանն՝ եւ վասն մեր էջ ի չափաւորութիւն, եւ ամփոփեցաւ ի մարմին. բովանդակեցաւ ճշմարտութեամբ ի մարմնին, եւ ճշմարիտ մարդ եղեւ, եւ էջ յանարգութիւն, զի զմեզ բարձրասցուսցէ: 2 Սակայն իւրով Աստուածութեամբն յերկինս է եւ յերկրի՝ առ Հաւր եւ ընդ Հաւր. եւ ամենայն արարածք հրամանաւ նորա շարժին ըստ իւրաքանչիւր կարգածոցն կազմածոց:

3 Սակայն թէպէտ վասն մեր էջ յանարգութիւն՝ այլ կայ յիւրում բնութեանն. որպէս եւ ինքն ասէ, թէ Ես նոյն եմ, եւ ոչ փոփոխեցայ: 4 Զի թէպէտ զկերպարանս առ եւ զմարմին մարդկան՝ այլ խառնեաց միացոյց ընկղմեաց զմարմինն յԱստուածութեան իւրում: 5 Եւ դարձեալ ասէ. Սա է Աստուած Աստուած մեր յաւիտեանս յաւիտենից: 6 Եւ դարձեալ ասէ. Դու նոյն ես, եւ ամք քո ոչ անցանեն: 7 Եկեալ այսպիսի բարբառ եւ առ մեծն մարգարէից Մովսէս, թէ Ես եմ որ սկզբանէն էի. այսպէս ասասցես, թէ որ ի սկզբանէն Աստուած՝ առաքեաց զիս առ ձեզ: 8 Զոր եւ Յովհաննէս ասէր ի թղթին իւրում, թէ Որ էրն ի սկզբանէ, զորմէ լուաք, որում ականատեսքն իսկ եղաք, ընդ որ հայեցաքն, եւ ձեռք մեր շաւշափեցին զբանն կենաց. եւ կեանքն յայտնեցան, եւ տեսաք եւ վկայեմք, զի նա ինքն է Աստուած ճշմարիտ եւ կեանք յաւիտենականք:

9 Որ առ զմարմին անըմբռնելին, եւ շաւշափեցաւ եւ ըմբռնեցաւ մարմնովն. եւ զամենայն անցս մարմնոյն յանձն առեալ իւրովք կամաւք, յանծանաւթս եղեալ համբեր խոնարհութեամբ. եւ ոչ ուրուք բռնադատութեամբ, բայց իւրովք իշխանական եւ անձնիշխան կամաւք կրեաց զայն. որպէս եւ ինքն ասէր. Իշխանութիւն ունիմ դնել զանձն իմ իմովք կամաւք, զի դարձեալ միւսանգամ առից զնա:

10 Եւ ինքն ծնաւ ի կուսէն եւ իւրովք կամաւք կատարեաց զկամս առաքչին իւրոյ. ասէ. Ես եկի կատարել զկամս Հաւր իմոյ, զի ցուցցէ զմիաւորական զանքակ զանբաժին ինքնութեանն միութիւն: 11 Կամաւք Հաւր եմուտ յարգանդ կուսին, եւ ոչ գարշեցաւ. վասն զի ինքն է սրբիչ ամենայնի: 12 Իւրովք կամաւք պատեցաւ ի խանձարուրս եւ եդեալ ի մսուր անասնոց. զի ինքն է Տէր եւ Արարիչ ամենայն մեծութեանց եւ բղխիչ ամենայն բարութեանց:

13 Հինաւուրցն վասն մեր մանկացաւ, եւ առ զկերպարանս մարմնոյ տկարութեանս մերոյ մարդկութեանս, զի զմեզ փոխեսցէ յանմահութիւն իւր: 14 Սակայն թէպէտ եւ զգեցաւ մարմին, եւ էջ ի մեր նմանութիւն՝ այլ կայ ի փառս հայրենի բնութեանն Աստուածութեան իւրոյ. որպէս եւ էր իսկ, եւ է, եւ կայ յաւիտեան ընդ Հաւր իւրում ի բարձունս յիւրում բնութեանն, հանդերձ մարմնովն զոր ի մէնջն զգեցաւ, փառաւորեալ ցանկորդ ի հոգեղէն եւ ի հրեղէն զուարթնոցն:

15 Նա եկն եղեւ մարդ, զի մարմնաւորքս տեսանել կարասցեն. բայց զԱստուած գոյիւ ոչ տեսեալ ուրուք, ո՛չ հրեշտակաց եւ ոչ հրեշտակապետաց, ո՛չ սրովբէից եւ ոչ քրովբէից եւ ոչ բիւրաւոր բանակաց երկնաւոր զուարթնոց. բայց Որդին ծածկեալ մարմնով՝ կատարելամիտ իմաստնոց եցոյց եւ յայտնի արար, զի յագեսցին լուսոյն սքանչելութեամբ, թէ Որ ետես զիս՝ ետես զՀայր իմ: 16 Եւ եկեալ զխոստացեալսն կատարեաց ի սրբոյ կուսէն. եւ ծնունդն առաջին՝ ի Հաւրէ յառաջ քան զանկէտ յաւիտեանս, մշտընջենական եւ յաւիտենական ծնունդ, ի մշտընջենական եւ յաւիտենական Հաւրէն յառաջ քան զամենայն:

17 Այսչափ եւ եթ գիտել տկարութեան արարելոցս ի նմանէ, զի նա եւ ճշմարիտ Հայր՝ մի են. ուստի ամենայն հայրութիւն անուանեալ կոչի երկնաւորաց եւ երկրաւորաց: 18 Մի միայն Տէր, երեքանձնական զաւրութիւն. երեք անձինք, մի զաւրութիւն, մի միութիւն գիտութեան, զաւրութիւն մի՝ միասնական փառաւք, մի միայն լուսաւորութեամբ, մի միայն իսկութեամբ. զի ոչ ոք կարէ քննել, թէ ո՛րպէս կամ զիա՛րդ եղեւ:

19 Հաւատացէ՛ք յԵրրորդութիւնն. ճշմարտեցէ՛ք ի միութիւնն անշշունջ լռութեամբ, լուռ հաւատովք: 20 Բայց զանյոյզ զանքնինս հողապատեանքս ի հողոյ զանգեալ զիա՞րդ քննել կարիցեմք եւ կամ գիտել զԲարձրելոյն. եւ սկզբնաւորքս զանսկիզբնն զանհասն զիա՞րդ կարիցեմք քննել:

21 Հաւատք ճշմարիտ այս են: 22 Խոնարհեցաւ եւ խառնեաց զԱստուածութիւնն ընդ մարդկութեանս, եւ զանմեռն ընդ մեռոտս. զի զամենայն մարդիկ անքակ արասցէ յանմահութենէ Աստուածութեան իւրոյ. յորժամ մարմնովն առ Հաւրն ընդ աջմէն եմուտ, եւ խառնեաց զմեզ յԱստուածութիւն իւր միածին Աստուածորդին հզաւրակիցն Հաւր. յորոյ ի ձեռն հաստատեաց զհիմունս երկրի, եւ պարզեաց զպարզուածս երկնից: 23 Վասն որոյ մարգարէն ասէ. Յայտնեաց Տէր զաջ իւր եւ զբազուկ իւր ամենայն հեթանոսաց, եւ տեսին ամենայն ծագք երկրի զփրկութիւն Աստուծոյ մերոյ:

24 Աջն Հաւր ինքն իսկ է եւ բազուկն՝ միածինն Քրիստոս. եւ նովաւ լուսաւորեցան ամենայն եղեալքս. որ ի սկզբանէ էր Բանն, եւ Բանն էր առ Աստուած, եւ Աստուած էր Բանն. որ ամենայն ինչ նովաւ եղեւ, եւ նովաւ հաստատեցան ամենայն ինչ՝ որ ինչ յերկինս եւ որ ինչ յերկրի. հարկ էր զի նովաւ սրբեսցին՝ որով եղենն եւ հաստատեցան, եւ նովաւ լուսաւորեսցին. եւ կամեցեալ Աստուծոյ, զի կեցցեն արարածք, եւ մի՛ կորիցեն:

ԽԱ.

Արդ՝ առաքեաց Աստուած զՀոգին սուրբ ի կոյսն Մարիամ, եւ առ Աստուածորդին մարմին ի կուսէն. որով կորոյս զչարն՝ դովին մարմնովն պարտաւորեաց զմեղսն աստուածախառն մարմնովն. ի բարձրախառն խոնարհութենէն՝ զաներեւոյթ խառն տեսմանն: 2 Աւետարանումն հրեշտակացն առ հովիւսն՝ զաստուածեղէն փառացն գուշակէր. մսուրն եւ խանձարուրքն՝ զխոնարհաձիգ մարմնոյն զաղքատութիւնն ի մէջ բերէին. առաջնորդ աստեղբն, մոգուցն պատարագաւք՝ յայտնի ամենատեառնն տէրութիւն. երկրաւորաւքս գիտասցուք զմարմինն, եւ երկնաւորաւքն ծանիցուք զԱստուածութիւնն:

3 Արդ՝ տե՛ս զի՛նչ պատմէ մեզ Միքիայն շնորհ հոգւոյն մարգարէութեան, թէ Եւ դու, Բեթղեհէմ, ասէ, ոչ ինչ կրսեր վիճակաց հասեր. ի քէն ծագեսցէ ինձ պետ եւ իշխան տանն Իսրայելի, եւ ելք նորա ի սկզբանէ աւուրց աշխարհի: 4 «Ի սկզբանէ»՝ զԱստուածութիւնն ցուցանէ, «Բեթղեհէմ»՝ զմարմինն պատմէ: 5 Հրեշտակապետն ասէ. Ծնցի եւ կոչեսցեն զանուն նորա Յիսուս. եւ սաղմոսարանն երգեաց յառաջ քան զարեւ զանուն նորա: 6 Մին զմարմնածին ծնունդն պատմէ, եւ միւսն զԱստուածութիւնն ցուցանէ՝ զյառաջ քան զարուսեակ ի Հաւրէ ծնեալ:

7 Մեք զայս ճշմարիտ հաւատս ունիմք ի սուրբ Գրոց եւ յաւրինաց եկեղեցւոյ՝ առաջնորդ կենաց ճանապարհի առ Աստուած, եւ ի սուրբ գիրս վարդապետութեան հաւատովք: 8 Եւ մի՛ խոտորիք ի կարգաց իմաստութեան, մի՛ յաջ եւ մի՛ յահեակ. զի ոչ եթէ այնպիսիք իցեն սերմանիքն, ամուլք եւ ժանգառք, ազազունք եւ ոսնեալք, բոյսք զոր սերմանեմք յանդաստանս սրտից լսելեաց, այլ յաստուածեղէն գրոց, ի հոգեպատում մատենից. եւ քան զայս աւելի թէ ոք սերմանեսցէ զայնպիսի սերմանիս ի լսելիս լսողաց՝ այնպիսիքն նզովեալք են. թէ եւ հրեշտակ իցէ յերկնից՝ իբրեւ զաւձ նզովեալ հողակեր, որ սուտ եւ պատիր բանիւք զպատուիրան Արարչին փոխել կամեցաւ:

9 Բայց մեք ոչ այնպիսի պատրանս ձեզ մատուցանեմք, եւ զայս վկայեմք առաջի Աստուծոյ. զի նա միայն գիտէ զսրտից խորհուրդս, եւ ամենայն ծածկեալք նմա յայտնի են. զի յամենայն ժամ առաջի նորա եմք: 10 Եւ այժմ առաջի նորա խաւսիմք զնորա պատգամսն, զքաջաբոյսսն եւ զատոքսն եւ զպտղաբերսն եւ զարդիւնատուսն եւ զշայեկանսն եւ զվայելելիսն եւ զշտեմարանալիցսն. որ կարող են պարարել զձեզ, աստ մարմնաւոր պտղովն, եւ անդ յարքայութեանն զձեզ վայելեցուցանել յանանց եւ յերկնաւոր ուրախութեանն: 11 Նմա փառք ամենատեառնն, որ վասն մերոյ կենաց մարդացաւ եւ մարդակերպ շրջեցաւ, եկեր իբրեւ զմեզ եւ արբ. տանջեցաւ, չարչարեցաւ, խաչեցաւ, բեւեռեցաւ, սպանաւ, թաղեցաւ, կենդանացաւ, յարեաւ, վերացաւ եւ ել նստաւ ընդ աջմէ ծնողին իւրոյ Աստուծոյ, եւ Հայր կենդանացոյց զամենեսեան որ ի նայն հաւատացին:

ԽԲ.

Բայց մեզ դեռ կայ պատմել ձեզ՝ զծնունդ Աստուածորդւոյն որ ի կուսէն. թէ զիա՛րդ եղեւ, մի ըստ միոջէ պատմեսցուք: 2 Զի ոչ եթէ յորմէ հետէ ծնունդն ի կուսէն իցէ՝ յայնմ հետէ է սկիզբն անսկզբանն Բանին գոյացութեան. այլ յառաջ քան զամենայն յաւիտեանս ծնաւ ի Հաւրէ, իսկ արդ վասն մեր էջ եւ մարմնով ծնաւ ի կուսէն. այլ այնր ծննդոյ Հաւր որ զնայն ծնաւ՝ նա միայն գիտէ: 3 Իսկ երկրորդ ծնունդն շնորհիւ իւրով ի մէջ մարդկան. վասն զի կեցուսցէ զմարդիկ, եւ աւրհնեսցէ յառաջին անիծից անտի զերկիր եւ իւրովք աւրհնութիւնաբեր գարշապարաւքն եկեալ նորոգեսցէ. զի ետես կորուսեալ զմարդիկ՝ ժողովեաց զցրուեալսն, եւ եգիտ զկորուսեալսն:

4 Եւ յղացեալ այնուհետեւ ի Հոգւոյն սրբոյն շնորհագիւտ կուսին յանարանց յանապական արգանդին զորդին Աստուծոյ՝ անհասական պայմանաւ: 5 Եւ ըստ աւրինին ծննդականաց ծնաւ զանդրանիկն ի քաղաքի Դաւթի ի Բեթղեհէմ, առ ի կատարելոյ զմարգարէականն, թէ Դու, Բեթղեհէմ տունդ Եփրաթայ, սակաւաւորդ, իցե՛ս լինել ի հազարաւորսն Յուդայ. ի քէն ելցէ ինձ պետ եւ իշխան Իսրայելի. եւ ելք նորա ի սկզբանէ աւուրց յաւիտենից աշխարհի:

6 Տեսանե՞ս զելսն յառաջընծայս: 7 Տեսանե՞ս եւ զաւետիս հրեշտակացն յաւթեւանս հովուացն, թէ Ծնաւ ձեզ այսաւր փրկիչ, որ է աւծեալ տէր ի քաղաքի Դաւթի: 8 Տեսանե՞ս, որոյ ելքն ի սկզբանէ աշխարհի՝ այսաւր ծնաւ ասէին. զաւծելոյն՝ առ ի նշանակելոյ զմարգարէականն, թէ Ո՛ պատմէ ի մէջ մարդկան զաւծեալ իւր: 9 Եւ տուեալ նշան զաւծելոյն, թէ Գտանիցէք մանուկ պատեալ ի խանձարուրս եւ եդեալ ի մսուր. այն իսկ էր յաւիտենական խորհուրդն ծածկեալ առ Աստուծոյ, որ յայտնեցաւ երկնակեաց իշխանացն:

10 Զորոյ անդէն իսկ զաստուածական փառաց զերգս առեալ երկնաւոր զաւրուն՝ հովուացն ուսուցանէին. զի մի՛ ի մսրոյն եւ ի պատանացն արհամարհեալ հովուացն կարծիցի: 11 Եւ փութացեալ այնուհետեւ հովուացն՝ հասեալ գտանէին զմանուկն ըստ նշանակելոյ հրեշտակին. որ ոչ միայն մաւտաւորացն, այլ եւ բացականացն արեւելեաց աստղանշան ծանաւթ գտեալ: 12 Անդ էր այնուհետեւ քննելի հոգեպատում մատեանքն մարգարէականք, թէ Մանուկ ծնաւ մեր, եւ որդի տուաւ մեզ, որոյ իշխանութիւն իւր է ի վերայ ուսոց իւրոց. եւ անուն կոչեցաւ նմա հրեշտակ մեծի խորհրդոյ, սքանչելի խորհրդակից, Աստուած հզաւր, իշխան հայր հանդերձելոյ աշխարհին:

13 Տեսանե՞ս, զի եւ որդի եւ իշխան եւ հրեշտակ եւ խորհրդակից եւ Աստուած հզաւր եւ հայր հանդերձելոյ աշխարհին զայսաւրածին մանուկն նշանակէ: 14 Քանզի եւ է իսկ որդի. վասն զի զաւրութիւն Աստուծոյ է, խորհրդակից եւ Աստուած հզաւր, որով եւ յաւիտեանքն հաստատեցան: 15 Եւ մանուկ՝ զի այսաւր ի սուրբ կուսէն ծնաւ ի Բեթղեհէմ. որ եւ յառաջապատում իսկ ասէ, թէ Տէր ասաց ցիս, որդի իմ ես դու, եւ ես այսաւր ծնայ զքեզ. եւ հայր հանդերձելոյ աշխարհին՝ զի զհնացեալ եւ զմահակուլ աշխարհս ըստ առաջին հողածին մարդոյն՝ երկրորդ մարդն կուսածին եկեալ յերկնից նորոգիցէ: 16 Եւ իշխան՝ քանզի գաւազան բղխեալ յարմատոյն Յեսսեայ, ասէ Եսայի, եւ ծաղիկ ի շառաւեղաց անտի՝ զծնունդ դստերն Դաւթի. ապա եւ յաթոռն Դաւթի նստցի, եւ զարքայութիւն նորա յաջողեսցէ:

ԽԳ.

Որով եկեալ հասին աւուրքն, զոր մարգարէն յառաջագոյն սահմանեաց. Ահա աւուրք գան, ասէ Տէր, հաստատեցից զբանս իմ բարի՝ զոր խաւսեցայ ի վերայ տանն Իսրայելի եւ ի վերայ տանն Յուդայ: 2 Յաւուրսն յայնոսիկ եւ ի ժամանակին յայնմիկ ծագեցից Դաւթի ծագումն արդարութեան, որ առնիցէ իրաւունս եւ արդարութիւն յերկրի: 3 Վասն որոյ եւ անդէն ասէ. Դա՛րձ, Յակոբ, եւ բուտն հար զնմանէ, ընդ ծագումն առաջին լուսոյ նորա. մի՛ տար այլում զփառս քո, եւ մի՛ զաւգուտ քո ազգի աւտարոտւոյ:

4 Իսկ այլ մարգարէ յայտնագոյն իսկ վճիռ տայ, թէ Յաւուր յայնմիկ կանգնեցից զխորանն Դաւթի, զանկեալն կանգնեցից, եւ զկործանեալս նորա եւ զատակեալս նորա վերստին կանգնեցից, եւ շինեցից զնա ըստ աւուրցն յաւիտենից. որպէս զի խնդրեսցեն զիս մնացորդք մարդկան եւ ամենայն հեթանոսք, յորոց վերայ կոչեցեալ է անուն իմ, ասէ Տէր: 5 Որ առնէ զայս՝ յայտնի է ի սկզբանէ յաւիտեանց, քանզի յառաջագոյն խոստացեալ Դաւթի՝ ասէ, թէ Ի պտղոյ յորովայնէ քումմէ նստուցից յաթոռ քո՝ բարձրացուցեալ քան զամենայն թագաւորս երկրի, հաստատեալ զաթոռ նորա ըստ աւուրցն երկնից, իբրեւ զարեգակն առաջի իմ, իբրեւ զլուսին, զի հաստատեալ է յաւդս:

6 Նա եկեալ, Որոյ իւրն է թագաւորութիւն, եւ նա է յոյս հեթանոսաց, որպէս եւ պատմեացն Մովսէս, եւ յարուցեալ թագաւոր համաշխարհական, զամենայն ազգս հնազանդելով, եւ զթագաւորութիւն իւր ազգի այլում ոչ փոխեալ, ըստ ասացելոյն Դանիելի: 7 Նա եւ Դաւթի իսկ, որոյ որդի անուանեցաւ Քրիստոս, բղխեալ ի սրտէ հոգեպատում բարբառով մարգարէին, զհանգամանս թագաւորին յայտ արարեալ. նախ՝ թէ Գեղեցիկ է քան զամենայն որդիս մարդկան, եւ շնորհս սփռէ ի շրթանց իւրոց. եւ գեղեցիկ ոչ զկերպարանացն, այլ զանզուգական փառացն ասէ: 8 Եւ դարձեալ՝ թէ Ա՛ծ զսուր քո ընդ մէջ քո, հզաւր, զի վայելէ ճշմարտութեան քում: 9 Ապա յետ այնորիկ միանգամայն իսկ վճիռ տայ, թէ Աթոռ քո, Աստուած, յաւիտեանս յաւիտենից, գաւազան ուղղութեան՝ գաւազան արքայութեան քոյ. եւ նշանակէ, թէ աւծեալն է այն, զոր եւ ինքն իսկ մարգարէն զմուտս աւծելոյն երգէր ասելովն, թէ Վասն այսորիկ աւծ զքեզ Աստուած Աստուած քո իւղով ուրախութեան առաւել քան զընկերս քո:

10 Տեսանե՞ս, զի յառաջագոյն ծանուցեալ տեսող մարգարէին Հոգւովն սրբով, թէ միածին Որդին Աստուծոյ աթոռակից Հաւր սիրելին՝ եղեւ որդի Դաւթի, եւ բարձրացուցանել զաթոռ նորա յաւիտենական: 11 Որպէս եւ ասէն. Յառաջագոյն տեսանէի զՏէր առաջի իմ յամենայն ժամ, եւ ընդ աջմէ իմմէ. զոր եւ գիտէ, զի երդմամբ երդուաւ նմա Աստուած՝ ի պտղոյ յորովայնէ նորա նստուցանել յաթոռ նորա. որում եւ աւրինականքն իսկ վկայէին, թէ Յազգէ Դաւթի եւ ի Բեթղահէմ գեղջէ գայ Քրիստոսն:

12 Եւ անդ նա ոչ միայն յառաջագոյն գուշակելոցն, այլ եւ առ ժամայն նշանաւ՝ մոգուցն եկելոց թագաւոր ճանաչէր. որք եւ ասէին. Ո՞ւր է որ ծնաւ արքայն Հրէից. եւ տեղեկացեալ ի դպրացն՝ հասանէին ուր էր մանուկն. որում եւ երկրպագեալ եւ պատարագս մատուցեալ, եւ միանգամայն տիրագէտ եւ հրեշտակածանաւթ եղեալ դարձան:

ԽԴ.

Եւ իբրեւ լցան աւուրք ութ թլփատել զնա՝ եւ կոչեցաւ անուն նորա Յիսուս, որ կոչեցեալ էր ի հրեշտակէն, մինչ չեւ յղացեալ էր զնա յորովայնի: 2 Զոր եւ ասէ մարգարէն, թէ Մինչ չեւ ստեղծեալ էր զքեզ յորովայնի՝ գիտեմ զքեզ, եւ մինչ չեւ ելեալ էիր յարգանդէ՝ սրբեցի զքեզ. եւ այս ի Տէրն իսկ թարգմանի, թէ Զոր հայր սրբեաց եւ առաքեաց յաշխարհ: 3 Իսկ այլ մարգարէ, թէ Յարգանդէ կարդաց զիս Տէր, եւ յորովայնէ մաւր իմոյ կոչեաց զանուն իմ:

4 Եւ արդ՝ դու տե՛ս զճշմարիտ կերպարանս բերեալ ի սուրբ կուսէն, եւ ոչ առ աչաւք ինչ տեսիլ: 5 Զի սկիզբն առնու անսկզբնականն. եւ աւուրբք համարեալ՝ ութաւրեայ թլփատի յառաջ քան զարուսեակ որդին, աւետեաւք խոստացեալ զաւակն Աբրահամու. որով աւրհնին ամենայն ազգք երկրի. որպէս եւ Քրիստոսի Յիսուսի թլփատելն առ ի կատարելոյ զաւետիս հարցն, որոյ Մտեալ, ասէ, ընդ աւրինաւք, զի զաւրինաւորսն փրկեսցէ, զի եւ մեք զորդեգրութիւն ընկալցուք:

6 Արդ՝ անընկալ եղեալ՝ այնուհետեւ որդին Դաւթի հալածի յԵգիպտոս, առ ի կատարելոյ զայն, թէ Յերկրէն Եգիպտացւոց կոչեցից զորդի իմ: 7 Քանզի յառաջագոյն սահմանեալ Աստուծոյ ամենագիտի հոգեկիր մարգարէիւքն իւրովք, թէ ո՛րպիսի համբերութիւնս միածին Որդին իւր ի Հրէաստանեացն եկեալ կրիցէ: 8 Որպէս եւ Պետրոս յառաքելագործ մատենին ասէ, թէ Աստուած որպէս յառաջագոյն պատմեաց ի բերանոյ ամենայն մարգարէից զչարչարելն Քրիստոսի իւրոյ՝ նոյնպէս եւ կատարեաց. զոր եւ Տէրն իսկ ասէր, թէ Եկի կատարել զաւրէնսն եւ զմարգարէս:

ԽԵ.

Կոչեցեալ ապա յԵգիպտոսէ՝ գայ անցանէ ի Նազարէթ, ի կարծեալ հայրենիսն իւր ըստ մարմնոյ. աճէ եւ զարգանայ հասակաւ, ըստ աւրինակի մարդկան որդին մարդոյ. անսայ եւ Իսրայելական ազգին՝ զի ինքնակամ դիմեսցեն ի բացեալ աղբիւրն կենաց: 2 Քանզի զնմանէ իսկ գուշակէ սաղմոսանուագն, թէ Աղբիւրն կենաց ի քէն

է: 3 Զոր եւ Փրկիչն յայտ արարեալ սամարացի կնոջն ասելով. Թէ գիտէիր դու զպարգեւսն Աստուծոյ, եւ ո՛վ է, որ ասէդ ցքեզ, թէ տուր ինձ ըմպել՝ դու արդեաւք խնդրէիր ի նմանէ, եւ տայր քեզ զջուր կենդանի:

4 Որոյ ապա ի լնուլ ամացն իւրոց երկոտասանից՝ ելեալ յԵրուսաղէմ, եւ ընդ վարդապետս աւրինացն բանս ի կիր արկեալ եւ զարմացուցեալ զամենեսեան, առ ի կատարելոյ զմարգարէականն, թէ Ահաւասիկ ի միտ առցէ մանուկ իմ, վերասցի եւ բարձրասցի եւ փառաւորեսցի յոյժ: 5 Զի թէպէտ եւ խոնարհեցաւ Աստուածութիւնն յերկնից՝ սակայն յերկրակեաց ի ներքնոցս բարձրացեալ ճանաչի: 6 Ի միտ առեալ, զի թէպէտ եւ խոնարհութեամբ էջ՝ սակայն ինքնաբուն իւրոց փառացն զաւրութեամբ վերացեալ, ըստ յառաջագուշակ տեսողութեան մարգարէին, թէ Վերասցի եւ բարձրասցի եւ փառաւորեսցի: 7 Իբրեւ զի ոչ ինչ է նա կարաւտ փառաց, այլ յետ իւրով կամաւք զիւր կամս կատարելոյ համբերատար իշխանութեամբն, ոչ եկամտաւ ինչ, այլ բնական փառաւքն վերացեալ ճանաչէր երկնաւոր զաւրուն, ըստ այնմ որ ասէն, թէ Համբարձաւ Աստուած աւրհնութեամբ, եւ Տէր մեր ձայնիւ փողոյ:

8 Իսկ փողն միթէ եղջի՞ւր ինչ գոչիցէ, փքոցուռոյց լնդովք, թռալիր աւդով փողիցն այտմամբ. այլ աստուածասքանչ աւետեաւքն զամենայն գոչել եւ լցուցանել, թէ Ահա Աստուած, ահա Տէր: 9 Զի եւ ճանապարհս քարոզութեան կենսաբեր նորա վարդապետութեանն արասցեն, եւ զնա ի միտ առեալ ծանիցեն, թէ Ահա Տէր, որում սպասէաք սմա. ցնծասցուք եւ ուրախ լիցուք ի փրկութեան մերում: 10 Որ նովիմբ ճանապարհք քարոզութեան բացեալ իւրեանց կենացն լուսոյ բարեաց հանգստեան, եւ ի միտ առեալ ծանիցեն, թէ ընդ նմա յարքայութիւնն վերացեալ, լուսեղէն յարկացն բնակութեան լինիցին բնակիչք. հաւանեսցին լսել, ի միտ առնուլ, այսինքն է ճանաչել զնա տիեզերաց. որպէս եւ սաղմոսարանն ասէ, թէ Յիշեսցեն եւ դարձցին առ Տէր ամենայն ծագք երկրի:

11 Եւ վերանալն եւ բարձրանալն՝ զի էջ ի խոնարհութիւն խոնարհ մարմնովն. վասն այնորիկ նորին խոնարհութեան մարմնոյն կերպարանաւք բարձրանայ: 12 Իբրեւ զմարդ խոնարհ երեւեալ, եւ առաւել քան զամենայն մարդիկ հեզ եւ խոնարհ, եւ հանդարտութիւն ցուցեալ համբերութեամբ վշտացն զոր առ ի մարմինն. վասն այսորիկ նովին մարմնովն բարձրացեալ ի խոնարհութեանցն, մարդկութեամբն վերացեալ եւ բարձրացեալ եւ փառաւորեալ. իբրեւ զի զմարդատեսիլ կերպարանացն զոր առն՝ բարձրացուցանէր, զբարս խոնարհութեան աւրինակեալ տպաւորէր յինքեան:

ԽԶ.

Արդ՝ լռեալ ամս երեսուն զինքն ի յայտնելոյ, ի հասակ մարմնոյն զարգացեալ, ըստ բնութեան աճման մարմնոյն՝ անսայ եւ մկրտութեան, եւ նախ յառաջագոյն կարապետ առաջոյ արձակեալ զՅովհաննէս, մեծն մարգարէիցն՝ պատրաստել նմա ճանապարհ եւ ուղղել զշաւիղս յայտնութեան նորա: 2 Անսայ տալ զմկրտութիւն ապաշխարութեան, ոչ զմկրտութիւն աստուածադրոշմն լուսաւորութեան կենացն անվախճանից, այլ տալ զապաշխարութեանն սրբութեան մկրտութիւն. որպէս առ մովսիսեան դարիւն, յորժամ Աստուած երեւել նոցա կամէր՝ հրամայէր նոցա լուանալ եւ սրբել, զի արժանաւորք լիցին աստուածատես փառացն երեւելոյ:

3 Սոյնպէս եւ Յովհաննէս եկեալ լուանայր զժողովուրդն ապաշխարութեամբ. զի յորժամ Աստուածորդին երեւեսցի՝ պատրաստագոյնք արժանաւորութեամբ նորին վարդապետութեանն զունկնդրութիւն մատուսցեն, ի սիրտսն գործել ճանապարհ, զի ի հեզ եւ ի խոնարհ աւթեւանս զամենատէրն ընդունել մարթասցեն:

4 Արդ՝ եկեալ եւ ինքն մկրտի ի Յովհաննէ, ձեռն արկեալ գրել կտակ յաւիտենական, եւ իւրով արեամբն կնքեալ, ապրել ամենեցուն լուսաբեր եւ կենսատու մկրտութեամբն, հրամայեաց ամենայն երկրածին մարդկան, ամենայն մսեղեաց, աստուածանման պատկերին փրկութեան նմանել: 5 Արդ՝ եկեալ առ կնքատուն Յովհաննէս մկրտել ի նմանէ. որոյ զահի հարեալ՝ ընդդէմ գնացեալ, թէ Ինձ պարտ է ի քէն մկրտել: 6 Որոյ լուեալ պատասխանի եւ առեալ հրաման համարձակ զնա մկրտելոյ, թէ Թոյլ տուր այժմ, զի այսպէս արժան է լինել, զի կատարեսցուք զարդարութիւնս ամենայն:

7 Եւ զի՞նչ իցեն արդարութիւնքն, եթէ ոչ զոր Հոգւովն սրբով նորուն Յովհաննու հայրն Զաքարիա գոչեաց, թէ Յիշեաց, ասէ, զերդումն, զոր երդուաւ Աբրահամու հաւր մերում, տալ մեզ առանց երկիւղի զփրկութիւն ի թշնամեաց մերոց եւ ի ձեռաց ամենայն ատելեաց մերոց. պաշտել զնա սրբութեամբ եւ արդարութեամբ: 8 Ըստ որում եւ երգողն ասէ. Յիշեաց զուխտ իւր որ ընդ Աբրահամու եւ զերդումն իւր ընդ Սահակայ, եւ հաստատեաց առ Յակովբ զհրաման իւր, եւ առ Իսրայէլ զուխտ իւր յաւիտենից: 9 Աւրհնեաց հարցն հաւատովք զամենայն երկիր, աւրհնեաց կատարեաց զխոստմունսն, եւ վասն նորին էջ ինքն ի ջուրսն, եւ սրբիչ եւ նորոգիչ միանգամայն զջուրսն կացուցանէր:

10 Եւ վասն զի զերկիր զառաջինն ի ջուրցն փարատեցուցեալ հրամանաւ, եւ ջրովն պարարեալ՝ ամենայն բոյսք եւ զեռունք եւ գազանք եւ անասունք եւ թռչունք ի ջուրցն դալարութենէ բղխեցին յերկրէ. սոյն աւրինակ դալարեցոյց զարգանդ ծննդականութեան ջուրցն՝ մկրտութեամբ, սրբեալ ջուրբքն եւ նորոգեալ զհնութիւն մաշուածոյ հողեղէն նիւթոյս, զոր մեղացն էր մաշեալ հնացուցեալ, մերկացուցեալ ի շնորհաց անտի Հոգւոյն: 11 Արդ՝ միւսանգամ բացեալ զարգանդ աներեւոյթ Հոգւոյն երեւելի ջրովն՝ նորածնունդ նորափետուր զարդարեալ միւսանգամ ի ծննդականութիւն աւազանին, զգեցուցանել զամենեսեան լուսաւոր պատմուճանաւք, որ միւսանգամ վերստին ծնանիցին:

12 Քանզի ի սկզբանն իսկ արարչութեան ժամանակին՝ շրջէր Հոգի Աստուածութեան ի վերայ ջուրցն. եւ անտի զկազմած արարածոցն յաւրինէր, ի լինելութիւն արարածոցն հրամայէր հաստանալ: 13 Նա եւ զհաստատութիւն երկնի՝ բնակութեան հրեշտակաց հրեղինաց, որ երեւիս մեզ ջրեղէն՝ հրամայեաց հաստանալ: 14 Նոյն աւրինակ եկեալ կատարէ զուխտն զոր եդ ընդ հարսն: 15 Էջ ինքն ի ջուրսն, սրբեաց զջուրս ներքինս երկրիս՝ որ մեղաւք մարդկան էր պղծեալ:

16 Արդ՝ իւրոց գարշապարացն կոխելով զջուրսն՝ սրբեաց եւ սրբիչս արար: 17 Եւ որպէս յառաջագոյն շրջէր Հոգին ի վերայ ջուրցն՝ նոյն աւրինակ բնակեսցէ ի ջուրսն, եւ զամենեսեան ընկալցի որ ծնանին նովաւ: 18 Եւ ջուրքն վերինք մածեալք բնակութիւն են հրեշտակաց: 19 Արդ՝ զայս ջուրս իբրեւ զայն ջուրսն արար. վասն զի ինքն էջ ի ջուրսն, զի ամենեքեան Հոգւովն ի ջուրցն նորոգեալ հրեշտակասցին, եւ նոյն Հոգին մինչեւ յաւիտեան ի ջուրցն զամենեսեան յորդեգրութիւն մատուցանիցէ: 20 Վանս զի դրունս բացեալ ջուրցն ի խոնարհ, զի վերնաջուրցն դրունք բացցին երկնից, եւ զամենեսեան փառաւք վերացուսցէ յորդեգրութիւն:

21 Վասն զի ճշմարիտ Որդին Աստուծոյ խոնարհեցաւ եւ էջ ի ջուրսն մկրտութեան, զի զխոստմունսն կատարեսցէ զհարցն եւ զաւետիսն: 22 Յառաջ քան զայն եւ զթլփատութիւնն առ յանձն. զի եւ երկոցունց կողմանցն շնորհեսցէ շնորհս եւ հատուսցէ զբարիս: 23 Զի իւրով թլփատելովն կատարեսցէ զհաստատութիւն խոստմանցն, եւ ի խրախունս հրաւիրմանցն որդեգրութեան ժառանգութեան արժանաւորացն: 24 Եւ ի մկրտելն՝ զամենայն մկրտեալսն կեցուցանէ իւրով յանձն առնլովն զմկրտութիւնն, եւ պատուական արարեալ զմկրտութիւն՝ իւրով իջանելովն ի մկրտութիւն:

25 Եւ նախ անտի իսկ ի միտ առեալ ճանաչի ճշմարիտ Որդին Աստուծոյ՝ բարբառովն Հաւր իւրոյ եւ իջանելովն ի վերայ նորա Հոգւոյն: 26 Զի անտի իսկ ի միտ առեալ ճանաչի, առ ի կատարելոյ զյառաջասացութիւնն Հաւր, թէ Ահաւասիկ ի միտ առցէ մանուկ իմ, վերասցի եւ բարձրասցի եւ փառաւորեսցի յոյժ:

27 Զի ամս երեսուն լուռ եւ աներեւոյթ շրջեալ ի մէջ նոցա, եւ ապա եկեալ հասեալ ի մկրտութիւն՝ արդ ի մկրտութեանն ճանաչի ամենեցուն: 28 Յովհաննէս վկայէ եւ ասէ. Սա է, զորմէ եսն ասէի, որ զկնի իմ գայ՝ առաջի իմ եղեւ. զի նախ նա իսկ առաջին էր. զի ի լրութենէ անտի նորա մեք ամենեքեան առաք շնորհս:

ԽԷ.

Եւ Հոգին ի վերայ նորա իջեալ ի նմանութիւն աղաւնոյ: 2 Իսկ ընդէ՞ր արդեաւք ի նմանութիւն աղաւնոյ երեւեսցի Հոգին սուրբ Աստուծոյ. զի ուսուսցէ տեսողացն, թէ ոչ այլ իւիք է հնար մատչել առ Աստուածորդին՝ եթէ ոչ անմեղութեամբ եւ արդարութեամբ եւ սրբութեամբ՝ յաղաւնակերպ նմանութենէ անտի առեալ զկերպարանս յանձին բերիցեն:

3 Վասն զի քննիչ է սրտից եւ ծածկագէտ եւ ամենայն գաղտնեաց յայտնիչ. զի զամենայն ինչ գիտէ, եւ զամենայն ինչ զոր ասէ՝ կարող է կատարել, եւ տկարանայ նմա եւ ոչ ինչ. որպէս ասաց Գաբրիէլ առ կոյսն սուրբ, թէ Ոչ տկարասցի առ ի յԱստուծոյ ամենայն բան: 4 Որ եւ զսրտից մարդկան զխորհուրդս ի վեր բերեալ յանդիմանէ. Ո ստեղծ առանձին զսիրտս նոցա, որ ի միտ առնու զամենայն գործս նոցա, որ առ նա էին մատչելոց:

5 Վասն այնորիկ Հոգին աղաւնակերպ իջանէ, զի ուսուսցէ տեսողացն՝ սրբամտելով առ Աստուածորդին մերձենալ, եւ զշնորհս բարերարութեան Հոգւոյն ընդունել, եւ Հաւրն հաճոյ լինել. վասն այսորիկ Որդին Աստուծոյ եկն եւ կատարեաց զուխտ հարցն, անուանելով նոցա որդի: 6 Որդին Աստուծոյ վասն այսորիկ եկեալ մկրտի, ի հաստատել զմկրտութիւն ամենայնի՝ որ մկրտելոցն իցեն, զի անդ իսկ զայս աւանդելով՝ փրկութիւն ամենեցուն յայտնեալ՝ ի միտ առեալ ծանիցի, եւ անտի իսկ բացցէ զամենակեցոյց ճշմարտութեան վարդապետութիւնն իւր յայտնել աշխարհի: 7 Որպէս ասէ մարգարէն իբրեւ յերեսաց տեառնորդւոյն, թէ Մատերո՛ւք առ իս եւ լուարո՛ւք զայս. ոչ ի սկզբանէ ի ծածուկ ինչ խաւսեցայ, եւ ոչ ի տեղւոջ խաւարին երկրի. զի յորժամ լինէրն՝ ես անդ էի. եւ արդ՝ Տէր Տէր առաքեաց զիս եւ Հոգի նորա: 8 Տեսանե՞ս զէական միաւորութիւնն. յորժամ լինէրն՝ ես անդ էի» ասէ. յայտ արարեալ զմիաբուն երրորդական զաւրութիւնն, թէ ե՛ւ ի հաստատելն համագործ, եւ ի նորոգելն միաբան:

9 Արդ՝ բացեալ երկինք՝ եւ Հայր աղաղակէ, թէ Դա է Որդի իմ սիրելի. եւ Հոգին իջեալ ի նմանութիւն աղաւնոյ. զի յայտ լիցի միաբուն խորհուրդ զաւրութեան գալստեան Որդւոյն:

10 Եւ զի՞նչ իցէ զոր ասէն, թէ ի սկզբանէ խաւսեցայ՝ եթէ ոչ զյառաջաձայնսն սրբոց մարգարէիցն, որ ինքն իսկ ի նոսա վասն իւր խաւսեցաւ. եւ խորհրդով միաբանական Հաւրն եւ Հոգւոյն՝ եկեալ երեւի արդ ի վախճան ժամանակացս: 11 Որ էրն ի սկզբանէ Բանն, եւ Բանն էր առ Աստուած, եւ Աստուած էր Բանն. նա էր ի սկզբանէ առ Աստուած. ամենայն ինչ նովաւ եղեւ, եւ առանց նորա եղեւ եւ ոչ ինչ որ ինչ եղեւն: 12 Նովաւ կեանք էր, եւ կեանքն էին լոյս մարդկան. եւ լոյսն ի խաւարի անդ լուսաւորէր. եւ խաւար նմա ոչ յաղթեաց: 13 Եղեւ այր մի առաքեալ յԱստուծոյ, անուն նորա Յովհաննէս. սա եկն ի վկայութիւն, զի վկայեսցէ վասն լուսոյն, զի ամենեքեան հաւատասցեն նովաւ:

14 Արդ՝ լցեալ եւ կատարեալ զամենայն, եւ լոյս Որդւոյն Աստուծոյ ի մէջ անցեալ լուսաւորել զամենայն մարդ՝ որ գալոց է յաշխարհ. որում խաւարն ոչ կարացեալ համեմատել յաղթել. այլ այսու լուսով եղեւ աշխարհ, եւ զնա ոչ ծանեաւ: 15 Արդ՝ վասն այսորիկ եկեալ, զի ի միտ առցեն զլոյս նորա, եւ որդիք Աստուծոյ լիցին: 16 Եկն հաստատել զաւրէնս եւ զմարգարէս, եւ զաւրինակսն անցուցեալ՝ եւ զճշմարտութիւնն հաստատեալ:

17 Եւ զի՞նչ իցէ որ ասէ՝ Բանն. միթէ բարբա՞ռ լոկ իցէ, բախիւն լեզուի ընդ աւդս, որ յառաջ քան զասել ասողին չէ յայտ, եւ յետոյ անհետ՝ չէ ի միջի: 18 Այլ վասն այսորիկ անուանեցաւ Բան, զի որպէս բան ի բերան ասողին՝ նոյնպէս եւ ամենայն հրամանք Հաւր կամացն ելանեն ի բերանոյ Որդւոյ: 19 Զի գիտակ է Հաւր եւ կատարիչ կամաց նորա, որպէս եւ ինքն ասէ. Ոչ ոք գիտէ զՀայր՝ եթէ ոչ Որդի. որպէս եւ զՈրդի ոչ ոք գիտէ՝ եթէ ոչ Հայր: 20 Եւ դարձեալ ասէ, եթէ Եկի կատարել զկամս այնորիկ որ առաքեացն զիս: 21 Եւ դարձեալ Յովհաննէս ասէ. ԶԱստուած ոք երբեք ոչ ետես, բայց միածին Որդին որ ի ծոց Հաւր՝ նա պատմեաց:

22 Եւ ինքն առ Հայր ասէ, թէ Եհաս ժամ, Հայր. փառաւոր արա զՈրդի քո. եւ եկեալ բարբառ յերկնից ասէ. Փառաւոր արարի, եւ այլ փառաւորեցից: 23 Իբրեւ ոչ թէ ի խնդրել ապաստան, եւ կամ կարաւտ ինչ հայրաբուն փառացն, այլ զի լուիցեն արարածք եւ հաստատեսցին յՈրդին: 24 Նոյն աւրինակ եւ Որդին ի միջի կացեալ՝ զՀայրն ցուցանէ աշխարհի եւ զՀոգին սուրբ. նոյնպէս եւ Հայր աղաղակէ վասն միածնին, թէ Դա է Որդին իմ միածին, հաճեցուցիչ անձին իմոյ. եդից զոգի իմ ի վերայ դորա: 25 Որ եւ յայտ լեալ յիջանեալն ի վերայ եւ հանգչել, որպէս եւ ինքն ասէր զՀոգւոյն սրբոյ, թէ Նա զիս փառաւոր առնէ:

26 Եւ եկեալ կատարէ զկամս առաքչին իւրոյ. որ եւ աղաղակ իսկ եդեալ ասէր, եթէ Որ հաւատայ յիս՝ հաւատայ յայն որ առաքեացն զիս. եւ որ տեսանէ զիս՝ զայն տեսանէ որ առաքեացն զիս: 27 Եւ այսպէս զհայրական փառսն յինքեան ցուցանէ ամենեցուն յայտական վարդապետութեամբն:

28 Եւ զյառաջընթաց կարապետն հրեշտակ առաքեալ Հաւր՝ գայ առաջի եւ աղաղակէ, թէ Սա է Որդին Աստուծոյ, սա է գառն Աստուծոյ, սա է որ գայ բառնալ զմեղս աշխարհի: 29 Եւ ելեալ ի վերայ լերինն բարձու, ի մեծութիւն զաւրութեան Աստուածութեանն, որպէս յառաջատես տեսանող մարգարէն ասէ ի Տեառնէ. Ի վերայ լերինն սրբոյ, ի լերինն բարձու՝ անդ ծառայեսցեն ինձ ամենայն ազգք երկրի: 30 Եւ դարձեալ միւս տեսանողն գոչէ, թէ Ե՛լ ի վերայ լերինդ բարձու, աւետարանիչդ Սիոնի. բարձրացո՛ զբարբառ քո, աւետարանիչդ Երուսաղեմի: 31 Բարձրացա՛յք, բարձրացուցէ՛ք զբարբառ ձեր, եւ մի՛ զանգիտէք. ասա՛ դու ցքաղաքսդ Յուդայ: 32 Ահաւասիկ Աստուած մեր, ահաւասիկ Տէր Տէր գայ զաւրութեամբ իւրով, եւ բազուկն հզաւր տէրութեամբ իւրով. ահաւասիկ վարձք հատուցման իւրոյ ընդ իւր, եւ գործք իւրաքանչիւր առաջի նորա: 33 Իբրեւ հովիւ հովուեսցէ զխաշինս իւր, եւ ի բազուկս իւր ժողովեսցէ զգառինս իւր, եւ ի գիրկս իւր ընկալցի զնոսա, եւ մխիթար լիցի յղեաց ծանրացելոց: 34 Ո՞ չափեաց ափով իւրով զջուրս ամենայն, կամ ո՞վ չափեաց զերկինս թզաւ իւրով, եւ զերկիրս ամենայն քլաւ իւրով: 35 Ո՞վ եդ զլերինս ի կշիռս, եւ բարձ զդաշտս կշռորդաւք: 36 Ո՞վ գիտաց զմիտս Տեառն, կամ ո՞վ եղեւ նմա խորհրդակից:

37 Եւ զի՞նչ իցէ զոր ասէն. թէ Ե՛լ ի վերայ լերինդ բարձու, աւետարանիչդ Սիոնի. այլ իբրեւ զայն որ ասէն, թէ Տէր ետ հրաման. զի տէրունի հրամանքն՝ ամենեցուն գեր ի վերոյ են, եւ ի բարձանց են հրամանք Բարձրելոյն: 38 Եւ զի՞նչ բարձր եւ ստուար քան զհրամանս Աստուածութեանն կայցէ. ի նոյն ինքն ելեալ Աստուածութեանն քարոզք, ի նոյն հրամանաց լեառն բարձրութեան, առանց զանգիտելոյ եւ երկիւղի ամենեցուն առաջի անվեհեր քարոզել:

ԽԸ.

Արդ՝ եկն եւ մեծն Յովհաննէս, որդի քահանայապետին Զաքարիայ. անդէն ել տաճարակիցն, եւ ոչ աւտար ոք. անդէն ժառանգն եւ բնակիչն Սիոնի, նորուն վակասակիր քահանայութեանն, խոյրադիր պատուին պատմուճանացն սրբութեան, աւանդակիր պատուիրանացն. եւ ոչ եկամուտ ոք, այլ կամարածուն վայելչութեան, շառաւեղն Մովսիսի եւ զաւակն Ահարոնի եւ աւետարանիչն Սիոնի, աւծութեանն անկու, առեալ զպատիւ նախնեացն քահանայութեան: 2 Եւ բովանդակեալ զմարգարէութիւն մարգարէիցն՝ ելեալ յանապատ ի վերայ աստուածական հրամանացն լեռնացելոց, բարձրացուցեալ զբարբառ իւր աւետարանիչն Երուսաղեմի, բարձրացեալ բարձրացուցանէր զբարբառ իւր, զի ձայն բարբառոյ էր նա յանապատի, եւ ասէ. Ահա Աստուած մեր, ահա Տէր, եւ նա նոյն թագաւոր Իսրայելի:

3 Արդ՝ ամենայն շնորհք աւանդութեան մարգարէութեանն Իսրայելական ազգին, որ կրէր աւանդապահ աւրհնութեանն աւետեացն եւ աւծութեանն, ի ձեռն Ղեւեայ տոհմին էր յանձնեալ, քահանայութիւնն՝ թագաւորութեամբն հանդերձ:

4 Քանզի ի ժամանակին, իբրեւ կոչեաց Տէր զՄովսէս ի մէջ հրոյն եւ ամպոյն ի գլուխ Սինէական լերինն՝ եւ տեսիլ փառաց Տեառն իբրեւ զհուր վառեալ էր. իբրեւ առնոյր զպատուիրանս աւրինացն Մովսէս ի ձեռացն Աստուծոյ, պարգեւախնդիր տեսանելով զԱստուած ի պատասխանւոյն նմա, զի ասէ Գթած եմ եւ ողորմած՝ անդ առնոյր զաւանդութիւն իշխանութեան՝ քահանայութեան, թագաւորութեան եւ մարգարէութեան՝ ի ձեռաց Աստուծոյ: 5 Անդ ետ նմա զաւրինակ աւծութեանն Քրիստոսի, զի նախ առակքն լինիցին, եւ ապա եկեսցէ ճշմարտութիւնն, որ էն իսկ. անդ տայր նմա առնել զեղջիւրն աւծութեան եւ զխնկանոց խնկոյն:

6 Որ եղջիւրն զաւրինակ աւծութեանն Քրիստոսի, եւ խնկանոցն զաւրինակ սուրբ կուսին Մարիամու ունէր: 7 Զի որպէս նայն լին էր հոտով սրբութեամբ՝ նոյնպէս եւ կոյսն Հոգւով սրբով եւ զաւրութեամբ Բարձրելոյն: 8 Իսկ եղջիւր ձիթոյն ունէր զաւրինակ աւծութեանն Քրիստոսի, զի որ միանգամ յաւրինակ նորա աւծանէին՝ անտի աւծան: 9 Ուստի եւ աւծանէրն իսկ Ահարովն ի քահանայութիւն Տեառն, եւ առնոյր զքահանայութեան թագն՝ աւծանել ըստ նմին աւրինակի, դնել նոցա արտախուրակս, եւ պաշտել ի սրբութիւն Տեառն, եւ կարգել զհանապազորդ հացն ի սեղանն, որ բերէր զաւրինակ մարմնոյ Աստուածորդւոյն:

10 Անդ արար Մովսէս զարծաթի եղջիւրն աւծութեան իւրոյ, ուստի քահանայքն եւ մարգարէքն եւ թագաւորքն աւծանէին: 11 Անդուստ գայր կարգեալ աւծութիւնն մի ըստ միոջէ ըստ հրամանի իշխանութեան պատուիրանին, որ կարգեալ գայր առաջնորդութեամբ: 12 Յաբրահամեան զաւակին պաշտէր խորհուրդն, զի աւանդապահքն տային ցմիմեանս մինչեւ ցՅովհաննէս՝ քահանայ, մարգարէ եւ մկրտիչ. եւ ի նա հասեալ՝ իբրեւ ի ժառանգ մնացեալ: 13 Զի ի նա հասեալ էր յառաջին նախնեացն՝ թագաւորացն, մարգարէիցն եւ յաւծելոց քահանայիցն՝ իբրեւ յաւանդապահ. եւ նա ետ զքահանայութիւնն, զաւծութիւնն, զմարգարէութիւնն եւ զթագաւորութիւնն ցՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս:

14 Եւ կատարեցաւ մարգարէութիւնն Յակովբայ՝ յասել առորդիս ազգի իւրոյ, թէ Մի՛ պակասեսցէ պետութիւն իշխանութեանն, մինչեւ եկեսցէ այն՝ որոյ իւր է թագաւորութիւնն. քանզի նա է յոյս հեթանոսաց:

15 Արդ՝ առաջին հարքն որ եղեն աւրինակ նորա, յոյս Աստուծոյ կերպարանքն նկարեալ կային. զի նոցա ամենայն արարածք հնազանդէին, քանզի զկերպարանս Արարչին ի նոսա տեսանէին: 16 Իսկ զիա՞րդ հնազանդէին անխաւս անմռունչ եւ անշշունչ արարածքն՝ մահկանացու մարդկան, եթէ ոչ զնշանս Աստուծոյ ի նոսա տեսանէին եւ զկերպարանս Արարչին: 17 Եւ այսպէս մի ըստ միոջէ վարեալ եկեալ աւանդութիւնքն մինչեւ ցՅովհաննէս, եւ Յովհաննէս ետ զաւանդ պահեստին տեառն իւրում:

ԽԹ.

Եւ այնուհետեւ Տէր ինքնին ի միջի կայ, եւ Յովհաննէս վկայէ, թէ Չեմ ես Քրիստոսն, այլ առաքեալ եմ առաջի նորա: 2 Այլ ոյր հարսնն է՝ նա է փեսայ, եւ որ բարեկամն է փեսային՝ կայ առ նմա եւ հնազանդի նմա. նա եւ ուրախ առնի յուրախութեան նորա, զի զձայն լսէ զփեսային: 3 Իմ ուրախութիւնս այս լցեալ եւ կատարեալ է, եւ արդ՝ նմա պարտ է աճել, եւ ինձ մեղմանալ: 4 Որ ի վերուստն գայ՝ ի վեր է քան զամենայն. որ յերկրէ է՝ յերկրէ աստի խաւսի. որ յերկնիցն գայ՝ զոր ինչ լուաւն եւ ետես՝ վկայէ, եւ զվկայութիւն նորա ոք ոչ ընդունի. իսկ որ ընդունի զվկայութիւն նորա՝ ծրարեաց եւ կնքեաց, զի արդարեւ ճշմարիտ Աստուած է: 5 Զի որ յԱստուծոյ առաքեցաւ՝ նա զպատգամս Աստուծոյ խաւսի. զի ոչ եթէ չարով տուաւ նմա հոգին. Հայր սիրէ զՈրդի, եւ զամենայն ինչ ետ ի ձեռս նորա. որ հաւատայ յՈրդի՝ ընդունի զկեանս յաւիտենից, եւ որ թերահաւատէ յՈրդւոյ՝ ոչ տեսանէ զկեանս յաւիտենից. այլ բարկութիւն Աստուծոյ ի վերայ նորա բնակեալ է:

6 Ահա եկեալ հրեշտակն Յովհաննէս՝ պատրաստել ճանապարհս Տեառն իւրում: 7 Զի որպէս ծննդեանն Գաբրիէլ եղեւ կարապետ՝ նոյնպէս յայտնութեանն սա եղեւ, եւ առաջի եկեալ ասէ. Առաքեալ եմ առաջի նորա. այլ ոյր հարսնն է՝ նա է փեսայ:

8 Իսկ ո՞ իցէ հարսն, կամ ո՞ փեսայն, եթէ ոչ այն՝ զոր մարգարէն ասէ, թէ Այսպէս ասէ Տէր. խաւսեցայց զքեզ ինձ յաւիտեան, եւ խաւսեցայց զքեզ ինձ արդարութեամբ եւ իրաւամբք եւ ողորմութեամբ եւ գթութեամբ. եւ ծանիցես, զի ես եմ Տէր Աստուած քո. եւ լքցես դու զհոմանիսն քո, զփայտեղէնս եւ զքարեղէնս, եւ ասասցես, եթէ երթայց դարձայց առ այրն իմ առաջին:

9 Քանզի թողին մարդիկ զպաշտաւն Արարչին իւրեանց, եւ ամենայն փայտի եւ քարի հնազանդեցան. եւ թողին զայրն առաջին որ յոչնչէն արար զնոսա, եւ շնացան յամենայն ինչ տարրեղէն որ առ ական դիպեցան, եւ պոռնկեցան զհետ սնոտի պաշտամանցն արարածոց: 10 Վասն այսորիկ էջ Աստուածորդին քակել յերկրէ զընդունայնութիւն պոռնկութեան շնութեան քարեղէն հոմանեացն, դարձուցանել յերկրպագութիւն Հաւր, եւ տալ անուանել զայրն իւր՝ այր առաջին: 11 Եւ առաջին՝ վասն նախնական ինքնութեանն ասէ, որպէս մեկնէ Պաւղոս առաքեալ առ հեթանոսս եւ ասէ. Հաստատեցի խաւսեցայ զքեզ հարսնութեան իբրեւ զկոյս մի սուրբ՝ յանդիման կացուցանել Քրիստոսի. եւ մարգարէն ասէ. Կացցէ դշխոյ ընդ աջմէ քումմէ. զամենայն տիեզերս իբրեւ զմի հարսն դարձուցեալ առ մի փեսայ. այսպէս նշանակէ այրն՝ որ յերկնից եկն Որդին Աստուծոյ. որպէս Յովհաննէս ասէ. Ոյր հարսնն է՝ նա է փեսայ. եւ մեք, բարեկամք եւ ծառայք՝ ըստ հրամանացն ընթանամք. կամք առ նմա եւ հնազանդիմք նմա, եւ ուրախ առնիմք յուրախութեան նորա, եւ զձայնն լսեմք զփեսային:

12 Այս այն է զոր մարգարէն ասէ. Լո՛ւր, դուստր, եւ տե՛ս, խոնարհեցո՛ զունկն քո, մոռա՛ զժողովուրդ քո եւ զտուն հաւր քոյ. զի ցանկացաւ թագաւոր գեղոյ քում. զի սա ինքն է Տէր քո. երկիր պագցես սմա: 13 Այս այն է որ ասէն. Եղբաւրորդեա՛կ իմ, յարիցես զարթիցես, մերձաւո՛ր իմ, սիրելի՛ իմ. բացցես ինձ զդուրս տանն, եւ համբուրեսցես զիս ի համբուրից բերանոյ քոյ. զի առատ են ստինք քո քան զգինի, եւ հոտ իւղոց քոց քան զամենայն խունկս անուշութեան: 14 Իւղ արկեալ է անուն քո, վասն այսորիկ աւրիորդք սիրեցին զքեզ. զհետ անուշութեան իւղոց քոց ընթասցուք մեք. տարաւ զիս արքայ ի սենեակ իւր:

15 Եւ ո՞վ իցէ հարսն՝ եթէ ոչ եկեղեցի հեթանոսաց, կամ ո՞վ իցէ փեսայն՝ եթէ ոչ Յիսուս Քրիստոս Որդին Աստուծոյ, որ էջ յերկնից եւ նուաճեաց զամենայն յերկրպագութիւն Հաւր: 16 Եւ զի՞նչ իցեն երկու առատ ստինքն՝ եթէ ոչ կտակարանքն Աստուծոյ, որ արբուցանեն զամենայն տգէտս հոգեւոր կաթամբն գիտութեան: 17 Եւ զի՞նչ իցէ զոր ասէն. Հոտ իւղոց քոց քան զամենայն խունկս անուշութեան. եւ թէ՝ Իւղ արկեալ է անուն քո. - զաւծութիւնն Քրիստոսի եւ զանունն յայտ առնէ. եւ համբուրելն՝ սիրոյ նշանակ է, զի եկեղեցի՝ Քրիստոսի, եւ Քրիստոս՝ Որդի Աստուծոյ:

18 Արդ՝ նմա աճել եւ ինձ մեղմանալ, այսինքն զժամանակն ասէ մեղմանալոյ. զի մկրտութիւնն զոր տայր նա ժողովրդեանն՝ ապաշխարութեան մկրտութիւն էր: 19 Որ, ասէ, ի վերուստն եկն՝ ի վերոյ է քան զամենայն, յայտ արարեալ զգալն ի ծոցոյ Հաւր առ մեզ: 20 Իսկ ես, ասէ, յերկրէ խաւսեցայ, յերկնից առեալ զգիտութիւն. իսկ որ յերկնիցն եկն՝ նա զՀաւրն խաւսի եւ զՀաւրն գործ գործէ: 21 Որպէս եւ Տէր ինքն ասէր առ Հրեայսն, թէ Ես ի Հայր, եւ Հայր յիս. զինչ տեսանեմ թէ Հայր գործէ՝ զնոյն եւ ես գործեմ. զի վասն այսորիկ իսկ եկի, զի արարից զկամս Հաւր իմոյ, եւ կատարեցից զգործս նորա:

22 Ասաց եւ վասն Հրէիցն, թէ զվկայութիւն նորա դուք ոչ ընդունիք: 23 Իսկ որ ընդունի զվկայութիւն նորա՝ ծրարեաց եւ կնքեաց, զի անկորուստ լիցի արդարութիւնն. եւ երդմամբ՝ զի արդարեւ ճշմարիտ Աստուած է. զի անշուշտ եւ անշարժ եւ անկորուստ լիցի արդարութիւն հաւատոցն. եւ երդումն՝ կնիք, որպէս առ Աբրահամն: 24 Զի որ ի ծոցոյ Հաւր եկն՝ նա է տեղեակ խորհրդոց ծնողին իւրոյ: 25 Զի ոչ եթէ իբրեւ կարաւտ ոք ա՛ռ նա զշնորհս Հոգւոյն, այլ ինքն միակամ, միաշունչ, միախորհ ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգւոյն. զի ինքն է բաշխիչ շնորհաց Հոգւոյն սրբոյ: 26 Զի Հայր սիրէ զՈրդի իւր, եւ ամենայն հաստատեալքն Հաւր՝ Որդւով. եւ որ Հաւրն՝ նոյն եւ Որդւոյ. եւ որպէս Հայր՝ նոյնպէս եւ Որդի. եւ ամենայն շնորհք Հոգւոյն յՈրդւոյ բաշխին: 27 Եւ Որ հաւատայ յՈրդի՝ ունի զկեանսն յաւիտենականս. որ թերահաւատէ յՈրդւոյ՝ ոչ տեսանէ զկեանսն յաւիտենից:

28 Վկայէ Յովհաննէս, ասէ Զորմէ ասէին, սա է միածին Որդին Աստուծոյ. ես տեսի եւ վկայեմ, թէ սա է որ բառնայ զմեղս աշխարհի: 29 Սա է ժառանգ այգւոյն, եւ Տէր գայ զաւրութեամբ, եւ բազուկն հզաւր տէրութեամբ իւրով. զի բազուկ հզաւր Հաւր սա՛ է, եւ զտէրութիւն իւր առ իւր ունի, թէպէտ եւ կամաւք երեւեցաւ խոնարհութեամբ:

30 Ահաւասիկ, ասէ, վարձք հատուցման իւրոյ ընդ իւր. եւ ամենայնի նա է հատուցանող, եւ գործք իւրաքանչիւր առաջի նորա: 31 Ըստ այնմ, թէ Ի միտ առնու զամենայն գործս նոցա: 32 Իբրեւ հովիւ մի հովուեսցէ զխաշինս իւր: 33 Որ եւ ի մէջ իսկ անցեալ կենարարն ասէ, թէ Ես եմ հովիւն քաջ. հովիւ քաջ զանձն իւր դնէ ի վերայ խաշին իւրոյ, Եւ ի բազուկս իւր ժողովեսցէ զգառինս իւր, եւ ի գիրկս իւր ընկալցի զնոսա:

34 Որ եւ կենարարն եկեալ յայտ առնէր, յառնուլն ի ժողովելն զմանկտին ի վերայ աստուածական բազկացն. եւ աւրինակեալ ամենեցուն, Եթէ ոչ դարձջիք եւ լինիջիք իբրեւ զմանուկս զայս՝ ոչ կարէք մտանել յարքայութիւնն Աստուծոյ: 35 Նորոգել հրամայէ, եւ մերկանալ զհին մարդկութիւնս ի ձեռն մկրտութեան աւազանին: 36 Զի թէպէտ եւ կարի ոք թմբրեալ ծանրացեալ իցէ՝ ծանրակիր մեղաւքն խստութեան յղացեալ, որպէս ասէն. Ահաւասիկ երկնեաց զանաւրէնութիւն, յղացաւ զցաւս եւ ծնաւ զանիրաւութիւն. սակայն բացեալ զդրունս ապաշխարութեան՝ ի մէջ մեր եկեալ կայ կենարարն, աղաղակէ եւ ասէ. Եկա՛յք առ իս, ամենայն վաստակեալք եւ աշխատեալք եւ ոյք ունիք բեռինս ծանունս, եւ ես հանգուցանեմ զձեզ. եւ առէ՛ք զլուծ իմ ի ձեզ եւ ուսարո՛ւք յինէն, զի հեզ եմ, հանդարտ եւ խոնարհ սրտիւ, եւ գտջիք հանգիստ անձանց ձերոց. զի լուծ իմ քաղցր է, եւ բեռն իմ փոքրոգի:

37 Իսկ եթէ հարցցէ ոք, թէ ո՛վ իցէ որ այսպէս մխիթար լինիցի յղեացն ծանրացելոց՝ լուիցէ Եսայեայ մարգարէութեանն՝ ո՛վ այն իցէ. ասէ. Ո՞ չափեաց ափով իւրով զջուրս ամենայն, կամ ո՞վ չափեաց զերկինս թզաւ իւրով եւ զերկիր ամենայն քլաւ իւրով. ո՞վ եդ զլերինս ի կշիռս, եւ բարձ զդաշտս կշռորդաւք. ո՞վ գիտաց զմիտս Տեառն, կամ ո՞վ եղեւ նմա խորհրդակից: 38 Որ ի Հաւրէ ուսաւ զվճիռ դատաստանին՝ նա եկեալ մարդ լեալ քարոզէ աշխարհի, խառնեալ սիրով իւրով զամենեսեան յԱստուածութիւնն: 39 Եւ այսուհետեւ եկեալ լոյսն, ի մէջ անցեալ՝ լուսաւոր առնել զամենայն մարդ որ գալոց է աշխարհ` քարոզէր եւ ասէր. Ապաշխարեցէ՛ք, զի մերձեալ է արքայութիւնն Աստուծոյ. կատարեալ են ժամանակք. հաւատացէ՛ք յաւետարանն:

Ծ.

Արդ՝ իբրեւ անցանէր առ ծովեզերբն՝ տեսանէ զՊետրոս եւ զԱնդրէաս եւ զՅակովբոս եւ զՅովհաննէս, եւ կոչեաց զնոսա ի ձկնորսութենէ անտի. որ անդէն վաղվաղակի թողուն զհայրն իւրեանց նաւաւն հանդերձ եւ երթան զհետ նորա: 2 Եւ զբազումս յայլոց ի պէսպէս զբաւսանաց կոչեալ՝ աշակերտս երկոտասանս եւ առաքեալս անուանեաց. զորս ուսուցանէ ազատանալ յամենայն զբաւսանաց. որ զհետ նորա շրջէին, արժանի եղեալ աստուածագործ աւանդութեան խորհրդոյն:

3 Որ այնուհետեւ մարդասէրն Քրիստոս ի մէջ անցուցեալ զամենակար բժշկարանն, բժշկել զամենայն ախտս եւ զչարչարանս. եւ զյառաջաձայն սրբոց մարգարէիցն զգուշակումն ելից, ի մէջ ունելով զբանն որ գոչէ. Նա զհիւանդութիւնս մեր բարձցէ. եւ զնոցուն բանս արդարացուցեալ, որպէս ասէն, թէ Արդարացուցանէ զբանս ծառայից իւրոց մարգարէից:

4 Եւ սկսնու այնուհետեւ զառակսն անցուցանել, թէ Ընդ ամենայն տեղիս ի ձեռն Հոգւոյն ճշմարտութեան երկիր պագցեն Հաւր, զի Հայր զայնպիսի երկրպագուս խնդրէ. եւ թէ Զողորմութիւն կամիմ, քան զպատարագս: 5 Եւ եթէ Ես եմ հաւրորդին, զի Հայր ինձ վկայէ Հոգւովն հանդերձ ճշմարտութեամբ. եւ թէ Մովսէս ձեզ յառաջագոյն վասն իմ գրեաց. եւ Յակոբ վասն իմ ասէր ցՅուդա, թէ Մի՛ պակասեսցէ իշխան Յուդայ եւ մի՛ պետ յերանաց նորա, մինչեւ եկեսցէ այն՝ որոյ իւրն է թագաւորութիւն. քանզի նա է յոյս հեթանոսաց:

6 Եւ թէ՝ մարգարէքն ամենայն վասն իմ գրեցին, առեալ յիմմէ առաքչէն զգիտութիւն. եւ յայտ արարեալ նոցա, թէ իմ է այգին, եւ դուք էք մշակքն. եւ ես եկի, զի ես եմ ժառանգ այգւոյն. եկի խնդրել զպտուղ այգւոյն զի առից. որպէս առաքեաց զիս Հայր իմ՝ եւ ես եկի կատարել զկամս Հաւր իմոյ: 7 Եւ թէ՝ եկի կատարել զխոստացեալ աւետիսն Աբրահամու, զի աւետեաւքն կեցցէ զաւակն Աբրահամեան, եւ զաւակն Աբրահամու նոցա ծանաւթ լիցի: 8 Իսկ նորա միանգամայն զճշմարտագոյնն առաջի եդեալ, եթէ Յառաջ քան զլինելն Աբրահամու եմ ես: 9 Եւ անդր ի վեր այնուհետեւ հայեցուցեալ, որպէս եւ ասէն իսկ, հարցանելով առ ի նոցանէ զմարգարէականն, թէ Ո՞րպէս ասէք զՔրիստոս որդի Դաւթի, զորմէ Դաւիթ իսկ նշանակեաց Հոգւովն սրբով, թէ Ասաց Տէր ցՏէր իմ, նի՛ստ ընդ աջմէ իմմէ. եւ արդ՝ զիա՞րդ իցէ որդի Դաւթի:

10 Նոյնպէս եւ ամենայն յայտնութեամբք եւ առակաւք յանդիմանէր եւ խայտառակէր զկեղծաւորութիւն եւ զամբարշտութիւն եւ զանաւրէնութիւն նոցա: 11 Իսկ նոցա, խլացելոցն եւ կուրացելոց ի ճշմարտութենէն, նախանձեալ՝ ելին, ի չարութիւն դառնութեան իւրեանց, կորուսանել զանձինս իւրեանց: 12 Իսկ նա եկեալ՝ լինէր բժիշկ մարդասիրութեամբ իւրով, զկոյրս լուսաւորել, զկաղս գնացուցանել, զբորոտս սրբել, փրկել զամենայն ըմբռնեալսն ի սատանայէ. եւ զանդամալոյծս յարուցանել, եւ զխուլս բանալ, եւ համերց տալ խաւսել, եւ զմեռեալս յարուցանել. զսատանայ կոխան տայր հաւատացելոց իւրոց, եւ խոստանայր երթալ պատրաստել աւթեւանս յարքայութեանն երկնից. եւ զինքն արարեալ աւրինակ ամենայնի, համբերել ճգնութեանց առաքինութեամբ:

13 Որ դարձոյց զջուրն ի գինի, զի յայտնի լիցի Աստուածութիւն նորա, թէ նոյն է որ յոչնչէն արար զջուրն ի բնութիւն ջրոյ՝ նոյն եւ զջուրն ի գինի դարձոյց, որպէս եւ կամեցաւ: 14 Եւ այն որ վասն մեղացն ցաւս խառնեաց՝ նոյն ինքն եկն զառողջութիւն բաշխել: 15 Եւ բազումք հաւատացին յանուն նորա, իբրեւ տեսին զնա եւ զնշանսն զոր առնէր. այլ նա քանզի սրտագէտ էր՝ գիտէր զամենայն խորհուրդս մարդկան, քանզի ծածկագէտ է:

ԾԱ.

Ապա յետ այսորիկ տուեալ վճիռ. Եթէ ոք ոչ ծնցի ի ջրոյ եւ ի Հոգւոյ՝ ոչ կարէ մտանել յարքայութիւնն Աստուծոյ, եւ ոչ նորոգեսցի միւսանգամ. զի Այս, ասէ, որ ի մարմնոյ աստի է ծնեալ՝ մարմին է, իսկ այն որ ի Հոգւոյ անտի է՝ հոգի է. զի Հոգին սուրբ ուր կամի՝ բղխէ. զձայն նորա լսես, այլ ոչ գիտես, ուստի՛ գայ կամ յո՛վ յերթայ. Զի ոչ ոք է որ ել յերկինս, բայց որ էջն յերկնից Որդին մարդոյ:

2 Եւ ասացեալ վասն յառաջադիր չարչարանացն իւրոց, թէ Որպէս Մովսէս կախեաց զաւձն յանապատին՝ այնպէս կախել պարտ է Որդւոյ մարդոյ. զի որ միանգամ հաւատայցէ ի նա՝ ընկալցի զկեանսն յաւիտենից: 3 Զի այնպէս սիրեաց Աստուած զաշխարհ, զի զՈրդին իւր միածին եդ ի վերայ նորա, զի ամենայն որ հաւատասցէ ի նա՝ մի կորիցէ, այլ ընկալցի զկեանսն յաւիտենականս: 4 Զի ոչ առաքեաց Աստուած զՈրդի իւր յաշխարհ, զի պատժեսցէ զաշխարհ, այլ զի փրկեսցէ նա զաշխարհ: 5 Որ հաւատայ ի նա՝ ոչ մտանէ ի պատիժս դատապարտութեան. իսկ որ ոչն հաւատայ ի նա՝ աստստին իսկ դատապարտեալ է. քանզի ոչ հաւատաց յանուն միածնի Որդւոյն Աստուծոյ: 6 Եկն առ իւրսն, եւ իւրքն զնա ոչ ընկալան: 7 Այն որ ի սկզբանէ ժամանակացն եղեն երախտիքն եւ խնամակալութիւնքն եւ պատուիրանքն, ուստի եւ մարմնովն իսկ երեւեցաւ՝ յանձանց իսկ մերժեցին զնա:

8 Եւ այս են դատաստանքն, զի լոյս եկն յաշխարհ, եւ մարդիկ սիրեցին զխաւար առաւել քան զլոյս, զի էին գործք իւրեանց չարութեամբ: 9 Զի ամենայն որ զչար գործէ՝ զչար գտցէ. եւ ատեայ նա զլոյսն, եւ ոչ գայ ի լոյսն, զի մի՛ յանդիմանեսցին գործք նորա: 10 Իսկ որ առնէ եւ գործէ զճշմարտութիւն՝ գայ նա ի լոյսն, զի յայտնի լինիցին գործք նորա, թէ Աստուծով գործեցան: 11 Եւ Աստուածորդւոյն ուսուցեալ ամենեցուն զճանապարհս արդարութեան. իսկ խաւարասովոր գործոց մարդկան անաւրինաց Հրէից սկսեալ կեղծաւորել, եւ խնդրեալ սպանանել զնա մշակաց այգւոյն, եւ ոչ համարեալք արժանի զանձինս իւրեանց կենացն յաւիտենականաց, իսկ այնպիսեացն գեհեան խոստացաւ, ասելով վա՛յ ի վերայ նոցա:

ԾԲ.

Իսկ բարերարի Տեառնն ժողովեալ զաշակերտսն երկոտասան, զորս եւ առաքեալս անուանեաց, եւ դարձեալ եաւթանասուն եւ երկուս. խրատեալ եւ վարժեալ զնոսա Աստուածութեանն խրատուն, եւ վկայ կացուցեալ եւ ասացեալ ցնոսա, եւ սիրելիս իւր եւ բարեկամս անուանեալ, թէ Ես ձեզ ասեմ, սիրելեաց իմոց. մի՛ երկնչիք յայնցանէ, որ զմարմինն սպանանեն, եւ զոգին ոչ կարեն սպանանել: 2 Եւ թէ Ես զձեզ ինձ բարեկամս գիտեմ. եւ թէ Զոր միանգամ ասաց ինձ Հայր իմ եւ եցոյց՝ ես ձեզ ցուցի: 3 Եւ յայտնեալ նոցա զելսն առ ի Հաւրէ եւ զդարձն ի նոյն, ասելովն, թէ Ելի ի Հաւրէ եւ եկն յաշխարհ, եւ դարձեալ թողում զաշխարհ եւ երթամ առ Հայր:

4 Տուեալ նոցա եւ զաւետիս Հոգւոյն սրբոյ առաքելոյն ի Հաւրէ, թէ Երթամ եւ առաքեմ զմխիթարիչն, որ եկեալ մխիթարեսցէ զտրտմեալսդ վասն իմ: 5 Տե՛ս զզուգականութիւնն, տե՛ս զմիաւորական զաւրութիւնն, տե՛ս զէականութիւնն, տե՛ս զմիական լիութեանն կամակցութիւն. զի Եկեալ՝ ասէ, զիմ տեղին լցցէ ձեզ, եւ նովին ճշմարտութեամբ առաջնորդեսցէ ձեզ, եւ յանդիմանեսցէ զաշխարհս, զի ոչ հաւատացին յիս, դատեսցի եւ զկարծեալ իշխան աշխարհիս այսորիկ: 6 Ճշմարտեսցէ միանգամայն ձեզ վասն իմ, զի ի Հաւրէ առաքի. որոյ գալուստն՝ զերթալոյն իմոյ առ Հայր վկայէ. նա եկեալ առաջնորդեսցէ ձեզ ամենայն ճշմարտութեամբ:

ԾԳ.

Ապա առնու այնուհետեւ զյառաջադիր խորհուրդ չարչարանացն Յիսուս՝ կատարել յԵրուսաղէմ. վասն որոյ բազում անգամ գուշակեաց, թէ մեռանելոց է եւ յերիր աւուր յառնելոց:

2 Եւ վասն ո՞յր արդեաւք գայցէ ի մահն. մի՞թէ պարտական ինչ իցէ մահու. այլ մարգարէն ասէ, թէ Անաւրէնութիւն ինչ ոչ գործեաց, եւ ոչ գտաւ նենգութիւն ի բերան նորա. զոր եւ ինքն իսկ ասէր, թէ Ո՞վ ի ձէնջ յանդիմանեսցէ զիս վասն մեղաց: 3 Իսկ ըստ աւրինա՞ց ինչ պարտական մահու. այլ ասէ. Կատարել եկի զաւրէնս. որում եւ առաքեալ վկայէ, թէ Կատարած աւրինացն Քրիստոս է: 4 Իսկ ի բռնաւորա՞ց արդեաւք ի հարկէ մեռանիցի. այլ ասէ, թէ Անձամբ իմով դնեմ զանձն իմ, եւ ոչ ոք հանէ յինէն: 5 Անձամբ, ասէ, զանձն իմ դնեմ, զի միւսանգամ առից զնա:

6 Իսկ ընդէ՞ր կամիցի զանձն դնել անպարտականն մահու: 7 Ես եմ, ասէ, հովիւ քաջ, որ ի վերայ խաշանց իմոց մեռանիմ: 8 Յորո՞ց խաշանց արդեաւք. ի հարթուցելո՞ցն, ի փախուցելո՞ցն, ի գազանակուր եղելո՞ցն, զորոց յառաջագոյն մարգարէն ասաց, թէ Ամենեքին իբրեւ ոչխարք մոլորեալք, եւ այր ամենայն ի ճանապարհի իւրում մոլորեցաւ. եւ Տէր մատնեաց զնա ի մեղս մեր, եւ յանաւրէնութեանցն ժողովրդեան իմոյ ի մահ վարեցաւ:

9 Վասն որոյ քահանայապետ ազգին տիրասպանուաց ակամայ մարգարէացաւ, թէ Լաւ է մեզ, զի այր մի մեռանիցի ի վերայ ժողովրդեանս, եւ մի՛ ամենայն ազգս կորիցէ: 10 Բայց նա ոչ ասէ ի վերայ ազգին միայն, այլ զի եւ զամենայն որդիսն Աստուծոյ, զցրուեալսն ի բաժանել ազգացն՝ ժողովեսցէ ի մի: 11 Վկայէ եւ Պաւղոս, թէ Յայտնեաց Աստուած զսէրն իւր ի մեզ. զի մինչ դեռ մեղաւորքն էաք՝ Քրիստոս վասն մեր մեռաւ. եւ թէ Ի ժամանակի ի վերայ ամբարշտաց մեռաւ:

12 Եւ արդ՝ եկեալ աշակերտաւքն ի լեառն Ձիթաստանեաց, զի կատարեսցէ զմարգարէին որ ասէ, թէ Եկեսցէ հասցէ տէր Աստուած իմ եւ ամենայն սուրբք ընդ նմա. եւ կացցեն ոտք նորա յաւուր յայնմիկ ի վերայ լերինն Ձիթենեաց հանդէպ Երուսաղեմի, յարեւելից կուսէ:

13 Եւ ի տաւնական աւուրն աւրինականաց գայ աշակերտաւքն կատարել զաւրէնսն, եւ յայտնել զխորհուրդս հոգեւորական տաւնին. եւ յառաջ քան զչարչարանսն՝ զփրկութիւնագործ զմարմին իւր եւ զարիւն պարգեւէ աշակերտացն: 14 Տեսանե՞ս, զի կամաւ եւ ոչ ի բռնութենէ չարչարի Որդին Աստուծոյ, որ յառաջագոյն քան զչարչարելն ճաշակեալ լինի:

15 Յետ այսորիկ աղաւթս առնէ խորհրդիւ ի լերինն առ Հայր. ոչ վասն իւր ինչ զանգիտելոյ, այլ զի ցուցցէ, թէ միակամ ընդ Հաւր զառաջի եդեալսն գործիցէ: 16 Վասն որոյ բազում անգամ ասացեալ յառաջագոյն, թէ Ոչ յանձնէ ինչ խաւսիմ եւ ոչ յանձնէ ինչ գործեմ, այլ Հայր որ բնակեալն է յիս՝ նա գործէ: 17 Մանաւանդ լնու զմարգարէականն, թէ Փոխանակ սիրոյ իմոյ մատնէին զիս, այլ ես յաղաւթս կայի:

18 Եւ յայտ արարեալ աշակերտացն զմիակամութիւնն իւր ընդ Հաւր՝ եւ ապա իջանէ ի լեռնէն, փութացեալ վասն անհաւատիցն դնել զանձն. մանաւանդ յորժամ ի տաւնն եկելոց հեթանոսացն աղաչել զաշակերտսն՝ երթալ ընդ նոսա առ Յիսուս: 19 Որովք կատարի եւ մարգարէականն, թէ Այսպէս ասէ Տէր ամենակալ. յաւուրսն յայնոսիկ բուռն հարկանիցեն արք տասն յամենայն ազգաց զդրաւշակէ առն հրէի եւ ասասցեն. երթիցո՛ւք մեք ընդ քեզ, զի լուաք, եթէ Աստուած ընդ քեզ է: 20 Եւ Յիսուսի լուեալ ասէ. Եհաս ժամ, զի փառաւորեսցի Որդի մարդոյ: 21 Տեսանե՞ս, զի զչարչարանսն փառս կոչէ:

ԾԴ.

Արդ՝ ճշմարիտ աշակերտացն երբեմն ժողովեալ առ ճշմարիտ վարդապետն տէր Յիսուս, փրկիչ եւ բարերար եւ Որդի Աստուծոյ եւ աւծեալ. զորս հարցանէր, թէ Զո՞ ուստեք ասեն մարդիկս զՈրդւոյ մարդոյ՝ թէ իցէ: 2 Որոց տուեալ պատասխանի՝ ասեն. Ոմն զՅովհաննէս Մկրտիչ, այլք զԵղիա եւ կամ զմի ոք ի մարգարէիցն. եւ ասէ Յիսուս. Դուք զո՞ ոք ուստեք ասէք, թէ իցեմ: 3 Որոց առաջինն Պետրոս ասէ, թէ Դու ես Քրիստոս Որդի Աստուծոյ կենդանւոյ: 4 Վասն որոյ եւ զերանութիւնն ընկալաւ. ասէ. Երանի՛ է քեզ, Պետրոս որդի Յովնանու, զի ոչ յերկրէ տոհմակցաց քոց, ի մարմնոյ եւ յարենէ ազգի քոյ, ի մարդկանէ առեր դու զայդ գիտութիւն, այլ Հայր յերկնից ետ ի սիրտ քո եւ յայտնեաց քեզ: 5 Եւ արար զնա վէմ հաստատութեան ամենայն եկեղեցեաց:

6 Եւ եղեն իսկ հիմունք առաքեալքն, եւ առին շնորհս քահանայութեան եւ մարգարէութեան եւ առաքելութեան երկնաւոր խորհրդոյն գիտութեան, որ վարէր գայր յԱբրահամեան զաւակէն. զոր ետ ցՏէր ժառանգութեանն աւանդապահն Յովհաննէս, եւ Տէր ետ առաքելոցն: 7 Եւ զփականս արքայութեանն ետ ի ձեռս նոցա, զի ինքն իսկ Աստուածորդին էր դուռն մտողացն. վասն որոյ եւ մարգարէն աղաղակէր. Այս դուռն Տեառն է, եւ արդարք մտանեն ընդ սա: 8 Արդ՝ ետ Յովհաննէս զքահանայութիւնն եւ զաւծութիւնն եւ զմարգարէութիւնն եւ զթագաւորութիւնն ցփրկիչն մեր Քրիստոս. եւ Քրիստոս ետ առաքելոցն, եւ առաքեալքն՝ եկեղեցւոյ մանկանց:

9 Համարձակութիւն առին հարցանելոյ զՏէրն ի Ձիթաստանեաց լերինն, յորժամ վասն քակելոյ գեղեցիկ տաճարին վճիռ ետ. Ասա՛ մեզ, ասեն, ե՞րբ լինիցի այդ, եւ կամ զի՞նչ նշան իցէ քոյոյ գալստեանն եւ վախճանի աշխարհիս: 10 Իսկ նա թէպէտ եւ հրաժարէր, թէ Վասն աւուրն այնորիկ ոչ ոք գիտէ, ո՛չ հրեշտակք երկնից եւ ոչ Որդի, բայց միայն Հայր. եւ Ղուկաս յառաքելագործ մատենին առակաւ մեկնէր. Ոչ է ձեզ ասէ, քննել զժամանակս եւ զժամս, զոր Հայր եդ յիւրում իշխանութեանն.- իսկ ո՞ այլ ոք իցէ իշխանութիւն Հաւր՝ եթէ ոչ ինքն Որդի.- սակայն առեալ մանրապատումն նշանակաւք վասն ահաւոր եւ ամպախաղաց գալստեանն իւրոյ՝ աշակերտացն ուսուցանէր:

11 Տեսանե՞ս, զի գիտակ էր Որդի ոչ միայն աւուրն, այլ եւ ժամուն, եւ կերպարանաց իւրոյ գալստեանն ոչ իւիք անտեղեակ. բայց վասն թերահաւատ լսողացն ըստ ժամանակի եւ զիջանելով խաւսէր: 12 Այլ թէպէտ եւ խառնապատում վճարեաց վասն հարցողացն զաւերն Երուսաղեմի, եւ զհամաշխարհական կատարածն պատմեաց, ոչ ինչ դժուարին է հասանել ի վերայ կատարածին եւ աւերածոյն Երուսաղեմի, թէ կամեսցի ոք հաւաստեաւ քննել զիւրաքանչիւրսն ընտրելով:

13 Եւ արդ՝ առեալ ի պատմել զպայման մեծամեծ նեղութեանցն եւ սուտ քրիստոսացն եւ սուտ մարգարէիցն յարուցելոց եւ զնեռինն՝ զնոցին մոլորեցուցիչ նշանագործութեանցն ճառէ: 14 Վասն որոյ եւ առաքեալքն նշանակեցին, թէ Յետին ժամանակսն այնպիսիքն յառնելոց են: 15 Ապա վասն յանկարծակի եւ երագահաս գալստեան իւրոյ նշանակէ հանդերձ աւրինակաւքն տուելովք Նոյիւ եւ Ղովտաւ. զոր Պաւղոս՝ Յական թաւթափել ասէ: 16 Վաղվաղակի, ասէ, յետ նեղութեան աւուրցն այնոցիկ արեգակն խաւարեսցի, եւ լուսին ոչ տացէ զլոյս իւր. եւ աստեղք յերկնից թաւթափեսցին, եւ զաւրութիւնք երկնից շարժեսցին: 17 Եւ ապա երեւեսցի նշան Որդւոյ մարդոյ յերկինս: 18 Ի վերուստ խաչն փայլեսցէ, եւ լնուցու զամենայն երկիր լոյս նորա, յորժամ կրկին զիւր գալուստն այսրէն նշանակէ, առնել զհատուցումն իւր եւ ի ժողովուրդս ամենայն յանդիմանութիւն եւ յազգս ազանց, դատել զամենայն ազգս հրով բարկութեամբ իւրով եւ դատաստանաւք իւրովք. զամենայն գիտութիւն ետ եւ յայտնեաց իւրոց առաքելոցն եւ հաւատացեալ աշակերտացն եւ սիրելի բարեկամացն:

ԾԵ.

Արդ՝ եկեալ ի մէջ ժողովրդեանն, յուշ առնելով զյանդիմանաւոր եւ զհրապարակախաւս վարդապետութիւնն իւր՝ ասէ, թէ Ես յայտնի խաւսեցայ ընդ աշխարհի եւ յամենայն ժամ ուսուցի ժողովրդեանն ի տաճարի անդ, ուր ամենայն Հրեայքն ժողովեալ էին, եւ ի ծածուկ ինչ ոչ խաւսեցայ: 2 Որ եւ աղաղակ իսկ եդեալ ասէր, թէ Որ հաւատայ յիս՝ հաւատայ յայն որ առաքեացն զիս. եւ որ տեսանէ զիս՝ զայն տեսանէ որ առաքեացն զիս: 3 Եւ այսպէս վկայութիւն եդեալ ճշմարտութեամբ եւ ուխտեալ՝ երթայ այնուհետեւ անկանել ի ձեռս ապստամբողացն: 4 Զի որք ի լուսաւոր եւ ի կենդանատու վարդապետութենէն թիկունս դարձուցեալ մոլորեցան՝ թերեւս ի շաւշափել ձեռացն չարչարանաւք զկենդանարարն՝ սթափեսցին եւ զգաստասցին մոլորականքն:

5 Քանզի քահանայիցն եւ աւրէնսուսոյց վարդապետացն մատնեցաւ, առ ի յուշ առնելոյ նոցա աւրինաւքն զյառաջապատում չարչարանացն իւրոց. եւ նոցա առեալ դատեցան զդատաւորն ամենայնի, ըստ ամենայն գրելոցն վասն նորա: 6 Որպէս եւ Պաւղոս յԱնտիոք Պիսիդացւոց վկայէ վասն նորա, թէ Բնակեալքն յԵրուսաղէմ անծանաւթք եղեն ի նմանէ, եւ ըստ բարբառոյ մարգարէիցն, որ յամենայն շաբաթսն ընթեռնուին՝ դատեալ կատարեցին, եւ ոչ մի ինչ պատճառս մահու գտեալ՝ խնդրեցին ի Պիղատոսէ սպանանել զնա: 7 Եւ իբրեւ առեալ զկեանսն՝ յանդիման իւրեանց կախեցին զփայտէ. այն վասն որոյ յառաջագոյն Տեառն նշանակեալ առ ի յաւրինացն, թէ Պարտ է բարձրանալ Որդւոյ մարդոյ: 8 Եւ անդ այնուհետեւ ի ժամուն յայնմիկ լցեալ կատարի բանն որ ի Յովբ, թէ Որ տայ հրաման արեգական, եւ ոչ ծագէ եւ թաքուցանէ զաշխարհատարած ճառագայթսն, եւ որ կնքէ զիւրաքանչիւր փայլիւն աստեղաց:

9 Եւ ի վեցերորդ ժամէ անտի, ասէ աւետարանագիրն, խաւար կալաւ զերկիր մինչեւ ցինն ժամ աւուրն, առ ի կատարելոյ զԱմովսական մարգարէութիւնն, թէ Եղիցի յաւուր յայնմիկ, ասէ Տէր Տէր, մտցէ արեգակն ի միջաւրէի, եւ խաւարեսցի յերկրի լոյս ի տուէ: 10 Հանգոյն նմա եւ Զաքարիա, թէ Եղիցի յաւուրն յայնմիկ, ոչ եղիցի լոյս, եւ ցուրտ եւ պարզ եղիցի աւր մի. եւ աւրն այն յայտնի Տեառն. ոչ տիւ իցէ եւ ոչ գիշեր. եւ ընդ երեկս եղիցի լոյս:

11 Եւ զի՞նչ իցէ, թէ Աւրն այն յայնտի Տեառն, եթէ ոչ յառաջագոյն նկատեալ մարգարէիւքն ասէ, թէ աւր Տեառն, որոյ եւ ժամադրութիւնն հասեալ կայր: 12 Որպէս եւ Դանիէլ ի հրեշտակէն տեղեկացեալ գրեաց, թէ Յետ վաթսուն եւ երկուց եաւթներորդացն սպանցի աւծեալն: 13 Իսկ Յայտնի Տեառն՝ զնշանաւորն ասէ, զոր արեգակամբն ցուցեալ, որպէս ի սկզբանցն ի լինելութեանն հաստատեաց զլուսաւորսն, թէ Եղիցին ի նշանս: 14 Վասն որոյ իւր իսկ յերկարեալ զհրաժարելն հանդերձ խաւարադիր ժամուն նշանաւն, զի Հայեսցին եւ տեսցեն զոր խոցեցինն: 15 Իսկ նոքա եւս քան զեւս նսեմացեալք, եւ հասեալք ի յատակս մոլորութեան, եւ իբրեւ շունք համրացեալք ի խոստովանողական բարբառոյն:

16 Եւ նորա կատարեալ զամենայն, որպէս ասէ աւետարանագիրն, թէ Յետ այսորիկ գիտաց Յիսուս, եթէ ահա ամենայն ինչ կատարեալ է՝ ասէ. Ծարաւի եմ. զի լցցի գիրն, այպանութեան բաժակաւն քացախ ընդ լեղւոյ խառնեալ մատուցանէին. վասն որոյ նշանակեաց, թէ Ամենայն ինչ կատարեալ է: 17 Անդ լցեալ եւ բան մարգարէին, թէ Կատարած ինքն արասցէ. վկայէ եւ Պաւղոս, թէ Իբրեւ կատարեցին զամենայն զգրեալսն վասն նորա՝ իջուցեալ զդին եդին ի գերեզմանի:

18 Եւ զինն ժամաւն, ասէ, գոչեաց Յիսուս ի ձայն մեծ եւ ասէ. Էլի էլի, լամա սաբաքթանի, այսինքն է, Աստուած, Աստուած իմ, ընդէ՞ր թողեր զիս: 19 Տեսանե՞ս, զի ի հրաժարելն՝ անոխակալութեամբ վարդապետութիւն գործէ, որով եւ զաւազակն խաչակից իւր եւ զհարիւրապետն եւ զբազում եւս այլս աշակերտեալ: 20 Քանզի կամաւք եկեալ ի կատարումն, եւ ոչ ուրուք ի բռնութենէ ըմբռնեալ ամենազաւրն, վասն որոյ գոչեաց ի ձայն մեծ, զի կատարեսցէ զասացեալսն մարգարէին, թէ Արեգակն եւ լուսին խաւարեսցին, եւ աստեղք ծածկեսցեն զլոյս իւրեանց, եւ Տէր ի Սիոնէ գոչեսցէ, եւ յԵրուսաղեմէ տացէ զձայն իւր:

21 Արդ՝ ո՞վ իցէ ի մարդկանէ, որ ի տագնապել ոգւոյն, յորժամ մաւտ ի սպառելն իցէ՝ զաղաղակ տայցէ կամ գոչիցէ. այլ բերանակապ եւ անբան եւս եղեալ յառաջ քան զմեռանելն իսկ: 22 Իսկ հաստիչ ոգւոց Քրիստոս, կամայական սիրովն եկեալ ի մահ՝ ազդ առնէր բարձրաձայն հանդերձ ահաւոր նշանաւքն տուելովք, թէ եւ ի հրաժարելն միակամ միագործ է ընդ Հաւր. եւ յայտնի արարեալ զհաւաստի մահն իւր վասն աշխարհի, բարբառելով զմարգարէականն, թէ Աստուած Աստուած իմ, ընդէ՞ր թողեր զիս, եւ թէ Ի ձեռս քո դնեմ զհոգի իմ:

ԾԶ.

Եւ զի մի՛ յերկբայս ինչ վասն փութանակի եւ լուսաւոր յարութեանն ի նենգաւորացն համարեսցի՝ իջուցեալ ի փայտէն եդին ի գերեզմանի. զորմէ ինքն իսկ կանխաւ նշանակեաց, աւրինակելով ըստ մարգարէին, թէ Որպէս Յովնան եղեւ ի փոր ձկանն զերիս տիւս եւ զերիս գիշերս, նոյնպէս լինելոց է Որդի մարդոյ ի սիրտ երկրի: 2 Որով լցաւ տեսողութիւնն Եսայեայ, թէ Ահաւասիկ դնեմ ի հիմունս Սիոնի վէմ պատուական. հանգոյն նմա եւ հոգեպատում երգողին, թէ Ի հող մահու իջուցին զիս. որում եւ Պաւղոս վկայէ, թէ Մեռաւ ըստ գրոց եւ թաղեցաւ:

3 Որոց եւ Հրեայքն հմուտ եւ տեղեկագոյն եղեալ ասացելոցն, եւ պատմեալ դատաւորին զասացեալսն Քրիստոսի, թէ Յերիր աւուր յառնելոց եմ՝ առին դաս մի զինուորաց, զի անքուն ակամբ պատրաստականք կայցեն ի գիշերապահս զգուշութեամբ: 4 Իսկ Տէրն, ըստ ասացելոյն իւրոյ, յարուցեալ յաւուրն երրորդի, զի որպէս ի մահն կամաւք Հաւր՝ նոյնպէս եւ ի փառս յարութեանն, զի լցցին եւ ասացեալքն մարգարէին, թէ Յետ երկուց աւուրց յաւուրն երրորդի յարիցուք եւ կացցուք առաջի նորա, եւ զհետ երթիցուք ճանաչել զՏէր. եւ իբրեւ զառաւաւտ պատրաստական գտցուք զնա: 5 Որով լուծեալ զերկունս մահու. Քանզի ոչ իսկ էր հնար արգելուլ նմա ի նմանէ, որ չէրն վաճառեալ ընդ մեղաւք. զի թէպէտ եւ վիրաւորեցաւ եւ համարեցաւ ընդ ննջեցեալսն ի գերեզմանս, առ ի բառնալոյ զմեղս եւ բժշկելոյ զարարածս իւր՝ այլ առանց աւգնականի եւ ի մեռեալս ազատ:

6 Քանզի միայն եւ անծառայական անձամբ եւ ի մեղացն ազատ՝ սպան զզաւրացեալ մահ աշխարհակուլ եւ եհատ զամենայն արտաւսր յամենայն երեսաց: 7 Վասն այնորիկ եւ ասացեալն կատարէր, թէ Ոչ թողցես զանձն իմ ի դժոխս, եւ ոչ տացես սրբոյ քում տեսանել զապականութիւն. ծանուցեր ինձ զճանապարհս քո կենաց, լցուցեր զիս ուրախութեամբ յերեսաց քոց: 8 Որ եւ ասէր իսկ, թէ Ես եմ հովիւն քաջ, եւ վասն խաշանց իմոց դնեմ զանձն իմ: 9 Եւ ել այնուհետեւ յերկրէ հովիւն հաւտից բանաւոր ոչխարաց. եւ կատարէ զմարգարէական բարբառն, թէ Որ եհան յերկրէ զհովիւն հաւտից. զոր առաքեալն թարգմանէ, թէ Եհան ի մեռելոց զհովիւն հաւտից զմեծն արեամբ յաւիտենական ուխտին՝ զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս:

10 Եւ քանզի բազում անգամ աւանդեալ ի լսելիս աւրինականացն զչարչարանսն եւ զերրորդ աւուր զյարութիւնն, ոչ պարծանաւք եւ ոչ սպառնալով, այլ զի քաղցրուսոյց վարդապետութեամբ ածիցէ զվրիպեալսն ի հաւատոցն ճշմարտութիւն՝ յառաջագոյն ժամադիր առնէ առ ի յարութիւնն: 11 Զի որոց՝ եկեալ առ ի կուսէն ոչ ծանուցեալ՝ թերեւս յորժամ առ ի գերեզմանէն գայցէ ՝ դիմեսցեն անկանել յարքայութիւնն: 12 Քանզի առ ի կեալ կենդանեաց եկն կենդանարարն. եւ նոքա փոխանակ կենացն՝ յուսահատութեամբ մահու նուիրեցան:

13 Մեռաւ ապա վասն մեռելոցն, եւ յարեաւ՝ զի յարութեամբն իւրով աւրինակ լիցի. վասն որոյ եւ ի գիշերի իսկ արարեալ զլուսաւոր յարութիւնն, զի պահարկելոցն եւ զգուշացելոցն ծանուսցէ զճշմարտութիւն իւր յիրացն կատարելոց: 14 Որոց թանձրագոյն եւ ահագինս արարեալ զարհաւիրսն շարժմամբ երկրին եւ վիմաւքն պատառելովք եւ գերեզմանաւքն բացելովք եւ մեռելովքն յարուցելովք: 15 Որով եւ լնոյր բան մարգարէին, թէ Լերինք շարժեսցին ի նմանէ, եւ երկիր խախտեցաւ յերեսաց նորա, եւ վէմք պատառեցան. որով եւ Խռովեալ պահապանացն եւ եղեալ հանգոյն մեռելոց:

16 Իսկ կենդանին յարուցեալ, եւ հանդերձ հրեշտակացն վկայութեամբ ծանաւթս տայ՝ որոց եկեալ սպասէին նմա, որպէս եւ նշանակեաց մարգարէն, թէ Քաղցր է Տէր՝ որոց սպասեն նմա յաւուր նեղութեան, եւ ճանաչէ զերկիւղածս իւր: 17 Քանզի յառաջագոյն իսկ հրաւիրեաց յակնկալութիւն լուսաբեր յարութեանն. որով եկեալ ի վախճան եւ բարբառ մարգարէին, թէ Վասն այսորիկ սպասեա՛ ինձ, ասէ Տէր, յաւուր յարութեան իմոյ ի վկայութիւն:

18 Դիմեալ այնուհետեւ պահապանացն ի քաղաքն, եւ այնպէս հռչակաւոր եւ ազդական արարեալ զաստուածագործ յարութիւնն, մինչեւ անդէն գիշերայն ընթացեալ եկելոց կանանցն ի գերեզմանէն, աւետարանել աշակերտացն զտեսեալ զսքանչելիսն: 19 Նոյնպէս եւ պահապանացն ոգեսպառ եւ սրտաբեկ ի քաղաքն անկեալ, պատմելով քահանայիցն եւ աշակերտացն եղելոց, մանաւանդ յարուցելոցն ամբոխելոցն եւ դրդելոցն՝ ի քաղաքն երեւելով բազմաց:

20 Որով եկեալ ի վախճան եւ խոստացեալ բան մարգարէին, թէ Բացից զգերեզմանս ձեր, ասէ Տէր եւ հանից զձեզ ի գերեզմանաց ձերոց: 21 Դարձեալ Եսայի ասէ, թէ Յարիցեն մեռեալք եւ կանգնեսցին, որ իցեն ի գերեզմանս. զի ցաւղդ որ ի քէն՝ բժշկութիւն է նոցա. թերեւս վասն կենդանարար արեանն Քրիստոսի նշանակեաց, որ ի վերայ խաչին հեղաւ զամենեքումբք: 22 Եւ զի յայտ արասցէ, եթէ անտի մարգարէացաւ՝ զնովիմբ ածեալ եւ ի դէմս աշակերտացն. Գնա՛ ժողովուրդ իմ, մո՛ւտ ի շտեմարանս քո, եւ փակեա՛ զդուրս քո եւ թաքի՛ր առ ժամանակ մի:

23 Իսկ կամակոր ազգին խաչահանուացն, խլացելոցն եւ կուրացելոցն ի ճշմարտութենէն, ոչ ինչ աւգուտ գործեաց՝ ո՛չ պատմութիւն կենդանեացն, եւ ո՛չ երեւել մեռելոցն, եւ ոչ ահաւորութիւն նշանացն աստուածայաղթ յարութեանն: 24 Քանզի վասն նոցա իսկ առակեաց ամենագէտն զլինելոց իրսն վասն մեծատանն թելադրեալ. Թէ Մովսիսի եւ մարգարէիցն ոչ լուիցեն՝ ապա թէ եւ ի մեռելոց ոք երթայ առ նոսա՝ ոչ լսեն: 25 Որոց ի դէպ ելանէ եւ բարբառ մարգարէին, թէ Յաւուր յայնմիկ առից ի վերայ ձեր առակ, եւ ողբասցեն ողբս ձայնիւ եւ ասասցեն, թէ թշուառութեամբ թշուառացաք: 26 Զոր եւ առեալ իսկ եւ ազգականին իւրեանց Պաւղոսի, թէ Ողբալով ասեմ զթշնամեաց խաչին Քրիստոսի, որոց կատարածն կորուստ է:

ԾԷ.

Երթայ այնուհետեւ Քրիստոս ընդ երեկս աւուրն միաշաբաթուն՝ երեւել աշակերտացն դրաւքն փակելովք, ասէ աւետարանագիրն. եւ տուեալ զկենդանարար ողջոյնն, եւ բազում ուրախութիւն աշակերտացն արարեալ: 2 Անդ կատարէր նուագ սաղմոսարանին, թէ Տէր Աստուած մեր երեւեցաւ մեզ. արարէ՛ք տաւնս ուրախութեան կանխաւ մինչեւ յանկիւնս սեղանոյ: 3 Եւ զի՞նչ իցեն անկիւնք սեղանոյն՝ եթէ ոչ զխաչն նշանակէ, որ եւ անկիւնս իսկ ցուցանէ խաչին չորս:

4 Մինն ընդ երկիր ցցեալ, զի յայտնեսցէ դնել զՏեառն գարշապարսն յերկրի. զի ի վերայ վիմին հաստատութեան շինեսցէ դիցէ զբարձրութիւն հիմանց եկեղեցւոյ. որպէս եւ մարգարէն գուշակեաց, թէ Ի վերայ վիմին կացոյց զիս Տէր, զի անշարժ առնիցէ: 5 Իսկ զբուն անկիւնն՝ զկատարն ի վեր ուղղեալ, զի այն անկիւնն (որ) ի վեր կոյս ուղղեալ է իբրեւ զկշռուած սահմանի, զբնութիւն այնորիկ, որ ի նորայն ի վերայ բազմեցաւ՝ ի վեր կոյս հատանիցէ եւ անդր հայեցուցեալ զտեսողսն, ի Հայրն ի գլուխն Քրիստոսի, եւ զբնութիւնն ցուցանիցէ: 6 Իսկ աջ անկիւնն՝ ցուցանէ զզաւրութիւն աջոյ բազկի. աջովն զուրախութիւն արդարոցն զուարթութեան՝ պարգեւացն պատրաստելոց պսակացն զարդուն ցուցանէ: 7 Իսկ ահեակ անկիւնն՝ զտանջանսն նշմարեցուցանէ զմեղաւորացն:

8 Վասն զի ունի սեղանն չորս անկիւնս, որ է խաչն, եւ յիրաւի սեղան, զի եղեւ վերընկալ տէրունական մարմնոյն ճշմարիտ պատարագին որ մատեաւ Հաւր: 9 Յիրաւի եւ չորս անկիւնս ասէ, զի ուղղեսցի ընդ չորս անկիւնս ամենայն երկրի, եւ զամենայն տիեզերս ուրախ արասցէ յայսմ սեղանոյ, զերկնաւորս եւ զերկրաւորս, եւ զսանդարամետականսն, եւ զհիմնացեալսն, որ են առաքեալքն եւ մարգարէքն: 10 Եւ զերկնաւորսն՝ զհրեշտակս, զզաւրսն հոգեղէնս. որոց կարի իսկ ուրախութիւն եղեւ եւ լինի ընդ անկարծակամ դարձ կենացն: 11 Եւ մարդիկ իսկ երկրաւորք՝ որ կեցին եւ դարձան առ Տէր. եւ դուք արդ կամիք կեալ այցելութեամբն Քրիստոսի: 12 Եւ սանդարամետականքն՝ ննջեցեալքն, զորս փրկեաց գալստեամբն իւրով: 13 Քանզի խաչն, որ կանգնականն՝ զյաղթականն ցուցանէ, վերնանկիւնն զյաղթութիւնն ցուցանէ:

14 Իսկ յայսմ սեղանոյ վայելեցին նախ առաքեալքն, զի տեսին զյարութիւն նորա եւ ցնծացան. եւ լցաւ կատարեցաւ այն որ ասէն, թէ Արարէ՛ք տաւնս ուրախութեան կանխաւ մինչեւ յանկիւնս սեղանոյ: 15 Անդ կատարէր եւ նուագ սաղմոսարանին, թէ Զերծ յինէն զքուրձ իմ եւ ինձ զգեցոյց զուրախութիւն: 16 Որոց ցուցեալ զնշանս չարչարանացն յարուցելոյն. որում վկայէ Պաւղոս, թէ Այսուհետեւ ոչ մեռանի, եւ մահ նմա ոչ եւս տիրէ: 17 Եւ քանզի սքանչելագործ է եւ անհասական ի քննողաց, եւ ամենայն անհնարականաց հնարաւոր. զի որպէս յառաջ քան զչարչարելն պարգեւեաց զկենդանարար մարմին իւր եւ զարիւն աշակերտացն, առ ի յայտ առնելոյ թէ ինքնակամ չարչարի՝ նոյնպէս եւ յետ յարութեանն ցուցանէ յանձին զնշան բեւեռացն. յայտ արարեալ թէ չէին բաւական վէրքն արգելուլ ի գերեզմանի զբժիշկն վիրաւորաց:

18 Նոյնպէս եւ ճաշակեալ ընդ աշակերտսն ի նոր արքայութեանն, զի յայտ արասցէ, թէ որ յանկարաւտ եւ յանճաշակ արքայութեանն ճաշակել գիտէ՝ նոյն եւ յառաջ քան զչարչարանսն ի քաղցական եւ ի դարմանաւոր աշխարհիս լի եւ անկարաւտ ամենալցոյցն շրջէր: 19 Այլ զոր աւրինակ անդ առ ի հաստատելոյ զաշակերտսն ճաշակեաց, նոյնպէս եւ աստ՝ առ ի հաւատարիմ առնելոյ աշխարհի քաղցեաւ, եթէ արդարեւ իսկական Որդին Աստուծոյ եղեւ ըստ ժամանակի եւ որդի մարդոյ, զի կեցուսցէ զաշխարհ: 20 Վասն որոյ եւ կանխասաց եղեալ մարգարէին, թէ Աստուած յաւիտենական, Աստուած, որ հաստատեաց զծագս երկրի, ոչ քաղցիցէ եւ ոչ վաստակեսցի, եւ ոչ գոյ քննութիւն իմաստութեան նորա: 21 Երեւի եւ Կղէոպեանց ումեմն ի ճանապարհին Եմմաւուսայ, եւ առաջի եդեալ նոցա զաւանդեալս մարգարէականս, որ վասն նորա վկայեալ:

ԾԸ.

Յետ այսորիկ երեւեալ աշակերտացն առ Տիբերական ծովուն, եւ արարեալ նշանս առ ի հաստատելոյ զնոսա, եւ յայտ արարեալ նոցա, թէ ոչ սակաւիկ ինչ կասեցուցեալ գերեզմանին զաստուածագործ զաւրութիւնն. այլ որպէս եւ առ ծննդեամբն, եւ յառաջ քան զչարչարանսն եւ ի չարչարանսն՝ նովին զաւրութեամբ եւ յետ յարութեանն: 2 Որում եւ վկայեաց իսկ երանելին Պաւղոս, թէ Յիսուս Քրիստոս երէկ եւ այսաւր, նոյն եւ յաւիտեանս յաւիտենից:

3 Յիշեցուցանէ ապա աշակերտացն եւ վկայ ածէ զյառաջագոյն ասացեալսն իւր եւ ասէ. Այս բանք են զոր խաւսեցայ ընդ ձեզ՝ մինչ առ ձեզն էի, թէ պարտ է լնուլ ամենայն գրելոցն յաւրէնսն Մովսիսի եւ ի մարգարէս եւ ի սաղմոսս վասն իմ. եւ փչեաց ի նոսա Յիսուս եւ ասէ. Առէ՛ք զՀոգի սուրբ: 4 Եւ յայնժամ եբաց զմիտս նոցա՝ իմանալ զգիրս, եւ ասէ ցնոսա, թէ այսպէս պարտ էր չարչարել Քրիստոսի եւ յառնել ի մեռելոց յաւուր երրորդի:

5 Եւ իբրեւ կատարեաց զուխտադրութիւնն Աստուծոյ վասն հրէական ազգին, զորոց եւ ամբաստան եղեալ յառաջագոյն ասելովն, Իմ եթէ չէր եկեալ եւ խաւսեցեալ ընդ նոսա՝ մեզ ինչ ոչ գոյր նոցա. բայց արդ չիք պատճառք վասն մեղաց իւրեանց. զի տեսին զգործս իմ, զոր այլ ոչ ոք գործեաց, եւ ատեցին զիս եւ զՀայր իմ,- դարձուցանէ այնուհետեւ զլուսաւոր վարդապետութիւնն իւր ի հեթանոսս. որով ածեալ ի կատարումն զառաջապատում պատգամս Եսայեայ, թէ Ետու զքեզ յուխտ ազգին եւ ի լոյս հեթանոսաց՝ լինել փրկութիւն մինչեւ ի ծագս երկրի:

6 Եւ հանեալ զաշակերտսն ի լեառն Ձիթենեաց եւ հաստատեալ միաւորական ճշմարտութեամբն, ասելով, թէ Գնացէ՛ք այսուհետեւ աշակերտեցէ՛ք զամենայն հեթանոսս, եւ մկրտեցէ՛ք զնոսա յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ. Եւ ամբարձեալ զձեռս իւր աւրհնեաց զնոսա. եւ ընդ աւրհնելն վերացաւ յերկինս, ասէ աւետարանագիրն. զի կատարեսցի երգ սաղմոսարանին, թէ Համբարձաւ Աստուած աւրհնութեամբ: 7 Որոց հրաման տուեալ, թէ Նստարո՛ւք յԵրուսաղէմ, եւ ես առաքեցից զաւետիս Հաւր իմոյ ի ձեզ. որով եկեալ ի վախճան Ամովսական բարբառն, թէ Որ շինէ յերկինս զհամբառնալ իւր, եւ զաւետիս իւր յերկիր հաստատէ:

ԾԹ.

Ակն արկեալ մեզ այսուհետեւ ի վախճան ասացելոցս, ճառս ի մէջ առնուլ զքրիստոսապատում աւետեացն խոստացելոց վասն մխիթարութիւնաբեր աղբեր Հոգւոյն սրբոյ: 2 Մանաւանդ զի առընթեր եւս ունիցիմք զդիւրահասոյց քաջալերիչն զերանելին Ղուկաս, որ իրագէտ եւ միջամուխ քրիստոսագործ իրացն կատարելոց ճանաչի. վասն որոյ եւ բարձրապատում իսկ հնչեցուցանէ ի սկզբանն տիեզերախաւս աւետարանին ասելովն, թէ Կամ եղեւ եւ ինձ, որ ի սկզբանէն զհետ երթեալ էի ամենայնի ճշմարտութեամբ՝ կարգաւ գրել քեզ, քաջդ Թէոփիլէ, զի ծանիցես զբանիցն որոց աշակերտեցարն զճշմարտութիւն:

3 Եւ քանզի համառաւտ բանիւք առ ի կատարած աւետարանին իւրոյ զերկնաչու ճանապարհն Քրիստոսի նշանակեաց՝ առնու դարձեալ յառաքելանշան յերկրորդ մատենին զորպիսութիւն իրացն կարգել. եւ միանգամայն իսկ զառաջագիր աւետարանն յիշատակելով՝ սկիզբն դնէ առաքելագործ Գրոյն, նշանակեալ եւ զնոյն Թէոփիլոս. Զբանն առաջին զոր արարի վասն ամենայնի, ո՛ Թէոփիլէ, զոր սկսաւ Յիսուս առնել եւ ուսուցանել: 4 Վասն որոյ եւ կարճապատում շարեալ՝ ի վերանալն փութայ եւ լուսաւորագոյն եւս պատմեալ զհանգամանս վերանալոյն, զհրամանացն Քրիստոսի առ աշակերտսն, եւ զամպաչու ելս նորին, եւ զվկայութիւն հրեշտակացն իջելոցն վասն վերանալոյն Քրիստոսի, եւ զաւրինակն միւսանգամ նորին գալստեանն:

5 Յետ այնորիկ պայծառագոյն եւ առաւել սքանչելագոյն նշանակէ զէջս Հոգւոյն սրբոյ յերկնից, թէ Ի կատարել աւուրցն պենտեկոստէից էին ամենեքեան միաբան ի միասին.եւ եղեւ յանկարծակի հնչիւն յերկնից եկեալ իբրեւ սաստիկ հողմոյ, եւ ելից զամենայն տունն յորում նստէին. եւ երեւեցան նոցա բաժանեալ լեզուք իբրեւ ի հրոյ, եւ նստաւ իւրաքանչիւր ի վերայ նոցա, եւ լցան ամենեքեան Հոգւով սրբով, եւ սկսան խաւսել յայլ լեզուս, որպէս եւ Հոգին տայր բարբառել նոցա:

6 Տեսանե՞ս զբարձրանշան զհռչակաւոր եւ զանկարծահաս զմուտն Հոգւոյն սրբոյ: 7 Եւ եղեւ, ասէ, յանկարծակի հնչիւն յերկնից եկեալ իբրեւ սաստիկ հողմոյ: 8 Եւ յայտ իսկ է, եթէ երկնաւորացն եւ երկրաւորացս ծանուցեալ զէջս Հոգւոյն սրբոյ, մանաւանդ թէ հանդերձ երկնաւորական զաւրուն խաղացեալ գայր: 9 Որում յառաջընծայ եղեալ յերգս սաղմոսարանին՝ մարգարէն հայէր, որպէս ի քառասներորդ իններորդ սաղմոսին նուագի, թէ Աստուած մեր յայտնապէս եկեսցէ, եւ հուր առաջի նորա գնասցէ, եւ շուրջ զնովաւ մրրիկ յոյժ. կոչեսցէ զերկինս ի վերուստ եւ զերկիր ի դատել զժողովուրդ իւր եւ ժողովել առ ինքն զսուրբս իւր:

10 Եւ քանզի յառաջագոյն վկայութիւն եդեալ Հոգւոյն սրբոյ տանն Իսրայելի եւ ուխտ եդեալ քրիստոսամուտ գալստեանն՝ երկնիւք եւ երկրաւ. երբեմն՝ թէ Նայեցարո՛ւք, երկինք, եւ խաւսեցայց, եւ լուիցէ երկիր զպատգամս բերանոյ իմոյ, եւ երբեմն՝ թէ Լուիցէ երկին, եւ ունկն դիցէ երկիր, զի Տէր խաւսեցաւ:

11 Եկեալ այնուհետեւ ի դատաստան, կոչել զերկինս եւ զերկիր, դատել զժողովուրդս: 12 Վասն որոյ ամենափրկիչն նշանակեաց, թէ Եկեալ յանդիմանեսցէ զաշխարհս վասն մեղաց, զի ոչ հաւատան յիս: 13 Քանզի տեղեկագոյնք եւ ընդելականք էին Հոգւոյն տունն իսրայելական առ ի գումարութենէ մարգարէիցն յարուցելոց եւ նոցին սքանչելեաւքն: 14 Եւ աշխարհի աննիազ երեւեալ. որ եւ հեթանոսական ազգացն յայտնի եղեալ աստուածական Հոգւոյն զաւրութիւն. եւ նշանակէ իսկ ծանուցեալ թագաւորացն՝ ասել փարաւոնի ցՅովսէփ, թէ Ոչ գտանեմք զոք իբրեւ զքեզ՝ որ ունիցի զՀոգի Աստուծոյ: 15 Նոյնպէս եւ Բաղտասար ասաց ցԴանիէլ, թէ Գիտեմք զի Հոգի սուրբ Աստուծոյ գոյ ի քեզ:

Կ.

Այլ որդիքն Իսրայելի առաւել եւս յղփագոյնք եւ ստուարագոյնք մարգարէիւքն ճանաչէին: 2 Մեծն Մովսէս հանդերձ եաւթանասուն եւ երկու ծերովքն յանապատի անդ. եւ ի պարգեւական երկրին դասք դասք մարգարէից յարուցելոց յաւուրս թագաւորացն, որ ի Թագաւորագիր մատեանսն կարգեալ կայ, որոց բնաւ ինքնապատում յայտնի արարեալ զմերձաւորութիւն Հոգւոյն: 3 Եսայի ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ. եւ Միքիէ, թէ Ես լցայց Հոգւով զաւրութեամբ Տեառն: 4 Իսկ Եզեկիելի միանգամայն յայտնի արարեալ զազդական զաւրութիւն Հոգւոյն, ըստ պատմութեան կառանշան տեսլեանն: 5 Կամ նոյն ինքն իսկ յորժամ սքանչելակերպ զյարութիւնագործ տեսիլն պատմէր, թէ Եղեւ ձեռն Տեառն ի վերայ իմ. եւ առ զիս Հոգի սուրբ, եւ տարաւ ի դաշտ մի, որ լի էր ոսկերաւք զաւրաց բազմաց. եւ ասէ ցիս. Որդի մարդոյ, իցէ՞ թէ կենդանի լինիցին ոսկերքդ այդ. եւ ասեմ. Տէր Տէր, դու գիտես զայդ:

6 Տեսանե՞ս զմարգարէն, ո՛րպիսի ճշմարտագոյնս տեղեկացեալ, յայտ առնելով զաստուածական պատիւ Հոգւոյն սրբոյ: 7 Ի միտ առ եւ զաստուածահրաման գործոցն զաւրութիւն ի վերայ թանձրախուռն ոսկերացն հնացելոց, թէ ո՛րպէս առ իւրաքանչիւր յաւդս յարեալք եւ պատուաստեալք եւ կենդանացեալք՝ կանգնեցան կացին. զի մի ի բանիցն եւ ի հրամանացն միայն, այլ առաւել եւս յիրացն կատարելոց առեալ տանիցիս զճշմարտութեանն բարձրութիւն:

8 Եւ արդ՝ նոյն բաւական եւ ամենակար Հոգին սուրբ, քննիչ խորոցն Աստուծոյ, որ յառաջադիր աւրինաւքն աւետարանեաց մարգարէական բարբառովք վասն կենսաբեր գալստեան Որդւոյն Աստուծոյ՝ առաքեցաւ յաստուածական փառացն ի ժողով երկոտասանիցն ընտրելոց, ժողովել առ ինքն զսուրբս իւր, եւ ճշմարտագոյն հաստատել վասն իրացն կատարելոց, որ Քրիստոսիւն գործեցան:

9 Եւ երեւեցան նոցա բաժանեալ լեզուք իբրեւ ի հրոյ. զի ականատես իսկ փայլեցուսցէ զշնորհացն բարձրութիւն: 10 Եւ նոքա լցեալ Հոգւով սրբով, որք եւ ի մերձաւորացն եպերեալք, եթէ արբեալք իցեն. այլ եւ էին իսկ արբեալք մարգարէական բաժակաւն: 11 Զի նոքա արբեալք եւ ուրախացեալք եւ միանգամայն ամենայն տիեզերաց առեալ բերեալ զբարձրութեանց ուրախութիւնս: 12 Զոր եւ ընդ նոցայն փոխանակ պատմեալ մարգարէին, թէ Ուրախ եղէց եւ ցնծացայց ի քեզ. եւ դարձեալ՝ թէ Արբեցայց յերեւել յերեսաց փառաց քոց. եւ եթէ՝ Բաժակ քո որպէս զանապակ արբեցոյց զիս. եւ թէ՝ Ողորմութիւն քո, Տէր, յառաջ մղեսցէ զիս. եւ յայտնի իսկ ծաւալեալ հոսեցան շնորհք Հոգւոյն սրբոյ:

13 Եւ իբրեւ հուր երեւեալ՝ զի խոտանն այրեսցի, եւ ընտիրն լցցի բաժակաւք ուրախութեան Հոգւոյն, անկարաւտ գանձու պարգեւաւքն որ ոչ անցանէ: 14 Եւ նոքա լցեալք անկարաւտ հոսանաւք Հոգւոյն՝ միանգամայն ղամբարեսցին հրդեհական Հոգւոյն զաւրութեամբ: 15 Որոց բարեխնդրացն բարութեան ուրախութիւն պատրաստեցին, ամենայն տիեզերաց մատռուակք եղեալ արբուցին ծարաւեաց, իսկ անհնազանդիցն արբուցին զկործանումն:

16 Զի սկիզբն մատռուակութեան՝ ժիր մարգարէն մանուկն Երեմիա ընթացեալ արբոյց բազում լեզուաց զբաժակն հատուցման մեղացն եւ զդառնութիւն մահուն անկանգնական: 17 Իսկ սոքա միանգամայն արբին զհուր Հոգւոյն ուրախութեան, եւ եղեն մատռուակք ընդ տիեզերս. ընթացան, պաշտեցին զանուշութիւն բաժակաւքն քաղցրութեանց ուրախութեան արժանեացն ի բազմականս արքայութեան հարսանեացն: 18 Իսկ յուլացն ծուլացելոց, անմտացն շքթելոցն խառնեցին եւ արբուցին զմրուր բաժակացն լեղւոյն դառնութեան, զի այրեսցին իսկ ընդ ըմպելն շրթունք իւրեանց եւ անձինք իւրեանց:

19 Արբ զայս բաժակ Անանիա եւ կինն իւր Սափիրա, եւ ոչ կարացին զաւրել ուժոյ զաւրութեան անոյշ գինւոյ նորա: 20 Ծարաւեցան արբին զմայլեցան, եւ պասքեցան ի մաղձոյն, որ թաքուցեալ էր ի փոր նոցա. չորացան երկմտութեան մեղաւքն իւրեանց, եւ կիզան ի համոյ հրաբաժակ գինւոյն սաստիկ զաւրութեանն: 21 Արբ զայն բաժակ եւ կին ոմն Տաբիթա. բաժակ գինւոյն, որ արբոյց եւ ննջեցոյց զնա՝ դարձեալ առողջութեամբ արդարութեան կանխեաց եւ յարոյց զնա յուսովն: 22 Արբ ի բաժակէն յայնմանէ եւ Կուռնելիոս, որ եղեւ արժանի բազմականին, եւ ետ բազմաց որ ընդ նմայն էին: 23 Մատռուակութիւն Շմաւոնի սկիզբն արար ուրախութեանց ի նմանէ, բաժակաւն որ ի ձեռին նորա:

ԿԱ.

Եւ ահա գայ պաշտէ զամենեսին, եւ եհաս ահաւասիկ մինչեւ առ ձեզ: 2 Ահա լի են շտեմարանք այսր թագաւորի, եւ կազմ են մատռուակք արբուցիչք. յաւրինեալ են բաժակք ի մատունս, եւ յաւրինեալ բազմականք ի տաճարս, կազմեալ զըմպելի քաղցր եւ անոյշ գինի ուրախութեան ամենեցուն, որ կամին ըմպել զնա հաւատովք: 3 Կազմեալ է եւ զմրուրն դառնութեան խաւարին չարութեան՝ չարացն ըմպելին, այրիչն կործանման:

4 Արդ ահա զոր կամիք ըմպել՝ պատրաստ է երկոքումբք ստուգութիւն ձեզ մատուցանել: 5 Արբէ՛ք զիմաստութիւն եւ մի՛ զանմտութիւն, զողորմութիւն եւ մի՛ զբարկութիւն. զհաւատսն քաղցրութեան, եւ մի՛ զերկմտութիւն անհաւատութեան՝ զայրիչ հրոյն չարութեան, որ տոչորէ ի գեհենի եւ ի խաւար տանի. այլ զհուր բաժակացն, որ լուսաւորեսցէ զձեզ յըմպելն ձերում զնա, եւ այրեսցէ զժանգ մեղաց տգիտութեան ձերոյ, եւ պահեսցէ զանձինս ձեր յուսով հաւատոց ձերոց:

6 Առաքեալքն երանելիք արբին եւ արբեցան, եւ ուրախ եղեն. եւ արբուցին տիեզերաց երկուք բաժակաւք՝ որք կամեցան ըմպել զինչ կամեցանն: 7 Արբոյց եւ ձեզ աւադիկ յիմարութիւն տգիտութեան, եւ խառնեաց աւադիկ ձեզ դեղ բաժակ մահու. առէ՛ք արբէ՛ք արդ հաւատովք զբաժակն բժշկութեան կենաց անձանց ձերոց, զի փրկութեամբ ապրեսջիք յայրմանէն՝ որ գալոցն է:

8 Ահա հասեալ է բաժակն պատուհասի պատժոց յանձինս ձեր. առէ՛ք արբէ՛ք զբաժակն խաղաղութեան՝ որ լին է աւգտութեամբ: 9 Ծարաւի լերուք ապաշխարութեան, զի խառնեսցի ձեզ մխիթարութիւն ուրախութեան: 10 Արբէ՛ք զհոգին որդեգրութեան, եւ մի՛ զհոգին պղծութեան, զոր արբ Շաւուղ եւ տարագրեցաւ: 11 Արբ Դաւիթ, եւ եմուտ յուրախութիւն Տեառն իւրոյ. նոյնպէս եւ դուք՝ թէ կամիք միայն. բարերար է ուրախարարն, որ առաքեաց առ ձեզ զայս զառաքեալսս, որ եկին ձեզ յուրախութիւն, եւ բերին երկուս բաժակս, զմինն սաստից, եւ զմիւսն ուրախութեանց:

12 Զի այն, որ առաքեաց զերկոտասանսն իւր ընդ ամենայն երկիր մատռուակս՝ նոյն առաքեաց եւ զայս զիւր վկայսս ի մէջ ձեր: 13 Եւ զի արբեալք էին դուք մոլորութեամբ մեղաց ձերոց՝ արբուցին ձեզ զմրուր պատուհասին որ եհաս ձեզ. զի մահուամբն իւրեանց եղեն մատռուակք ճշմարտութեան Աստուծոյ աւետեացն առ ձեզ. քարոզեցին նոքա նեղութեամբք իւրեանց, եւ խառնեցին զարիւնն իւրեանց յերկուս բաժակս. զի խրատեսցեն զանմտութիւն կուրութեան սրտից ձերոց: 14 Եւ դարձեալ պատրաստեսցեն յառաջիկայսն բաժակս ուրախութեան ձերոյ. զի մահու կենդանութեան բաժակաւք ուրախ արասցեն զձեզ, զոր ինքեանքն արբին:

15 Վասն զի տեսին զՏէրն եւ զԱրարիչն արարածոց, զի խոնարհեցաւ ի բաժակ խոնարհութեան մահու անարգութեան՝ ինքնակամ իւրովք կամաւք, եւ արբ զհամբերութիւն չարչարանաց բաժակին ինքնայաւժար խոնարհութեամբն. վասն այսորիկ ամենայն առաքինի վկայք ճշմարտութեան եւ Աստուածութեան նորա ետուն նեղութեան զանձինս իւրեանց. զի իւրեանց նեղութեամբք եւ վշտաւքն զոր կրեցին՝ վկայք լիցին այնորիկ որ կամաւք կրեաց զայն. զի զմեր անարգութիւնս բարձցէ եւ զմեր չարչարանս յանձն առցէ եւ մերում մահուն հաւասարեսցէ հաճութեամբ կամաց իւրոց. զի որպէս կամեցաւ, զինչ կամեցաւ՝ եւ եղեւ, եւ որպէս կամեցաւ՝ արար: 16 Զի զմեր հողեղէն բնութիւնս զգեցաւ, եւ խառնեաց յանխառն Աստուածութիւնն, զի տացէ մեզ զիւր անմահութիւնն եւ զանվշտութիւնն եւ զանչարչարութիւնն: 17 Զապականացու մարմինս խառնեաց յանապականութիւն Աստուածութեանն, զի զբնութիւնս մեր անապականս գործեսցէ:

18 Եւ արդարքս այս ցանկացան Տեառն մահու լինել վկայք իւրեանց մահուամբն՝ այնմ, որ զմեռելութիւն արարածոց կենդանացոյց մահուամբն իւրով: 19 Զի ցանկալի եղեւ մահ՝ մահուամբ Աստուծոյ մերոյ, որ վասն մեր արբ զբաժակն մահու, եւ ետ ըմպել մեզ զբաժակն անմահութեան: 20 Վասն զի այս մահ՝ ժամանակեան է, զի միւսանգամ նորոգեսցուք ի փառս յարութեանն անփոփոխ կենացն մշտնջենականաց: 21 Որպէս ինքն Տէրն ասէ ի սրբում յաւետարանին, թէ Արդարեւ արդարեւ ասեմ ձեզ, զի եթէ ոչ հատն ցորենոյ յերկիր անկանի եւ մեռանի՝ լոկ միայն հատ կայ. բայց ի մեռանելն՝ բազմապատիկ փառաւորի, եւ պտղաբերէ տոհմականաւ:

ԿԲ.

Իսկ ամենայն վարք երկրի կենաց նման են վարուց մշակութեան երկրաբուղխ արմտեաց. վասն զի սերմանի նախ սերմն յարգանդ, եւ ապա ծառացեալ ծաղկի մարդահասակ պատկեր Աստուածութեանն. զի որպէս վերագոյնն ասացաք, թէ Մարդ ըստ պատկերի Աստուծոյ արարաւ իմաստութեամբ, բանաւորութեամբ. որպէս զվարս աւրինակաց ի բնարմատէն կարգեցաք ձեզ:

2 Արդ՝ առ մարդն վարել եւ սերմանել զերկիր, զի անդէն եդաւ նմա հրաման, թէ Զինչ վարեսցէ մարդ՝ զնոյն եւ հնձեսցէ: 3 Եւ սոյն տուաւ ի խելամտութիւն՝ իմանալ մարդկան զառ ի յայտնեաւքս ի ծածկեալ յաներեւոյթսն սերմանել եւ հնձել. զի ընկալցին յուսով զհամբարսն պատրաստեալս. զի զինչ եւ վաստակեսցէ մարդ աստուածպաշտութեան պատուիրանաւքն՝ անդ ի պատրաստեալ հանդերձելումն ընկալցի զպտուղսն:

4 Սոյն աւրինակ որպէս մշակութիւնն, զի նախ վարս վարեալս ցելեալս կակղեալս հերձեալս, ակաւսաձիգ պատառեալ զերկիրն սեւակոշտեալ, պարարտացուցեալ՝ նախ քրտնաբեր աշխատութեամբ հատանիցեն զընդվայր արմատսն մոլեբոյսս, տարապարտ աճումն սիզաբոյս բանջարոցն, եւ ապա սերմանել զսերմանիս զաւգտակարն ցանից:

5 Սոյն աւրինակ եւ քարոզութիւն Աւետարանին, եթէ ոչ նախ հատցէ ոք զպարտս պատժապարտութեան իւրայոցն ընդվայրաբոյս սովորութեան անարժանացն, կամասէր կամագնաց ինքնակամ մեղացն: 6 Որպէս եւ այժմիկ առ ձեզ տեսանեմք. զի թէ ոչ խլեսջիք դուք ի մտաց ձերոց զարմատս ընդվայրաբոյսս վնասակարս կորուսիչս մեղացն, որ ի ձեզ արմատացեալ են եւ պատեալ զոստովք մտաց ձերոց՝ առ ի խափանել զծաղիկս եւ առ ի չտալ բերել զպտուղսն, նա եւ միանգամայն իսկ ի գաւսացուցանել, արկեալ զձեզ ի տարակոյս անաւրէնութեան, եւ կամ յանհիւթ ապառաժ տեղին, որ թէպէտ վարել վարիցէ ոք՝ սակայն անմասն եղեալ ի պտղոյն զրկի: 7 Նոյն աւրինակ եւ դուք, եթէ ոչ խլեսջիք ի ձէնջ զսննդեանն սովորութիւնսն՝ ոչ կարէք ընդունել զսերմնն, որ ի ձեզ պտուղ տայցէ զաւգտութեանն:

ԿԳ.

Արդ՝ դուք, եղբարք, նայեցարո՛ւք իմաստուն մտաւք ընդ անձինս ձեր եւ խորհուրդ առեալ ձեզէն ի ձեզ՝ խորհեցարո՛ւք եւ տեսէ՛ք զանձինս ձեր. զի Աստուած գթած եւ մարդասէր յայց ել ձեզ եւ ետես, եւ ոչ կամեցեալ ընդ ձեր կորուստն, այլ վաղագոյն սպառնալեաւք պատուհասիցն կոչեաց զձեզ ի դրունս ապաշխարութեան մուծանել, զի կեցջիք եւ մի՛ մեռանիցիք: 2 Զի անարժան խնդրոյ մարդիկն, որ անցին հեթանոսութեամբ իւրեանց եւ չեղեն արժանի գիւտի անձանց, որք ոչ կամեցան իմանալ զԱրարիչն իւրեանց, յառաջագէտ իմաստութեանն Աստուծոյ թողեալ զնոսա՝ որ ոչն էին լսելոց նորա հրամանացն, այլ պատրաստելում տանջանցն կանխութեանց նիւթեալք թղքեցան:

3 Արդ՝ պարտ է ձեզ կակղել զանդս մտաց ձերոց, եւ խլել զմեղսն գայթակղեցուցիչս յանձանց ձերոց, որ խափան առնեն արդարութեանցն ի ձեզ բուսոցն, այսինքն կռապաշտութեանցն սովորութիւնք, որ ի նախնեացն հետէ մոլորեալ դանդաչեցին. որ իբրեւ քուն ընդ արթունս եղեալ՝ յիմարակորոյս անմտեալք՝ ընդ վայր թարթափեցին ոչ ինչ յաւգտակարսն, այլ յունայնութիւնս ի սնոտիս ի տարապարտս յանաւգուտս, որ բնաւ ոչինչ իսկ են, ո՛չ աւգուտ եւ ո՛չ վնաս ումեք: 4 Աւգուտ չեն, զի անշունչք են, անիմաստք անխաղացք, անշարժք լոկ. ոմանք կոփածոյք են եւ ոմանք կռածոյք, ոմանք խարտածոյք են եւ ոմանք ձուլածոյք, եղեալք ի մտաց ճարտարաց, հաստեալք ի վնասել. ընդ վայր եւ եթ աշխատեալք զուր որ պաշտենն զնոսա: 5 Ոչ կարեն զվնաս ինչ պահել ի նոցանէ, եւ ոչ այնչափ՝ թէ լու մի կամ ճանճ որ անաւգուտ ընդ մարդկան է բնակեալ՝ քշել հանել ի տանէ պաշտաւնէիցն իւրեանց: 6 Եւ ոչ սարդքն, որ ելեւէջս առնեն զնոքիմբք պատկերաւք եւ ձգեն զոստայնս իւրեանց զգլխովք նոցա՝ թէ զայն յանձանց ի բաց կարիցեն մաքրել. այլ ընդ վայր ի ներքոյ ժանգակեր փոշոտեալ հարեալ մաշին:

7 Եւ քարեղէն պատկերացն առեալ զքարաքոս ժանգոյն, զազրացեալ, կանաչացեալ, ներկեալ, եւ անփոյթք եղեալ տգեղանան: 8 Իսկ զփայտեղէն պատկերսն որդանցն հարեալ՝ բոտոտակեր եղեալ մաշին: 9 Իսկ հանդերձիկն որ զնոքաւք արկեալ՝ այն ցեցակեր մեցոտեալ փխրեալ եղծեալ մաշեալ կորուսեալ ապականին: 10 Զի թէպէտ եւ ումեք վասն նոցա անմտութիւնքն զոք ստիպեն փոյթ առնել՝ յախերկան կոտորել զանասունս իւրեանց ի զոհս ճենճերոյն զազրութեան պղծութեան շարաւոյն, սակայն նոյն խանձրահոտ մուրն եւ ծուխն այրեցածոյն ելեալ դիզեալ մածեալ զնոքաւք, իբրեւ զածուխ սեւացուցեալ զնոսա յայլագոյնս դարձուցանէ. եւ ծախք անշահք եւ անաւգուտ վաստակք՝ որ ի նոսա լինի:

11 Եւ զայս ամենայն ըմբռնեալ ձեր՝ ի մոլորութիւնս ճեպիք վնասել աւգտութեանն եւ յաւիտենական նիւթել ձեզ տանջանս, յանշէջ հուրն եւ յորդն անմահ երթալ վասն ոչնչին: 12 Եւ զԱրարիչն ձեր թողեալ՝ անմռնչովքն բարկացուցանէք զԱստուած ձեր. հանեալ ձեր սերմանիս՝ փոխանակ ցորենոյ՝ փուշ, եւ փոխանակ հաճարոյ՝ որոմն, եւ փոխանակ պարարտ երկրին՝ զանաւգուտն զապառաժն ընտրեցէք զանպտուղն:

13 Արդ՝ ա՛ղէ տեսէ՛ք, աւադիկ դուք յանդիման կայք. ո՞ ոք ի ձէնջ յառաջ կացեալ տայցէ պատասխանի, թէ լուաւ ոք զձայն պատկերաց ձերոց, կամ ետես դուզնաքեայ աւգուտս ինչ ի նոցանէն, որչափ թէ սակաւ մի յայտնեաւքս. բայց միայն երազովքն եւ պատիր խաբէութեամբ ցնորիւքն, որ ի մէջ գալ ոչ կարեն՝ այնու միայն կորուսեալ զոգիս ձեր եւ հանեալ յԱրարչէն:

14 Արդ՝ որ այսպէս անաւգուտ են եւ ոչինչ, եւ ոչ ումեք պիտանացու՝ հատէ՛ք խզեցէ՛ք ի բաց ընկեցէք յանձանց ձերոց զցամաքեալ գաւսացեալն. որ ոչ ձեզ խեղութիւն, այլ առողջութիւն բժշկութեան, դարման տանել անձանց, իբրեւ այն՝ որ թափիցէ զմաղձ եւ զմաղաս դառնութեանն, եւ թեթեւացուցեալ զինքն յախտիցն՝ առողջութեամբ լինի. սոյնպէս եւ դուք զանաւգուտն եթէ թողեալ լինիք՝ զաւգտութիւն անձանց գտանէք, ի յաւիտենից տանջանաց դատաստանացն ապրելով: 15 Զի կռապաշտութեանդ սերմանիք յանշէջ հուր գեհենին արկանէ, ուստի չիք հնար փրկութեան՝ զայս պտուղ բերէ:

ԿԴ.

Իսկ ճշմարտութիւն բարեպաշտութեան զԱստուած զԱրարիչն ամենայնի ճանաչելոյ՝ բերէ պտուղ զյաւիտենական զմշտնջենաւոր արքայութիւն ուրախութեանցն, եւ տայ այնոցիկ որ զնայն ճանաչեն: 2 Սերմնդ անաւրէնութեանց ձերոց եւ առ ձեզ երեւեցաւ փոքր ի շատէ - բոյսք որոման պատուհասից. զի գիտասջիք զդորին հասկն հանել, որ առ յապայն լինիցի. որ առ ձեզ մատուցանիցի՝ թէ ոչ վաղագոյն սրբեսջիք զորոմնդ ի ցորենոյդ ընտրել:

3 Զի գայ միւսանգամ այլ ժամանակ, վարումն եւ հնձումն. վարել ի գերեզմանի, եւ հնձել միւսանգամ յարութեամբն ի գործս իւրաքանչիւր վաստակոց: 4 Մի՛ լինիք իբրեւ զգաւսացեալսն, զոր հուրն անշէջ գտեալ՝ զձեզ իւր կերակուր առնիցէ, այլ դալարութեամբ ծաղկեալ մրգաւէտ ի պտղոցն անուշութիւն՝ զարգոյսն մատուցանիցէք ձերում Տեառնն: 5 Զի յորժամ միւսանգամ ի գերեզմանացն բուսուցանիցէ զձեզ՝ լինիցիք ցորեան, զի յշտեմարանս արքայութեանն ընկալցին զձեզ ի բարիս, զի բերիցէք զբերսն ձեզ տուեալս ընդ միոյ բազումս: 6 Զի զոր աւրինակ ի հունձս՝ ընտրեալ զորոմնն ի ցորենոյն ի հուր արկանիցեն՝ նոյն աւրինակ բուսանին յանկարծաւրէն յական թաւթափել մարդիկ ի գերեզմանաց: 7 Որոց զԱստուածութիւն, նորին պատուիրանաւքն հանդերձ, յանձինս ընկալեալ իցէ՝ նոքա ըստ նմանութեան ատոք ցորենոյ բուսեալք պարարտութեամբն:

8 Եւ որպէս հատն մերկ յերկիր անկեալ՝ բուսեալ, առեալ արմատս, բերեալ ցողուն, արձակեալ ստեղն, կապեալ ծունր, ջովացեալ, առլցեալ հասկաթուռ, ընդ միոյ հատոյն բազումս առեալ ի շայեկանութիւն սերմանելեացն պատրաստէ՝ նոյնպէս եւ անդ է տեսանել. բուսեալ անձինք արդարոցն ի գերեզմանաց, նոյն մարմինք նոյն հոգւով բերեալ զգործս վաստակոցն արդարութեան՝ անդստին ի գերեզմանացն յարքայութիւն վերանայցեն: 9 Ընդ միոյ սակաւուն, ընդ միոյ մեկնակ անձին բիւրս եւ հազարս պայծառացուցեալս՝ անթիւ հատուցմունս առեալ բերիցեն: 10 Անդստին ընդ յառնելն զփառս զգենուցուն, որպէս հասկն, որ զատոքութիւն յանձին ցուցանիցէ եւ յշտեմարանս խնամոցն անկեալ դարանի:

11 Նոյնպէս եւ փուշքն զհասկսն մեղաւորաց պատեալ ներքուստ ի վեր գայցեն. անդստին իսկ իբրեւ ի մաւրէ զկերպարանս առեալ՝ ի վեր բերիցեն զանաւրէն գործոցն զպտուղսն: 12 Որպէս ի հոգեւոր երգարանին նուագէ վասն այսորիկ, թէ Անկաւ հուր, եւ ոչ տեսին զարեւ, մինչ չեւ ի միտ առեալ էր զփուշս իւրեանց, իբրեւ զդժնիկ բարկութեամբ կենդանւոյն կիզցէ զնոսա:

13 Եւ կամ այն զի՞նչ իցէ որ ասէն, թէ Մինչ չեւ ի միտ առեալ զփուշս իւրեանց: 14 Այս ինքն յանհոգ դատարկութեան գործէին զմեղսն. մինչ ոչն գիտէին զյանցանս՝ յառաջադիր պատրաստեցան տանջանքն: 15 Որպէս եւ այլուր ուրեմն ասէ, թէ Յառաջ քան զաւր իւր՝ հասեալ պատահիցեն նմա ցաւք իբրեւ զջուրս: 16 Որպէս ի սկզբանն փուշքն վասն մեղաւորացն յանցաւորութեան բուսան՝ նոյն եւ զյանցաւորաւքն պատեալ բուսեալ՝ լուցկիք եղեալ այրիցեն անդստին իսկ ընդ յառնելն: 17 Իսկ ձեզ աւադիկ ազդ արար կանխեաց, որպէս զի դուք ապրեսջիք յայն ահագին ի հրոյն հեղեղէ. զի սուրբ սերմանիքն ցանեսցին ի ձեզ, եւ մի՛ փուշն այրելի:

ԿԵ.

Արդ՝ Որդիք մարդկան, մինչեւ յե՞րբ էք խստասիրտք, ընդէ՞ր սիրէք զնանրութիւն եւ խնդրէք զստութիւն: 2 Ծաներո՛ւք զաստուածագործ զսքանչելիսդ, որ առ ձեզդ երեւեցաւ. զի այսուհետեւ ոչ թողցէ ստուգութիւնն զամենայն բնակիչս աշխարհի, թէ ոչ ծանիցեն զնա ամենայն ազգք երկրի, եւ նմա ծառայեսցեն ընդ միով լծով:

3 Խզեսցուք, ասէ, զկապանս նոցա, եւ ընկեսցուք ի մէնջ զլուծ նոցա: 4 Արդ խզեցէ՛ք զկապանսն հեթանոսութեան յանձանց ձերոց, եւ ազատեցա՛յք դուք ի մեղացն յանցուածոց, ուրախակից լինել այնոցիկ, որ ծիծաղին ի կորուստ ամբարշտաց: 5 Որպէս ասէ Իմաստութիւնն առ հանդերձեալս, թէ Այսուհետեւ ես ծիծաղեցայց զկորստեամբ ձերով. եւ թէ՝ Այն որ բնակեալն է յերկինս՝ ծիծաղեսցի զնոքաւք, եւ Տէր ինքնին արհամարհեսցէ զնոսա: 6 Յայնժամ խաւսեսցի ընդ նոսա բարկութեամբ իւրով, եւ սրտմտութեամբ իւրով խռովեցուսցէ զնոսա: 7 Այս իսկ է ժամանակ կշտամբութեան եւ յանդիմանութեան. զի Որդւոյն Աստուծոյ առեալ ի Հաւրէ ի ծնչէն իւրմէ զիշխանութիւն դատել զամենեսեան՝ որ ոչ պաշտիցեն զՀայր՝ դատի զնոսա. եւ որ ոչ զՈրդին կամ զՀոգին սուրբ՝ տանջէ զնոսա:

8 Այս ձեզ ճանաչելոյ զՀայր՝ բարբառ Որդւոյն կանխեաց, ասէ. Ես կացի թագաւոր ի նմանէ՝ պատմել ինձ զհրամանս Տեառն, հովուել զձեզ գաւազանաւ խստութեան երկաթոյն. եւ իբրեւ զկաւեղէն անաւթ փշրել զայնոսիկ, որ անհնազանդութեամբն դիմադարձ լինիցին փրկութեանն, զի անաւթք կաւեղէնք իսկ են մարդիկ: 9 Արդ՝ որ պիտանացուքն են՝ զնոսա գանձու պատուականաւ լցցէ. իսկ որ անպիտանքն են՝ զնոսա տանջանաւք եւ կորստեամբ լցցէ. զի զարթուցեալ իսկ է Տէր յամպոց սրբոց իւրոց, այց առնել ամենայն անաւրէնութեանց մարդկան: 10 Արդ՝ թագաւորք, զայս ի միտ առէք, խրատեցարո՛ւք ամենեքեան, ոյք դատիք զերկիր. ծառայեցէ՛ք Տեառն երկիւղիւ, եւ ցնծացէ՛ք առաջի նորա դողութեամբ: 11 Ընկալարո՛ւք զխրատ նորա, զի մի՛ բարկասցի Տէր, եւ կորնչիցիք ի ճանապարհացն արդարութեան. զի բորբոքեալ է բարկութիւն նորա ի վերայ ձեր:

12 Իսկ երանի իցէ ձեզ՝ թէ մարթիցէք աղաչել զերեսս Տեառն, եւ յուսասցիք ի բազում ողորմութիւն փրկութեան նորա. թողցէ ձեզ եւ շնորհեսցէ ձեզ զյանցանս ձեր: 13 Ապա թէ յամառեալ կայցէք՝ փշրեսցէ զատամունս ի բերանս յամառելոցն ամբարշտաց, եւ արկցէ զձեզ ի յաւիտենական տանջանսն: 14 Ապա յոչինչ աւգուտ է այն զղջումն, որ անդ անկեալ ի միտս լինիցի. այլ տե՛ս, զի՛նչ գոչէ մարգարէն. Որ ոք է ի դժոխս որ խոստովան առնի առ քեզ, եւ ոչ ոք է թէ յայնմ մահու յիշէ զքեզ. զի այնուհետեւ ոչ ոք կարէ անցանել ըստ եդեալ սահմանն հաստատութեան:

15 Իսկ ժամանակ այս՝ է ապաշխարողաց ողորմութիւն գտանելոյ. առ այժմ, այսպէս ասէ մարգարէն. Աստուած դատաւոր արդար, հզաւր եւ երկայնամիտ, որ ոչ ածէ զբարկութիւն իւր զաւրհանապազ: 16 Ապա այլ զի՞նչ ասիցէ արդեաւք. Զի թէ ոչ դարձցին՝ զսուր իւր սրեալ է եւ զաղեղն իւր լարեալ, եւ նոցա պատրաստեալ է զանաւթս մահու եւ զնետս հրեղէնս գործեալ, որոց երկնեն զանաւրէնութիւն, եւ յղութիւն նոցա, ասէ, ծնանի զցաւս: 17 Իսկ այնք, որոց լուեալ հաւատասցեն սքանչելութեանցն եւ դարձցին յԱստուած յԱրարիչն եւ պաշտիցեն զնա՝ այսպէս ասէ. Քաջալերեա՛ց, երկիր խնդա՛ եւ ուրախ լեր, զի մեծամեծս արար Տէր զառնելն իւր ընդ քեզ: 18 Եւ մարդիկն այն, որ զԱրարիչն իւրեանց ոչ ճանաչեն՝ նոքա իբրեւ զանասունս համարեալ են. վասն այնորիկ իբրեւ ընդ երէս խաւսի. Մի՛ երկնչիր, ասէ, երէ վայրի, զի բուսան քեզ ճարակք ի դաշտս եւ յառապարս: 19 Զի քան զանապատս եւս անպտուղ էին սիրտք մարդկան, եւ քան զդաշտս եւս անջրդի:

20 Արդ՝ եւ այգի կոչէ զնուաճեալսն, եւ թզենի պտղաբեր քաղցրութեանց ըստ աստուածպաշտութեան բանին. որպէս եւ ասէ, թէ Որպէս զի քաղցր են ի քիմս իմ բանք քո, քան զմեղր բերանոյ իմոյ. եւ դարձեալ՝ եթէ Քաղցր ես դու, Տէր, եւ քաղցրութեամբ քո ուսո՛ ինձ զարդարութիւնս քո: 21 Եւ դարձեալ առ աստուածապաշտսն գոչէ մարգարէն եւ ասէ. Լցցին կալք ցորենով, եւ զեղցին հնձանք գինւոյ եւ իւղոյ. եւ հատուցից փոխանակ ամացն, յորս եկեր մարախն եւ ջորեակն եւ ժանգն եւ թրթուրն, զաւր իմ մեծ՝ զոր առաքեցի ի վերայ ձեր. ուտիջիք վայելեսջիք, եւ աւրհնեսջիք զՏէր Աստուած ձեր: 22 Իսկ առ անաւրէնսն այսպէս ասէ. Արկէ՛ք մանգաղս, զի հասեալ է ժամանակ կթոց, մտէ՛ք հարէ՛ք հնձանս, զի լցեալ են հնձանք եւ զեղուն գուբք իւրեանց, զի բազմացան չարիք նոցա, վասն այնորիկ ձայնք հնչեցին ի ձորն դատաստանի:

ԿԶ.

Ի ժամանակս Աբրահամու արբ Սոդոմ զգինին անաւրէնութեան. արդ՝ խնդրեցաւ եւ քննեցաւ ի բարձրագահաց Տեառնէն՝ ի հարիւրոյ մինչեւ ի տասն, եւ ոչ գտան ի նմա տասն բաժակք արդարութեան: 2 Զի խաղող նոցա՝ էր խաղող դառնիճ, եւ ողկոյզ նոցա՝ ի դառնութիւն լեղւոյ, սրտմտութիւնք վիշապաց՝ գինի նոցա, սրտմտութիւնք չարաթոյնք իժից անհնարին առանց բժշկութեան՝ բաժակք նոցա:

3 Վասն այնորիկ արբոյց նոցա զհամ հրաբաժակ գինւոյն այրման նոցին, եւ կիզան նոքա բաժակաւքն իւրեանց: 4 Լցեալ էին շտեմարանք նոցա անաւրէնութեամբ. վասն այսորիկ հնչեաց կործանումն նոցա: 5 Հասեալ էր յանդս նոցա որոմն. վասն այնորիկ ի գործ անկաւ մանգաղ նորա, հնձեաց եկէզ զնոսա ի հրդեհի իւրում: 6 Ուռկանն որ պատեաց զնոսա՝ զոհեցան նոքա նմին ուռկանի, եւ ծխեցան նմին ցանցի, զի եղեն բաժին նորին: 7 Կերաւ թրթուր զնոսա, եւ խզզեաց զնոսա ջորեակ, եւ արածեաց զնոսա մարախ մեղաց իւրեանց. վասն այսորիկ վաղվաղակի գաւսացան: 8 Եւ արածեաց հուր զշինուածս նոցա. տեղաց ի նոսա հուր, եւ յորդեցին վտակք հրեղէնք ի մէջ նոցա. եւ եբարձ զխռիւն անկեալ ի միջոյ նոցա. գետք հրեղէնք յարեան ի մէջ նոցա, եւ ողողեցին այրեցին զերկիր նոցա: 9 Լցան շտեմարանք նոցա հրով, եւ զեղան նովիմբ հնձանք նոցա. լցին զբաժակս մեղաց իւրեանց ի մրրոյն զոր արբին, եւ կիզան միանգամայն: 10 Զի ղովտեան բաժակն, որ գտաւ ի մէջ նոցա, ուստի ոչ արբին նոքա զուրախութիւն՝ եղեւ նա նոցա այլ բաժակ, եւ արբոյց նոցա զտրտմութիւն:

11 Բաժակն կենդանութեան, ուստի ոչ կամեցան ըմպել զկենդանութիւն՝ արբոյց նոցա զմահու դառնութիւն: 12 Բաժակն քաղցրութեան, որ ոչ քաղցրացաւ ի քիմս նոցա՝ դառնութիւն բղխեաց ի նմանէ. այն՝ որ հուր նոցա ոչ այրէր զդալարսն, այլ պահէր զկանաչսն, եւ տոչորէր ի գաւսս եւ այրէր զգաւսացեալսն: 13 Արբ զայս բաժակ Յուդա Սկարիովտացի, եւ այրեցաւ, զի ազազուն էր ծառ նորա: 14 Արբին զայս առաքեալքն, եւ դալարացան, եւ լցին անոյշ պտղովն զերկիր ամենայն: 15 Տարածեցաւ հոտ ծաղկաց նոցա ընդ տիեզերս: 16 Սրբութիւն նոցա եւ գինի անոյշ նոցա պաշտի յուրախութիւն վերնոց եւ ներքնոց, հրեշտակաց եւ մարդկան, եւ Տէր տաճարին ուրախ է ի նոսա, իբրեւ յայս բաժակս, որ հասին աւասիկ արբուցանել ձեզ. մի՛ ղովտեան բաժակն աբրահամեան որ գտաւ ի Սոդոմ. ուստի չեղեն նոքա ուրախ, եւ ըստ այնմ այլ ոչ գտաւ ի մէջ նոցա:

ԿԷ.

Ահա երեսուն եւ եաւթն բաժակք քրիստոսեանք որ եկին պաշտել զձեզ. հուր է զաւրութիւն նորա, եւ անոյշ է համ նորա, ուրախութիւն է ի յայտնիս նորա, եւ տրտմութիւն է ի ծածուկս նորա: 2 Զի թէ ըմպէք զնա արժանեաւք՝ այրեսցէ զաղտ ձեր, եւ սրբեսցին անձինք ձեր: 3 Այրեցան մարմինք որդւոցն Ահարոնի, եւ ոչ այրեաց հուրն զպատմուճանս քահանայութեան նոցա: 4 Սովոր է այս բաժակ այրել զաղտեղիսն, եւ պահել զսրբեցեալսն: 5 Արդ՝ եթէ կամեսջիք սիրով ըմպել զբաժակն երանութեան, որ յակամայն ի մէջ ձեր բղխեաց՝ այրեսցէ զմեղս ձեր եւ զտեսցէ եւ ընտրեսցէ զանձինս ձեր յուրախութիւն:

6 Իսկ եթէ արդեաւք գայցէ ինչ զմտաւք ձերովք, թէ մեք սպանաք զսուրբ վկայսն՝ զայս եւ Պաւղոս անաւթն ընտրութեան տգիտացաւ ի հրէութեան ժամանակին. որ եկն ի քարոզութիւն առաքելոցն՝ ի հալածման նոցին սպան նա զՍտեփանոս, որ եղեւ վկայ Աստուածութեանն խոնարհութեան եւ անդէն բարձրութեան նորին ի նոյն: 7 Արդ՝ ահա եւ դուք որ տգիտացայք՝ արբէք զբաժակդ զայդ, զոր մզեցին ձեռք ձեր. զի զոր վկայեցին նոքա եւ մեռան՝ նոյն մահու կենդանացան նոքին եւ ելին ի վիճակսն երկնաւորս:

8 Եւ Ստեփանոս ի ժամ մահուն իւրոյ ետես զերկինս բացեալ եւ զՈրդին ընդ աջմէ ծնողին իւրոյ, եւ խնդրեաց զթողութիւն սպանողացն իւրոց ելոյծ զկապանս ամբարշտութեան նոցա բարեխաւսութեամբ աղաւթից իւրոց, դադարեցոյց զգոչումն արեան իւրոյ, լռեցոյց զբողոք տանջման իւրոյ եւ հայցեաց ի Տեառնէ զթողութիւն նոցա: 9 Վասն այսորիկ բարձ Պաւղոս վիրագ զլուծ նորա, զոր ձգէր եզն ամոլոյն. եւ առ յանձն զտանջանս նորին, եւ արբ զնոյն բաժակ մահու նորա. եղեւ վկայ բանից նորա ընդ նմին եւ հաւասարորդ առ Տէր իւր. ետես զնոյն տեսիլ եւ լուաւ զնոյն անճառութիւն բանիցն, զոր ետեսն Ստեփանոս եւ լուաւ:

10 Արդ՝ դուք սպանողք էք այսց սպանելոց, հաւատացէ՛ք զհաւատս սոցա եւ ձգեցէ՛ք զլուծ նոցա, եւ ընկեցէ՛ք յանձանց ձերոց զլուծ մեղաց, լերո՛ւք վկայք ճշմարտութեանն քարոզաց: 11 Արբէ՛ք զնոյն բաժակ հոգեւոր ըմպելւոյն, եւ եղերո՛ւք կցորդք նոցա. եւ իջցեն մարդասէր սիրոյն վտակք յանդս սրտից ձերոց՝ պարարտացուցանել զերկիր մտաց ձերոց քարոզութեամբն, որ ի ձեզ տոհմական լիցի՝ զաւրաւոր հաւատովք ձեր ի նա՝ ըմպել ձեզ զբաժակն մարդասիրութեան զտիչ հրոյն ընտրութեան: 12 Որպէս ի ժամանակս հրէութեան քահանայութեանն՝ ի գերութեան անդ առեալ զկենդանի հուր պատարագացն տարեալ քահանայիցն արկին ի ջրհորն, եւ հուրն ի ջուր դարձաւ. եւ յետ ամացն եաւթանասնից ի դարձին երթեալ առին զջուրն եւ բերին արկին զողջակիզաւքն, իբրեւ շինեցաւ տաճարն՝ եւ ջուրն դարձաւ ի բնութիւն հրոյ: 13 Վասն զի ըստ պիտոյից կարող է փոփոխել զկերպարանսն եւ զարդիւնսն ըստ իրացն մատուցանել. մանաւանդ այս սքանչելութեան հուր, երեւեալ ըստ մասանց մասանց Հոգւոյն սրբոյ:

14 Որպէս եւ հուրն ի մէջ դալարոյն կանաչ ոստոցն մորենւոյն երեւեալ՝ պահեաց զնա անթարշամ. զի հուրն լուսատու պահեաց զմորենին, եւ ապրեցոյց զՄովսէս, եւ եղեւ նմա բաժակ ուրախութեան: 15 Արբ ի նմանէ Մովսէս որ յուսացաւ ի նա. ապրեցոյց զանասունս Իսրայելի, եւ խանձեաց զստացուածս Եգիպտոսի ի մէջ կարկտին. եւ ի մէջ ծովուն արբոյց զբաժակն Իսրայելի, զի արբին զՀոգին եւ երգէին ի մէջ ծովուն, որում մատռուակէր Մարիամ քնարաւն. զի անցին ընդ ծովն յաղթ եւ աւրհնեցին: 16 Արբին յայնմ բաժակէ եւ Եգիպտացիքն, եւ արբեցան ի բաժակէ սեանն, որ կապեաց զանիւս կառաց նոցա. գլորեաց զնոսա մրուր նորա, եւ զարկոյց զնոսա հոտ նորա: 17 Արբ ժողովուրդն զտրտնջման բաժակն, զոր խառնեաց բարկութիւնն, արբոյց նոցա բաժակ քննման, ուր պարտաւորեցան նոքա:

ԿԸ.

Սիւնն սուրբ, որ ընդ ամպս աւդոց հովանոցանայր նոցա ի տապ խորշակին ի տունջեան, եւ լուսատու ջեռուցանէր զնոսա ի ցրտոյ սառամանեացն ի գիշերապահութեան առաջնորդութեանն՝ նոյն սիւն ըստ ժամանակի ժամանակի փոփոխեալ՝ ըստ պիտոյից նոցա զպէտսն պատրաստէր: 2 Երբեմն վիմացեալ հոսէր նոցա ի յագուրդ ի ծարաւսն՝ վտակս անոյշ ջուրցն. զի ինքն Քրիստոս էր այն, որ ընդ ամենայնի զամենայն ունի լիութիւն, լցեալ բարերարէր նոցա. որ երբեմն ի քաղցրութիւն հացի եւ երբեմն թռչնովքն. իսկ երբեմն զքաղցրութիւն աղբերացն բղխէր նոցա, եւ բաժակ Հոգւոյն սրբոյ ուրախ առնէր զնոսա:

3 Իսկ ըստ նոցին խստապարանոցութեան եւ ողնդժնեայ բարուցն, խառնէր տայր նոցա զբաժակն բարկութեան: 4 Զի այս բաժակ թէպէտ հուր, թէպէտ ջուր՝ կարէ զզաւրութիւն իւր փոխել յինչ եւ կամի. երբեմն ձիւն լինի եւ երբեմն սառն, երբեմն անձրեւ, երբեմն հուր եւ փայլակն դառնայ, եւ երբեմն ցաւղ սնուցիչ բուսոց՝ կերակրել զգազանս եւ զթռչունս, զերէ եւ զանասուն, եւ պատրաստել զդարմանս մարդկան եւ զխնամս արարածոց: 5 Նոյն կարէ եւ հոգեւոր ցաւղել բուսուցանել սերմն հաճոյ կամաց վերնոյն, պատրաստել բանաւոր հաւտին զկերակուրն անապականութեան:

6 Իսկ երբեմն քաղցր անձրեւ շայեկան, բուսուցիչ երկրապարար խարակիչ փայլատակմամբն զջերմագոլն արկեալ, առ ի քրտնացուցանել զբոյսսն, արբուցանէ ցաւղով զստեղն յուրախութիւն եւ զփթիթսն յուրախութիւն զուարթութեան: 7 Կրկնակի պահանջէ զգոհութիւն տալեացն շնորհողին, յորժամ աւգտի յաճախութեանցն զայս բաժակ արբուցանէ: 8 Զի եւ ամպք սպասաւորք հրամանացն մատռուակեն. զի թէպէտ լցեալ պատրաստեալ լի անձրեւով զերեսս երկնից ունիցին, այլ ի գալն եւ յարձակելն, ի տալն, ի մատռուակելն երկրի, յորժամ կամի՝ զշայեկանսն մատուցանէ, իսկ յորժամ ոչ՝ զդժնդակսն, զեղեամն եւ զձիւն եւ զվնասաբեր կարկուտն, այրիչ նշողիւքն տապացուցանէ, եւ ժանգառութեամբ պատրաստէ զվնասն, եւ չարաթոյն աւդոցն շնչմամբ խստութեան դառնութեան՝ խորշակահար ցամաքեցուցանէ զվարսաձեւ բոյսս դալարոյն, մաւտ առ կարճինսն այրեցուցանէ:

ԿԹ.

Ամպովքն զհրամանսն կատարէ. զի բնական իմն է ամպովքն երեւել ի սկզբանցն, իբրեւ ընդունիչ հրամանացն եւ պաշտաւնեայ մատռուակութեանցն առ մարդիկ, երբեմն բարկութեանց, երբեմն ողորմութեանց:

2 Զի յորժամ կամէր Աստուած առ մարդիկ երեւել՝ զզաւրութիւն իւր յինքն ամփոփեալ, յամպն ծածկեալ առագաստեալ պահէր. զի ոչ կարէին մարդիկ համաւրէն ժուժել բաւել տեսլեան Աստուածութեանն. այլ փակեալ զերկինս իբրեւ սրահակաւ իմն, յինքն վարագուրեալ, զի մի՛ անժոյժ եղեալ արարածք կիզցին:

3 Նա թէպէտ եւ երեւէր յայնժամ երբեմն ժամանակաւ ումեք ումեք արժանեացն՝ ըստ նոցա հանդուրժելոյ տեսանելոյ տեսանելեացն երեւէր, զի նոքա տանել կարասցեն, որպէս Մովսիսին եւ կամ գլխովին ժողովրդեանն ի Սինէական լերինն իջեալ ամպովն պատեալ երեւէր, եւ անտի խաւսէր ընդ նոսա. նա եւ յամենայն ի դարսն նոյնպիսի երեւեալ ամպով. իսկ սրբոյն Եզեկիելի հոգելից մարգարէին՝ եւս հռչակական տեսլեամբ երեւեալ. սակայն ոչ առանց ամպոյ ետես ոք երբեք ուրեք յամենայն մսեղեաց: 4 Որպէս եւ հոգեկիր մարգարէն ի տեսլեանն իւրում պատմէ եւ ասէ. Տեսի զի հոգի վերացեալ գայր ի կողմանցն հիւսիւսոյ, եւ ամպ մեծ ի նմա, եւ լոյս սաստիկ զնովաւ. եւ հուր եւ կայծակունք հատանէին ի նմանէ, եւ ի մէջ նորա տեսիլ արեգական եւ ճառագայթք հրոյ:

5 Սակայն լոյս եւ հուր, եւ ոչ առանց ամպոյ. զի լոյսն ի լուսաւորել զպիտոյսն, եւ հուրն յայրել զանպիտանսն բարկութեամբ: 6 Իսկ ամպն՝ երկոցուն զերկոսին մատռուակել տայ յարբանեկելն, զի հուրն զմեղաւորսն այրէ, եւ լոյսն բարեացն զՀոգին շնորհացն որդեգրութեան արբուցանէ, իսկ չարացն զկայծակունսն արբուցանէ եւ զբոցն ծխախառն հեղձամղձուկ նեղութեան տանջանացն: 7 Նա եւ մեծութեանն իսկ ամպք գտանին սպասաւորք, որպէս եւ տեսողն պատմէ, թէ Ամպք փոշի են ոտից նորա:

8 Եւ վասն յորդելոցն բազմացելոցն ամբարշտութեանց ասաց. Սաստէ ծովու, եւ ցամաքեցուցանէ, եւ զգետս ամենայն աւերէ: 9 Վասն զի զծովն մեղաց ցամաքեցուսցէ, եւ զգետս անաւրէնութեան կասեցուսցէ, եւ զնեխականն եւ զանհամականն եւ զպղտորն եւ զկացունն պարզեսցէ: 10 Իսկ իւրոցն ապաւինելոցն եւ ի նա յուսացելոցն փրկութիւն բազմացեալ ծովասցի եւ գետ առանց մեղաց յորդեսցէ: 11 Վասն որոյ միւս մարգարէն ասէ ի նոյն պարու երգոյն իւրոյ, թէ Զգետս ցրուեսցես, եւ զերկիր դողացուսցես ի սաստկութենէ անձրեւի քոյ՝ որ անցանեն ընդ սա: 12 Զի զջուրս սաստկութեան ի վերուստ հոսեսցէ ի վերայ ջուրցն, զի զջուրսն դառնացեալս ի բաց մղեալ մերժեսցէ. զի այնմ մտեալ որ սրբահամն է՝ զաղտեղին եւ զգարշացեալն ի բաց անցուսցէ:

13 Որպէս միւս տեսանողն ի նոյն նուագեաց, եւ անդէն զնոյն միահամուռ մեկնեաց. ասէ. Անձրեւ կամաց պատրաստեցեր, Աստուած, ժառանգութեան քում. զի թէպէտ եւ հիւանդացաւ՝ սակայն դու հաստատեցեր զնա: 14 Զի ի մեղաց ծովուն ըմբռնեալք, եւ նոյն ախտիւ հիւանդացեալք եւ կապեալք յամբարշտութեան կապանսն, վասն այնորիկ զծովն անունջ անհամութեան քամեալ, եւ ցամաքեցուցեալ զակն աղբեր նորա, եւ զանձրեւ սաստից տեղասցէ առ մարդիկ: 15 Որպէս եւ յայս հայեցեալ երգեաց մարգարէն. Խորք ի խորոց կարդացին առ քեզ ի ձայն սահանաց քոց: 16 Զի իբրեւ սահանք հոգեւորք երկնաւոր պատգամացն ի վերուստ իջեալ ի վերայ կուտակին, եւ զախտաժէտսն եւ զցաւագնոտսն ի բաց կորուսցեն:

17 Եւ ցաւղն բժշկական եղեւ առողջացուցիչ, որպէս եւ ասէն, եթէ Ցաւղդ որ ցաւղէ ի քէն՝ այն բժշկութիւն է նոցա, զի դարձցին առ նա երկիւղիւ: 18 Զի այնք որ սիրովն ոչ դարձան առ նա՝ ահիւ սպառնալեաց արար զնոսա իւր ժառանգութիւն, որպէս զձեզդ: 19 Զի նախ զհեղեղն մեղաց ի ձէնջ ի բաց անցուսցէ, եւ ապա տացէ ձեզ զառատութիւն շնորհաց իւրոց:

20 Զի ի ձէնջ բխեալ Յորդեսցեն իբրեւ զգետս արդարութիւնք, եւ իրաւունք իբրեւ զջուրս հեղեղաց բազմասցին. եւ ապա զիւր գիտութիւն կենաց ձերոց՝ յամպոց ողորմութեան ի ձեզ տեղասցէ, որպէս եւ ասէն, թէ Անձրեւ կամաց պատրաստեցեր, Աստուած, ժառանգութեան քում. զի թէպէտ հիւանդացաւ՝ սակայն դու հաստատեցեր զնա. ապա Զուխս փափկութեան տացես ըմպել արժանեացն, ըստ բանի հոգեւորական երգչին, որ ասէ, թէ Ի քէն է, Տէր, աղբիւր կենաց, եւ լուսով քով տեսանեմք զլոյս. եւ թէ Ծագեա՛ զողորմութիւնս քո՝ ոյք ճանաչեն զքեզ. իսկ իւրոց ճանաչչացն ծագէ, եւ աղբիւրքն իմաստութեան ի նոյն լուսոյ ականէն առ նոսին բղխեալ, իսկ անիմաստիցն՝ այրիչ վտակքն եւ ողողիչք եւ հրդեհիչք եւ տոչորականք:

21 Եւ քանզի իբրեւ զհուր յերկրի վառեալ էին մեղքն՝ առ ի տալ յոյս, զի անթաքուստ լիցին ի վրէժխնդրութենէն որ ի վերայն էր հասանելոց, վասն որոյ յառաջագոյն կանխեաց յառաջագէտ մարգարէութիւնն զիրացն իւրոց ասացելոց հաստատութիւն, որպէս ասէ. Տեսի ի մարդիկ զմեղսն ծովացեալս, բազմացեալս, հեղեղեալս. որպէս միանգամ մեկնեցաւ առակն յաւուրս Նոյեան դարին. ի ծովանալ մեղացն յերկրի, ընդ նմին ծովացան եւ ջուրքն, կորուսանել զմարդիկ սաստկացան:

Հ.

Արդ՝ սրբոց մարգարէիցն զիրացն եղելոց զառակսն յաճախագոյնս ի մէջ բերեալ, թերեւս եղելովքն ահարկեալ՝ զնոսա յիւրաքանչիւր ամբարշտութեանցն փրկել կարասցեն: 2 Վասն այսորիկ յաճախագոյնս երբեմն զՍոդոմայեցիսն հրկիզեալս, երբեմն զհեղեղամաց մարդիկն ջրահեղձոյց դարին յաւրինակ առեալ, երբեմն զհարուածս Եգիպտոսի եւ զայլոց բազմաց. եւ զանաւրէնութիւնսն՝ ծովացեալս կոչէ, եւ փարատել յերկրէ խոստանայ, եւ դարձեալ զարդարութիւն յերկրի խոստանայ դնել, եւ քան զջրհեղեղն եւս յորդագոյնս բազմացուցանել, եւ զիրաւունս ծաղկեցուցանել:

3 Վասն այսորիկ յանցանել մարդկան ընդ անցութեան ծովն, գոչէ մարգարէն եւ ասէ. Անցցեն ընդ ծովն յաղթ, եւ հերձցեն զալիս ծովուն, այսինքն է զամբարշտութիւնս. եւ թէ՝ Ցամաքեսցին պտոյտք գետոց, այսինքն մեղացն յորդութիւնք: 4 Վասն որոյ միւս մարգարէն ասէ, թէ Ի վերայ գետոց բարկասցիս, Տէր, կամ սրտմտութիւն քո ի վերայ ծովուց եւ կամ բարկութիւն քո ի վերայ գետոց:

5 Զի ածցէ զյորդութեան անձրեւն, եւ ջուրքն սուրբք, կենդանութեան հոսանքն, մերժեսցեն զջուրսն ամբարշտութեան, եւ ծածկեսցեն յերկրի զդառնութիւն չարութեան տգիտութեան ամբարշտութեան մարդկան: 6 Որպէս ասէ մարգարէն, թէ Լցցի երկիր գիտութեամբ Տեառն՝ իբրեւ ջուրք բազումք զի ծածկեն զծովս. զայն զկորստական ջուրցն ասէ, զկորուսիչ եւ զհեղձուցիչ ջուրցն, թէ զայն ջուրսն ծածկէ՝ որ արբոյցն զերկիր ի հրապոյրս պղտորս. որ առաւելագոյն եւս վասն հրապուրանացն՝ ի կռապաշտութիւնսն յորդեալ մոլեգնեալ էին յաշխարհի: 7 Զի հանցէ զամպն հոգիընկալ, որ մարգարէին Եզեկիելի երեւեցաւ. զի նոյն ամպ տեղասցէ ի մարդիկ զշնորհս գիտութեան, եւ նոյն դալարացուսցէ եւ զչորութիւնն ի բոյս շրջեսցէ:

8 Իսկ զգաւսացելովքն որ ի հաւանութիւն գալ ոչ կամին՝ սփռեսցէ զանձրեւ հրեղէն փայլատականց ի կիզուլ, յայրել եւ ի վախճանել, մատուսցէ ըմպել զբաժակն դառնութեան: 9 Որպէս ի տասներորդում սաղմոսին նուագէ տեսանողն, թէ Տեղասցէ ի վերայ մեղաւորաց որոգայթ, հուր եւ ծծումբ. այս մրրիկ է բաժին բաժակի նոցա:

10 Զի Տէր արդար է եւ զարդարութիւն սիրէ, եւ արդարութեամբ կամի առ ինքն կոչել զձեզ յորդեգրութիւն. զի հոգիընկալ ամպն աստուածակիր ճշմարտութեան սովոր է տեղալ յոգիս մարդկան զգիտութեան ուսուցութիւն, եւ տնկել ի սիրտս մարդկան զերկիւղ աստուածպաշտութեան, եւ մատռուակել զսէրն Քրիստոսի Արարչին առ իւր արարածս, եւ նորուն կամաւքն ամբառնալ ի բարձրութիւն իւրոյ Աստուածութեանն, զոր ձեզ պարտ է ընդունել:

ՀԱ.

Զի եթէ ամպք որ սպասաւորք են, առեալ զհրաման ի Տեառնէ, իջեալ ի բարձանց ի խորութիւն անդնդական ծովուցն խոնարհ՝ առ եթերացն առ ընթեր լցեալ ուռուցեալ, ամփոփեալ զբազմութիւն ջուրցն, հանեալ, վերացեալ, տարածեալ, ծածկեալ զերեսս երկնից լի որոտմամբ, ցաւղագին առատութեամբ զԱրարչին հրամանս կատարեն, առ ի ներքոյս մատռուակեն, ո՞րչափ եւս առաւել այս վկայքս, որ վերացան ի սէր Աստուածութեանն, առ որս Աստուած խոնարհեցաւ՝ եւս առաւելագոյն առին զշնորհս Հոգւոյն, եւս առաւել լցան պարգեւաւքն. որք զմարմինս իւրեանց ետուն ի գանձն տէրունի, մի միւսանգամ առցեն անդրէն, նորոգեալ զհնացեալն: 2 Եւ լցեալ աստուածական պատգամաւքն՝ գուն եդեալ եւ ճգնութեամբ մեծաւ քարոզեցին, եւ տեղացին ի ձեզ զտեղ երկնաւոր շահիցն եւ փայլատակեցին ի ձեզ զլոյս եւ զհուր միանգամայն, եւ քան զաստուածընկալ ամպն եւս զաւգուտն ի ձեզ հոսեցին: 3 Փոխանակ ամպաշուք տեղալի որոտալոյն ահագնութեան՝ Աստուած որոտաց առ ձեզ եւս ահագնագոյնս, եւ կամեցաւ զձեր կեանս եւ զփրկութիւն:

4 Եւ սոքա, որ ատեցին զաշխարհս եւ զամենայն ինչ որ յերկրի է եւ սիրեցին զերկինս եւ զպատուիրանս թագաւորին Արարչին, որ նստին ի վերայ նորա, որ ընկալաւն զնոսա եւ զոգիս նոցա ի լուսեղէն յարկսն, եւ յերկնաւոր քաղաքն յափշտակեցան նոքա եւ զուարթակից երկնաւորացն եղեն, որ են կենդանիք. որ փոխեցան ի տկարութենէս ի զաւրութիւն, յապականութենէս յանապականութիւն, ի մահուանէս յանմահութիւն. զի յաղթեցին մարմնեղէն ցանկութեանցն, եւ հաղորդեցան աստուածեղէն փառացն. որ նորոգեցան ի փառս անպատումս, եւ զերծան յանպիտոյիցս. եւ ոսկերք նոցա տաճարք եղեն Աստուածութեանն Հոգւոյն, քանզի եւ առ Տէրն իւրեանց կենդանիք են, եւ սուրբ հոգիք նոցա գգուեալ պահին կենդանիք:

5 Իսկ մարմինք նոցա եւ ոսկերք նոցա Աստուծոյ տաճարք են ի միջի ձերում. զի ոչ այլ իւիք կարիցէք դուք զԱստուած ընդ ձեզ հաշտեցուցանել եւ մերձենալ առ Աստուած՝ եթէ ոչ բարեխաւսութեամբ աղաւթից նոցա. եւ հաւանել ձեզ հաւատոցն այնց՝ որով նոքայն վարեցան եւ արժանի եղեն ելանել ի ծովն կենդանի, եւ անտի հոսել ի ձեզ զվտակս քարոզութեան աստուածական պատգամացն, եւ պաշտել ձեզ զբաժակն արարչական սիրոյն՝ թէ ընդունել մարթասջիք: 6 Զի ոչ զոք թողուցու ըստ անձանց կամս գնալ. այլ եթէ կամիցիք, եւ եթէ ոչ՝ սակայն զոր Աստուածն կամի՝ զայն էք կատարելոց:

ՀԲ.

Քանզի իբրեւ ետես Աստուած զազգս մարդկան տկարացեալս եւ եղծեալս հիւանդութեան մեղաւքն՝ եկն իբրեւ զբժիշկ բժշկել, զի մի՛ ի հիւանդութենէ մեղացն մեռանիցին. որում եւ վկայէ մարգարէն եւ ասէ. Թէպէտ եւ հիւանդացաւ՝ սակայն դու հաստատեցեր զնա: 2 Արդ՝ նոյն գթածն եւ մարդասէրն, որ ի սկզբանէն էր յաւիտենից, հաստիչն եւ արարիչն ամենայնի՝ նոյն ինքն բժիշկ իւրոց արարածոցն, որ երկիւղածացն ծագեաց զլոյս իւր, որպէս ասէ մարգարէութիւնն. Ծագեսցէ ձեզ երկիւղածաց անուան իմոյ արեգակն արդարութեան, եւ բժշկութիւն ի թեւս իւր:

3 Եւ ո՞վ իցէ արեգակն արդարութեան՝ եթէ ոչ որ խոնարհեցաւն եւ ծագեաց զիւր ճառագայթսն ամենայն հիւանդացելոցն եւ յախտ անկելոցն մեղաւք, նոյն է որ ի Հաւրէն ծագեաց. զի նա միայն է, որ կարէ լուսաւորել զոգիս խաւարեալս մարդկան, եւ զուարճացուցանել զանձինս ստուերանստաց անկելոցն: 4 Եւ նա ինքն է, որ յայց ել կորստեանդ ձերում. որոյ ճառագայթիւք նորա կեան արարածք եղեալք ի նմանէ ամենայնք: 5 Նա եւ զարդն երկնից, այսինքն են լուսաւորքն, զիւրեանց լոյսն յակնարկել ճառագայթից նորա ի մէջ արարածոց ջահացուցանեն՝ առ ի տալ լոյս երկրի. եւ լի են լուսով նորա երկինք եւ աշխարհ: 6 Եւ Հոգի նորա՝ նշոյլք ճառագայթից նորին էութեանն, որ խոնարհեցաւ կամաւք գթութեան իւրոյ, եկն ի լուսաւորել զարարածս. զի էին խաւարեալ՝ եկն ի տալ ծագել զլոյս իւր:

7 Իսկ եթէ ոչ կամիցին բանալ զսիրտս իւրեանց նորա ճառագայթից Աստուածութեանն՝ այրեսցէ մինչեւ իսպառ, որպէս եւ ասէն, թէ Հուր բորբոքեցաւ ի բարկութենէ իմմէ. այրեսցէ եւ իջցէ մինչեւ ի դժոխս ներքինս. կերիցէ զերկիր եւ զամենայն բոյս երկրի նոցա. վառեսցին հրով, բորբոքեսցին հիմունք լերանց նոցա: 8 Զի՞, կամ ընդէ՞ր, կամ ո՞րպէս զհիմունս մատուցեալ հրդեհիցէ: 9 Այլ քանզի հիմնացեալ էին մեղքն յերկրի եւ զաւրացեալ՝ վասն այսորիկ հիմամբք եւ արմատովքն հանդերձ զչարն հրդեհեսցէ, եւ խլեսցէ զմոլորութիւնն յերկրէ առ հասարակ, եւ զմորոսութիւն կռապաշտութեանն ջնջել եւ ի բաց կորուսանել, որպէս ի սկզբան տանջանացդ առ ձեզ ցուցաւ:

10 Զի յորժամ զծովու նմանութիւն, զմեղացն քամելոյ եւ զյստակելոյ ճառս բերէ ի մէջ, եւ զդժնդակսն հեղձուցանէ անդէն ըստ չհլութեան նմանութեան խստասրտութեան ընդդիմասովոր բարոյիցն՝ ապարասան ապարթանական փարաւոնեան զաւրուն վաշտացեալ գնդաւքն, եւ բազմացեալ կառաւքն, եւ սպառազէն առնեւձիոյն նիզակաւք, եւ անթիւ երիվարաւքն վառելովք ի ջուրսն կորնչել: 11 Զի ի չափաւոր ժամանակի՝ ոռոգմունք կարի պիտոյ են առ ամենայն բոյսս սերման. իսկ յորդն եւ անչափն՝ նեխէ ապականէ եւ կորուսանէ. իսկ որ կարին բազմանայ՝ ողողէ անյիշատակ ջնջէ: 12 Սոյն աւրինակ եւ լոյսն ցանկալի է յաչս մեր, այլ յորժամ կարի ջերմակիծն առնէ՝ վնասէ, ըստ եբրայական բանակին, որ հակառակ կացեալ ընդ Մովսիսի՝ այրեցան ի բարկութենէ անտի Աստուծոյ:

13 Իսկ ցամաք երկիրս բնակութիւն է մեր. եւ ամենայն աւգուտք եւ պաճարանք կենաց մերոց ի սմանէ եւ ի վերայ սորա, եւ դայեկութեան դարմանք, ըստ նմանութեան կաթինն ի մաւրէ, մեզ յայնմանէ: 14 Վասն որոյ նոյն խնամակալ մեզ երկիրս պայթեաց պատառեցաւ, եբաց զիւր թանձրութիւնն, եւ սոյզ, ընկլոյզ եկուլ միանգամայն, կենդանւոյն ի դժոխս յուղարկեաց զղեւտացիսն, որ իշխեցին յընչաց քերել եւ արհամարհել զընտրեալն եւ զսիրելին Աստուծոյ զՄովսէս:

ՀԳ.

Յայնմ ժամանակի այս եղեւ, իսկ արդ՝ զի առաքեաց Աստուած զՈրդին իւր առ մարդիկ, որ եկն եւ շրջեցաւ ընդ աշխարհս, եւ առաքեաց զիւր առաքեալսն ընդ երկիր ամենայն. եւ այս երանելիքս որ առ ձեզ հասին, ոչ միայն զլոկ բանս, այլ եւ զնշանս արուեստիցն ցուցին ձեզ ձերով պատուհասիւքդ:

2 Իսկ արդ՝ որք անգոսնեցին զծառայն Աստուծոյ զՄովսէս, այնպիսի պատուհասի եղեն արժանի. իսկ որք իշխեցին ընդդէմ Աստուածորդւոյն խստանալ, ո՞րպիսի լինիցին պատժոց պատուհասից արժանի: 3 Զի նոքա որ յերկրաւոր հրամանատուէն հրաժարեցին՝ այնչափ բարկութեան եղեն պատահեալք. իսկ որք յերկնաւորէն հրաժարեցին՝ ո՞րչափ եւս առաւել լինիցին դիպեալք տանջանաց: 4 Քանզի Տէրն Աստուածորդին առաքեալ ի Հաւրէ, յորժամ զիւր առաքեալսն զսիրելիսն առաքէր ընդ երկիր ամենայն՝ այսպէս հատ զդատավճիռն եւ հաստատեաց. ասէ. Որ զձեզ ընդունի՝ զիս ընդունի, եւ որ զիսն ընդունի՝ ընդունի զՀայրն իմ:

5 Արդ՝ թէպէտ յերեկ սպանէք դուք զնոսա, այլ Աստուծոյն նոքա եւ այժմ կենդանի են, եւ յաւիտեան կենդանի են լինելոց: 6 Արդ՝ նոցին բարեխաւսութեամբ հաճեցայք դուք ընդ Աստուծոյ, ըստ խրատու սոցին առաքելակցին ձերոց առաքելոցս՝ մեծին Պաւղոսի, որ ասէն, թէ Մեաւք հաճեցարո՛ւք ընդ Աստուծոյ ի ձեռն մահու Որդւոյ նորա. զի Որդին Աստուծոյ մեռաւ եւ եկեաց, սոյնպէս եւ վկայքն նորա սիրելիք կենդանի են եւ ձեզ բարեխաւս:

7 Զի Որդին Աստուծոյ նա ինքնին ձեզ քարոզ աւետեաց եւ ինքնին ձեզ մատռուակ ուրախարար պատգամացն: 8 Նա ինքնին ձեզ հրաւիրակ յարքայութիւնն. նա ինքնին պաշտաւնեայ իւրոց բարեացն. նա ինքնին բազուկս ի վեր հարեալ՝ ի մէջգետին անցեալ պարգեւատու լինի իւրոցն արժանեացն: 9 Նա ինքնին ահարկու լինի եւ դարձուցիչ ի վերայ այնոցիկ՝ որք ոչն ճանաչեն զնա. նա ինքնին գտակ է՝ որ կորուսեալն են ի նորա բարեացն: 10 Նա ինքնին առաջնորդ լինի մոլորելոցն, որք մոլորեալ են ի նորա ճանապարհացն: 11 Նա ինքնին նաւահանգիստ լինի այնոցիկ, զորս ալիք ամբարշտութեան մեղացն պաշարեցին իբրեւ զձեզդ: 12 Նա ինքնին լինի դարձուցիչ գերութեանց՝ որք իցեն գերեալք ի մեղս իբրեւ զձեզդ: 13 Նա ինքնին լինի բժիշկ վիրաւորելոց՝ որ ամբարշտութեամբն են վիրաւորեալք իբրեւ զձեզդ: 14 Նա ինքնին լինի աւգնական՝ որք թափեալ են յաւգնականութեանցն զնայն ճանաչելոյ: 15 Նա ինքնին լինի յոյս յուսացելոց ի նա, ի մշտնջենաւորն, յանկէտ յանսպառ յանպատում յանվախճան արքայութեանն: 16 Որ նայի քաղցրութեամբ յարարածս իւր, եւ գթութեամբն իւրով կերակրէ զչարս եւ զբարիս. այլ եւ խրատէ զամենեսեան, զի յորդեգրութիւն կոչման Աստուածութեանն մերձենալ արժանիս արասցէ:

17 Այլ ձեզ յայտնի լինիցի, զի այս այսպէս է. զի Աստուած մարդասէր կամի, զի ժառանգս արասցէ զձեզ ինքեան: 18 Այլ յայնժամ մինչ ոչն գիտէիք դուք զԱստուած՝ ծառայէիք այնոցիկ, որք ոչ էին ի բնէ աստուածք. այլ այժմիկ ծաներուք դուք զԱստուած, մանաւանդ թէ Աստուած իսկ ծանեաւ զձեզ. զի էիք դուք մոլորեալք յարարածս տկարս եւ ի պաշտաւն սնոտի, եւ ի լուծ ծառայութեան մեղացն էիք հնազանդեալ. այլ այժմ ազատեցայք յայնմանէ յանաւգուտ կամացն լծոյ ծառայութեանն, ի ստրկութենէ անտի, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր յՈրդին Աստուծոյ:

19 Զգոյշ լերուք, գուցէ հրաժարիցէք ի խաւսելեաց աստի. զի թէ այնք ոչ կարացին ապրել, որ յերկրաւոր հրամանատուէն իշխեցին հրաժարել, ո՞րչափ եւս առաւել մեք՝ եթէ յերկնաւորէն թիկունս դարձուցանիցեմք: 20 Որոյ ձայնն զերկիր շարժեաց յայնժամ՝ դարձեալ եւ այժմիկ խոստացեալ է եւ ասէ. Դարձեալ միւսանգամ շարժեցից ոչ միայն զերկիր, այլ եւ զերկինս. այլ զոր ասէն «միւսանգամ եւս»՝ յայտնէ զշարժելոցն՝ իբրեւ զեղելոցն փոփոխումն. զի այն հաստատուն կայցէ՝ որ անշարժն իցէ:

21 Վասն այսորիկ հնազանդեցէ՛ք դուք ի սիրտս ձեր անշարժ թագաւորութեանն եւ ըմբռնեսջիք զշնորհս, որով պաշտիցէք մտադիւրութեամբ զԱստուած: 22 Զի Աստուած՝ հուր ծախիչ է, զի այրեսցէ զմեղս ձեր, եւ սրբեսցէ զանձինս ձեր՝ իբրեւ ի հալոցս փորձութեան ճարտարութեան արուեստիցն, կռանագործ արծաթարարացն, ընտրել զժանգն ի սրբոյ անտի: 23 Իսկ որ ընտրին՝ սրբի եւ պատուականանայ. իսկ որ ոչն՝ այրի եւ հրդեհի. որպէս գիտողն ասէ, թէ Եղիցի լոյսն Իսրայելի ի հուր, եւ սրբեսցէ զնա ի բոց բորբոքեալ: 24 Եւ զանաւրէնութիւնսն՝ խոտոյ նմանեցուցանէ. ասէ այսպէս, թէ Վառեսցի զնովաւ, եւ կերիցէ զնա իբրեւ զխոտ. յաւուր յայնմիկ շիջցին լերինք եւ բլուրք եւ անտառք, եւ կերիցէ ի շնչոյ մինչեւ ի մարմին. եւ որ ապրէն՝ եղիցի իբրեւ ոք որ ապրէ ի բորբոքեալ բոցոյ. եւ որ մնացեալ իցէ ի նոցանէ՝ ասէ, թուով եղիցին:

ՀԴ.

Արդ՝ ի ժամանակսն յայնոսիկ յառաջինսն յետ ջրհեղեղին, իբրեւ բազմացան մարդիկ ի վերայ երեսաց երկրի՝ վայելէին ի պարարտութեան խնամոցն Աստուծոյ. եւ ճարպոյ եկեալ զակամբ՝ յայլայլութիւն մտաբերէին, անկղիտացեալք յիմարեցան: 2 Եկեալ ի մի վայր, խորհուրդ առեալ, սնոտիմաց խորհուրդ, շինել ի պաշտաւն մեհենից աշտարակ մի բարձր անհնարին՝ կոթողեցին ի դաշտսն Սենէար յերկրին Ասորեստանեայց: 3 Արդ՝ շինել շինէին ի պաշտաւն դիւաց, անձանց իմն անուն մեհենաշէն կապեալ՝ առ իւրեանց որդիս թողուլ: 4 Պանծացեալ հպարտացեալ, զանձինս ի գործ կացուցեալ՝ կաւագործութեան վաստակասէր անաւրէնութեանն աշխատէին, իբրեւ պաշար խերշատանաց չարութեան զաւակաց ազգացն զկնի իւրեանց եկելոցն թողուլ խնդրէին այն անմիտ ազգն առաջին:

5 Տէր Աստուած նայեցեալ ի նոցա պակասամտութիւնն՝ խառնեաց արբոյց նոցա զխառնակութիւն լեզուացն բաժանման. անդէն ի նմին տեղւոջ զնոսա ընդ միմեանս խառնակեաց, ուստի եւ նոյն տեղին զխառնակութեան զԲաբել անուն ժառանգեաց: 6 Եւ նոքա ցրուեալք ի միմեանց մեկնեցան, չլուեալ այնուհետեւ այր ընկերի բարբառոյ. այսպէս քակեալք ի միմեանց անջատեցան. եւ լքումն գործոյն եղեւ. զոր առաջի արկեալն էր՝ ինքեանք քակտէին: 7 Եւ արբեալք՝ յիւրաքանչիւր լեզուս խաւսէին, ուսեալք յամենահաստիչ Արարչէն. խառնակեալք եւ ցրուեալք բաժանեցան ի միմեանց:

8 Եւ հուր ահագին հողմախառն շոգի Հոգւոյն Աստուծոյ, որ սովորն է զմարդիկ յուղղութեան ճանապարհն հաստատել, եւ ի զրավաստակ ճանապարհացն խափանել, ուղղել յարդարութիւն եւ հաստատել զամենեսեան՝ այն հուր անկեալ ի վերուստ, կտրեալ զաշտարակն՝ վերուստ ի վայր փլուզեալ հոսեաց, տապաստ դաշտացն ցան եւ ցիր կացուցանէր: 9 Արդ՝ իբրեւ այս նոցա նորացոյց ամբարշտութեանցն խափան լինէր, ցրուեալք ընդ վիճակս իւրաքանչիւր՝ ըստ կամացն Աստուծոյ ի վերայ երկրի սփռեցան. եաւթանասուն եւ երկու նահապետք լեզուաց կացեալ՝ բաժանեցան ընդ երկիր, հաստատեալք յիւրաքանչիւր սահմանս:

10 Բայց մի ոմն, որ նախնի հեբրայական ազգին, ոչ ի խորհուրդն եմուտ շինել զվաղափուլն, եւ ոչ կցեցաւ յարագաւերն՝ վասն որոյ էր խորհուրդն. վասն այսորիկ զիւր լեզուն պահեալ: 11 Որ նախ Արարչին իւրովք զաւակաւք հանդերձ ծանաւթ եղեալ, որպէս ի սկզբանն պատմեցաք, զաստուածպաշտութիւն յանձն առեալ՝ ժողովուրդ ձեռական անուանեցան Աստուծոյ. ուստի եւ մարգարէքն աստուածախաւսք. Ուստի եւ Քրիստոս ըստ մարմնոյ, որ է ի վերայ ամենայնի Աստուած աւրհնեալ յաւիտեանս. ուստի եւ աշակերտքն աւետարանիչք նորապարգեւ կտակարանացն շնորհելոց. որք եւ վկայք նորա զաւրութեանն գործոց նշանաց եւ արուեստից, որ գործեցան ի նորա գալստեանն: 12 Որք եւ մատակարարեցին զշնորհսն, որք եւ զհուրն կենդանութեան Հոգւոյն ի բերան առեալ՝ հրդեհեալ սրբեցին զաղտն տիեզերաց. որք եւ յարուցին ի գլորմանէ զանկելութիւն ամենայն երկրի. որք զանաւրէնութիւնն տիեզերաց փլուզեալ այրեալ մաշեցին ըստ աւրինակի բարձրաբերձ աշտարակին զորմէ պատմեցաքն:

13 Արդ՝ փոխանակ բարձրաբերձ եւ վաղաւեր աշտարակին՝ խաչն ճշմարտութեան կանգնեցաւ, որոյ զաւրութիւնն մշտնջենական է, եւ փառք նորա Աստուած. որպէս եւ գիտողն ասէ. Ի քեզ, Տէր, յայտնեսցի, եւ փառք նորա զքեզ ծածկեսցեն. գնասցեն թագաւորք ի լոյս քո, եւ հեթանոսք ի ծագել լուսոյ քոյ:

ՀԵ.

Ահա թագաւորեալք, որք պարծեցան ի խաչելեալ Փրկիչն, որք եւ վկայք են նորա Աստուածութեանն: 2 Որք մեռանն ընդ Քրիստոսի՝ ընդ նմին եւ թագաւորեն. զի մատնեցան ի մահ վասն անուանն Աստուծոյ, զի եւ կեանքն Յիսուսի յայտնի լինի ահաւասիկ ի մահկանացու մարմինս սիրելեացն Քրիստոսի: 3 Որք եւ յայտնի մեռեալք, եւ ի ծածուկ կենդանիք, որք քարոզենն յայտնի զկենդանութիւն իւրեանց, եւ տան զկենդանութիւն ըմպել ձեզ, որ մեռեալք էք ի մեղս ձեր:

4 Զի Աստուած յայտնեցաւ ձեզ յոսկերս նոցա. վասն զի առին նոքա յանձինս իւրեանց զլոյս չարչարանաց խաչին, եւ նովին Քրիստոսի չարչարանաւքն աւրինակեալ զհամբերութիւն Փրկչին յանձինս իւրեանց, լուսաւորել զխաւարն որ մածեալ էր յոգիս ձեր. որպէս ասէ գիտողն, թէ Խաւար ծածկեաց զերկիր, եւ մառախուղ մածեալ է զհեթանոսաւք: 5 Ահա արդարեւ խաւար եւ մառախուղ մածեալ է զհեթանոսութեամբ ոգւովք ձերովք՝ անճանաչողական սովորութեամբքդ, որպէս եւ աշտարակն մոլորութեան, յոր յղացան ազգք մարդկան զանաւրէնութեան պաշտամունս, անշնչոց եւ շնչաւոր արարածոց պաշտաւն մատուցանել փոխանակ Արարչին:

6 Զի թէպէտ եւ յղացեալ խորհրդովք անաւրէնութեան յաշտարակագործ կորուսիչ պաշտամանն, վասն որոյ եւ ցրուեցան ընդ երկիր խառնակեալ լեզուաւքն՝ սակայն ոչ թողին զնոյնն. որպէս ասէն գիտողն ի նոյն սաղմոսարանին, թէ Ահաւասիկ երկնեցին զանաւրէնութիւն, յղացան զցաւս, եւ ծնան զանաւրէնութիւն: 7 Զի յետ քակտելոյն աշտարակին եւ թողլոյն զիւրաքանչիւր գործս անաւրէնութեան՝ գործեցին ձեռագործս, որում երկիր պագանէին. որպէս եւ միւս գիտողն ասէ. Փայտին ասացին՝ հայր իմ ես դու, եւ քարին ասացին՝ եթէ քո իսկ ծնեալ է զմեզ, եւ դարձուցին յիս զթիկունս, եւ ոչ զերեսս իւրեանց:

8 Վասն այսորիկ փոխանակ փայտին, որում երկիր պագանէին՝ կանգնեաց զխաչն իւր. ուստի եւ զլոյս ճառագայթիցն արձակեսցէ ամենայն արարածոց, որք նստէին ի խաւարի եւ ի ստուերս մահու. իսկ զանպիտոյսն այրեսցէ, որպէս ըստ գիտողական բանին ասէ. Եղիցի լոյսն Իսրայելի հուր, եւ սրբեսցէ զնա ի բոց բորբոքեալ: 9 Իսկ աշտարակն յուզեաց զսրտմտութիւն բարկութեան Արարչին՝ ցրել զնոսա եւ խառնակել զլեզուս նոցա: 10 Իսկ ի խաչէն ողորմութիւնք յուզեցան, ժողովել զցրուեալսն ազգաց որդւոցն Ադամայ: 11 Եւ փոխանակ քարապաշտութեանն հնոտւոյն սնոտւոյն՝ վիմացոյց զհաւատս իւրոց վկայիցն, զի անշարժ լինիցին եւ հաստատուն:

12 Եւ շինեսցո՛ւք մեք ձեաւք հանդերձ ի վերայ հաստատութեան հաւատոցն առաքելոց եւ մարգարէից. ընկալցո՛ւք զշնորհացն հուր Հոգին: 13 Որ այրեացն եւ փլոյզ զաշտարակն մոլորութեան՝ նոյն շինեսցէ զմեզ հիմամբք հաստատութեանն հաւատոյ, եւ ածցէ զմեզ ի միաբանութիւն խաչիւն իւրով: 14 Եւ տացէ մեզ զհուր Հոգւոյն, որով մեղքն այրեսցին, եւ արդարութիւնն լուսաւորեսցի ի խաչն, ուստի Տէրն յայտնեցաւ, ուստի Տէրն կախեցաւ, ուստի փառք նորա ծագեցին եւ լցին զերկիր, ուստի վկայքն, թագաւորքն եւ թագաւորեալքն ընդ Քրիստոսի, որով եւ հաշտիք դուք ընդ Աստուծոյ ի ձեռն մահու Որդւոյ նորա:

15 Վասն որոյ եւ Աստուածորդին խոնարհեցաւ, զի առցէ զմարմին մարդկան, եւ խոնարհեսցի յանարգութիւն մահու՝ մինչեւ ի թաղումն անգամ. զի զարժանացեալսն արասցէ նմանակիցս պատկերի Աստուածութեանն մարդասիրութեամբն իւրով, որք եւ եղբարք անուանեցան վասն անբաւական սիրոյն՝ որ սիրեացն զմարդիկ. զի լինիցի ինքն անդրանիկ ի մէջ եղբարց բազմաց: 16 Վասն իւրոյ մարդասիրութեանն եհատ այսպէս զդատավճիռն. ասէ ինքն Աստուածորդին, թէ Սոքա են իմ քորք եւ եղբարք, որ առնեն զկամս Հաւր իմոյ որ յերկինս է. զի Որդին եկեալ կատարեաց զկամս Հաւր:

17 Եւ զի՞նչ իցեն կամք Հաւր՝ եթէ ոչ զի զորդիս մարդկան զմերժեալս ընկալցի միւսանգամ յարքայութիւնն, եւ զանկեալսն ի ներքոյ մահու կանգնեսցէ ի կենդանութիւն, եւ զկամարարսն Հաւր, որ ինքն բնութեամբ Որդի է միածին՝ արասցէ որդիս շնորհաւք: 18 Եւ վասն այնորիկ էջ ինքն Տէրն զաւրութեանց ի տկարութիւն մարդկութեան կարգացն, զի նովին տկարութեամբ ըմբռնեսցէ զտկարացեալսն ի զաւրութիւն փառացն Աստուածութեան կարգացն, եւ տացէ արժանի լինել որդեգրութեան շնորհին:

19 Արդ՝ ինքն իջեալ կամաւք, զի զսիրեցեալսն խառնեսցէ յԱստուածութիւնն: 20 Որք ըստ արժանական սիրոյն իցեն տպաւորեալ աստուածական սիրոյն՝ զնոսա եղբարս իւր անուանեաց. եւ զբնական սէրն իւրոյ հայրական իմաստութեանն ուսոյց նոցա, եւ ի գութ խնամոց Հաւրն գրգեաց յորդեաց ջեռոյց զնոսա. եւ ետ իշխանութիւն սրբոցն որդիս Աստուծոյ լինել՝ որք հաւատացին յանուն նորա: 21 Եցոյց նոցա հայր շնորհաց՝ զծնողն իւր, եւ եդ բանս ի բերան՝ հայր կոչել զնա անձանց, եւ եցոյց զբարերարութիւն Հաւր իւրոյ նոցա. զի հաւրաբարոյ բարերարութեամբն լիցին արժանի՝ ճշմարիտ Որդւոյն եղբարք անուանել: 22 Զորս առեալ Որդւոյն առ Հայր մատուցանիցէ, թէ Ահաւասիկ ես եւ մանկունք իմ զոր ետ ինձ Հայր: 23 Եւ դարձեալ առ Հայր խաւսի եւ ասէ, թէ Պատմեցից զանուն քո եղբարց իմոց, եւ ի մէջ ժողովրդոց աւրհնեցից զքեզ: 24 Որպէս եւ առ աշակերտսն ասէր. Զի զամենայն զոր ասաց ինձ Հայր իմ՝ ես ձեզ ցուցի, զի ես զձեզ ինձ բարեկամս գիտեմ:

25 Ճշմարիտ Որդին Աստուծոյ ճշմարիտ վկայս եւ խորհրդակիցս իւր արար զկամարարս Աստուածութեանն իւրոյ, որք մխեցան ի սէր նորա եւ զպատուիրանս նորա պահեցին. զորս եւ այնչափ վերացոյց եւ բարձրացոյց զնոսա յիւր Աստուածութիւն անդր, մինչեւ առ Հայր գոչէր, թէ Այսուհետեւ սոքա չեն յաշխարհէ աստի, որպէս եւ ես չեմ յաշխարհէս: 26 Եւ ես աղաչեցից զՀայր, զի զՀոգին սուրբ զբարեխաւսն առաքեսցէ առ ձեզ զառհաւատչեայն, որ խառնեսցէ զձեզ յԱստուածութիւն անդր, որ ի ձեզ իսկ բնակեսցէ մինչեւ յաւիտեանս. զոր ոչ տեսանէ, ասէ, եւ ոչ ճանաչէ այս աշխարհ: 27 Արդ՝ զնոսա արար նախ տաճար Աստուածութեանն յերկրի, եւ տուն աւթեվանաց Հոգւոյ սրբոյ. Ես եւ Հայր Իմ, ասէ, եկեսցուք, եւ աւթեվանս առ ձեզ կալցուք: 28 Եւ գանձանակ սիրոյ զաւրութեան մեծութեան խորհրդոյ Հաւր պատրաստեաց զնոսա, եւ յառաջ քան զաշխարհ ծանուցաւ նոցա:

ՀԶ.

Եւ քանզի ոչ կարացեալ մարդկան բառնալ զլուծ պատուիրանացն արդարութեան՝ վասն այսորիկ անկան ընդ կարեաւք մահու մեղացն: 2 Եւ իբրեւ ոչ ուրուք ի մարդկանէ կարացեալ ցանկել զխրամատութիւնն,- ի ծառայատոհմ ազգացն ոչ հնարեցաւ այս լինել, որ ի ձեռն Ադամայն յանցաւորութեան զաւրացաւ մահ եւ եկուլ, որպէս ասացաւն, թէ յԱդամայ ամենեքեան մեռանէին,- իսկ Որդին Աստուծոյ առ զկերպարանս Ադամայ, ի նմանութիւն ծառայի, եւ եղեւ ինքն իբրեւ զմի ի մարդկանէ, եւ եկն ի ցանկել զխրամատեալն, զի շինեսցէ զաւերեալսն. որպէս ասէ մարգարէն, թէ Շինեսցին աւերակքն յաւիտենից: 3 Զի առցէ զմարմին արդարոցն իւրոց կերպարանացն եւ նովին մարմնովն կատարեսցէ զարդարութիւնսն ամենայն. որպէս առ Յովհաննէս խաւսի, թէ Այժմ այսպէս վայել է լինել, զի կատարեսցուք զարդարութիւնսն ամենայն:

4 Վասն զի ինքն Տէրն ծառայական մարմնովն զամենայն արդարութիւնսն կատարեաց, զի մարմնոյն, զոր խառնեաց եւ միացոյց յԱստուածութիւնն՝ նմին մարմնոյն տացէ զյաղթութիւնն: 5 Զի որպէս ընդ միոյ ադամական մարմնոյն պարտաւորեցան՝ նոյնպէս ընդ միոյ տէրունական մարմնոյն ազատեսցին ի ծառայութենէ մեղացն, այնու ազատութեամբն՝ որ ի վեր է քան զամենայն ազատութիւնս:

6 Որ վասն զնոսա ազատելոյ էջ ի ծառայութիւն, զի իւրով մարմնովն լցցէ եւ կատարեսցէ զամենայն չափս կարգացն հանդիսի արդարութեանցն. զի միանգամայն բարձցէ զկարիս տկարութեան մարմնոյ մեղացն. եւ միանգամայն ինքն ինքեան քահանայասցի Հաւր իւրում, եւ միանգամայն ինքեամբ հաճեսցէ մատուցանել զինքն պատարագ հաշտութեան Հաւր իւրում, եւ նովին պատարագաւն մատուսցէ ընդ նմին զհաւատսն խոստովանութեան մերոյ: 7 Զի ինքն էր որ յաղթեացն եւ կատարեացն, եւ հատ ընկեաց զդատակնիք մահու, զի անշուշտ եւ անսուտ եւ անվրէպ լիցին կենացն աւետիք. զի ի Քրիստոս Յիսուս ամենեքեան կենդանասցուք:

8 Եւ զի՞նչ այն իցէ զոր ասէն, թէ «Կատարեաց զկամս Հաւր իւրոյ», եթէ ոչ՝ զի իւրով մարմնովն բարձրացուսցէ զանուն յաղթութեան կատարման արդարութեան: 9 Ընդ ամենայն մարմնաւորաց առեալ զնպատակն յաղթութեան, զի բարձցէ զնախատինս յորդւոցն Ադամայ, եւ թափեսցէ զթոյնս մահու, եւ ջրեսցէ զխայթոցս դժոխոց. որպէս զի համարձակ լիցուք յասելն, թէ Ո՞ւր է յաղթութիւն քո, մահ, կամ ո՞ւր են խայթոցք քո, դժոխք: 10 Զի հատցէ միանգամայն զամենայն արտաւսր յամենայն երեսաց, եւ բարձցէ զսուգ տխրական եւ տացէ զուարթութիւն զանտրտումն:

11 Եւ որպէս ինքն խոնարհեցաւ ի բարձրութեանց անտի՝ այնպէս բարձրացոյց զորս եգիտն արժանաւորս իւրում Աստուածութեանն. եւ արար զնոսա գանձանակս սիրոյ իւրոց կամացն, եւ տաճար բնակութեան Հոգւոյն սրբոյ. զի լիցին նոքա ընկղմեալ յԱստուածութիւնն. զի իւրովն ազգակից մարմնովն ձգեաց զնոսա նախ առ իւր, եւ նոքաւք զամենեսեան ձգեսցէ ի նոցա ուրախութիւնն: 12 Որպէս յառաջախաւս գիտող մարգարէն յայս հիացեալ խաւսէր, թէ Ուրախ լիցուք յուրախութիւն ազգի քոյ, եւ գովեսցուք մեք ի ժառանգութեան քում. զի ժառանգութիւն Հաւր՝ Որդին միածին է. իսկ ազգք ուրախակիցք՝ արդարքն մարմնակիցքն տէրունական մարմնոյն: 13 Զի զգովութիւն արդարութեանն ինքն բարձրացոյց ընդ ամենայն մարմնոց մարդկան, որ ժառանգն էր Հաւր եւ ժառանգիչ ամենայն արարածոց: 14 Իսկ զիւր վկայեալսն արար իւր ուրախակիցս, զի տոհմակիցք էին մարմնոյ նորա. իսկ ամենայն տոհմակից մարդիկ լիցին ուրախակիցք տոհմակցաց իւրեանց վկայիցն:

15 Եւ Տէրն նախ զնոսա զատոյց յերկրէս կարգաց, եւ հրեշտակակրաւն եւ աստուածախառն կարգաւք բարձրացոյց յերկրէս. զի ինքեանք վերացեալք յԱստուածութիւնն՝ զամենեսեան զտոհմակիցս իւրեանց վերացուսցեն ի նոյն սէր Աստուածութեանն յոր ինքեանք հասին: 16 Զի եւ զխորհուրդս Աստուածութեանն նախ նոքա արժանացան գիտել, եւ նոքաւք ամենայն արարածք գիտացին՝ զոր աշխարհ, ասէ, ոչ տեսանէ եւ ոչ ճանաչէ: 17 Զի նոքա նախ զատան մեկնեցան յաշխարհէս, եւ ապա հասեալ սիրովն Տեառն իւրեանց ի զաւրութիւն Հոգւոյն նորա. Դուք, ասէ, ճանաչէք, զի ի ձեզ բնակեսցէ մինչեւ յաւիտեան:

ՀԷ.

Տեսանէ՞ք զդատավճիռն, զի ասաց, թէ մինչեւ յաւիտեան ի ձեզ բնակեսցէ. զի որպէս ի կենդանութեան սոցա՝ սոյնպէս եւ այժմ եւ յաւիտեան բնակեալ է յոսկերս սոցա բարեխաւս Հոգին՝ որդեգրութեան արժանի եղելոցս, որով հաշտիցիք դուք ընդ Աստուծոյ ի ձեռն մահու Որդւոյ նորա: 2 Զի սուրբ վկայքս այսոքիկ Հոգւովն, որում եղեն արժանի՝ նովին լիցին ձեզ բարեխաւս. զի եւ ձեզ, անգիտելոց եւ յանցուցելոց, լիցի թողութիւն: 3 Զի Որդին Աստուծոյ, որ ինքեամբն եցոյց զաւրինակ կենդանութեան իւրոց վկայիցն սիրելեաց՝ ասէ ցնոսա, թէ Ես կենդանի եմ, եւ դուք յիս կենդանասջիք. զի ես ընդ Հաւր, եւ դուք ընդ իս եւ ես ընդ ձեզ: 4 Զի որ ընդունի զպատուիրանս իմ եւ պահէ զնոսա՝ նա էր որ սիրէ զիս, եւ սիրեսցի ի Հաւրէ իմմէ, եւ ես սիրեցից զնա, եւ երեւեցուցից նմա զիս:

5 Արդարեւ սիրեցին զՏէրն առաւել քան զկար իւրեանց. զի տեսին զՏէրն եւ զԱրարիչն, զի եդ զանձն իւր ի վերայ նոցա, իսկ սոքա ետուն զանձինս իւրեանց ի մահ փոխանակ մահու նորա. եւ խառնեցան ի սէր Աստուածութեան նորա, եւ եղեն աւթեվանք մեծութեան նորա: 6 Տեսին զՏէրն, զի մատոյց զանձն իւր Հաւր պատարագ, վասն այսորիկ եւ սոքա իբրեւ գառինք մատուցան ի մահ, զի լիցին պատարագ Աստուածորդւոյն: 7 Զի Որդին Աստուծոյ կատարեաց զկամս Հաւր իւրոյ, իսկ սոքա կատարեցին զկամս Աստուածորդւոյն: 8 Աստուածորդին ձգեաց զնոսա առ ինքն, եւ նոքաւք զամենայն տիեզերս:

9 Առին նոքա հրաման ի Տեառնէ՝ արհամարհել զաշխարհս եւ զամենայն որ ինչ յաշխարհի է. զի արհամարհեսցեն զայս կեանս յաշխարհի՝ զի անցաւորք են: 10 Արհամարհեսցեն եւ զնեղութիւնսն որ ի սմա՝ վասն արդարութեանն որ գայցէ, զի երանութիւնք են եւ սերմանիք մշտնջենաւոր արքայութեանն: 11 Զի խոտեսցեն եւ անարգեսցեն, լքցեն եւ թողցեն զիւրաքանչիւր գործս ունայնութեան կարգացն, զի ապրեսցին ի յաւիտենից տանջանացն:

12 Ասէ. Մի՛ երկնչիք յայնցանէ որ զմարմինն սպանանեն եւ զոգին ոչ կարեն սպանանել. այլ երկերո՛ւք դուք յայնմանէ, որ զոգին եւ զմարմինն արկանիցէ ի գեհենն հրոյ: 13 Զի թողցեն զչարն եւ ընտրեսցեն զբարին. փափաքեսցեն, ընթասցին ի սրբութիւն, եւ զերկնաւոր լոյսն եւ զյաւիտենից փառսն ժառանգեսցեն եւ ժառանգակից անմահութեանն լիցին աստուածական յաւիտենական փառացն:

14 Ասաց Որդին Աստուծոյ. Մտէ՛ք ընդ նեղ դուռն. զի նեղ է, ասէ, դուռն որ հանէ ի բարիս, եւ անձուկ է ճանապարհն որ տանի ի կեանսն յաւիտենից: 15 Զի նեղութեամբ եւ վշտաւք հասցեն յանսպառ արքայութիւն անդր, որ պահեալն է նոցա, յորժամ Քրիստոս յայտնեսցի միւսանգամ յաւիտենական պարգեւաւքն յարութեամբն, եւ անմահութիւն բերելով եւ ըստ գործոցն հատուցանելով. որպէս եւ անդր եւս յիւրում տեղւոջն պատմեսցուք ձեզ:

ՀԸ.

Եւ եղերո՛ւք դուք, ասէ, խորագէտք իբրեւ զաւձս: 2 Եւ զի՞նչ իցէ խորագիտութիւն աւձին, եթէ ոչ՝ իբրեւ ծերասցի նա եւ տեսցէ ապականեալ զմարմին իւր՝ զխորհուրդս խորագիտութեանն իւրոյ ի մէջ բերէ: 3 Զի դիմէ նա ընդ տեղի ինչ նեղածերպ վայրաց, եւ ընդ կրթելն կեղեւէ զապականեալ մորթն ծերացեալ մարմնոյն, ի բաց մերկանայ եւ միւսանգամ ի մանկութիւն դառնայ, եւ նորոգեալ զծերութիւնն իւր զարդարէ: 4 Սոյնպէս եւ արդարքն զանցաւոր մարմնոյս խտղտմունս յանձանց ի բաց մերկանան, զի մտցեն ընդ նեղ դուռնն եւ ըմբռնեսցեն զանմահ թագաւորութիւնն: 5 Զի որ զՏէրն սիրեցին՝ կենդանիք են յաւիտեան. քանզի այսպէս ասաց. Որ հաւատայ յիս, թէպէտ եւ մեռանի՝ կենդանի է. զի Ես իսկ եմ յարութիւն եւ կեանք, ասաց Որդին Աստուծոյ, որ կամաւքն Հաւր, որպէս վերագոյնն ասացաք, ճաշակեաց զմահ վասն մեր, զի փրկեսցէ յապականութենէ զամենայն ազինս: 6 Իսկ այժմ զի նստի ընդ աջմէ Հաւր՝ զամենայն ինչ պատրաստէ եւ շնորհէ յուսացելոց իւրոց:

7 Եղերո՛ւք, ասէ, միամիտք իբրեւ զաղաւնիս: 8 Մի՝ վասն զի մարդասէր է եւ մարդընդել, եւ ի մարդամաւտի եւ եթ կամի կեալ աղաւնի, զի եւ Աստուած մարդասէր է եւ կամի հանապազ ի մէջ սրբոց իւրոց բնակել: 9 Եւ միւս՝ եթէ բազում անգամ բարձցէ ոք զձուս կամ զձագս աղաւնւոյ՝ ոչ երբեք երկմտեալ թողու զտեղի բունոյ իւրոյ: 10 Սոյն աւրինակ, թէպէտ բազում եւ անսպառ իցեն չարիք մարդկան հանապազ առ արարչութիւնն, ուստի խնամք դարմանոցն մատակարարին, եւ զնա ոչ ճանաչեն՝ սակայն ոչ թողու եւ հեռանայ յարարածոց իւրոց. այլ հանապազ յայց ելեալ՝ խնդրէ զկորուսեալս զի գտցէ. եւ ասէ, թէ Այսաւր ձայնի իմում լուիցէք. եւ կամի զի վասն որոյ զՈրդին իւր առաքեաց՝ արասցէ ժառանգս շնորհաւք զամենեսին: 11 Զի ուսցին զխորագիտութիւն աւձին, մերկանալ զհնութիւն մարդկութեան տգիտութեանցն ամբարշտութեանց յանձանց, եւ առցեն զմիամտութիւն զանվնաս եւ զսուրբ աղաւնոյն, որ եւ զբարս Աստուածութեանն յինքեան բերէ: 12 Քանզի եւ Հոգին Աստուծոյ յորժամ յայտնեցաւ աշխարհի, զոր ի վերն պատմեցաք՝ ի կերպարանս մարմնաւոր աղաւնւոյ երեւեցաւ, զի ցուցցէ զբարերարական զմիամտական սիրոյն զառաւելութիւն:

13 Զի որք կամիցին ասպնջական Հոգւոյն Աստուածութեանն լինել՝ առցեն ի տեսլենէ անտի զբարս զանվնաս եւ զաներկեւան աղաւնւոյն: 14 Որպէս եւ Տէրն ասէր ցաշակերտսն, թէ Եղերո՛ւք դուք բարերարք առ չարս եւ առ թշնամիս, եւ յամենեցունց հալածեալք վասն արդարութեան. զի Հայրն ձեր բարերար է. ծագէ զարեգակն իւր ի վերայ բարեաց եւ չարաց, եւ ածէ անձրեւ ի վերայ արդարոց եւ մեղաւորաց. զի լիջիք դուք որդիք բարերարք Հաւրն ձերոյ բարերարի:

ՀԹ.

Արդ՝ որք յայսմ միամտութեան արդարութեան պատուիրանի կացեալ իցեն՝ առցեն զկերպարանս արագաթեւն աղաւնւոյ, եւ թռիցեն ի թեւս Հոգւոյն սրբոյ հասանել յերկնից արքայութիւնն, որում ցանկացեալ մնային սուրբք յերկրի: 2 Յոր եւ մարգարէն կաթոգին տենչացեալ սպասէր ասելովն, թէ Տայր ոք ինձ թեւս որպէս զաղաւնւոյ, զի թռչէի վերանայի: 3 Զոր եւ երանելին Պաւղոս, առաքելակից ձերոց առաքելոցս, մեկնեաց ի թղթին մխիթարականի, որով զԹեսաղոնիկեցիսն սփոփէր, թէ Մեք որ կենդանիքս եմք եւ որ մնացեալքս լինիմք՝ հանգուցելովքն հանդերձ յափշտակիմք ընդ ամպս՝ ընդ առաջ լինել Տեառնն ի վերայ աւդոց, եւ այսպէս յամենայն ժամ ընդ Տեառն լինիցիմք, խառնեալք ի գունդն Քրիստոսի, թռուցեալք ի թռիչս արագութեան լուսափետուր սպիտակերամն աղաւնեաց, որք առին կերպարանեցին յանձինս զկերպարանս Որդւոյն Աստուծոյ որ երեւեցաւ նոցա. եւ զնոյնս պատուիրեաց յանձինս մատուցանել, զի բուսուսցէ նոցա թեւս հոգեւորս՝ խառնել ի գունդն աստուածական:

4 Արդ՝ զարմացեալք հարցանիցեն եւ զաւրք վերինք լուսեղէնք, յորժամ տեսանիցեն զներքնագունդս սրբոց մարմնականաց, զի առ Տէրն ի ներքուստ վերացեալ գայցեն, թէ Ո՞վ են սոքա իբրեւ զամպս թռուցեալ, եւ իբրեւ զաղաւնիս ձագախառն երամովին գան առ իս: 5 Ապա լուիցեն անդէն յինքնին Տեառնէն պատասխանի, թէ Սոքա յիս յուսացեալ են. տարայց զնոսա ի լեառն սրբութեան իմոյ, եւ ուրախ արարից զնոսա ի տաճարի իմում. եւ ամենեքեան որ տեսանիցեն զնոսա՝ ճանաչիցեն, թէ Սոքա են զաւակ աւրհնեալ յԱստուծոյ, եւ ուրախութեամբ ցնծասցեն ի Տէր: 6 Անդէն ասիցէ Տէրն, թէ Եղիջիք ինձ ուստերք եւ դստերք. անդ ապա գութք խնամոցն յուզիցին արարչական սիրոյն ըստ բանի մարգարէին, թէ Որպէս գթայ հայր ի վերայ որդւոց իւրոց՝ գթասցի Տէր յերկիւղածս իւր:

7 Զի այժմ յուսով նայելովն՝ զայս ամենայն իբրեւ ընդ հայելի տեսանեմք, բայց ապա դէմ յանդիման. եւ ի նոյն նորոգումն նորոգիմք փառաց ի փառս իբրեւ զՏեառն Հոգին, որ փորձէն եւ ընտրէ զամենեսեան, եւ նորոգէ զորս եւ գտանէ արժանացեալս: 8 Արդ՝ ի բովս փորձութեան հալոցաց ընտրութեան հրոյ կացուցանէր զլեզուս առաքելոցն, զի նոքաւք ամենայն տիեզերաց ընտրութիւն արասցէ. զի եւ տաճար Աստուածութեանն եւ բովք երկրի աւթեվանք Արարչութեանն եղեն:

9 Զոր եւ յառաջավաստակ մշակացն մարգարէիցն՝ զկնի գալոցս դաւանեալ զայս զլինելոցս ամենայն ազգաց՝ նախ իւրեանց հրէական ազգին ծանուցանելովն, եւ ապա ամենայն տիեզերաց ազդ առնել սմին, թէ Ժողովել ժողովրդոց ի միասին, եւ թագաւորաց ծառայել Տեառն:

10 Եւ դարձեալ յանձինս հայեցեալք, եւ զառ յապայ գալոցն որդիս՝ զառաքեալսն նկատեալ, եւ առ Տէր գոչեալ իբրեւ զանձանց եւ զորդւոցն, որ սփռելոցն էին ընդ երկիր, թէ Փոխանակ հարց քոց՝ եղիցին որդիք քո. եւ կացուսցես զնոսա իշխանս ընդ ամենայն երկիր: 11 Որք եւ կացեալ իշխան երկրի, դարձուցանել զամենեսեան միում իշխանութեան ի հնազանդութիւն, ի ծառայութիւն ազատութեանն անձնիշխան կամաւք. զի լիցին ամենեքեան ժառանգք արքայութեանն, յինքնագործ լաւութենէ անտի հանդերձ իշխանաւք:

12 Որպէս եւ ինքն Տէրն խաւսի զհանդերձելոցն բերանովք մարգարէիցն, թէ Արարից զիշխանս քո ի խաղաղութիւն, եւ զայցելուս քո յարդարութիւն. որով առաքեալքն արբին զբաժակն այցելութեան, եւ արբուցին տիեզերաց զբաժակն խաղաղութեան: 13 Վասն որոյ եւ յառաջագոյն իսկ կանխեալ մարգարէին տեսողութեամբն զլինելոցսն, թէ Այսպէս ասէ ցիս Տէր. Ա՛րկ դու զարծաթդ ի բովս եւ քննեա՛ եթէ սուրբ իցէ, որպէս եւ ես քննեցայ ի վերայ նոցա. եւ առի զերեսուն արծաթին եւ արկի ի տուն Տեառն ի բովս:

14 Այլ զի գալոց իջանելոց էր Աստուածորդին եւ զամենայն ազգս վերացուցանելոց էր յԱստուածութիւնն, վասն այսորիկ եղեալ քննութիւն ի վերայ ամենայն մարդկան, ըստ նմանութեան պատուիրանին՝ ի պտղոյ ծառոյն չճաշակելոյ, զի արժանի լինիցին զանմահութիւնն առնուլ շնորհապարգեւին: 15 Նոյնպէս եւ Տէրն մարմնոյն խոնարհութեամբն եւ անարգն երեւելով փորձեալ քննեսցէ զքաջահաւատսն,- որք ի գձուձ կերպարանսն տեսին եւ լուան եթէ Աստուած է,- եթէ ո՞րպէս եւ զիա՞րդ հաւատասցեն բնութեան բարձրութեանն. վասն այսորիկ ած եւ ասաց, թէ Որպէս եւ ես քննեցայ ի վերայ նոցա: 16 Արդ՝ արարեալ զնոսա միասնական միաբանութեամբ՝ իբրեւ զմի տուն երեւեցուցեալ, միախոհ միահաւատ ճշմարտութեամբն, միաքարոզ, յաւդապատ անդամաւքն, մի տաճար Աստուածութեանն. որով եւ զամենայն տիեզերս քննեսցէ վասն իւրոյ գալստեանն հաւատալոյ:

Ձ.

Արդ՝ քանզի եկեր հուր մեղացն եւ վախճանեաց առ հասարակ զմարդկութեան բնութիւնն. զի բորբոքեալ մեղքն ի նմանութիւն հրոյ տոչորեցան, եւ բարկութիւն սրտմտութեան Աստուծոյ զարթեաւ առ ի խնդրել վրէժ: 2 Արդարեւ թուով մնացեալք, որպէս ասացն, թէ Եւ որ մնացեալքն իցեն՝ թուով լիցին: 3 Արդ՝ նախ ընդ թուով մտանէր, եւ յայտնէ զերկոտասանսն հաստատեալս՝ մշակս կացուցեալս ըստ ազգացն իսրայելական տոհմին: 4 Որ եւ ըստ առաջին լեզուացն բաժանելոց ամենայն ազգաց, երեւեցուցեալ եաւթանասուն եւ երկուս, որպէս յառաջագոյն քան զայս ասացաք. զի նոքաւք ի միաբանութիւն զառաջին պատառումն ազգացն եւ լեզուացն ժողովեսցէ:

5 Իսկ սոքա զառաջինն՝ թուով մնացեալք եւ սակաւք: 6 Վասն որոյ եւ ինքն եկն Որդին Աստուծոյ ուսուցանել, միաբանական հաւատովք ընտրել զմի եւ զնոյն ժողովն, վասն որոյ եկն իսկ եւ ասէ. Հունձք բազումք են, եւ մշակք սակաւք. արդ՝ աղաչեցէ՛ք զտէր հնձոցն, զի հանցէ մշակս ի գործ արդեանց իւրոց: 7 Եւ նոյն ինքն այսուիկ պահանջեաց ի նոցանէ զսէր առ միմեանս, եւ միացուցեալ զնոսա՝ իւր տաճար հաստատեաց յերկրի, եւ նոքաւք փորձեաց զամենայն տիեզերս:

8 Եւ այս էր որ երեւեցաւ հուր Հոգին յաւուրս պենտեկոստէիցն, որ եկեալ հանգեաւ ի լեզուս առաքելոցն, որ եկեալ ժողովեաց զցրուեալսն, եւ սկսաւ խաւսել լեզուս առ լեզուս առաջինս առ ցրուեալսն: 9 Վանս զի անկաւ սերմն անաւրէնութեան յարգանդ մտաց անմիտ մարդկանն առաջնոյ, վասն այսորիկ եւ սաղմն ամբարշտութեան ընկալեալ՝ ձեռն զկշտաւ արկեալ յղացան զկռապաշտութեան ծնունդն ի մէջ բերել: 10 Իսկ պտուղն այսորիկ՝ քակտումն էր յայլափոխ յայլաձայն, այլ ընդ այլոյ ի միմեանց մոլորեալք, այր յեղբաւրէ իւրմէ անջատելով ցրուեցան:

11 Իսկ սոցա զմիասիրտ ժողովն միասէրն խնդրեալ ի միմեանց: 12 Վասն այսորիկ հրամայէ, զի նախ ինքեանք իւրեանց մտաւքն առ միմեանս ժողովեսցին, զի ուսցին զամենայն ազգացն ժողովսն ածել ի մի միաբանութիւն: 13 Զի նախ զնոսա արասցէ աւթեվանս պատրաստեալս եւ ապա առաքեսցէ առ նոսա զՀոգին Աստուածութեանն, որ զսէրն Հաւր եւ զՈրդւոյ առեալ խաղացեալ գայր առ նոսա, զի նախ ի նոսա բնակեսցէ, եւ նոքաւք յամենայն արարածս: 14 Ես եւ Հայր իմ, ասէ, եկեսցուք եւ աւթեվանս առ նմա արասցուք: 15 Եւ սիրովն առ միմեանս զոր ուսոյց նոցա՝ ասէ. Աղաչեցէ՛ք զՏէր հնձոցն, զի հանցէ մշակս ի գործս արդեանցն իւրոց:

16 Միթէ ինքն ո՞չ կարէր առանց նոցա աղաչանացն զայն առնել, որ ակնարկելովն արար զամենայն արարածս. այլ վասն զի առ ամենայնիւ ընկերսիրութիւն պատուական է առ Աստուածութիւն անդր. զի որպէս Աստուածութիւնն մարդասէր է՝ նոյնպէս կամի, զի զմիմեանս սիրելովն արժանի լիցին Աստուածութեանն առ միմեանս անվնասութեամբն:

17 Զի ի միոջէ երկրէ հող եւ հողմք եւ բոյս հողոյ, ի միմեանց բաժանեալ ծնունդք եւ միոյ Արարչի ստեղծուածք, սիրեսցեն նախ զարարչութիւնն, եւ սիրեսցին ի նմանէ. եւ նորա հաճոյիւքն կեալ կարասցեն, ըմբռնեալ զարքայութիւնն երկնից: 18 Զի անձնսիրութեամբ ընկերսիրութիւն ոչ լինի, այլ ինքնասիրութիւն, որ ոչ է հաճոյ կամաց արարչութեանն. վասն որոյ եւ մեղքն ի սկզբան մտին յաշխարհ: 19 Իսկ զի Աստուածութիւնն մարդասէր է՝ վասն այսորիկ իւրոց կամացն արար զնոսա խորհրդակիցս. զի նոքա սիրեսցեն զմիմեանս, եւ ելցեն հրաւիրակ տիեզերաց եւ աղաչեսցեն եւ հանցեն մշակս ի գործս արդեանց Տեառն իւրեանց:

ՁԱ.

Զի առաջին յղութիւն անձնակամ մարդկանն գնալոյ՝ ծնաւ զպատառումն խառնակութեան լեզուացն: 2 Որպէս եւ վասն հրէական ժողովրդեանն տեսանի ի մարգարէականացն պատմութենէ, զի ասէ. Ա՛ղէ, հարցէ՛ք եւ տեսէ՛ք, իցէ՞ երբեք լուեալ, թէ արուք յղանան եւ ծնանին ձեռն արկեալ զընդերաւք եւ դարման խնդրեն: 3 Զի տեսանեմ աւասիկ զամենայն այր՝ եւ ձեռն իւր ի վերայ կշտի իւրոյ. հայիմ ընդ մարդ, եւ երեսք ամենայն իբրեւ ի գոյն դալկան՝ դեղնացեալ շրջին:

4 Արդարեւ իսկ յղացեալ էին յամբարշտութիւնս կռապաշտութեան բագնասէր բարոյիցն, եւ ձեռն յընդերս եդեալ՝ ակն ունէին շահազաւակ գտանել անձանց ի սնավաստակ գործոց անտի: 5 Ուստի եւ զեղուկ, զգոյն ախտի ծննդեան՝ ի հատուցմանէ անտի յանդիմանութեանն գտեալ լինէր նոցա՝ զգերութիւն ծնանելով. եւ զքայքայումն աւերածոյ ցրմանն, փոխանակ պտղոյ որովայնին, իբրեւ զմանուկ ի գիրկս առեալ տանէին, եւ յազգս աւտարս պանդխտեալք՝ փոխանակ սիրոյ ամուսնութեան սենեկացն՝ թափառական լինէին: 6 Փոխանակ ապստամբութեանն վիճակատուութեան՝ զկործանումն յԱրարչէն իւրեանց ի մերձաւոր Տեառնէն ընդունէին:

7 Սոյն աւրինակ եւ ազգքն առաջինք, փոխանակ զի իշխեցին ի բուն յիւրեանց Տեառնէն թիկունս դարձուցանել, որ զնոսայն յոչնչէն ինչ արար, եւ ի խեցեկոյտ ի խեցեկարկառ, ի կպրաշաղախ աշտարակն ապաստանեալք՝ նովին ախտիւն անաւրէն պաշտամամբքն յղացան, ցրուեալք պատառեալք քակտեալք, ի միմեանց բաժանեալք՝ ծնանէին ընդ երեսս երկրի իւրաքանչիւր ոք առանձինն մի մի ի նոցանէն, զմենութիւն չկեցութեանն յանձինս իւրեանց, իբրեւ զպտուղ որովայնի ի գիրկս, ըստ նմանութեան մանկամաւր առեալ՝ ընդգրկեալ բերէին:

8 Եւ հայեցեալ ի պատուհասն առաջին եկեալ ջրհեղեղին՝ սկսան գործել զաշտարակն. իբրեւ ակն ունել նմին եւ նովին շինուածովն ապրել՝ յորժամ եկեսցէ: 9 Եւ ոչ հայեցան յԱրարիչն՝ կարճել յիւրեանց անաւրէնութեանցն, եւ նորին հաճելի գործովն ապրել. եւ ի նմանէն որ ինչ կամք եւ լինելութիւն, թէ յետս թէ յառաջ, զայն ինչ ոչ ածին ընդ միտ՝ որ ի սկզբանէ Արարիչն էր. եւ ի մի ժողով եկեալ ամենեքեան՝ ոչ եւս զգային միմեանց յղութեանն որով եւ ծանրացեալն էին:

10 Վասն այսորիկ եւ ամենատեսն իբրեւ ետես զանհաճոյս կամացն իւրոց ի նոսա, զխակութեանն զանհասութիւն՝ խորհուրդ արկեալ Աստուածութեանն զյղութեանն նոցա բերել ի մէջ զծնունդն: 11 Եւ ասաց Աստուած. Եկա՛յք իջցո՛ւք եւ պղտորեսցո՛ւք զլեզուս նոցա. եւ ոչ ասաց, թէ «Գնացէ՛ք իջէ՛ք եւ պղտորեցէ՛ք զլեզուս նոցա». որպէս եւ կարգ հրամանին պատշաճէր Աստուածութեանն. այլ Եկա՛յք, ասէ, իջցո՛ւք եւ պղտորեսցուք. իբրեւ առ հաւասարութիւն գործոյն յայտնի առնէր ի պղտորեսցո՛ւք-ն ասել, յիրաւի եւ առ մարդոյն արարչութեամբն եւ լեզուացն բաժանմամբ աւրինակեաց զայս:

12 Քանզի զմարդկութիւնն վասն մերոյ փրկութեան յանձն առնլոց էր Աստուածութիւնն՝ զթիւ Երրորդութեան երեսացն ուսուցանէր առաքելոցն. զի ըստ այնմ աւրինակի աշակերտեսցեն զամենեսեան, որ ընդ ամենայն տիեզերս մարդիկ իցեն, յայտնեալ երեքանձնական միասնական զաւրութեանն, միապաշտաւն տէրութեանն խոնարհեալ ծունր կրկնեսցի: 13 Իսկ յղութիւն նոցա ծնոյց զանլուր միմեանց ձայնիցն շփոթութիւն:

14 Իսկ արդ՝ զի՞նչ ասացին ազգքն այնոքիկ առաջինք ի շինել զաշտարակն. Եկա՛յք շինեսցո՛ւք աշտարակ, զի իցէ գլուխ նորա ի վեր մինչեւ յերկինս: 15 Որ ոչ կարացին հասուցանել ի բարձրութիւնն խոստացեալ անձանց պարծանացն զոր պանձացան. այլ աւերեցին փլուզին քակեցին զմիաբանական միալեզու միաբնութեանն իւրեանց շինութիւն միամտութեանն: 16 Ոչ հասուցին զաշտարակն ըստ ասելոյն յերկինս, զի յերկրի էր, եւ աստուստ էր շինուածն, այլ անտի իջուցին ի կործանումն բաժանման ցրուելոյն. յղացան զանաւրէնութիւն, ծնան զբազմաձայն լեզուացն բաժանումն, զի մի՛ լուիցէ այր ընկերի բարբառոյ, ի միմեանց մեկնելով ցրուեցան:

17 Իսկ Աստուածութիւնն երեւեցաւ յայնժամ խորհրդով, եւ յայտնեցաւ այժմ յայս ժամանակս յայտնապէս. մեկնեցաւ արդեամբք, զի ծանիցեն ամենեքեան, տեսցեն եւ հաւատասցեն: 18 Արդ՝ սերմանեաց յանձինս մարգարէիցն զշնորհս յառաջգիտութեան Հոգւոյն սրբոյ, զի յղասցին զճշմարտութեանն աւետիս Աստուածութեանն գալստեան ամենայն արարածոց. եւ նոքա սերմանեսցեն ընդ ամենայն տիեզերս, զի յղասցին զխորհուրդն կենդանութեան ակնկալութեան, անմահութեանն բերել զծնունդն: 19 Յղասցին զյոյս եւ զսէր նախ առ Աստուածութիւն արարչութեանն, եւ ապա զսէր ընկերսիրութեանն՝ աննենգ եւ անկեղծաւոր սիրով պահել հաւասարութիւն առ միմեանս:

20 Զոր եւ ինքն իսկ եկեալ մեկնեաց, թէ Յայս երկուս պատուիրանս ամենայն աւրէնք եւ մարգարէք կախեալ կան: 21 Նախ՝ սիրել զԱստուածութիւնն յամենայն սրտէ եւ յամենայն անձնէ եւ ամենայն զաւրութեամբ հանդերձ, որ է առաջինն: 22 Եւ երկրորդն՝ սիրել զընկերն իբրեւ զանձն: 23 Իսկ երրորդն՝ լսել Աստուածութեան բանին աւետեաց առանց երկմտութեան եւ հաւատալ այսմիկ: 24 Այսուիկ յղացան զարագութիւն սլանալոյ, որով ծնան ի թռիչս եւ ի թեւս Հոգւոյն սրբոյ, զի խառնեսցին ի գունդն Քրիստոսի՝ յղանալ զյոյսն հաւատոց եւ ծնանել յարքայութիւն միանգամայն զըմբռնեալսն: 25 Որպէս եւ ընդ ամենայն արարածոց գոչէ մարգարէն առ Հայր, իբրեւ յամենեցունց բերանոյ, իբրեւ ընդ ամենեցունց տեսեալ զորդեգրութիւն շնորհին, որ կատարելոցն էր առ մեաւք, ասէ. Իբրեւ երկունք յղւոյ զի հասեալ իցեն ի ժամանակս ծննդեան, եւ առ ցաւս իւր ճչիցէ:

26 Եւ զի՞նչ իցեն երկունքն հասեալք, որ զցաւսն ճչելոյ ստիպիցեն, եթէ ոչ զղջմունք եւ խոստովանութիւնք՝ ապաշխարութեամբ յղացեալք, որպէս եւ ասէն, թէ Այնպէս եղեաք սիրելւոյ քում: 27 Եւ զորմէ՞ սիրելւոյ արդեաւք խաւսեսցի մարգարէն, եթէ ոչ վասն Որդւոյն նորա ասիցէ, որ գալոցն էր, որում մնայր ակնկալութիւն ամենայն արարածոց, որ եկն կատարեաց ինքեամբ զամենայն. որպէս եւ ասեն իսկ առ նա բողոքեալ, թէ Տէ՛ր, յահ եւ յերկիւղ քո յղացաք, երկնեցաք եւ ծնաք զհոգի փրկութեան քոյ:

ՁԲ.

Արդ՝ փոխանակ աշտարակին ինքն Տէրն կանգնեաց զխաչափայտն՝ ըստ յառաջասաց մարգարէութեանն. որպէս ասէ թէ Ահաւասիկ կանգնեմ նշան ի վերայ հեթանոսաց, այսինքն զխաչն փրկական. յորոյ վերայ ինքնին Տէրն, ուստի եւ զկեանս գործէ աշխարհի:

2 Բայց եկա՛յք, ասացին, շինեսցո՛ւք աշտարակ, զի իցէ գլուխ նորա ի վեր մինչեւ յերկինս. եւ այս ըստ նոյն ըստ նոցա կարծիսն անցեալ. եւ այն ոչ այսպէս: 3 Իսկ խաչ՝ աշտարակն, յորոյ վերայ Աստուածորդին բազմեցաւ. խաչն յերկրի, եւ մարմինն ի վերայ նորա. իսկ Աստուածութիւնն մինչեւ ի վեր քան զերկինս, եւ քան զանկէտ, քան զանսահման բնութիւն տարրեղէն արարածոցս, բովանդակեալ եւ բեւեռեալ ի խաչին փայտի, լցեալ եւ տարածեալ ի տարերս եւ յանտարերս, այնպիսին՝ որ եւ ի սիրտս առաքելոց եւ ամենայն սրբոց բնակեալ էր հանդերձ Հարբն եւ սուրբ Հոգւովն իւրով: 4 Որ եւ լեզուս փոխանակ լեզուացն խափանելոց շարժեաց. զի յառաջին աշտարակէն ցրումն եղեւ, իսկ ի խաչէս՝ ժողով. անտի մերժումն ի տանջանս, եւ աստի՝ մերձումն յարքայութիւնն:

ՁԳ.

Յղացան առաքեալքն զսէր առ մարմնակիցս իւրեանց եւ ծնան զամենայն արարածս, խառնեալ յԱստուածութիւն անդր: 2 Մատնեցին զանձինս իւրեանց՝ ընկերացն բողոքելով, զի Աստուած ասացին. վասն այսորիկ իբրեւ զթշնամիս չարամահք եղեալ ի վերայ երախտեացն՝ չար փոխանակ ընդ բարւոյ ընդունէին հրաւիրակքն, որ եկին կոչել զամենեսեան ի հարսանիս Աստուածութեան սիրոյն: 3 Մահ ընկալեալ տանջանաւք հանդերձ, փոխանակ ընդ դրուատին եւ պատիւ գտանելոյ ի նոցանէ, որպէս եւ դուք իսկ առ ձերսս արարէք. զի տգիտութեամբ արարէք, զի ոչ էիք հասեալ յիրաւի ի լաւութեանցն վերայ:

4 Արդ՝ յառաջին աշտարակէն ցրումն լեզուացն եղեւ. եւ այժմ ինքն Տէրն ժողովեաց զցրուեալս ազգացն, եւ բեւեռեաց ընդ մարմնոյ իւրոյ, զոր առ ի մէնջ՝ ի փայտին զորմէ կախեցաւ. զի անքակութիւն արասցէ ի մի հաւատս միասնական պաշտամանն: 5 Իսկ նոքա հրաման սիրել զՏէրն եւ զկամս նորա առնել. զի զանձինս տոհմակցաց իւրեանց, այսինքն զամենայն մարդկան, ապրեցուսցեն ի յաւիտենական մահուանէն: 6 Զի Տէր ինքնին եկն եւ մեռաւ վասն ամենեցուն, զի զամենեսեան ձգեսցէ յանմահութիւնն. իսկ սոքա նորին կամացն քարոզք առաքեցան, զի տացեն զփրկութիւն եւ զերախտիս Աստուածութեանն առնուլ ի միտ ամենեցուն որ առ նոսայն եղեւ:

7 Վասն այսորիկ յղացան առաքեալքն ի Հոգւոյն սրբոյ եւ ծնան լեզուս՝ խաւսունս անմահութիւն ամենեցուն: 8 Զի ինքն եկն Հոգի Աստուածութեանն փորձել եւ քննել զամենեսեան, իբրեւ զարծաթ ի բովս, լեզուաւք առաքելոցն. որպէս եւ ասէն ընդ ամենեցուն, իբրեւ ընդ երկրի, բերան առեալ՝ իբրեւ զփող նովին զաւրութեամբ գոչէ մարգարէն, թէ Փորձեցեր զմեզ, Աստուած, եւ քննեցեր՝ որպէս եւ քննի արծաթ:

9 Արդարեւ իսկ փորձեցան արդարքն իբրեւ ի բովս՝ ի Հոգին սուրբ. զի նախ զնոսա փորձեաց ի փչել Հոգւոյն զաւրութեան. Փչեաց ի նոսա եւ ասէ, առէ՛ք զՀոգին սուրբ: 10 Զի ընտրեսցէ նախ զնոսա իբրեւ զարծաթ, զի աղտն այրեսցի. զի տուն Տեառն՝ ինքն աստուածախառն մարմինն էր, որ եւ տիեզերաց էին բովք սրբելոյ: 11 Անկան առաքեալքն առաքինիք ի բովսն՝ նախ թուով երկոտասանքն. այրեցաւ հալեցաւ կորեաւ մի ի նոցանէն, որդին կորստեան Յուդայ. իբրեւ զանագ ի մէջ հրոյ ծախեալ սպառեցաւ:

12 Սրբեցան մետասանքն եւ ընտրեցան իբրեւ զարծաթ ի բովս եւ ելին անաւթք ընտիրք ճարտարութեան պիտոյից Արարչին: 13 Փորձեցան պէսպէս նեղութեամբք եւ տանջանաւք զոր կրեցին ի մարդկանէ, յայնցանէ՝ որոց զաւգուտն խաւսեցան. հաստատեալ սիրովն տային վկայութիւն մարմնակցացն, յորոց ընդունէին տանջանս, զի զՏեառն զառաքչին զհրամանսն կատարեսցեն. սէր աւգտի ընկերացն բերեալ, համբերելով նեղութեանցն, զի զանցաւորսն արհամարհեսցեն: 14 Զի յորժամ Արարիչն աշխարհի յայտնեսցի միւսանգամ՝ նոքա ընդ նմին թագաւորեսցեն յաւիտենական թագաւորութեամբն. որպէս ասէն յիրաւի ի դէմս նոցա նոյն երգողին մարգարէութիւն, թէ Փորձեցեր զմեզ, Աստուած, եւ քննեցեր՝ որպէս եւ քննի արծաթ. իջուցեր զմեզ յորոգայթ, եւ եդեր նեղութիւն ի թիկունս մեր, եւ անցուցեր զմարդիկ ի վերայ գլխոց մերոց:

15 Զի քննեաց զնոսա հրովն Հոգւոյն եւ ի ձեռս մարդկան. զի ի հանդիսի փորձութեան քաջութիւնքն երեւեսցին նեղութեամբքն վասն արդարութեանցն. որպէս եւ դուք յայնցանէ, որ եւ ի ձերում աշխարհիս առաջի ձեր վկայք Աստուածութեանն գտան՝ գիտէք զփորձն. զի սիրեցին զյոյսն խոստացեալ միւսանգամ գալստեանն Աստուածորդւոյն: 16 Առին զհուր Հոգւոյն կենդանւոյ յանձինս իւրեանց, եւ զվտակս բղխման անմահութեանն բաւական եղեն ընդունել: 17 Վասն այսորիկ կարացին դիմել անցանել, արհամարհել զհրով տանջանացն եւ զպաղեալ սառամանեաւք մեղացն: 18 Արդարեւ արհամարհել արհամարհեցին զմեղաւք եւ ընդ նմին զնեղութեանցն եկելոց գոհանային զտուողէն շնորհաց, թէ Անցաք մեք ընդ հուր եւ ընդ ջուր, եւ հաներ զմեզ ի հանգիստ:

19 Զի նախ անցին ընդ հուրն եւ ընդ ջուրն եւ ընդ սուրն մեղաց, եւ արհամարհեցին զհուր մեղացն եւ զջուրն անաւրէնութեան եւ զսուր տանջանացն փորձութեան, եւ ընկալան զլուսաւորիչ հուրն կենդանութեան եւ զջուրն նորոգութեան եւ զսուրն, այսինքն զբանն Աստուծոյ, որ սուր է քան զամենայն սուր երկսայրի եւ պողովատիկ, եւ կարող է հասանել հատանել թափ անցանել մինչեւ յորոշումն ոգւոց եւ մարմնոց եւ շնչոց:

20 Վասն այսորիկ եւ մարգարէն յառաջագոյն ընծայեցուցանէ զայս, թէ Սուրք երկսայրիք են ի ձեռս նոցա. որով եւ կտրիցեն հատանիցեն միանգամայն զանաւրէնութիւնս ամբարշտութեանցն, խլեսցեն յերկրէ: 21 Եւ զհնձեալսն եւ զհատեալսն զի՞նչ առնիցեն: 22 Ասէ, թէ Հողմք առցեն, եւ ամպք բաժանեսցեն, եւ փոթորիկ իբրեւ զխռիւ կուտեսցէ զնոսա: 23 Իսկ կուտեալքն ի հուրն անշէջ մատնեսցին: 24 Զի արդարեւ իսկ ճշմարիտ մշակաց գործ այն է, զի զպիտանի արդիւնսն, զշայեկանսն, ի շտեմարանս ժողովեսցեն, եւ զփուշն եւ զդժնիկն տալ ճարակ հրոյ:

ՁԴ.

Արդ՝ սոքա նախ զանձինս փորձեցին, եւ ապա աշխարհի եղեն բովք: 2 Ընկալան զհուրն կենդանութեան. միւսանգամ մտին ի բովս իբրեւ զարծաթ, զտեալք եւ պարզեալք եւ ձուլեալք ի սէր Արարչին գտան ի հնոցէն հալոցաց՝ եղեն փողք կռածոյք ի սպաս Տեառն հրամանացն, գոչեցին լցին զտիեզերս: 3 Փողք առ փողս գոչեցին եւ ասեն ընկեր ցընկեր, թէ Աւետարանեցէ՛ք աւր ըստ աւրէ զփրկութիւն նորա. պատմեցէ՛ք ի հեթանոսս զփառս նորա, յամենայն ժողովուրդս զսքանչելիս նորա. զի մեծ է Տէր եւ աւրհնեալ է յոյժ, ահարկու է նա ի վերայ ամենայն կռոց. եւ թէ՝ Ամենայն կուռք հեթանոսաց ոչինչ են, այլ Տէր զերկինս արար: 4 Իսկ փոխանակ պատկերացն կռելոց առաքեալքն իբրեւ շիփորք կռածոյք անուանեցան, զի զամենայն աշխարհս ընդ հանուր լցցեն. որպէս ասէն, թէ Ընդ ամենայն երկիր ել բարբառ նոցա, եւ մինչեւ ի ծագս տիեզերաց են խաւսք նոցա:

5 Արդ՝ եւ ինքեանք հնոցք տիեզերաց, եւ հուր կենդանութեան Հոգւոյն ի լեզուս նոցա, զի զամենայն աշխարհս փորձեսցեն: 6 Եւ զի գոչեսցեն եւս ի Տեառնէն զճշմարիտ բնութեանն Աստուածութեանն զյայտնութիւն, թէ Տեսէ՛ք տեսէ՛ք, զի ես եմ, եւ ոչ գոյ այլ Աստուած բայց յինէն. թէ՝ Ես սպանանեմ, եւ ես կեցուցանեմ. հարկանեմ, եւ ես բժշկեմ, եւ ոչ ոք իցէ, որ հանիցէ զձեզ ի ձեռաց իմոց. եւ եթէ՝ Սրեցից իբրեւ զփայլակն զսուսեր իմ, եւ ի խնդիր վրիժուց արձակեցից զաջ իմ. հատուցից զհատուցումն թշնամեաց իմոց:

7 Յղացան լեզուք առաքելոցն զանչափութիւն հաւատոցն իւրեանց, եւ ծնան լեզուս զոր ոչ գիտէին: 8 Գոչեցին իբրեւ զփող՝ զմիահեծան տէրութեանն իշխանութիւն, եւ ծնան զանթիւ բազմութիւն մարդկան ի կարգս հրեշտակաց ի սպասաւորութիւն Աստուածորդւոյն: 9 Զի փոխանակ հրեշտակացն անկելոց, որք կործանեցան յաստուածակիր ի լուսեղէն ի սպասաւորութենէն՝ որդիք մարդկան հրեշտակասցին, կանգնեսցին եւ կալցին զտեղիս նոցա: 10 Զի թիւք կարգեալք փառաւորութեանցն՝ նոյն անխախուտ մնացեալ լիութեամբն անպակասեսցին, զի ի հասարակաց փառաւորութեանցն գովեստք աճեցեալ զաւրասցին, ուստի ի համեմատութենէ անտի Փառք ի բարձունս Աստուծոյ, եւ յերկիր խաղաղութիւն, ի մարդիկ հաճութիւն:

ՁԵ.

Եղեն փողք առաքեալքն ժամատուք տիեզերաց. զի դիցեն ի սիրտս ամենայն երկրի ակնկալութիւն ժամակալութեան՝ սպասել տեառնագալուստ փողոյն: 2 Զի նովին ձայնիւք եկեալ հասեալ, ի ժամանակի անդ ծանուցեալ զնոյն ձայն փողոյն, ի մահահանգիստ քնոյն յարուցեալք ի գարունն՝ զբերս բուսոցն իւրաքանչիւր հասելոցն տերեւիցեն: 3 Զի այնուհետեւ յայն հասեալ գարունն՝ զիւրաքանչիւր սերմանեաց յարմատոյ անտի զտեսիլ կերպարանացն բերիցեն:

4 Ոմն իբրեւ զարմաւն քաղցրահամ եւ զգեղեցկատես. որպէս ասէ յառաջընծայ մարգարէութիւնն, թէ Արդարքն իբրեւ զարմաւենիս ծաղկեսցին, եւ իբրեւ զմայրսն Լիբանանու բազումք եղիցին: 5 Տնկեալք եղիցին ի տան Տեառն, եւ ի գաւիթս Աստուծոյ մերոյ ծաղկեսցին: 6 Եւ դարձեալ՝ ինքն Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս յաւետեացաբեր եւ ի կենսաբեր Աւետարանին իւրում ամենեցուն տայ գիտութիւն յայտնապէս, թէ Ի թզենւոյ անտի ուսարո՛ւք զառակն. զի յորժամ ոստքն կակղասցին եւ տերեւեսցին՝ գիտասջի՛ք, ասէ, թէ մերձ է գարունն:

7 Զի կարի նմանութիւնք եւ աւրինակք են ամենայն ծառատունկք, զիւրաքանչիւր կերպարանաց տեսիլս բերելով եւ ոչ երբեք փոխեն զգոյնս գոյնս ծաղկանցն, համոցն եւ հոտոցն եւ տերեւոցն: 8 Զի արմաւն զիւր տեսիլն եւ զգոյնն եւ զհամն եւ զարարն բերիցէ եւ զբնական զարմատոյն, զծննդեան բուսոյն: 9 Նոյնպէս եւ թուզն զտեսիլ իւրոյ տերեւոյն եւ զարար կեղեւոյն եւ զտարր մրգոյն ի նմանէ որիշ. եւ այլքն ի նմանէ ուրոյնք: 10 Զի կարմրախնձորն զիւր աւրինակն, եւ կարմրատանձն զիւրն, եւ կարմրադեղձն զիւրն: 11 Եւ են նոյն ի նորին բնութենէ որ այլագոյնք են. զի եւ զհոտն անգամ իւրաքանչիւր ոք ի նոցանէ առանձինն արձակիցէ:

12 Սոյնպէս կիտրոնն եւ ապաբաղսամոնն եւ դափնին եւ ձիթենին գեղեցիկ եւ սերկեւիլն եւ մուրտն եւ ընկոյզն եւ նուշն եւ քնարուկն եւ հաճարուկն եւ թութն եւ նուռնն եւ հոյնն: 13 Եւ ամենայն ծառք մրգաբերք եւ ծաղկաբերք եւ տերեւաբերք եւ հասկաբերք, բարձունք եւ մեծամեծք. որպէս մայրն եւ նոճն եւ շոճն եւ թեղաւշն եւ սանդն եւ սարոյն եւ սաւսն եւ յակրին եւ գին եւ կաղամախն եւ ուռին եւ տաւսախն:

14 Սոյնպէս եւ գունակ գունակ եւ երփն երփն ծաղկանցն. որպէս մանրագորն եւ վարդն եւ շուշանն եւ ասպազանն եւ յասմիկն եւ անիարն եւ սմնակն եւ ներգիսն եւ շամպղիտակն եւ մեղրուկն, հաւրաւտն եւ մաւրաւտն եւ մանիշակն. եւ այլն ամենայն համասպրամ ծաղկանցն եւ ծառոցն բոյսք բողբոջոցն գարնանւոյն երեւեսցին յետ ձմերանւոյն:

15 Սոյն աւրինակ եւ յարութիւն մեռելոց: 16 Զի յորմէ հետէ ստեղծաւ աշխարհ՝ ոչ ոք ի նոցանէ յաշունն կամ ի գարունն փոխ առ յընկերէն, եւ կամ զիւրն ետ զկերպարանս բուսոյն ծննդեան նմանութեան իւրոյ: 17 Այլ ի սկզբանց արարչութեանցն ի ստեղծուածագործ ժամանակէ անտի մինչեւ ի վախճանելոյ ժամանակն, թէպէտ ստէպ ստէպ յաշունն ոսնին բոյսք աճունք, չորացեալք տերեւընկէց լինին, եւ պարարեալք ձմերասունք լինին, սառնապատք, ձիւնաթաղք, եղեմնահարք, խստութեամբ հարեալք գձձին արմատքն ծաղկանց, եւ կամ բազմակոյտք իմն իմն դարաստանացն, եւ անտառք բարձրաբերձ մայրիցն մայրեացն աճեցելոց՝ ստուարապատ յաւրացելովքն հանդերձ շառաւեղաւքն, սակայն ի ժամանակս գարնանւոյն հասեալք՝ ամպաշողք, որոտընդոստք, անձրեւաբաղխք, ցաւղահարք, առատաբուղխք, ամարասունք՝ ի վեր բերեն զիւրաքանչիւր աւրինակ բուսոց տերեւոցն: 18 Ըստ իւրոյ բնութեանն գայ տեսիլն յիւր իսկ կերպարանն, եւ ոչ փոխի ի նմանէ յընկերն, կամ յընկերէն ի նորա նմանութիւն, այլ ըստ հաստատել կարգողին՝ նոյնպէս կայ յիւրում բնութեանն. անխախուտ անխափան պատրաստեալ ըստ Արարչին հրամայելն՝ բուսանին փթթին:

19 Նա եւ մանրախոտքն դալարիք՝ իմն իմն եւ այլեւայլք եւ որիշք են նմանութեամբ ի միմեանց, որպէս լաւռն եւ վարսակն եւ կնիւնն, եւ որ ինչ նման է նոցա: 20 Նա եւ սերմանիքն աւգտակարք մարդկան, որպէս ցորեանն եւ հաճարն եւ գարին եւ կորեակն եւ գաւարսն եւ ոսպնն եւ ոլոռնն եւ որիզն եւ դկուղն եւ սիսեռնն, եւ այլ եւս բազում սերմանիք՝ զոր ի թիւ ոչ ոք կարասցէ արկանել: 21 Որք իւրաքանչիւր յիւրում ժամու ի գարունն ցուցանեն զյարութիւնն իւրեանց՝ բուսովքն եւ համովքն եւ հոտովքն, բողբոջովքն, ծաղկովքն եւ ընդովքն. եւ տերեւազգեստք զիւրեանց մերկութիւնն ըստ իւրաքանչիւր նմանութեան ագուցանեն:

22 Որպէս եւ միտք եւ մարմինք մարդկան աստուածական ցաւղովն ի մեծ գարունն պարարեալք ի գերեզմանացն բուսանիցին: 23 Զի միանգամայն կազմիցին զոսկերաւքն չորացելովք՝ միսքն եւ ջիղքն եւ աճառքն եւ նեարդքն, մորթովքն զգեցեալք եւ մազովքն զարդարեալք: 24 Եւ իւրեանց ոգիքն ի նոսին դարձեալք, եւ իւրեանց նմանութիւնքն յինքեանս. զի զիւրաքանչիւր գործոցն տեսիլս ի գլուխս իւրեանց առեալ բերիցեն, իբրեւ զմիրգս քաղցրութեան եւ զանուշութեան պտուղսն, համովքն եւ իւղովքն եւ ծաղկովքն եւ հոտովքն, աճեցուն բազկարձակ տերեւալից ջրասուն վայելչութեամբքն: 25 Զոր եւ սաղմոսարանն մարգարէութեամբքն նուագեաց, թէ Եղիցի նա որպէս ծառ, որ տնկեալն է ի գնացս ջուրց, որ զպտուղ իւր ի ժամու տացէ, եւ տերեւ նոցա մի՛ թափեսցի. եւ զամենայն ինչ զոր եւ առնիցէ՝ յաջողեսցի նմա: 26 Եւ դարձեալ՝ եթէ Ծաղկեսցին ի քաղաքի Տեառն՝ իբրեւ զխոտ երկրի. եւ եթէ՝ Եղիցին աւրհնեալ յաւիտեանս:

ՁԶ.

Եւ արդարեւ իսկ գարունն բուսաբեր՝ զաւրինակ մարդկան յարութեան մեռելոցն ուսուցանէ: 2 Եւ զի ծաղիկքն եւ ծառատունկքն զարդարին, նա եւ փուշքն բուսանին,- որպէս դժնիկն եւ տատասկն, եղիճն եւ պատեղիճն, խայթահարն, ժանտափուշն, տափափուշն, սրափուշն, որոմնն, կայծուկն, գաղձն վնասակար, եւ որ ինչ նման է սոցա,- եւ սոքա ամենեքեան յիւրաքանչիւր նմանութեան բնութեանն բուսանին: 3 Իսկ աւգտակար ծաղիկքն եւ կամ շառաւիղք ծառոցն դարաստանաց՝ յիւրեանց բնութեանն հասանեն գարնայնոյն:

4 Իսկ միտք մարդկան, որ են տունկք բուրաստանաց կամ ծաղիկք ծաղկոցաց Աստուածութեանն՝ ունին ինքեանս յինքեանս ըստ կամաց իւրեանց բերել զնմանութիւնս եւ զաւրինակս տերեւոցն եւ ծաղկանցն եւ հոտոցն եւ մրգոցն: 5 Զի թէպէտ եւ դառնաբերք լինին եւ թէպէտ քաղցրաբերք, թէպէտ մրգաբերք լինին եւ թէպէտ փշաբերք, թէպէտ արդարութիւնաբերք շինին եւ թէպէտ մեղսաբերք, թէպէտ ծաղիկք լինին, զի ի սկտեղս պատուականս թագաւորին ելանիցեն, եւ պսակք զարդու ուրախութեան պիտոյից պատրաստիցին. ըստ ասելոյն գուշակութեան Հոգւոյն սրբոյ ի բերանոյ խաւսեցեալ Եսայեայ մարգարէին, թէ Յայնժամ եղիցիս դու պսակ վայելչութեան ի ձեռին Տեառն, եւ թագ արքայութեան ի ձեռին Աստուծոյ. եւ քեզ անուն կոչեսցին կամք իմ, եւ յերկրին քում շինութիւն բնակութեան:

6 Անդ լինելոց է շինութիւն՝ յաստուածական եւ յանստուեր եւ յանխաւար եւ յանկարաւտ եւ յանփոփոխ քաղաքին: 7 Զի այժմ ամենայն բոյսք՝ յիւրաքանչիւր բնութեան կան կապեալք. բայց միայն մարդատունկքն կարող են զիւրաքանչիւր բարս բնութեան գունակ գունակ կերպարանացն շրջշրջել. այժմ որպէս եւ կամին՝ զայն բոյս թաղեն յանձինս իւրեանց, եւ նովին թաղին ի գերեզմանսն, այսինքն է մահն, աշունն ոչ խոտոց՝ այլ մարդկան, որ ժողովէ ի շտեմարանսն. իսկ գարունն, ոչ խոտոցն կամ փայտիցն, այլ մարդկան՝ զայն կերպարանս բերէ, զոր ընդ քեզ թաղեցեր ի գերեզմանին: 8 Զի եթէ ծաղկաձեւ կամ անուշահոտ անուշարար անուշահամ արդարութեամբքն ննջեսցես ի գերեզմանին՝ ընդ քեզ կանխեալ բուսանին ի յարութեանն քո արդարութիւնքն: 9 Ապա եթէ մեղաւք թաղեցար ի քո անուն գերեզմանին՝ ընդ քեզ բուսեալք ի քո գարունն փուշքն ի քում յարութեանն շուրջ զքեւ բուսանիցին:

ՁԷ.

Ա՛ղէ, լո՛ւր մեծին Յովհաննու, ո՛րպէս բողոքէ առ հրէական ազգն Աբրահամեան. Արարէ՛ք ձեզ այսուհետեւ պտուղ արժանի ապաշխարութեան, եւ մի՛ ձեռն յանձինս հարկանիցէք եւ ասիցէք, եթէ ունիմք մեք հայր զԱբրահամ. ասեմ ձեզ, զի կարող է Աստուած ի քարանց աստի յայսցանէ յարուցանել որդիս Աբրահամու: 2 Զի ոչ եթէ զԱբրահամ ինչ զիջոյց ի հայրապետութենէն, այլ զի արժանի՛քն իցեն նորա որդիք, եւ ոչ անարժանքն: 3 Արդ՝ զաւգտակարսն դարմանէ. իսկ վասն անշայեկան խոտոցն եւ փշոցն զի՞նչ կամիցի առնել արդեաւք. ցամաքեցուցանէ նախ եւ գաւսացուցանէ՝ յորում ոչ գտցէ զպտուղն:

4 Ա՛ղէ, նայեա՛ց յառակ թզենւոյն եւ տե՛ս: 5 Եկն Տէրն ի թզենին, զի գտցէ ի նմա պտուղ, եւ ոչ եգիտ, զի չեւ էր ժամանակ պտղոյն բերելոյ. եւ անէծ զնա, թէ Յայսմհետէ ի քէն պտուղ ոք մի՛ կերիցէ: 6 Քանզի ամենայն բուսաբերք եւ տերեւաբերք եւ ծաղկաբերք՝ ժամանակաւ ունին բերել զպտուղսն, իսկ սա զի՞ անիծաւ, զի չէր ժամանակ պտղոյն: 7 Արդեաւք թէ պիտոյ ինչ էր, ո՞չ կարէր, որ բանիւն միայն հրամայեաց երկրի՝ բերել զծառսն եւ զբազմութիւն մայրեացն իւրաքանչիւր պտղովն, եւ ամենայն բուսոցն՝ իւրաքանչիւր սերմամբ ըստ ազգի իւրում է վերայ երկրի երեւել՝ - եւ ծառոյն զկերակուր պիտոյից յայնմ հասեալ ժամանակի անդ պատրաստել:

8 Արդ՝ ոչ զրադատ ինչ զայն գաւսութիւն ծառոյն հասուցանէր. այլ կանխեաց ինքն եւ ասէ. Ի թզենւոյ անտի ուսարո՛ւք զառակն: 9 Իսկ թզենին բարձեալ ունէր զաւրինակ անպտուղ մարդկան. զի զանպտուղսն արդարութեան ցամաքեսցուսցէ զփուշսն: 10 Ա՛ղէ, լո՛ւր մեծի մարգարէին յառաջընթաց կարապետին Յովհաննու, որպէս ասէ, թէ Այսուհետեւ տապար առ արմին ծառոյ կայ. ամենայն ծառ որ ոչ առնիցէ զպտուղ բարի՝ հարկանիցեն եւ ի նիւթ հրոյ պատրաստիցեն: 11 Եւ մարգարէն Եսայի ասէ, թէ Եղիցին մեղաւորք իբրեւ զփուշ այրեցեալք եւ ընկեցեալք: 12 Իսկ զդալարովքն խնամարկեալ կենդանի ջրովն յարքայութեանն՝ յայն գարունն նորոգեալ պարարեսցէ. որ տայցեն զպտուղ ընդ միոյ հարիւր, եւ ընդ միոյ երկերիւր, եւ ընդ միոյ երեքարիւր, այսինքն՝ ըստ վաստակոցն զհատուցմունս պարգեւացն իւրաքանչիւր հաւատոցն լուսաւորութեան:

ՁԸ.

Արդ՝ ի գարունս բուսաբերս եւ ծաղկաբերս, որք զնորոգութիւն գեղեցկութեանն գարնանւոյն յետ հնութեան ձմերանւոյն բերիցեն՝ եւ թռչնոցն հաւուցն ծանուցեալ զիւրեանց ժամանակ գալստեանն: 2 Որպէս յայս հայեցեալ մարգարէն Երեմիաս ասէ, զիւրոյ ժամանակին զդէպս ի նմանութիւն աւրինակաց յանդիմանութիւն բերէ, եւ զհանդերձելոցն ակնարկէ յասելն, թէ Արդարեւ ծիծառն եւ տատրակն եւ խորդն, հաւքն վայրի, ծանեան զժամանակ գալստեանն իւրեանց: 3 Զի ժամանակաւ գարնանւոյն եւ իւրեանց գալստեամբն ցուցանեն զժամանակ վարուց կենաց ուրախութեան մարդկան, ի ձայն առնելն, ի ճչելն, ի ճռուղելն՝ ի շինել բունոցն:

4 Ծիծառն մարդասէր է. յորժամ տեսեալ մարդկան՝ նովաւ ճանաչեն զկանաչազգեստ հասկն գարնանւոյն աճման: 5 Իսկ տատրակն ամուսնասէր երեւեալ, զջերմաձայն քաղցրաձայնն ի լսելիս մարդկան լնու. ի գործ արկեալ զթեթեւագործ զկրկտակերտն, զդուզնաքեայ զփայտակերտիկն՝ երկթուեան ձուոցն իւրոց ապաւէն ծննդոցն իւրոց պատրաստէ:

6 Նա եւ դասադաս խորդոցն հաւուց եկեալ ի գարնանւոյն ժամանակս՝ երամացեալք հարաւրանան: 7 Ելեալք թռուցեալք բարձրացեալք ի բարձրութիւնս բարձանց՝ աւդայատակ թեւոցն գարշապարաց կոխան առնեն զանհաստատն, ճանապարհ իւրեանց, գնացս հաստատեն: 8 Փողք եղեալք, զկռչաձայն զաղաղակ բարձեալ՝ զգործս մշակացն արթնութեան վաստակոցն աւգտութեան մարդկան զարթուցանեն ի քնոյ, զկանուխս եզանցն փութացուցանեն:

9 Իսկ թռչունքն փողք են երկրագործութեան հողագործութեան յառաքինութիւնսն յորդորելոյ. որպէս մեղուն եւ կամ մրջիւնն վատացն վարդապետ լինիցին եւ կամ նախատորդ կայցեն: 10 Սոյն աւրինակ նմանեալ եւ թռչունքս մեծաձայն մեծագոչ փողոյն՝ տեառնագալուստ ազդումն առնել ամենեցուն ի մեռելոց յարութեանն. որպէս ասէ յաստուածապատում իմաստութեան նուագսն Սողոմոնեան երգոյն, թէ Զարթիցեն պահապանեալքն ի ձայն հաւուն: 11 Եւ ո՞վ իցեն պահպանեալքն, եթէ ոչ՝ ոգիքն ժողովեալք, պահեալք ընդ հրամանաւն, որք զիւրեանց մարմինս իւրաքանչիւր զգենլոց են. եւ ըստ գործոցն ըմբռնել զիւրաքանչիւր պատրաստութիւն, զիւրաքանչիւր վաստակոցն սերմանեացն զպտուղսն, որպէս ի վեր անդ պատմեցաք եւ կամ անդր եւս պատմեսցուք ձեզ:

ՁԹ.

Իսկ երանելի առաքեալքն փողք եղեն պատուիրակութեան, զի պատրաստեսցեն զամենայն լսելիս՝ աստուածական փողոյն գալստեան պատրաստական սպասել. զի անխափան խառնեսցին ամենեքեան յայն գունդ թռչնոց. ուստի եւ ձայն ազդոյ փողոյն յարութեանն հարկանիցի, զի եւ սոքա արժանասցին իւրեանց թեւս ստանալ եւ բարձրանալ ի բարձունս եւ զՏէրն բարձանց առանց ամաւթոյ տեսանել. զայն Տէր, որ ի հեռաստանէ ճանաչէ, եւ զգնացեալսն ի նեղութեան՝ կեցուցանէ զնոսա, որք վասն արդարութեան զխստամբերութեանցն զփորձութիւնս վասն սիրոյն Աստուծոյ տարան յանձինս իւրեանց:

2 Արդ՝ սոքա կատարեցին զկամս Տեառն իւրեանց, զի սիրեցին զմիմեանս. զի եւ նա սիրեաց զնոսա այնչափ՝ մինչ զի եդ զանձն իւր ի վերայ բարեկամաց իւրոց: 3 Իսկ նոքա առին հրաման սիրել զմիմեանս, զի այնու ընկալցին յանձինս իւրեանց զշնորհսն խոստացեալս:

4 Վասն այսորիկ զսէր սրտիցն ծածկելոց եւ կերպարանաւքն ցուցանէին ի ժողովելն միով հաւանութեամբ ի վերնատուն անդր, ուր եկեալ Հոգին սուրբ եգիտ զնոսա, եւ աւթեվանս կալեալ ի նոսա բնակեաց. զի զանձուկ նոցա, զոր առ Տէրն ունէին, լցեալ՝ միանգամայն կատարեսցէ զխոստացեալսն: 5 Զի ասէ. Ես երթամ եւ զմխիթարիչն առաքեմ առ ձեզ, որ եկեալ մխիթարեսցէ զսիրտս ձեր. զի նա, ասէ, զիս փառաւոր առնէ, զի յինէն առնու եւ պատմեսցէ ձեզ: 6 Որ եւ զԵրրորդութեանն սէր միաբանութեան ի նոցա միաբանութեանն լցցէ. որ ի Տեառնէն առին հրաման, թէ Ելէ՛ք ընդ ամենայն աշխարհս, եւ աշակերտեցէ՛ք զամենայն լեզուս, եւ մկրտեցէ՛ք զնոսա յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ. եւ ուսուցէ՛ք զամենայն պահել զոր խաւսեցայ ընդ ձեզ. եւ ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս կենաց ձերոց՝ մինչ ի վախճան աշխարհի:

7 Զճշմարտութեան Երրորդութեանն, զմիաբուն տէրութեանն, երեքանձնեան զաւրութեանն ետ նոցա զգիտութիւն, զի ըստ այնմ աւրինակի աշակերտեսցեն զամենեսեան, եւ մկրտեսցեն յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ:

8 Այլ զի զՀոգւոյն սրբոյ առին զզաւրութիւն՝ եւ զամենայն ազգացն, լեզուացն բաժանելոց, ընկալան զգիտութիւն, զի ամենայն աշխարհաց որ ընդ ամենայն տիեզերս մարդիկ իցեն՝ բաւական լիցին ուսուցանել զհրամանս Աստուածութեանն, եւ զսէրն Արարչին առ իւր արարածս, եւ զխոնարհումն վասն մերոյ բարձրութեան, եւ զյոյսն անմահութեան յետ մեռելոց յարութեանն: 9 Եւ թէ՝ սոյն ինքն մշտնջենաւորութիւն, զաւրութիւն եւ Աստուածութիւն Որդւոյն վասն մերոյ փրկութեան եկն զգեցաւ զմարդկութիւն, մանաւանդ թէ առաւել վասն նորոգման ամենայն արարածոց իւրոց. զի տացէ ամենեցուն զայն գիտութիւն, որ նոցա մեծամեծքն շնորհեցան:

10 Անդ կատարեցան յառաջասաց ընծայութիւնք մարգարէութեանցն նոքաւք, թէ Յաւուր յայնմիկ ասասցեն հազարապետքն Յուդայ ի սիրտս իւրեանց, թէ՝ եկա՛յք գտցո՛ւք մեք զբնակիչս Երուսաղեմի ի Տէր ամենակալ Աստուած նոցա: 11 Զի նախ անդէն իւրեանց ազգին ետուն զգիտութիւն, եւ անտուստ յԵրուսաղեմէ բաշխեցին ընդ ամենայն տիեզերս զաստուածպաշտութիւնն:

12 Եւ քանզի Տէրն ամենայնի յազգէն Յուդայ ծագեաց՝ վասն այսորիկ եւ սոքա հազարապետք տանն Յուդայ կոչին. զոր եւ մեկնեաց Պաւղոս առաքեալ, ած, թափեաց եւ ասէ. Մեք հազարապետք եմք խորհրդոցն Աստուծոյ: 13 Ապա յիրաւի ուրեմն ասէ նոյն Հոգի ի բերանոյ մարգարէին յառաջագոյն, թէ Յաւուր յայնմիկ, ասէ Տէր, եդից զհազարապետսն տանն Յուդայ՝ իբրեւ զջահս վառեալս ի մէջ փայտից, եւ իբրեւ զղամբարս հրոյ յեղեգան, եւ կերիցեն յաջ եւ յահեակ ձեր զամենայն ժողովուրդս շուրջանակի: 14 Եւ խոնարհագոյն եւս ասէ, թէ Հեղից ի վերայ տանն Դաւթի եւ ի վերայ Երուսաղեմի զոգի շնորհաց եւ գթութեան, եւ դարձցին յիս: 15 Զոր եկն կատարեաց ինքն սուրբ Հոգին, որ առաքեցաւ ի Հաւրէ եւ յՈրդւոյ: 16 Զի որպէս Որդի առաքեցաւ եւ եկն Հարբն եւ Հոգւովն՝ սոյնպէս եւ Հոգին առաքեցաւ Հարբն եւ Որդւովն, զի երեւեսցի միասնական միաբուն զաւրութիւնն:

Ղ.

Սակայն եկն յԵրուսաղէմ քաղաք. գտեալ զնոսա ի միասին՝ ելից զսիրտս նոցա միով զաւրութեամբ. զի կատարեսցին ասացեալքն յառաջխաւսութեան նորուն Հոգւոյն ի բերանոյ մարգարէութեանն Յովելեայ. Եւ եղիցի յետ այսորիկ յաւուրս յետինս, ասէ Աստուած, սփռեցից ես յոգւոյ իմմէ ի վերայ ամենայն մարմնոյ. եւ մարգարէասցին որդիք ձեր եւ դստերք ձեր. եւ երիտասարդք ձեր՝ տեսիլս տեսցեն, եւ ծերոց ձերոց երագք յայտնեսցին. եւ ի վերայ ծառայից իմոց եւ աղախնեաց իմոց սփռեցից յոգւոյ իմմէ, եւ մարգարէասցին. եւ տաց նշանս յերկինս ի վեր եւ յերկիր ի խոնարհ, արիւն եւ հուր եւ մրրիկ ծխոյ. արեգակն դարձցի ի խաւար եւ լուսին յարիւն՝ մինչ չեւ եկեալ իցէ աւր Տեառն մեծ եւ երեւելի. եւ եղիցի ամենայն որ կարդասցէ զանուն Տեառն՝ կեցցէ:

2 Եւ զի՞նչ իցէ զոր ասէն, եթէ յաւուրս յետինս. քանզի յորժամ արար Աստուած զարարածս՝ յառաջին աւուրն սկսեալ՝ ի վեցերորդին կատարեաց զամենայն ինչ վասն ամենակար եւ անջան, անաշխատ եւ անդանդաղ զաւրութեանն, եւ հանգեաւ յամենայն գործոց իւրոց. եւ զաւրն եաւթներորդ կոչեաց հանգիստ:

3 Իսկ իբրեւ ետես Աստուածութիւնն՝ սայթաքեալ կործանեալ անկեալ զմարդն ի պատուիրանապահութենէ անտի,- զի ոչ կաց մնաց ի լաւութեան անդ, որպէս նայն կամէր, այլ ընդ պատժովք պատուհասիւք անկեալ յարդարութեան դատաստանին, գրաւեցաւ ի ներքոյ մահուն, վիրաւորեալ խոցեցաւ, ի հոգս, ի ծուփս, յաշխատութիւնս, ի քրտունս ցաւոց, յանհանգիստ երերմունս տատանմանց ընկղմեցաւ,- ոչ դարձոյց զբանն զոր ասաց, այսինքն՝ զմահն զոր եդ ի վերայ. այլ զարարչութեան ժամանակն, զոր արկն ընդ վեցաւրեայ թուով, զի յայտնի լիցի մեծութիւն իւր՝ սոյն աւրինակ կշռեաց վեց հազար ամ ժամանակի՝ ցաւոց քրտանց հոգոց աշխատութեանց երկրի. մի մի հազար ամաց՝ առ աւր մի կշռեալ ըստ վեց աւուրն առաջնոյ, յորում լիցին ծնունդք եւ սերունդք բազմաց, ունդք լինելութեան:

4 Յորում եւ փորձութիւնք հանդիսի լաւացն՝ գործեսցէ զընտրութիւն հատուցմանցն, պարգեւառու խոստմանցն ակնկալութեանց, ժուժկալութեանց արդարոցն նեղութեանց, որ եւ բովք ի շաբաթութեան ամացն աշխատութեանց. զոր եւ մարգարէն գոչեաց յամենեսին, ազդեցոյց եւ ասէ. Հազար ամ յաչս Տեառն՝ իբրեւ աւր մի զի անցանէ:

5 Զի յառաջնումն՝ սկիզբն, եւ ի վեցերորդումն՝ նորոգումն, զոր արար իւրով գալստեամբն, եւ զէջս Հոգւոյն պարգեւեաց. եւ ի սմին հազարի՝ վախճան, վասն որոյ եւ յետին կոչի, յորում դարձեալ միւսանգամ գալոց է, եւ զեաւթներորդ աւուրն խորհուրդ ժամանակի, զառանց թուոյն եւ զառանց չափոյն զհանգիստն եւ զպարգեւսն, ընդ նմին բերելոց է. իսկ քանզի ինքն իւրոյ արարչութեանն զաւրն եաւթներորդ հանգիստ կոչէ՝ վասն այսորիկ եւ զաւրն եաւթներորդ սուրբ եւ փափուկ ունել պատուիրէ, զի ամենայն ոք ծանուցեալ զաւրն փափկութեան հանգստիւն Արարչին՝ պատուեսցեն: 6 Զի ընդ այսորիկ յեաւթներորոդ դարուն հանգուսցէ զաշխատեալսն, որ աշխատեցան ի վեցդարեան յիւրեանց ժամանակին. իբրեւ այն եթէ ընդ նմա աշխատեցան յիւրեանց ժամանակին՝ սոյնպէս եւ ընդ նմին հանգիցեն յայն յերկայն ամին յանչափութեան անդ եւ ընդ նմին ուրախ լիցին:

ՂԱ.

Այլ Հոգին Աստուծոյ ի վեցերորդիս երեւեցաւ լնուլ զառաջաձայն խոստմունս իւր՝ զասացեալս բերանովք մարգարէիցն. որ եւ զեղան հեղան շնորհք Հոգւոյն սրբոյ ի յետին ժամանակիս. սփռեցան ի վերայ բազմախուռն գումարութեան ժողովոյն, հոսեցան իբրեւ զյորդադէմ բազմութիւն բռնութեան ջուրցն բազմութեանց:

2 Մարգարէացան զխորհուրդսն ծածկեալս, խաւսեցան յանկարծակի զամենայն լեզուս, ամենայն ազգաց ետուն վերանալ առ հասարակ յարքայութիւնն: 3 Ընկալան զյայտնութիւնս տեսլեանց, պատմեցին ամենեցուն զտնտեսութիւն անճառ բանին, յայտնեցին զխորհուրդն հարսանեացն մշտնջենաւորաց Աստուածորդւոյն, այսինքն յորդեգրութիւն վերանալ, եւ նովին Որդւովն եւ Հոգւովն՝ ընդ Հաւր ուրախ լինել: 4 Եղեն կոչնականք՝ կոչել զամենեսեան յաւազանս մկրտութեան, լուանալ յաղտոյն ի սատանայական ծխոյն. զի զգեցցին զպատմուճանս լուսեղէնս եւ մտցեն յուրախութիւնս հարսանեացն, ուր փեսայն Քրիստոս ուրախ լիցի առ հարսինն, այսինքն՝ առ մարմնակիցսն արդարսն. որ ընդ Քրիստոսին չարչարեցան՝ ընդ նմին եւ թագաւորեսցեն:

5 Արդ՝ յայտնեցան հոսեցան շնորհք Հոգւոյն յամենեսին, զի զամենեսեան արժանիս արասցեն նորապարգեւ նորատուր նորաբեր շնորհի Աստուածութեանն: 6 Ուստերաց եւ դստերաց, ծերոց եւ երիտասարդաց, ծառայից եւ աղախնաց առ հասարակ շնորհեաց զշնորհս Հոգւոյն սրբոյ, զի ի միջոյ ի բաց բարձցէ զխտրոցն. զի մի՛ լիցի խտիր, ո՛չ Հրէի եւ ոչ հեթանոսի, ո՛չ ծառայի եւ ոչ տեառն, ո՛չ առն եւ ոչ կնոջ. զի ամենեքեան միապէս արժանի լիցին Քրիստոսի: 7 Նա ոչ միայն այսպէս, այլ եւ չարագործաց եբաց զդրունս թողութեան. զի եւ մաքսաւորք եւ պոռնիկք եւ մարդասպան աւազակք, եւ որ իւր իսկ խաչահանունքն՝ լիցին նմա աւետարանիչք զփրկութիւնսն առնելոյ եւ զթողութիւնսն ածելոյ եւ զարքայութիւնն ամենեցուն շնորհելոյ:

8 Արդ՝ լցան ամենեքին հոսանաւք զաւրութեան Հոգւոյն սրբոյ. ելին ընդ տիեզերս, զի տացեն զգիտութիւն սքանչելեաց Աստուածութեանն բազմազգեան լեզուացն՝ առնուլ ի միտ զնշանսն, զոր ետ յերկինս ի վեր եւ յերկիր ի խոնարհ, ըստ խոստմանն, թէ Տաց նշանս յերկինս ի վեր եւ յերկիր ի խոնարհ: 9 Երկնաւորացն այն նշան՝ զի տեսին զՈրդին Աստուծոյ մարդացեալ ի վեր յերկինս, եւ ընդ նմին զկամարար զմարմնակիցսն, զի իցեն ընդ նմին թագաւորեալք եւ միահոմեալք միագունդք ի գունդս հրեշտակաց:

10 Իսկ յերկիր ի խոնարհ այն նշան՝ զի տեսին մարդիկ յերկրի զմին զնոյն Որդին Աստուծոյ՝ խոնարհեալ մարդացեալ եւ ի վերայ խաչին, զի հեղուցու զիւր արիւնն: 11 Ուստի եւ հուրն վառեսցի յառաքեալսն, եւ գայցեն ի լեզուս նոցա ղամբարք, զի զմեղս ամենայն մարդկան հալեսցեն այրեսցեն բարձցեն ի միջոյ: 12 Զի ինքն Որդին Աստուծոյ եղեւ գառն եւ մատեաւ Հաւր իւրում պատարագ հաշտութեան ի վերայ խաչին, եւ միահաղոյն իսկ եբարձ զմեղս աշխարհի:

13 Հուր, ասէ, եւ արիւն եւ մրրիկ ծխոյ. հուր սրբիչ՝ որ սրբեացն իսկ եւ սրբէ զամենեսին Հոգին սուրբ, եւ արեամբն Քրիստոսի սրբին: 14 Իսկ որք ոչն կամիցին սրբել զծուխն ծառացուցեալ՝ ունին զաւրինակ յայտնութեանն՝ զմերկութիւն այրեցածին. եւ զարիւնն իւր, զոր արար նոցա ի փրկութիւն՝ զնոյն արիւն արասցէ նոցա ի կորուստ, որ էն ի թագաւորութիւն արժանեացն: 15 Արեգակն դարձաւ իսկ ի խաւար, եւ լուսին յարիւն՝ յորում ժամու տեսին զՏէրն խաչիւն չարչարեալ: 16 Զի այն չէր աւրն երեւելի որ գալոցն է, աւր դատելոյն եւ արդարացուցանելոյն ամենեցուն դատաստանաւք. այլ աւր փրկութեան արդարացուցանելոյ զամենեսեան ի շնորհաց անտի:

17 Զի արեգակն եւ լուսին եղեն իսկ քարոզք յայնմ ժամանակի: 18 Քանզի արեգակն իւրով խաւարելովն բողոքեաց, ցուցանելով ամենեցուն զՏէրն ի խաչին, եւ ոչ կարացեալ տեսանել զայն տեսիլ՝ խաւարեցաւ, զի ոչ կարաց տեսանել զՏեառն զանարգանսն: 19 Իսկ լուսին եւս մեծամեծս ցուցանէր, զի ըստ նմանութեան հայելւոջ զարիւնն յինքեան ի վերուստ ի բարձանց ամենեցուն ցուցանէր արարածոց՝ զփրկութիւն ամենայն աշխարհաց, որք առնիցեն ինքեան մտաւք զայն արիւն՝ իւրեանց արքայութիւն: 20 Իսկ որք զայս արհամարհիցեն եւ գայցեն յայսպիսի պարգեւաբաշխութիւն՝ լուսինն ցուցանիցէ զմշտաբուղխ արիւնն ի նոցին մարմնոց, որ զհամաւրէն տանջանացն կորստեան զանմահ որդունսն դժոխոցն բղխիցէ:

21 Վասն այսորիկ ասէ. Տաց նշանս յերկինս ի վեր եւ յերկիր ի խոնարհ. Տէր ի խոնարհ յերկրի ի վերայ խաչին, իսկ լուսաւորքն ի բարձանց քարոզք՝ ազդ առնել ընդ տիեզերս ամենայն: 22 Արիւն եւ հուր եւ մրրիկ ծխոյ. երկու ինչ իրք պաշտեցան. մին կենաց աւետիք, եւ միւսն արհաւիրք սպառնալեաց պատուհասից: 23 Արեգակն դարձցի ի խաւար, եւ լուսին յարիւն, մինչ չեւ եկեալ իցէ աւր Տեառն մեծ եւ երեւելի. այսինքն՝ զաւր գալստեանն հատուցման նշանակէ, զի նա ինքն է աւր մեծ եւ երեւելի:

24 Իսկ մինչ չեւ այն եկեալ՝ որ կարդասցէ զանուն Տեառն՝ կեցցէ ի շնորհացն: 25 Զի Աստուած յերկիր խոնարհեցաւ, եւ զմարդիկ յերկինս վերացոյց եւ խառնեաց զհողեղէնսս ընդ հոգեղէնսն: 26 Նորոգեաց եւ մանկացոյց զարարածս միանգամայն. բաց զարգանդ աւազանին, զի նորոգեսցին եւ ծնցին վերստին մանկունք արքայութեան ի մկրտութենէ անտի: 27 Զի առին առաքեալքն զարգանդ աւազանին, ծնան զամենայն տիեզերս վերստին եւ դարձուցին յանմեղութիւն մանկութեան անխարդախ կաթինն՝ առնել զամենեսեան որդիս Աստուծոյ եւ ժառանգաւորս փրկութեանն Քրիստոսի. որպէս եւ երանելին Պաւղոս ասաց. Որդեակք իմ, զորս դարձեալ վերստին երկնեմ, մինչեւ նկարեսցի Քրիստոս ի ձեզ:

ՂԲ.

Արդ՝ մանկացուցին զամենայն տիեզերս վասն այնորիկ, զի առին զաւրութիւն զայնորիկ որ հինաւուրցն մանկացաւ. որպէս աստուածախառն իմաստութիւնն երգեաց յառաջագոյն եւ ասէ. Դարձցի թագաւոր ի մանկութիւն. զի դարձան եւ տիեզերք ի մանկութիւն, զի տեսին զՏէրն մանկացեալ:

2 Արդ՝ նոր ծնան առաքեալքն զաշխարհս ամենայն ի ջրոյ եւ ի Հոգւոյ. յաղեցին հուրբ զամենայն ոք, զի առին հրաման, թէ Ամենայն ոք հուրբ յաղեսցի: 3 Խառնեցան անքակութեամբ յԱստուածութիւն անդր եւ լուսաւորեցան. զմայլեցուցին եւ լցին զտիեզերս պարգեւաւք: 4 Զի որ միանգամ ի Քրիստոս մկրտեցան՝ զՔրիստոս զգեցան եւ զՀոգի նորին: 5 Լուսոյ յականէն արբին զշնորհսն, եւ նորին ահացոյց նշանաւքն, հրադէզ զաւրութեամբն, յաղեալ պնդեալ ի նեխութենէ մեղացն պղծութեան հեթանոսութեանն՝ յառողջութիւն բժշկութեան:

6 Եւ ցաւղալից առատութեամբ եւ բանաւոր անձրեւովն՝ պարարեցին զսրտից երկիրս մսեղէնս անապատացեալս մարդկան: 7 Եւ ածին իբրեւ զծով դարալիր՝ զխաղաղութիւն, եւ իբրեւ զգետ յորդագնաց՝ զփրկութիւն, եւ իբրեւ զաղբերս մշտնջենաբուղխս՝ զողջոյն եւ զհաւատս. իբրեւ զբաժակս ուրախութեան՝ զսէրն Աստուածութեան. իբրեւ զհուր՝ զահ եւ զերկիւղ տնկել ի սիրտս մարդկան: 8 Զի զոր աւրինակ զերկաթն ճարտարապետն դարբնաց առեալ, ընկեցեալ ի բովս հրոյ եւ ջեռուցեալ հրագոյն շողացուցանէ՝ սոյն աւրինակ եւ արդարքն մխեցան ի փուքս հնոցի արդարութեանն եւ ներկան ի շողիւնս եւ ի գոյնս Հոգւոյն սրբոյ. զՔրիստոս ինքնին գլխոցին զգեցան եւ իբրեւ զլոյս վառեցին զսէրն Աստուածութեան յանձինս իւրեանց. առին զզաւրութիւն ի բարձանց, իբրեւ զքաջ մշակս ընթացան լնուլ սերմամբ աստուածպաշտութեան զամենայն լեզուս:

9 Եղեն ճրագունք լուցեալք՝ իբրեւ ի վերայ աշտարակի, այսինքն ի վերայ խաչին. եւ նորուն զաւրութեամբ ճառագայթիցն լուսաւորեցին զտիեզերս, հալածեցին զմթութիւն խաւարին յամենայն մարդկանէ, զի արասցեն զնոսա ընդանիս աստուածական սիրոյն: 10 Սփռեցան ընդ տիեզերս՝ լինել քարոզք ճշմարտութեանն. Զի ոչ գոյ արգել եւ ոչ խտիր, ո՛չ հրէի եւ ոչ հեթանոսի, ո՛չ ծառայի եւ ոչ տեառն, ո՛չ առն եւ ոչ կնոջ. զի ամենեքեան մի իցեն ի Քրիստոս:

11 Եւ բազումք ի հրէական ազգէն, նոքին իսկ առաքեալքն, բուն սիւնքն հաստատունք, եւ բազումք ի հեթանոսաց զնոցին աւրինակն յանձինս իւրեանց առեալ բարձեալ բերէին, բազում ազատքն եւ բազում ծառայք:

12 Ազատքն յազատութենէ անտի ի թագաւորութիւն ընթացան այնուիկ, որ թագաւորն վասն նոցա խոնարհեցաւ ի բարձրութենէն. իսկ ծառայքն՝ ի ծառայութենէ յազատութիւն այնուիկ, որ առ զկերպարանս ծառայի, եւ ազատեաց զամենեսեան ի ծառայութենէ խաւարի: 13 Իսկ հրէականքն, հարքն եւ մարգարէքն, աւանդեցին իւրեանց ազգին զխորհուրդն յառաջագոյն: 14 Եւ իբրեւ եկն եհաս խոստումն աւետեացն՝ յայնժամ ծագեաց յայտնապէս ի մէջ նոցա արեգակն արդարութեան, որ է ինքն Քրիստոս: 15 Իսկ որոց պատրաստեալ էին կեանքն յաւիտենից, որ հաւատացին ի նա՝ եղեն ի նոցանէ քարոզք եւ առաքեալք տիեզերաց, առաջին վկայք: 16 Եւ յարուցին եւս ի հեթանոսաց, յորդեցին գունդս գունդս հաւատացելոց, եւ դասս դասս վկայից, եւ զամենայն երկիր լցին: 17 Զի ոչ միայն ի ձեռն արանց, այլ եւ ի ձեռն կանանց սրբոց քարոզեցաւ Աւետարանն կենդանութեան ընդ տիեզերս ամենայն. զի եւ կանայք աւրհնեցան վասն կուսանին ծննդեանն որ ի նոցանէն:

18 Արդ՝ բուն սիւնքն, առաքեալքն, ամոլքն, որ խաւսեցան զամենայն լեզուս, ելին ընդ տիեզերս, վիճակեցան, բաժանեցին զազգս ամենայն. զորս առաքեացն եւ ետ նոցա իշխանութիւն՝ առնել նշանս եւ զաւրութիւնս արուեստից. զմեռեալս յարուցանել, զհիւանդս բժշկել, զախտաժէտս ողջացուցանել, զկաղս գնացուցանել, զկոյրս բանալ, զխուլս ի բան դարձուցանել, եւ տալ համերց խաւսել, եւ զբորոտս սրբել, եւ զամենայն ցաւս եւ զլլկութիւնս հալածել. զդեւս թշնամիս մարդկութեանս փախուցանել, եւ զսատանայ, պահակ մեղաց մոլորութեան մարդկութեան՝ կոխան առնել. եւ զամենայն ոք աստուածպաշտութեան ծանաւթս կացուցանել եւ խափանել զմոլորութիւնսն, հաստատել զազգս ամենայն հաւատալ արարչութեանն հրամանաց:

ՂԳ.

Արդ՝ քրիստոսագունդ եւ խաչակիր առաքելոցն, որոց գլխաւորքն Պետրոս եւ Անդրէաս, Յակովբոս եւ Յովհաննէս, Փիլիպպոս եւ Բարթողոմէոս, Թովմաս եւ Մատթէոս, Յակովբոս եւ Սիմովն, Թադէոս եւ Բարսաբաս, Մատաթիաս եւ Յակովբոս, Մարկոս եւ Ղուկաս, Պաւղոս եւ Բառնաբաս. եւ այլք եւս որ նմանեցին սոցա, որք եւ եաւթանասունքն եւս, որք առին իշխանութիւն ի Տեառնէ՝ գնալ ի վերայ իժի եւ քարբի եւ կոխել զզաւրութիւն թշնամւոյն, լինել լոյս երկրի, եւ համեմել յաղել զանկարգութիւն չարութեան անգիտութեան մարդկան աղիւն Աստուածութեան Հոգւոյն սրբոյ: 2 Իբրեւ զքաջ ախոյեանս, իբրեւ զպատերազմասէր նահատակս զանձինս ի կիրթս առաքինութեան մխէին. եւ եդեալ զնեղութիւնս չարչարանացն առաջի, զի ընդ վաստակոցն ճգնութեանցն, ոչ ձրի, այլ վարձուցն փոխարինակ՝ բռնութեամբ համբերութեան ըմբռնեսցեն յանձինս իւրեանց զարքայութիւնն Աստուծոյ մարտիւք պատերազմաց. իբրեւ քաջ նահատակաց զգեցեալ յանձինս իւրեանց զհաւատս եւ զսէր՝ իբրեւ զզրահս ամրութեան, յորում ոչ կարեն գործել նենգութեան նետք բանսարկութեան թշնամւոյն, եւ եդեալ զյոյսն փրկութեան իբրեւ զսաղաւարտ անվթար, եւ դիմեալք ընդ տիեզերս՝ աւարեցին զազգս ամենայն: 3 Առեալ եւս զաւրինակսն տուեալս համբերութեանցն՝ եւ այլոց եւս տային թղթովք. զառաջնոցն վարս իբրեւ զգաղափար արկանէին, թէ Աւրինակ առէք, եղբա՛րք, զերկայնմտութիւն մարգարէիցն, որք խաւսեցան յանուն Տեառն. եւ թէ՝ Զհամբերութիւն Յովբայ լուարուք, եւ զկատարումն Տեառն տեսէք:

4 Զի եւ Տէրն զնոյն ուսոյց նոցա զհամբերութիւն, թէ Երանի իցէ ձեզ, յորժամ նախատիցեն եւ հալածիցեն եւ սպանանիցեն զձեզ վասն իմ. ցնծացէ՛ք եւ ուրախ լերուք, զի վարձք ձեր բազում են յերկինս. եւ զգաղափարն արկանէր, թէ Այսպէս հալածեցին զմարգարէսն որ յառաջ քան զձեզ էին, եւ թէ՝ Դուք էք աղ երկրի, եւ լոյս աշխարհի: 5 Եւ զինքն աւրինակ տուեալ նոցա, որ ինքեամբն կատարեաց զամենայն, որպէս եւ նոքա այլոց ցուցանէին, թէ Եւ զՏէրն ինքնին գլխովին տեսաք:

ՂԴ.

Ապա սփռեալք ընդ ամենայն ազգս՝ տալ զգիտութիւն Աստուածութեան, ծանաւթս Աստուածութեան կացուցանել զամենեսեան. որպէս մարգարէն յառաջագոյն երգեաց իբրեւ ի նոցանէն յառաջգիտութեամբ՝ գուշակութեամբ Հոգւոյն սրբոյ, թէ Լուարո՛ւք զայս, ամենայն ազգք, եւ ունկնդիր լերուք ամենեքեան, ոյք բնակեալդ էք յաշխարհի. ծնունդք երկրի եւ որդիք մարդկան, ի միասին մեծամեծք եւ տնանկք: 2 Եւ այսպէս սփռեալք ընդ տիեզերս բաժանեցան յամենայն լեզուս. որոց վկայեալ եկքն Հրեայքն յամենայն կողմանց, թէ Լսեմք մեք յիւրաքանչիւր բարբառ մեր, որք ժողովեալ տեսին զառաքեալսն ի միոջ վայրի, յառաջ քան զսփռել նոցա ընդ ամենայն տիեզերս:

3 Արդ՝ ոմանք զիւրեանց հրէական կողմն առեալ վարդապետեցին, իսկ այլքն սփռեցան ընդ ամենայն տիեզերս. ոմանք ի Մարս եւ ոմանք ի Պարթեւս. ոմանք ի Խուժաստան եւ ոմանք ի Միջագետս. ոմն ի կողմանս Գամրաց, ոմն ի Պոնտոս, ոմն յԱսիա, ոմն ի Փռիւգիա, ոմն ի Պանփիւլիա, ոմն յԵգիպտոս եւ ոմն յաշխարհն Հնդկաց. ոմն ի կողմն Լիբէացւոց, ոմն ի կողմն Կիւրենացւոց, ոմն ի կողմն Դաղմատացւոց, ոմն ի կողմն Սպանիացւոց, ոմն ի կողմն Ազովտայ, ոմն ի կողմն Թրակայ. ոմն ի Լակոնիա, ոմն ի Կապադովկիա, ոմն ի Բիւթանիա: 4 Եւ ոչ ոք կարէ բաւել՝ թուել, հասու լինել. այլ ընդ ամենայն երկիր ել բարբառ նոցա, եւ մինչեւ ի ծագս տիեզերաց են խաւսք նոցա:

5 Այսպէս քարոզեցին ընդ տիեզերս՝ առ ի լուսաւոր առնել զամենայն մարդ որ գալոց է յաշխարհ: 6 Տալ զապաշխարութիւն փրկութեան ամենեցուն, լուանալ զամենեսեան, արձակել ի կապանաց խաւարի՝ մկրտութեամբն, եւ քրիստոսագունդ դրոշմել զամենայն ազգս. տալ զՀոգին Աստուծոյ բնակել ի սիրտս մարդկան, միաբանել խառնել ի սէր Աստուածորդւոյն, զի սիրտ ամենեցուն իբրեւ մի աղաղակիցէ, եւ զամենայն աշխարհս միաբանել ասել, թէ Աբբա՜ հայր: 7 Զի բարձցի անուն ծառայութեան, եւ դիցի անուն որդեգրութեան շնորհելովն Քրիստոսի՝ ուտել զմարմին Աստուածորդւոյն եւ ըմպել զարիւնն կենդանարար. զի այնու մտցեն ամենայն աշխարհ ի ժառանգութիւն Քրիստոսի, լինել ժառանգորդ Աստուծոյ եւ ժառանգակից Քրիստոսի:

8 Այսպէս զաւրացուցեալ զնոսա ի խորհուրդս կամաց իւրոց յուսով նոցա ի Քրիստոս. զոր եւ դուք լուարուք եւ հաւատասջիք ճշմարտութեան Աւետարանին փրկութեան ձերոյ. յոր հաւատասջիք եւ մկրտեսջիք ի Հոգին աւետեաց սրբութեան. որ է Ինքն գրաւական ժառանգութեան մերոյ, ի փրկութիւն նուաճութեան ի գովեստ փառաց նորա:

9 Ապա ընթացան ընդ տիեզերս ամենայն մինչեւ ի ծագս երկրի, լի առնել զքարոզութիւն բանին կենաց: 10 Անդ եւ զաւրք հրեշտակաց, հոգեղինաց եւ հրեղինաց, առ ի մխիթարութիւն առաքելոցն գումարեալ. զի եւ բանից ընկեր եւ ճանապարհաց եւ բանտամուտ կապանաց, ուստի եւ շնորհաւք Աստուծոյ կորզեալ զառաքեալսն ճանաչէին: 11 Եւ առաջնորդեալ հրամանակամ Հոգւովն սրբով՝ քաղաքի քաղաքի եւ աշխարհի աշխարհի զհաւատոցն Քրիստոսի ընդ հանուր ծանաւթս տալով. զոր եւ մեք սակաւաւորքս զառաւելագունացն ճշմարտութիւն բերիցեմք, վասն ինքնահրաման առաջնորդութեան Հոգւոյն սրբոյ:

12 Քանզի այսպէս հրաման տուեալ՝ աշակերտել զազգս ամենայն. առաքեալ զնոսա ընդ տիեզերս՝ հրաւիրելով զամենայն հեթանոսս ի հնազանդութիւն հաւատոց, առանց զանգիտելոյ քարոզել զԱւետարանն առաջնորդութեամբ Հոգւոյն սրբոյ. որք համարձակեալք քարոզէին զարքայութիւնն Աստուծոյ, եւ ուսուցանէին վասն տեառն Յիսուսի Քրիստոսի անարգել եւ անխափան ամենայն համարձակութեամբ:

ՂԵ.

Եւ յետ այսորիկ քրիստոսագունդ առաքելոցն, շնորհակարգութեամբ Հոգւոյն սրբոյ գումարելոցն ընդ ամենայն կողմանս որ ի ներքոյ երկնից՝ ամենայն նշանաւք եւ արուեստիւք եւ շնորհագործ զաւրութեամբ ազդ արարեալ ըստ իւրաքանչիւր մասին, եւ զբանն կենաց հնչեցուցեալ, եւ միանգամայն քրիստոսածանաւթս եւ յարութիւնական յուսովն ծաղկեցուցեալ. քանզի ի նոցուն իսկ ի շնորհազարդ բանիցն եւ ի գործոց յայտնի է իւրաքանչիւր սահմանադրութիւն հրամանաւ Հոգւոյն սրբոյ վիճակեալ: 2 Զոր եւ Պաւղոսի իսկ նշանակեալ, թէ ՅԵրուսաղեմէ մինչեւ ի Լիւրիկիա ինձ եհաս լի առնել զԱւետարանն Քրիստոսի. եւ դարձեալ՝ թէ Որ կարգեացն զՊետրոս ի թլփատութիւնն՝ զաւրացոյց եւ զիս ի հեթանոսս:

3 Որով եւ աստուածադիր ժամանակն մերձեալ կայր ամենայն ումեք քրիստոսատուր փրկութեանն հասանելոյ. որպէս եւ Պաւղոսի յԱթէնս պատասխանի տուեալ, թէ Զժամանակսն անգիտութեան անտես արարեալ Աստուծոյ՝ արդ զայս պատուիրէ մարդկան՝ ամենայն ումեք ապաշխարել: 4 Հանգոյն սմա նշանակեալ եւ Պետրոսի ի Կաթողիկէական թղթին իւրում, թէ Բաւական է անցեալ ժամանակն լինելոյ կամացն հեթանոսաց. արդ այսուհետեւ ըստ կամացն Աստուծոյ կեցցեն:

5 Բայց ոչ անդէն եւ անդ յանկարծաթափ ըստ Հոգւոյն զաւրութեան՝ զնորընծայսն յանընդելական մեծամեծսն ձգտեցուցանէին. այլ նախ թեթեւագոյն ըստ աշխարհակիր կարգաց առակաբանեալ եւ արուեստախաւսեալ: 6 Վասն որոյ եւ յայտ արարեալ Պաւղոսի, եթէ Կաթն ջամբեցի ձեզ ի Քրիստոս, եւ ոչ հաստատուն կերակուր. քանզի չէիք բաւական: 7 Որպէս եւ յառաջագոյն իսկ կարգեալ ամենիմաստն Աստուծոյ մովսիսաբեր աւրինաւքն, նախ զոհիւքն եւ շաբաթուքն եւ տաւնահրաման կարգաւքն: 8 Յորոց յետ այսորիկ հրաժարեալ՝ մարգարէիւքն յարուցելովք զառաւելագոյնն հայցէր. որովք ասէն, եթէ Յագեալ եմ արդ զոհիւք ձերովք. եւ թէ՝ Ոչ վասն պատարագաց քոց կշտամբեմ զքեզ. այլ՝ Մատո՛ Աստուծոյ պատարագ աւրհնութեան. եւ թէ՝ Զի՞նչ խնդրէ ի քէն Տէր, ո՛վ մարդ, բայց առնել իրաւունս եւ արդարութիւն, եւ պատրաստ լինել երթալոյ զկնի Տեառն:

9 Նոյն կանոն եւ առաքելովքն պաշտեցաւ. քանզի միոյն Աստուծոյ աւրէնք եւ աւրինապատումք՝ առաջինն եւ երկրորդն ճանաչէր: 10 Զոր իւր իսկ Տեառն յայտ արարեալ ասելովն, թէ Յայսմ իսկ է բանն ճշմարիտ. զի այլ է որ սերմանէ, եւ այլ է որ հնձէ. ես առաքեցի զձեզ հնձել՝ զոր դուք ոչ վաստակեցէք. այլք վաստակեցին, եւ դուք ի վաստակս նոցա մտէք. զի որ սերմանէն եւ որ հնձէն՝ հասարակ ցնծասցեն:

11 Այլ նոքա տեղեկացեալ իսկ էին արուեստի քարոզութեան յամենափրկչէն Քրիստոսէ, որ սկսաւ առնել եւ ուսուցանել: 12 Քանզի եւ ինքն Քրիստոս ոչ անդէն ի սկզբանն զբարձրագոյնսն եւ զանհասագոյնսն որոտաց, այլ նախ խոնարհագոյն եւ առակախաւս բանիւք եւ ախտահալած բժշկութեամբ մերձաւորս արարեալ եւ իմաստնացուցեալ. ցորս եւ ասէր. Թէ զերկրաւորս ասացի ձեզ, եւ ոչ հաւատայք, զիա՞րդ եթէ զերկնաւորսն ասացից ձեզ՝ հաւատայցէք. ապա յետ այնորիկ, իբրեւ կատարելոց՝ համարձակագոյն եւ բարձրագոյն զճշմարիտն վարդապետեալ: 13 Նովին կանոնաւ եւ առաքեալքն ի բարբարոսական կողմանսն գործէին:

ՂԶ.

Վասն որոյ եւ սիւնհոդոսական հրամանաւ առաքելոցն նախածանաւթ մատուցելոցն հեթանոսաց զթեթեւագոյնսն աւանդեալ, եւ որոշեալ նախ ի կերակրոց կռոցն եւ ի պոռնկութենէ եւ ի մեռելոտւոյ եւ յարենէ: 2 Իսկ յորժամ առաջի եդեալ ամենայն ումեք, եւ վկայեալ Հոգւովն սրբով Հրէից եւ հեթանոսաց վասն յուսական հաւատոցն որ ի տէր Յիսուս Քրիստոս.- որպէս Պետրոս յառաջագոյն Հրէաստանեայցն ասէր, թէ Եւ մեք եմք նորա վկայք, եւ Հոգին սուրբ՝ զոր ետ Աստուած հնազանդելոց իւրոց. իսկ Պաւղոսի ահագին զգուշութեամբ ի Մելիտոս առաջի համաշունչ ժողովելոցն յուշ արարեալ զաւանդելոցն հրամանս եւ ուխտեալ, եթէ Ոչ զանգիտեցի յաւգտակարացն հրապարակաւ եւ առտնին տալ վկայութիւն Հրէից եւ հեթանոսաց, զապաշխարութեանն որ առ Աստուած եւ զհաւատոցն որ ի տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. որոյ եւ վճիռ տուեալ, թէ Վկայութիւն դնեմ ձեզ յաւուր յայսմիկ, ասէ, զի սուրբ եմ յարենէ ամենեցուն. քանզի ոչ խորշեցայ ի պատմելոյ ձեզ զամենայն կամս Աստուծոյ.- գան այնուհետեւ երանութեան հասեալք ի խորհրդանոց Հոգւոյն սրբոյ՝ յիշատակել զաստուածախաւս զաստուածապատում զաստուածապարգեւ վարդապետութիւն միածնին Աստուծոյ. զի գրով կարգեալ հաստատեսցեն ամենայն ազգաց եւ յաւիտեանցն եկելոց ի ներքոյ երկնից, առ ի լուսաւոր առնել զամենայն մարդ որ գալոց է յաշխարհ: 3 Մանաւանդ թէ ազդեցութեամբ Հոգւոյն շարժեալք՝ յառաջի եդեալն յաջողեցան: 4 Վասն որոյ յուսուցանելն իսկ նշանակեաց աշակետացն սրբոց Փրկիչն ամենեցուն ասելով, թէ Եւս բազում ինչ ունիմ ասել ձեզ, այլ ոչ կարէք հանդարտել այժմիկ. յորժամ եկեսցէ Հոգին ճշմարտութեան՝ առաջնորդեսցէ ձեզ ամենայն ճշմարտութեամբ:

5 Ակնարկեաց եւ վասն կենդանատու Աւետարանին իւրոյ, թէ Քարոզեսցի Աւետարանս արքայութեան ընդ ամենայն տիեզերս ի վկայութիւն ամենայն հեթանոսաց, եւ ապա եկեսցէ կատարած: 6 Քանզի եւ առաքելոցն իսկ, վկայիցն նորին ճշմարտութեան, առեալ ի սուրբ Աւետարանէ եւ ի մարգարէական գրոց՝ թուղթս հոգեպատումս եւ առաքելախաւսս ծաղկեցուցեալ, զի կանոնք մշտնջենակարգք աշակերտելոցն պահիցին, մանաւանդ հայեցեալ եւս ի կատարումն եկեղեցեացն՝ յաճախէին այնուհետեւ զառաւելագոյնսն բարբառելով: 7 Որպէս եւ Պաւղոսի յայտ արարեալ ասէ. Զիմաստութիւն խաւսիմք ընդ կատարեալս, զիմաստութիւն՝ ոչ զաշխարհիս այսորիկ, եւ ոչ զիշխանաց աշխարհիս այսորիկ զխափանելեացս, այլ խաւսիմք զԱստուծոյ իմաստութիւնն ծածուկ խորհրդով, զոր յառաջ քան զյաւիտեանս սահմանեաց Աստուած ի փառս մեր. զոր ոչ ոք յիշխանաց աշխարհիս այսորիկ ծանեաւ. զի եթէ էր ծանուցեալ՝ ոչ արդեաւք զՏէրն փառաց ի խաչ հանէին: 8 Իմաստութեամբն լուսաւորեալք եւ զարդարեալք էին ասելովն, թէ Մեք ոչ զոգի աշխարհիս այսորիկ առաք, այլ զՀոգին որ յԱստուծոյ. զի նովաւ ծանիցուք զայն՝ որ յԱստուծոյն շնորհեցաւ մեզ:

9 Եւ արդ՝ առեալ հոգելից եւ հոգեմուխ աստուածատեսացն զաստուածատուր աւետիսն, եւ գրով հաստատեալ, եւ զմի աւանդութիւնն չորս Աւետարանս սահմանեալ. ոչ աւտարագոյնս ի միմեանց արուեստախաւսեալ, այլ ամենագէտ Հոգւովն Աստուծոյ զմիաւոր ճշմարտութիւն հրամանացն Քրիստոսի պատմեալ. զոր յառաջակարգ ի մարգարէսն է տեսանել: 10 Զի զոր մեծին Մովսիսի յառաջագոյն շնորհաւք Հոգւոյն զլինելոցն առակախաւսեալ էր՝ զնոյն հոգեպատում բարբառով եւ զկնի եկելոց մարգարէիցն երկրորդեալ, որովք երեւեալ ամենապարգեւ Հոգւոյն զաւրութիւն:

ՂԷ.

Համբարձեալ այնուհետեւ թեւովք Հոգւոյն աւետարանագիր արանցն քրիստոսասիրաց, եւ անցեալ ընդ երկինս եւ բարձրացեալ ի վերայ խորանացն երկնից, անդր ի վեր յաստուածական յաթոռն, եւ տեղեկացեալ Հոգւովն սրբով խորոցն Աստուծոյ, եւ ծանուցեալ զմիածին Որդին անդէն ի ծոց Հաւր իւրոյ. եւ այնպէս ճշմարտագոյնս հաստատեալ նորին գիտութեամբ, որպէս եւ գիտէ Հայր զՄիածինն իւր: 2 Որով լուսաւորեալ եւ առեալ զանպատումն ի պատմել, թէ Ի սկզբանէ էր Բանն, եւ Բանն էր առ Աստուած, եւ Աստուած էր Բանն. նա էր ի սկզբանէ առ Աստուած. ամենայն ինչ նովաւ եղեւ, եւ առանց նորա եղեւ եւ ոչ ինչ: 3 Տեսանե՞ս, զի չեթող ինչ ի միջի զաստուածագէտ իմաստութեանն զպայման. այլ միանգամայն զբովանդակն բերէ ասելովն, թէ «Էր ի սկզբանէ, եւ առ Աստուած էր, եւ Աստուած էր. եւ ամենայն ինչ նովաւ եղեւ». եւ առ ժամայն իսկ ծանաւթ եղեալ էական անձինն Որդւոյ, եւ միաբուն եւ աստուածակից պատուին, եւ ամենակար զաւրութեան նորին:

4 Քանզի յառաջագոյն իսկ աստուածագէտս յարդարեաց բիւրապատիկ սքանչելեաւքն ամենատէրն Քրիստոս զսիրելի աշակերտսն իւր, զի եւ գեղոյ եւ կերպարանաց եւ միասնական բնութեանն երից անձանցն կատարելոց մերձաւորք եւ ծանաւթք իցեն: 5 Զի ոչ եթէ իւրեանց կարճահաս իմաստութեամբն հասեալք չքնաղ գիտութեանն Աստուծոյ, այլ նորին իսկ մարդասէրն Աստուծոյ յայտ արարեալ յերկնից, թէ Դա է որդի իմ սիրելի, դմա լուարուք: 6 Զոր եւ Պետրոսի վկայեալ ի Կաթողիկէին իւրում, թէ Ոչ պաճուճեալ ինչ առասպելաց զհետ երթեալ ցուցաք ձեզ զտեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի զզաւրութիւն եւ զգալուստն, այլ մեզէն եղեալ ականատեսք նորա մեծութեանն: 7 Քանզի առեալ յԱստուծոյ եւ ի Հաւրէ զփառս եւ զպատիւ, եկեալ այնպիսի բարբառոյ ի մեծվայելչութեան փառաց անտի, թէ «Դա է որդի իմ սիրելի, ընդ որ հաճեցայ». եւ զայս բարբառ մեք իսկ լուաք եկեալ յերկնից՝ որք ընդ նմա իսկ էաք ի սուրբ լերինն:

8 Նոյնպէս եւ Որդին եկեալ ծանուցանէ զՀաւրն մեծութիւն, թէ Եկի ոչ զիմ կամս կատարել, այլ զկամս այնորիկ որ առաքեացն զիս: 9 Եւ յորդագոյն նշանակելով ի վարդապետելն իւրում՝ զփառս Հաւրն բարձրացուցանէ, յայտ արարեալ զմիասնական կամացն, թէ Զբանս զոր ես խաւսիմ ընդ ձեզ՝ ոչ եթէ յանձնէ ինչ խաւսիմ, այլ Հայրն որ յիս բնակեալ է՝ նա գործէ զգործսն: 10 Նոյնպէս եւ վասն Հոգւոյն սրբոյ ասէ, թէ Հոգին ճշմարտութեան առաջնորդեսցէ ձեզ ամենայն ճշմարտութեամբ. զի ոչ եթէ յանձնէ ինչ խաւսիցի, այլ զոր լսիցէ՝ խաւսիցի եւ զգալոցն պատմեսցէ ձեզ. նա զիս փառաւորեսցէ, զի յիմմէ անտի առնուցու եւ պատմեսցէ ձեզ: 11 Զամենայն ինչ զոր ունի Հայր՝ իմ է. վասն այնորիկ ասացի, թէ յիմմէ անտի առնուցու եւ պատմեսցէ ձեզ:

12 Տե՛ս զմիաբանութիւնն, զմիակամութիւնն, զմիաւորական ճշմարտութիւնն. եւ տե՛ս զիա՛րդ լուսաւորեաց, եցոյց զգոյութիւն երից անձանցն հաւաստի եւ ասէ, թէ Ոչ յանձնէ ինչ խաւսիցի Հոգին սուրբ. քանզի յիմմէ անտի առնուցու եւ պատմեսցէ ձեզ. զի զամենայն ինչ զոր ունի Հայր՝ իմ է: 13 Տե՛ս զՀայրն կատարեալ, եւ զՈրդին ճշմարիտ, եւ զՀոգին հաւաստի: 14 Նշանակեաց եւ զանորոշական եւ զմիաբուն աստուածական զաւրութեանն պայման ասելով, թէ Ելի ի Հաւրէ եւ եկի յաշխարհ: 15 Նոյնպէս եւ վասն ճշմարիտ Հոգւոյն, թէ Հոգին ճշմարտութեան՝ որ ի Հաւրէ ելանէ:

16 Տայ վճիռ եւ վասն միաւորութեան միասնական Երրորդութեանն ասելովն, թէ Հոգի է Աստուած. ցուցանէ եւ վասն իւր եւ վասն ճշմարիտ Հոգւոյն՝ զանքակութիւնն ի Հաւրէ: 17 Զի թէպէտ եւ առաքեալք անուանեցան յառաքիչն ի Հաւրէ՝ այլ ընդ նմին միաբուն եւ առանց մեկնելոյ զմիասնական գործն կատարեցին. ասելովն՝ թէ Ոչ ոք ել յերկինս՝ եթէ ոչ որ էջն յերկնից Որդի մարդոյ, որ էն յերկինս: 18 Տեսանե՞ս, զի եւ իջեալ յերկիր, եւ է յերկինս: 19 Որում եւ աւետարանիչն Յովհաննէս տեսեալ վկայեաց, թէ ԶԱստուած ոչ ոք ետես երբեք, բայց միածին Որդին որ է ի ծոց Հաւր՝ նա պատմեաց: 20 Եւ արդ՝ դու ի միտ առ զոր ասէն, թէ Որ էն ի ծոց Հաւր՝ նա պատմեաց. զի զոր առ իւրեանսն տեսանէին՝ ի ծոց Հաւր զնոյն գիտէին: 21 Ո՜ զարմանալի պարգեւելոցն եւ աստուածագէտ վիճակելոցն, ո՛րպիսում մեծվայելչութեան առ ժամայն հասին:

ՂԸ.

Նոյնպէս եւ վասն ճշմարիտ Հոգւոյն է իմանալ յասելոյն, թէ՝ Հոգին ճշմարտութեան՝ որ ի Հաւրէ ելանէ. ելանէ եւ ոչ բաժանի, բղխէ եւ ոչ սպառի: 2 Եւ միանգամայն իսկ զճշմարտագոյն զմիապէս զմիակշիռն ասէ, թէ Ես ի Հայր, եւ Հայր յիս. եւ որ ետես զիս՝ ետես զՀայր իմ: 3 Քանզի ոչ եթէ սահմանք ինչ զաստուածականն բովանդակիցեն, եթէ Հայրն յերկինս, եւ միածին Որդին եւ ճշմարիտ Հոգին յերկրի. որով լին է ամենայն, եւ է յամենայնի եւ ի վերայ ամենայնի:

4 Վասն այսր ամենայնի աստուածախաւսեալ եւ վարդապետեալ աշակերտացն իւրոց՝ հրաւիրէ յառաջնորդութիւն Հոգւոյն սրբոյ. ցորս եւ ասէր իսկ, թէ Եւս բազում ինչ ունիմ ասել ձեզ, այլ ոչ կարէք հանդարտել այժմիկ. բայց յորժամ եկեսցէ Հոգին ճշմարտութեան՝ յիշեցուսցէ ձեզ, եւ առաջնորդեսցէ ձեզ ամենայն ճշմարտութեամբ: 5 Վասն որոյ եւ Պետրոս իսկ նշանակեաց առեալ զՀոգին սուրբ, թէ Յիշեցի զբանն Տեառն զոր ասէր, թէ Յովհաննէս մկրտեաց ի ջուր, բայց դուք մկրտիցիք Հոգւովն սրբով. եւ ոչ միայն նոցա, այլ եւ մատուցելոցն նոքաւք առ Աստուած:

6 Որպէս եւ երանելւոյն Ղուկայ ի սկզբան Աւետարանին յայտ արարեալ, թէ Բազումք յաւժարեցին վերստին կարգել զպատմութիւնն վասն իրացն հաստատելոց ի մեզ. որպէս աւանդեցին մեզ՝ որք ի սկզբանէ ականատեսք եւ սպասաւորք եղեն Բանին. յորոց եւ զԱւետարանն Տեառն կարգեաց: 7 Իսկ առ Պաւղոսի եւս սքանչելագոյն եւ ահաւորագոյն ազդեցութեամբ երեւեալ. վասն որոյ եւ ինքն զարմացեալ պատմէ ասելովն, Եթէ մարմնով եւ թէ առանց մարմնոյ՝ ոչ գիտեմ. բայց համբարձեալ յերրորդ մասն երկնից եւ ի դրախտն, եւ լուեալ բանս անճառս գիտեմ: 8 Վասն որոյ եւ ասէն, թէ Ես ոչ ի մարդոյ առի եւ ոչ ուսայ յումեքէ, այլ ի յայտնութենէն Յիսուսի Քրիստոսի. զոր եւ ականատես եղեալ պարծի, թէ Զտէր Յիսուս Քրիստոս աչաւք իմովք տեսի:

9 Բայց թէպէտ եւ այսպէս բարձրապատիւ եւ պայծառանշան առաքեցաւ ի Քրիստոսէ՝ տայ հնազանդութիւն եւ երկոտասանիցն, գրեալ Կորնթացւոցն. Զի ես ձեզ զայն նախ աւանդեցի՝ զոր եւ եսն ընկալայ: 10 Նոյնպէս եւ Եբրայականացն, թէ Մեք զիա՞րդ ապրեսցուք հեղգացեալքս յայնպիսի փրկութենէ, որ սկիզբն առ խաւսելոյ ի Տեառնէ, եւ ի ձեռն այնոցիկ որ լուանն՝ ի մեզ հաստատեցաւ: 11 Որով յայտ իսկ է, եթէ միոյ զաւրութեանն շնորհք զամենեսեան լուսաւորեալ՝ առ ի վկայութիւն միոյ ճշմարտութեանն զարթուցանէին. քանզի եւ ասէ Պաւղոս, թէ Ամենեքին մեք զմի հոգի արբաք: 12 Որով բարձրապատումս եւ երկնաբերձագոյնս սկսան հռչակեցուցանել զպատիւ իսկական փառաց միածնին՝ հանդերձ կանխասաց մարգարէական բարբառովքն. զոր եւ ասաց աստուածապատումն, թէ Ի սկզբանէ էր Բանն, եւ առ Աստուած էր, եւ Աստուած էր, եւ ամենայն ինչ նովաւ եղեւ: 13 Ասէ եւ Ղուկաս զառաքելոցն, թէ Ի սկզբանէ ականատեսք եւ սպասաւորք եղեն Բանին: 14 Դարձեալ զսոյն եւ Յովհաննէս ասէ ի Կաթողիկէին իւրում, թէ Որ էրն ի սկզբանէ, զորմէ լուաքն, ընդ որ հայեցաքն, եւ ձեռք մեր շաւշափեցին ի վերայ Բանին կենաց:

15 Եւ առ Աստուած էր, ասէ, Բանն: 16 Ասացելոյն Տեառն վկայեաց, թէ Հա՛յր, տո՛ւր զփառսն՝ զոր ունէի առ քեզ յառաջ քան զլինելն աշխարհի: 17 Բերէ ի սոյն եւ Պաւղոս, թէ Ոչ ինչ յափշտակութիւն համարեցաւ զէանալն հաւասար Աստուծոյ: 18 Նոյնպէս եւ Յովհաննէս յառաքելականին իւրում, թէ Որ էրն առ Հաւր եւ երեւեցաւ մեզ. Եւ Աստուած էր, ասէ, Բանն. որպէս եւ Քրիստոս ասաց, թէ Զոր ունի Հայր՝ ունիմ եւ ես: 19 Դարձեալ եւ Յովհաննէս ի թղթին իւրում ասէ, թէ Նա է ճշմարիտ Աստուած: 20 Նոյնպէս եւ Պաւղոս, թէ Յերեւել փառաց մեծին Աստուծոյ եւ փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ եդ զանձն իւր վասն մեր:

21 Արդ՝ միով միաբանութեամբ եւ ինքնայաւժար մերովք իսկ կամաւք հասցուք մեք հաւատոց եւ գիտութեան Որդւոյն Աստուծոյ, յայր կատարեալ ի չափ հասակի կատարմանն Քրիստոսի: 22 Քանզի տուեալ վարդապետութիւնն Քրիստոսի առ ի բազմաց ունկնդրութիւն հայի. որով հրամանաւ զամենայն ազգս երկրի՝ ընդ անզեղջական վարդապետութեամբն նուիրեաց ասելովն, թէ Ելէ՛ք ընդ ամենայն հեթանոսս, աշակերտեցէ՛ք եւ մկրտեցէ՛ք զնոսա յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ:

23 Առաւել առ ի բազմացն ակնկալութեամբ կամի երեւեցուցանել զփառաւոր գալուստն իւր, որպէս թէ վասն երկայնմտութեան համբերողացն եւ յուսալից սպասելոցն գայցէ երեւել: 24 Այսպիսի ինչ է իմանալ եւ զառաջին գալուստն Քրիստոսի, եւ զէջս աստուածեղէն Հոգւոյն ի տասներորդ աւուրն ի պենտեկոստէից տաւնին: 25 Քանզի ոչ եթէ աւթեվանք ինչ պիտոյ էին ծախել միածնի Որդւոյն Աստուծոյ յելս բարձրութեանն երկնից, եւ կամ սուրբ Հոգւոյն՝ իջանելոյ ի ժողովս առաքելոցն, որով երկինք եւ երկիր լի են. այլ այնպէս կամեցաւ մարդասէրն Աստուած, որպէս թէ տասն աւուրց ակնկալութիւն առաքելոցն՝ ի վերնատունն կոչեսցէ զպարգեւաբեր Հոգին, զմխիթարիչն ամենեցուն: 26 Եւ ամենայն ուրեք պատճառս ինչ ի մարդիկ հարկանէ զիւրոյ բարեգործութեանն. զի վասն փոքր պատճառանաց աստի ի վեր ընծայելոց՝ անչափ բարեաց պատրաստական հատուցանող գտանիցի: 27 Եւ զի՞նչ իսկ արդարեւ անչափ եւ անհասական քան զայն կայցէ՝ յորժամ ծագեալ յերկնից փառաւք Հաւր գայցէ, եւ առաջի ամենայն հրեշտակագունդ զաւրուն զձեռանէ առեալ զիւրոցն սիրելեաց՝ առ ինքն հանեալ տանիցի, յիւրում իսկ աստուածեղէն բնակութեանն զանզրաւական զկեանսն միասնական վայելեցուցանիցէ:

28 Քանզի ապենիազն Աստուած վայրակեաց բնակութեանն եւ կայենաւոր սահմանացն բնակութիւն աստուածամուտ սքանչելի վասն իւրոցն սիրելեաց զարքայութիւնն յարդարէ, յորում միակեաց վայելչութիւն ամենայն արժանաւոր բանաւորացն, հոգեղինացն եւ մարմնականացն, առ ինքեան պատրաստեալ զետեղեսցէ: 29 Վասն որոյ եւ ամենափրկիչն տայր աւետիս աշակերտացն եւ քաջալերէր, թէ Ուր եսն իցեմ՝ եւ դուք անդ իցէք, եւ յամենայն ժամ զիմ փառսն տեսանիցէք: 30 Բայց միւսն եւս բարձրագոյն. Յայնմ աւուր ծանիջիք, ասէ, թէ ես ի Հայր, եւ դուք յիս, եւ ես ի ձեզ: 31 Ի սոյն իսկ առնուլ պատեհագոյն է զասացեալսն, թէ Զոր ակն ոչ ետես, եւ ունկն ոչ լուաւ, եւ ի սիրտ մարդոյ ոչ անկաւ՝ պատրաստեաց Աստուած սիրելեաց իւրոց. ասել եւ ընդ երանելւոյն Պաւղոսի, թէ Շնորհք Քրիստոսի ի վերայ անպատում պարգեւաց նորա:

32 Կատարեցաւ վարդապետութիւն սրբոյն Գրիգորի, որ շնորհեցաւ նմա յԱստուծոյ՝ լուսաւորել զսիրտս խաւարեալս Հայաստան աշխարհիս՝ հաւատովք եւ մկրտութեամբ: 33 Եւ զամենեսեան քրիստոսածանաւթ առնէր եւ հաստատէր, փառաւորել զսուրբ անուանսն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ:

ԴԱՐՁ ՓՐԿՈՒԹԵԱՆ ԱՇԽԱՐՀԻՍ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԸՆԴ ՁԵՌՆ ԱՌՆ ՍՐԲՈՅ ՆԱՀԱՏԱԿԻ

ՂԹ.

Արդ՝ եկա՛յք, եղբա՛րք, զաւգուտն վասն հասարակաց շինութեան փութացուսցուք. զի եւ ի ձէնջ պատուհասքդ վերասցին, եւ լիցի ի խռովութենէդ հասելոյ վաղվաղակի խաղաղութիւն, եւ ի գերեալ մոլորութեանցդ՝ դարձ փրկութեան: 2 Այլ ես զամենայն պատգամս Աստուածութեանն կարգեցի եւ եդի ի լսելիս ձեր առ հասարակ, ոչ թաքուցեալ զաւգուտն. ի սկզբանցն մինչեւ ի վախճան՝ զամենայն պատմեցաք ձեզ:

3 «Արդ՝ եկա՛յք ամփոփեսցուք զգանձն Աստուածութեան, զի յայնմանէ պարգեւեսցի ձեզ բժշկութիւն ամենեցուն: 4 Մատուսցո՛ւք զդոսա ի հանգիստ, եւ շինեսցուք վկայարանս ի վերայ դոցա, տաճարս աղաւթից միաբանութեան, հանապազորդ խնդրել յԱստուծոյ նախ՝ զհաշտութիւն եւ զխաղաղութիւն աշխարհի եւ զողորմութիւն հաւատովք, յուսով եւ սիրով, եւ ընդ նմին զկեանս եւ զարքայութիւն Աստուծոյ:

5 Զի եւ դուք ազատեսջիք ի ծառայութեանց անձնակամութեան գործոցն խաւարի, եւ զփառս լուսեղէնս Աստուածութեանն ըմբռնեսջիք, աղաւթիւք եւ բարեխաւսութեամբ սոցա առ Աստուած. զի եւ սոքա հանգուսցեն զանձինս ձեր ի տանջանաց պատուհասիցդ եկելոց, եւ սոքաւք հաշտեսջիք ընդ Աստուծոյ: 6 Զի Աստուածութիւնն, որ բնակեալն է ի սոսա՝ գթասցի ի ձեզ ձերովն ապաշխարութեամբ, խոստովանութեամբ, խոնարհութեամբ, հնազանդութեանն հաւատոց, եւ կրաւնաւորեալ ձեզ պահովք, տնկել ի սիրտս եւ առնուլ ի միտ՝ սփռել զկամացն խորհուրդս, եւ արժանի լինել լուացման մկրտութեանն սրբութեան, եւ սրբոցդ մասին ժառանգութեան՝ լուսոյ վիճակին հասանել եւ պարծանաց խաչին, որ կորուսելոցն յիմարութիւն է, եւ ձեզ որ գտայքդ՝ իմաստութիւն եւ զաւրութիւն եւ փրկութիւն Աստուծոյ:

7 Զորս որդեգրութեան արժանիս արասցէ Աստուածութեանն, ջնջել զմեղս ձեր եւ թողուլ զպարտիս ձեր, եւ ընդունել զմասն պսակի սրբոցս որ ձեզս են: 8 Զի եւ դուք լիջիք փառաւորիչք Աստուածութեան, դասուց փառաւորչացն հաղորդեալք ի կցորդութիւն աւրհնութեամբ Հոգւոյն սրբոյ, եւ արժանի լիջիք դուք զխորհուրդն Աստուածութեանն առնուլ: 9 Զի լուացեալ իցէք յաղտոյն սատանայի, եւ նա ձերոց ոտիցն գարշապարաց կոխան լիցի: 10 Եւ դուք մտեալք եւ հաղորդեալք իցէք ի հարսանիս Աստուածութեան սիրոյն, ուտել զմիս ճշմարիտ գառին Որդւոյն Աստուծոյ, եւ ըմպել զարիւն նորա: 11 Եւ կցորդ իցէք չարչարանացն Աստուծոյ, եւ հաղորդ փառացն, եւ լինիջիք ի մի ոգի եւ ի նա կցորդիցիք մարմնով եւ արեամբ նորա:

12 Եւ վկայքս այս լինիցին ձեզ ողորմութեամբ նորա բերդ ամուր եւ աշտարակ հզաւր ամրութեան եւ վերակացուք բարեխաւսութեամբ, հեղմամբ արեանն քաջացեալք, նահատակութեամբն իւրեանց զձեզ առեալ առ Աստուած մատուցանիցեն. որ շահեալք զձեզ՝ զիւրեանց նահատակութեանն մարտին ցուցին ձեզ զյաղթող զաւրութիւնն:

13 Եւ զի այսաւր ընդ երեկս է՝ երթա՛յք ի հանգիստ քնոյ, խաղաղութեամբ ննջեցէք. եւ ի վաղուէ հետէ փոյթ լիցի ձեզ շինել զյարկս հանգստոցաց: 14 Զի սոքա փոխարէն ընդ հողեղէն յարկացն զոր սոցայն շինիցէք աստ՝ պատրաստեսցեն ձեզ յարկս լուսեղէնս յարքայութեանն երկնից. որում ակն ունիմք հասանել բարեխաւսութեամբ սրբոցս, ի նոյն ժողով միաբանութեան յարքայութեանն Քրիստոսի: 15 Զի նորա են փառք եւ զաւրութիւն եւ պատիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն»:

Ճ.

Եւ զայս ասացեալ՝ արձակեաց զամբոխն. բայց թագաւորն եւ մեծամեծքն ոչ երբեք մեկնէին ի նմանէ, զի հարուածեալք էին եւ ահաբեկեալք. եւ զցայգ եւ զցերեկ կային առ նմա, եւ աւթեվանք նոցա առ նմա լինէին ի մէջ այգւոյն, առ դուրս հնձանին. զգեցեալ քուրձ եւ նստեալ ի վերայ մոխրոյ, եւ պահեալ լինէին պահս աւուրս վաթսուն եւ վեց: 2 Եւ այսպէս երանելին Գրիգորիոս անհանգիստ եւ անդադար զցայգ եւ զցերեկ ոչ դադարէր երբեք աւուրս վաթսուն եւ հինգ, խաւսել, խրատել եւ ուսուցանել եւ հաստատել: 3 Իբրեւ իմաստուն բժիշկ գտանել ջանայր զդեղն աւգտութեան. զի նոքա մատուսցեն առ նա զանձինս իբրեւ զհիւանդացեալս, եւ նա իբրեւ զճարտարապետ բժշկեսցէ զանձինս նոցա Աւետարանաւն Քրիստոսի:

4 Համաւրէն տեղեկացուցեալ խելամտեցուցանէր. ոչ եթէ ծայրաքաղ ինչ արարեալ աւդաբանս կամ սրավարս խաւսեցաւ, այլ յստակապատում արարեալ ուսուցանէր ամենեցուն. ի սկզբանց անտի սկիզբն արարեալ, յաշխարհահամար յաշխարհապատում արարչութենէ անտի, մինչեւ ի բուն սրբոցն պատգամախաւսացն Աստուծոյ, ամենեցուն իւրաքանչիւր գործոց առաքինութեան եւ հոգեպատում պատգամացն ընդելս եւ ծանաւթս կացուցանէր:

5 Եւ զարանցն աստուածասիրաց ըստ քրիստոսաւանդ հրահանգելոցն ի ճշմարտութեան, զայր իւրաքանչիւր աստուածամուխ կենաւք եւ վաստակասէր հոգեւոր վարուք իւրովք, հանդերձ վկայութեամբ զմի մի ոք ի նոցանէ առանձինն յականէ յանուանէ ծանուցանէր. եւ նոցին յԱստուծոյ ասացելովքն՝ կարգեալս եւ յարմարեալս ընծայեցուցանէր զամենայն ասացեալ զպատգամսն Հոգւոյն սրբոյ, եւ ըստ նմին զմեկնութիւն նորուն հանդերձեալ գրեաց նորին զաւրութեամբն:

6 Իսկ նոքա ժողովեալք կուտեալք հասեալք անթիւ մարդկանն, զմիմեամբք դռութեալ՝ խնճոյս կացուցանէին՝ ունկնդրութեան վարդապետութեանն մատուցանել զլսելիս. բազմութիւնք անհունք անչափութեամբք, անհնարին շատութեամբ ժողովեալք ի հռչակէն, տեսանել եւ լսել զանպայման սքանչելիս Աստուածութեանն: 7 Ժողովեալք յիւրաքանչիւր գաւառաց արք եւ կանայք եւ մանկտի, ահաբեկեալք յահէն զաւրութեանց արարչութեանն, լինէին հնազանդեալք եւ ունէին զհաւատս: 8 Ճեպէին առ ի տեսիլ ցուցական սքանչելեացն, մտերմութեամբ հասեալք լինէին աւգտակար խրատուն կենսաբեր քարոզութեանն բանին կենաց աւետեաց Աւետարանին: 9 Զամենայն յանձն առեալ՝ թագաւորն եւ իշխանքն փութային առնել զի՛նչ եւ հրամայիցէ:

ՃԱ.

Արդ՝ ի լնուլ վաթսներորդի վեցերորդի աւուրն, ընդ այգուն առաւաւտանալն, մատուցեալ իշխանքն թագաւորաւն եւ նախարարաւքն եւ խառնիճաղանճ ամբոխիւն հանդերձ, նա եւ կանանւոյն ժողովեալ մատաղ մանկտովն անմեղաւք, երամ երամ եւ դասադասեալք անկանէին առաջի սրբոյն Գրիգորի, աղաչէին եւ խնդրէին զբժշկութիւն գտանել հարուածոցն պատուհասին հասելոյ. քանզի հարեալք էին բարկութեան գաւազանաւն յարդար դատաստանէն:

2 Մանաւանդ թագաւորն, զի էր նա փոխեալ ի կերպարանս աղբեւայոյզ խոզաց. քանզի թաւացեալ էին առ հասարակ ամենայն մարմինքն, եւ ընդ անդամս ոսկերացն բուսեալ էր խոզանաստեւ իբրեւ զմեծամեծ վարազաց վայրենեաց. եւ եղնգունք ծայրից մատանց ոտիցն եւ ձեռացն կճղակացեալք էին իբրեւ զգետնաբիր եւ զարմատակեր կնճացն: 3 Նա եւ պատկեր երեսացն դիմացն շրջեալ էր ի պատկեր եւ ի կնճիթ գոճանացն յեղեգան բնակելոց. իբրեւ յիւրոց ի գազանամիտ բարուցն բնութենէ եւ ի վարուց՝ ի թագաւորութեանն շքոյ սաստկութենէ անկեալ, շրջեալ ի տեսիլ նմանութեան անասուն խոտակեր գազանաց. եւ շրջէր ի մէջ գազանացն ի ներքս յեղեգանն, կորուսեալ ի միջոյ մարդկանէ:

4 Իսկ իբրեւ եկն եհաս ելեալ ի բանդէ վիրապին խոստովանողն Քրիստոսի Գրիգորիոս, հասանէր ի տեղի վկայելոցն՝ իբրեւ ի տեսչութենէն Աստուծոյ ի մի վայր ամենեքեան ժողովեալ՝ այսամտեալք ամենեքին, ի տեղին հասեալք յայտնեցան: 5 Եւ թագաւորն խոզացեալ՝ մեծաձայն ճչէր, կանչէր, խանչէր բոհբոհելով, փրփրացեալ, դիզացեալ, կնճթակերպ երեսաւքն, լեալ ի նմանութիւն չորքոտանւոյ, ընթացեալ յեղեգնաբնակ երամէ գազանացն ի միջոյ՝ հասանէր յայն տեղի:

6 Իսկ երանելին Գրիգորիոս յաղաւթս կացեալ՝ խնդրէր յամենապարգեւէն Աստուծոյ առ մի նուագ՝ ոչ զկերպարանացն հարուածելոց առողջութիւն, այլ զմտացն ունկնդրութիւն վարդապետութեանն, զգաստանալ, առնուլ ի միտ զասացեալսն Աստուծոյ պատգամացն: 7 Եւ լեալ բժշկութիւն այսչափ միայն - քաջ լսել եւ ի միտ առնուլ եւ համարձակ խաւսել: 8 Եւ մինչեւ ի վաթսուն եւ ի վեց աւրն զաւուրս վարդապետութեանն՝ ի նոյն կայր կերպարանս, ձորձապատեալ, պատատեալ, ի մէջ բազմամբոխ աշխարհաժողով հրապարակացն կուտակելոց մարդկանն:

9 Իբրեւ սկսան թաւալել անկանել առաջի նորա եւ խնդրել բժշկութիւն,- քանզի թագաւորն զատեալ էր կերպարանաւքն ի մարդկային բնութենէ ձաղածանակ տեսլեամբն, բայց միայն ի բանիմաստ խաւսարանացն եւ լսելոյն.- իսկ նա յետ աղաչանացն տուեալ պատասխանի ասէ ցնոսա, եթէ «Եւ ես ընդ ձեզ իբրեւ զմի ի ձէնջ խնդրեցից զձեր աւգուտն, եւ դուք սրտի մտաւք խնդրեցէ՛ք զձեր բժշկութիւնն, քանզի մարդասէր Աստուածութիւնն ողորմեսցի ձեզ: 10 Բայց փութացարո՛ւք շինեցէ՛ք զվկայարանսն, զի հանգուսցուք զվկայսս Աստուծոյ, զի եւ սոքա զձեզ հանգուսցեն ի տանջանաց պատուհասիցդ. եւ ապրեսջիք յահագին եւ ի դառն պատրաստեալ հանդերձեալ խոստացեալ դատաստանացն, եւ արժանի լիջիք արքայութեանն Քրիստոսի»: 11 Իսկ նոցա խնդրեալ, զի փութով հրամայեսցէ, որպէս եւ կամիցի զի՛նչ եւ կամիցի առնել: 12 Իսկ նորա տեսիլ պատմեալ նոցա՝ ասէ:

ՃԲ.Արդ՝ եկա՛յք պատմեսցուք ձեզ, եղբա՛րք, զցուցական սիրոյն արարչութեան առ ձեզ, որ ինձ երեւեցաւ ահաւորութիւն տեսլեանն. Աստուածութեանն խոնարհեալ առ սուրբ վկայս իւր, եւ զսոսա յանհամեմատն բարձրութիւն, յանպատումսն վերացուցեալ, յանզուգականութիւն արքայութեան երկնից: 2 Արդ՝ զլինելոցն ընդ ձեզ զկեցուցաբեր տուչութիւնն զոր շնորհելոց է՝ յայտնեաց ինձ, եւ երեւեալ ինձ տեսիլ աստուածակերպ սքանչելի անպատում, զորոյ փոքր ի շատէ առի զհանգամանսն:

3 Արդ՝ ի հասարակել գիշերիս այսմիկ, զի խոնջեալ դուք ի քուն լեալ էիք ի ծանրութենէ աշխատութեան ի տքնութենէ այտի, եւ ես դեռ ի զարթման հարեալ էի եւ մտախորհ կայի վասն յանկարծահաս դիպելոյ անքնին սքանչելեացս ողորմութեան Աստուածութեանն այց առնելոյ ձեզ, արկանելոյ զձեզ ի բովս խրատու հանճարագիտութեան աստուածագէտ վարդապետութեանն: 4 Զմտաւ ածէի եւ զսէր վկայիցն առ իւրեանց սիրեցեալ արարչութիւնն, եւ զփոխարէն դարձուածսն անպատումսն պատրաստեալս նոցա, թէ ո՛րպիսիք իցեն:

5 Յանկարծակի եղեւ ձայն սաստկութեան, բոմբիւն որոտման, ահաւոր թնդիւն, իբրեւ զձայն եռանդան կուտակելոյ ծովու ալեաց խռովութեան: 6 Եւ բացաւ խորանաշէն յարկն հաստատութեան երկնից. եւ իջեալ այր մի ի կերպարանս լուսոյ. կոչեաց զանուն իմ եւ ասէ. Գրիգորիէ. եւ իմ նայեցեալ տեսի զկերպարանս նորա, եւ զարհուրեալ դողացեալ յերկիր կործանեցայ: 7 Եւ ասէ ցիս. Նայեա՛ց դու ի վեր, եւ տե՛ս զսքանչելիս զոր ցուցանեմ քեզ:

8 Եւ իմ նայեցեալ՝ տեսի բացեալ զհաստատութիւն երկնից, եւ զջուրսն որ ի վերայ նորա՝ ըստ հաստատութեանն պատառելոյ, զի ըստ նմանութեան ձորոց իբրեւ զկատարս լերանց՝ յայս կոյս յայն կոյս բաժանեալ դիզեալ կային անբաւութիւնք անկշռելութեան ական տեսանելոյ: 9 Եւ լոյսն հոսեալ վերուստ ի վայր մինչեւ յերկիր հասանէր. եւ ընդ լուսոյն՝ զաւրք անչափք լուսեղէնք երկթեւեանք ի տեսիլ մարդկան, եւ թեւքն իբրեւ զհուր: 10 Եւ ըստ նմանութեան մանրամաղ փոշւոյ հիւղէի, որ ի ժամանակս արեգակնակէզ գարնանւոյն ըստ պատուհանացն կամ լոյսանցոյց երդոցն ի շողսն խաղասցէ բազմութիւն մանրամաղ փոշւոյն, նոյնպէս եւ զաւրքն ընդ լուսոյն լցին զառ ի ստորեւս ամենայն, եւ առաջն ցռկեալ յառիջանելն լուսոյն, եւ զաւրքն ընդ նմին:

11 Եւ մի ահաւոր տեսիլ մարդոյ բարձր եւ ահեղ, որ զառաջն ունէր եւ զէջսն ի վերուստ մինչեւ ի խոնարհ առաջապահ յառաջեալ, եւ ի ձեռինն իւրում ուռն մի մեծ ոսկի. եւ այն ամենայն զհետ խաղացեալ գայր: 12 Եւ ինքն սլացեալ խոյացեալ գայր՝ ըստ նմանութեան արագաթեւ արծուոյ. եւ եկն էջ եհաս մինչեւ մաւտ ի յատակս երկրիս, ի շինամէջ քաղաքին, եւ բաղխեաց զթանձրութիւն լայնատարած գետնոյն, եւ մեծ եւ անչափ դրնդիւնքն հնչեցին ի սանդարամետս անդնդոց. եւ ամենայն երկիր յերեւելիս, յական տեսանելեաց բաւելոյ, հարթ հաւասար դաշտաձեւ յատակեցաւ:

13 Եւ տեսանէի ի մէջ քաղաքիս, մաւտ յապարանսն արքունի, խարսխաձեւ ճախարակաձեւ խարիսխ ոսկի, մեծութեամբ իբրեւ զմեծ մի բլուր, եւ ի վերայ նորա սիւն մի հրեղէն բարձր մինչեւ յոյժ, եւ ի վերայ նորա թակաղաղ մի ամպեայ, եւ խաչն լուսոյ ի վերայ նորա:

14 Եւ նայեցայ, եւ տեսանեմ այլ խարիսխս երիս. մի՝ ի տեղւոջն ուր վկայեաց սուրբն Գայիանէ երկուք ընկերաւքն. եւ մի՝ ի տեղւոջն ուր վկայեաց սուրբն Հռիփսիմէ երեսուն եւ երկու ընկերաւքն, եւ մի՝ ի տեղւոջ հնձանին: 15 Եւ այն խարիսխք՝ կարմիրք էին ի գոյն արեան, եւ սիւնք ամպեղէնք, եւ խոյակք հրեղէնք. եւ ի վերայ սեանցն երից խաչք լուսեղէնք ըստ նմանութեան տեառնանման խաչին. եւ այս սեանց խաչքն հաւասարք էին այնր լուսեղէն սեանն թակաղաղի, զի նա բարձր էր քան զնոսա: 16 Եւ ի չորեցունց սեանցն ի վերայ խաչիցն կամարք զարմանատեսք ի միմեանս կապեցան. եւ ի վերայ այնորիկ տեսի գմբեթաձեւ խորանարդ ամպեղէն շինուած աստուածակերտ զարմանալի: 17 Եւ ի ներքոյ խորանին ի վերայ կամարացն տեսի զսուրբ վկայսս զայսոսիկ զերեսուն եւ զեաւթն, իբրեւ ի լուսաւոր կերպարանս սպիտակութեան հանդերձանաւք, զոր ոչ բաւեմ պատմել:

18 Եւ ի կատար շինուածոյն տեսանէի աթոռ զարմանալի աստուածակերտ սքանչելի հրեղէն, եւ զխաչն տէրունական ի վերայ նորա. զորով փարեալ լոյսն համատարած՝ խառնեցաւ ընդ ճառագայթս խաչին, եւ մածեալ ի նոյն միացաւ. եւ սիւն գործեաց լոյսն շողացեալ, եւ ծագեաց ի մէջ ներքին սեանցն խարսխաց:

19 Եւ բղխեաց աղբիւր յորդաբուղխ, եւ հոսեցաւ ծաւալեցաւ ընդ դաշտս ամենայն, եւ ելից առ հասարակ՝ որչափ ակն բաւեաց: 20 Եւ եղեւ ծով լի եւ կապուտակագոյն, եւ երկնագոյն երեւեցան դաշտք առ հասարակ: 21 Եւ տեսի բազմութիւն հրեղէն սեղանոց անչափ բազմութեամբ. եւ սիւն մի մի առ սեղան, եւ խաչ մի մի ի վերայ նորա. եւ իբրեւ զաստեղս բազմութեամբ՝ այնպիսի երեւեալք եւ անչափ փայլեալք:

22 Եւ տեսի հաւտս անթիւս այծեաց ի գոյն սեւութեան, որք անցեալք ընդ ջուրն՝ յաւդիս դարձան. եւ զգոյնս իւրեանց ի կերպարանս սպիտակութեան շրջեցին, եւ լուսակիզն ասրն փայլէր առ հասարակ, մինչեւ ճառագայթք հատանէին ի նոցանէն: 23 Եւ մինչեւ դեռ նայէի եւս՝ յանկարծակի ծնան հաւտքն եւ բազմացան, եւ ծնունդքն լցին զվայրսն. եւ ծնեալ գառինքն ամենայն լուսակիզն էին: 24 Իսկ յանկարծ այլ ծնունդք յաճախեցին բազմացան, եւ կէսքն անկեալ ելին յայնկոյս ջրոյն: 25 Եւ գառինքն գայլք եղեն թուխք, եւ յարձակեցան ելին ի մէջ հաւտիցն, եւ սկսան կոտորել, եւ եղեն արեան ճապաղիք: 26 Եւ մինչեւ դեռ նայէի՝ եւ տեսի, եւ բուսան թեւք հաւտիցն, եւ եղեն թեւաւորք, եւ վերացան խառնեցան ի զաւրս լուսեղէնս: 27 Եւ յարեաւ հեղեղ հրեղէն, եւ արկեալ տարաւ զգայլսն:

28 Եւ ես նայեցեալ զարմացեալ կայի: 29 Եւ այրն, որ յառաջնումն կարդաց զանուն իմ եւ ցուցանէր ինձ՝ ասէ ցիս, թէ «Այր դու, զի՞ կաս զարմացեալ, եւ ո՞չ ի միտ առնուս զմեծամեծս Աստուծոյ»: 30 Եւ ես ասեմ. «Ո՞րպէս, Տէր»: 31 եւ ասէ ցիս. «Տեսիլ ցուցաւ քեզ այս՝ զի ի միտ առցես: 32 Զի բացեալ են աւադիկ երկինք՝ գիտեա՛ զի բացեալ են դրունք մարդասիրութեանն Քրիստոսի առ իւր արարածս: 33 Եւ ձայն բարբառոյ որոտմանն, գիտեա՛ զի իջանէ անձրեւ ողորմութեանն եւ գթութեանն Աստուծոյ: 34 Բացեալ են աւանիկ դրունք երկնից, բացան եւ ջուրքն որ ի վերայ նորա, զի մի՛ արգել լիցի այսմ աշխարհի մարդկան՝ ելանել ի վեր: 35 Զի սուրբ վկայքս այս որ աստ վկայեցին՝ հիւսիսական կողմանցս ճանապարհ գործեցին. զի ինքեանք ելին եւ այլոց շաւիղս ուղղեցին:

36 Աւասիկ լոյսս զի ելից զվայրս՝ այս քարոզութիւն Աւետարանին է, որ եւ զկողմն հիւսիսոյ լնու: 37 Եւ զաւրք լուսեղէնք ցանկացեալ փափագեցին իջանել ի հոտ անոյշ ծաղկաձեւ վարդագոյն արեան վկայիցն, նա՛ այսուհետեւ խառնելոց են ընդ մարդկան ի բնակութիւն բազմութիւնք հրեշտակաց:

38 Իսկ այրս ահաւոր եւ շքեղաւոր, որ զառաջսն ունի զլուսոյն եւ զուռնն ոսկի ի ձեռին իւրում, բաղխեաց զսանդարամետսն՝ այս տեսչութիւնն Աստուծոյ է, որ հայի յերկիր, եւ տայ դողալ. մերձի ի լերինս, եւ ծխին: 39 Այն ահ Աստուածութեանն հարթեաց կործանեաց ընկէց զմոլորութիւնս յերկրէ: 40 Այն զի հնչեաց երկիր՝ զձայն ծառայութեանն հնազանդութեան բարբառեցաւ:

41 Որոյ սեանն խարիսխն ոսկի է, եւ նորուն սիւնն հրեղէն, եւ թակաղաղն ամպեայ, եւ խաչն լուսեղէն ի վերայ նորա. ոսկի խարիսխն՝ վէմն հաստատութեան անշարժութեան է. եւ սիւնն հրեղէն՝ կաթողիկէ եկեղեցի է, որ ժողովէ զամենայն ժողովուրդս ի մի միաբանութիւն հաւատոց ի ներքոյ թեւոց իւրոց: 42 Եւ թակաղաղն ամպեայ՝ որ ընդունելոց է զարդարսն, յորժամ թռիցեն ի տեառնագալստեանն ընդ առաջ նմա վերանալ:

43 Իսկ խաչն լուսաւոր ի նմա՝ է ինքն մեծ քահանայապետութիւնն ի մէջ ժողովրդոցն, աւրինակ Քրիստոսի պատկերին մարմնացելոյ քահանայապետութեանն աւծութեան Աստուածորդւոյն: 44 Եւ տեղին այն լիցի տաճար Աստուծոյ, եւ տուն աղաւթից խնդրուածոց ամենայն հաւատացելոց, եւ աթոռ քահանայապետութեանն:

45 Եւ խարիսխքն երեք, որ կարմիրքն էին ի գոյն արեան՝ վասն չարչարանացն եկելոց նեղութեանց մահու համբերութեանն. զի զմահն իւրեանց արարին խարիսխ ճշմարտութեան հաւատոց, հեղմամբ արեան իւրեանց: 46 Եւ սիւնքն՝ ամպեղէնք յայն սակս երեւեցան, վասն զի ամպն ունի զթեթեւութիւն արագութեան ի յարութեանն յերկինս վերանալոյ: 47 Եւ թակաղաղն՝ հրեղէն, զի բնակութիւն նոցա լինելոց է ի հուր Աստուածութեանն լուսոյն:

48 Եւ խաչքն ունին զչարչարանս վկայիցն, որ նմանեցին Տեառն չարչարանացն, եւ մեռան փոխանակ նորա. զի Աստուծով կեցին եւ ընդ Քրիստոսի խաչեցան, եւ կենդանի է Քրիստոս յոսկերս նոցա՝ ցուցանել ամենեցուն զկենդանութիւն նոցա. յայտնի առնել զհոտ անուշութեան գիտութեան իւրոյ ի նոցանէ եւ հռչակել զառաքինութիւնս նոցա ընդ տիեզերս: 49 Զի սպանին նոքա զմարմինս երկրաւորս, եւ կախեցին զտէրունական խաչէն. եղեն Տեառն իւրեանց չարչարակից, նոյնպէս եւ փառացն եւ զաւրութեանն լինելոց են հաղորդք:

50 Այլ առաջին խաչն որ ցուցաւ քեզ՝ ունի զպարծանս քահանայութեան պատուին, պանծացեալ ի խաչն Քրիստոսի: 51 Իսկ երեք եւս, որ ունէին զտեղի վկայարանացն հանգստի սրբոցն՝ զի ի տեղւոջ հեղման արեանն իւրեանց շինեսցին վկայարանք հանգստի ոսկերաց իւրեանց: 52 Իսկ զի բարձր է սիւնն առաջին՝ զի մեծ եւ բարձր է պատիւ կաթողիկէ եկեղեցւոյ քան զամենայն բարձրութիւնս սրբոցն: 53 Իսկ կամարքն որ ի սեանց անտի ի միմեանս կապէին՝ այս ինքն է հաւասարութիւն միաբանութեան կաթողիկէ եկեղեցւոյ: 54 Իսկ խորանն ի վերայ՝ ունի զաւրինակ վերնոյ քաղաքին, զժողովարանն միաբանութեան արքայութեանն երկնից:

55 Եւ զի երեւէին քեզ վկայքն՝ գիտեա՛ զի մահս ժամանակեան է, ասէ, եւ կենդանութիւն նոցա յաւիտենական, փառաւորեալ ի փառս Աստուածորդւոյն. վասն այսորիկ եւ զաւրինակ խաչի նորա տպաւորեալ յանձինս նոցա:

56 Եւ ի վերայ կատարոյ շինուածոյն զոր տեսանես, նոյն ինքն աթոռ ամենազաւր բնութեան Աստուածութեանն, բարձրութեան ինքնութեանն. զի նա ինքն գլուխ է եկեղեցւոյ սրբոյ եւ կատարիչ ամենայն բարութեանց, եւ ի նա ամենայն շինուածն պատշաճի, եւ աճէ զաճումն Աստուծոյ, յոր ամենայն մարմին յաւդիւք եւ խաղալեաւք եւ անդամաւք հաստատեալ եւ կազմեալ:

57 Եւ լոյսն զի փարի զխաչիւն՝ այս ինքն Հոգի Աստուածութեանն որ զՈրդին փառաւոր առնէ: 58 Եւ զի խառնեցաւ ընդ ճառագայթս նորա՝ այս ինքն զի յՈրդւոյն առնու եւ պատմէ սիրելեաց իւրոց: 59 Եւ զի միացաւն ի նոյն՝ զի մի է բնութիւն Աստուածութեանն: 60 Եւ զի ծագեաց լոյսն ի մէջ սեանցն չորեցունց, եւ բղխեցոյց զաղբիւրն յորդաբուղխ՝ զի կաթողիկէ եկեղեցւոյն շնորհք Հոգւոյն ի մէջ վկայելոցն եւ ի մէջ քահանայութեանն բղխելոց է աղբիւր մկրտութեան, լուանալ զաղտ ոգւոյն մարմնովքն հանդերձ: 61 Եւ այն զի յորդեաց ելից զբազում վայրս՝ զի լինելոց է փրկութիւն մկրտութեամբ բազում ժողովրդոց: 62 Եւ զի երկնագոյն երեւեցան դաշտք ամենայն՝ այս ինքն է՝ զի երկիրս իբրեւ զերկինս լինելոց է, խառնուրդք հրեշտակաց եւ մարդկան:

63 Եւ հրեղէն սեղանոցն բազմութիւնք որ քեզդ երեւին՝ ճշմարտիւ իսկ լինելոց են սեղանք Աստուծոյ, որ զքաւութիւն բաշխեն ամենեցուն: 64 Եւ հրեղէն յայն սակս երեւեցաւ, զի պաշտաւն Հոգւոյն եղիցի փառաւք: 65 Եւ սիւնք մի մի առ սեղան՝ պաշտաւն աղաւթից քահանայութեան: 66 Եւ խաչք ի վերայ նոցա, այս ինքն զի սուրբ անունն Քրիստոսի փառաւոր լիցի ընդ ամենայն տեղիս: 67 Եւ զի բազում էին իբրեւ զաստեղս՝ զի պաշտամունք սրբութեանն իբրեւ զաստեղս բազմասցին:

68 Եւ հաւտք բազմութեան այծեացն սեւութեան, որք յիջանել ի ջուրսն յաւդիս դարձեալ սպիտակութեան՝ աւադիկ աջն Աստուածութեան շնորհացն ի ձեռն քահանայապետութեան հասանելոց է. յորոյ ձեռն բղխեսցէ աղբիւր մկրտութեան, ի թողութիւն քաւութեան բազում մեղաւորաց: 69 Եւ որ լուսակիզն ասր նոցա փայլեալ պայծառացեալ էր՝ այս ինքն՝ մկրտեալքն լոյս զգենլոց են, եւ արքայութեանն խոստացելոց արժանաւոր լինելոց: 70 Եւ զի ծնան հաւտքն եւ բազմացան եւ լցին զվայրսն՝ այս ինքն է՝ զբազում ժամանակս աճեցուցանէ զքարոզութիւնն, եւ ծնանին նոր ծնունդք նորոգութեան, եւ բազմացուցանէ զմկրտութիւնն:

71 Եւ զի կէսքն անկեալ ելեալ էին հաւտքն ընդ ջուրսն, ի նոյն կողմն ուստի անցեալն էին՝ այս ինքն է՝ ի յետին ժամանակս անաւրինելոց են, անկեալք ի ճշմարտութենէն. ընկենլոց են յետս զդրոշմ ուխտին սրբութեան Աստուածութեանն, եւ բազումք թողուն զուխտն սրբութեան: 72 Եւ ի գառանցն լինելոց են գայլք, որ կոտորելոց են զսուրբ գառինս. այս ինքն որ գնան ի ճշմարտութենէ անտի եւ յուխտէ քահանայիցն՝ լինելոց են գայլք, եւ հանեն ճապաղիս արեան գառանցն, այս ինքն ուխտին եւ քահանայութեանն, եւ խռովութիւն ժողովրդոցն: 73 Իսկ որ համբերենն միամտութեամբ ի գառանցն, ի ժողովրդոցն կամ ի քահանայիցն՝ թեւս առնուցուն եւ յարքայութիւնն Քրիստոսի վերանան: 74 Իսկ որ զմիտս գայլոցն կամ զգործս յափշտակութեան նոցա ունիցին՝ ի հուրն անշէջ մատնեսցին:

75 Եւ դու, ասէ ցիս այրն, պի՛նտ կաց, քա՛ջ լեր, զգո՛յշ լեր. զի գործ ի ձեռն եկեալ հասեալ է քեզ. զի քեզ բարութիւն դիւրաւ լինելոց է, զի եւ դու ընդ ճշմարիտ մշակս վարձս առցես յանպատում պարգեւացն Քրիստոսի: 76 Արդ՝ զգո՛յշ լեր աւանդիդ, որ քեզդ հաւատացաւ ի տեառնէ Յիսուսէ Քրիստոսէ. շինեսջի՛ր զտաճար անուանն Աստուծոյ ի տեղւոջն որ ցուցաւ քեզ, որ սիւնն հրեղէն ունէր զոսկի խարիսխն, եւ զվկայարանս սրբոցն ի տեղիսն՝ ուր զենան ինքեանք ի կենդանութիւն Աստուածութեան յուսոյն: 77 Զի բժշկեսցին հարուածեալքդ, եւ քարոզութեանն յաջողուած յառաջադէմ լիցի հանապազորդութեամբ աւր ըստ աւրէ, հասանել ամենեցուն ի չափ կատարման հասակի հաւատոցն Քրիստոսի»: 78 Եւ զայս ասացեալ՝ շարժումն եղեալ, եւ ընդ առաւաւտանալն ծածկեցաւ տեսիլն:

ՃԳ.

«Արդ՝ ամենարարն, ամենաստեղծն, ամենահաստիչն, ամենիմաստն, ամենատէրն, ամենակալն, ամենագիւտն, ամենաբժիշկն խրատեաց զձեզ, զի Աստուածութեանն իւրոյ զձեզ մերձաւորս արասցէ: 2 Վասն այսրիկ ցուցեալ ձեզ մեաւք զկենաց ճանապարհս եւ զփրկութեան հանգամանս, զթողութիւն միանգամայն ածել հասուցանել ի վերայ. վասն այսորիկ զտեսիլ հանդերձելոցն երեւեցոյց ինձ պատմել ձեզ, առ ժամանակիս զիւր կամսն առ ձեզ կատարելով: 3 Արդ՝ եւ դուք զասացեալսն ըստ հրամանացն փութացարո՛ւք կատարել: 4 Եւ արդ՝ եկա՛յք շինեսցուք զվկայարանսն, փոխել զվկայսս ի հանգիստ. զի եւ սոքա փոխեսցեն զձեզ ի նորոգութիւն»:

5 Եւ զայս ասացեալ՝ հրամայեաց զի զնիւթ շինուածոյն վաղվաղակի պատրաստեսցեն: 6 Եւ ամենայն բազմութեան մարդկանն լուեալ զայն՝ իւրաքանչիւր ընթացան պատրաստել զնիւթսն: 7 Եւ կուտէին ի հրամայեալ տեղիսն ոմն վէմ, ոմն քար, ոմն աղիւս, ոմն զմայր փայտն, պատրաստէին խնդալից փութով եւ մեծաւ երկիւղիւ:

8 Եւ ինքն սուրբն Գրիգորիոս զլար ճարտարութեան շինողացն ի ձեռն առեալ՝ զերանելեացն վկայարան հանգստարանացն զհիմունսն յաւրինէր: 9 Եւ մէն մի իւրաքանչիւր ամենայն բազմութեանն սատարութիւն ի ձեռն առեալ, ըստ գեղեցկադիր յարմարելոյ հիմնարկին ի կատարումն շինուածոյն կանգնեցին: 10 Ամենայն ոք ձեռն ի գործ արկեալ, եւ կանանւոյն անգամ սատարեալ ըստ իւրեանց տկարութեան կանացի ուժոյն, եւ այսպէս առ հասարակ գործէին զգործն հաւատովք եւ մեծաւ երկիւղիւ, զի մի՛ ոք ամենեւին անմասն եղեալ ի փրկութենէ շնորհացն, ի բժշկութենէն զրկեսցի:

11 Եւ կանգնեալ երիս վկայարանս, մի՝ ի հիւսիսոյ յարեւելից կողմանէ քաղաքին, ուր վկայեաց սանականն Հռիփսիմէ երեսուն եւ երկու ընկերաւք: 12 Եւ զմիւսն շինեցին ի հարաւակողմ կուսէ անտի, ուր վկայեացն Գայիանէ նորուն սնուցիչն երկու ընկերաւքն: 13 Եւ զմիւսն եւս մաւտ ի հնձանն ի մէջ այգւոյն, ուր էին վանք նոցա: 14 Շինեցին կազմեցին զտեղիսն, եւ զարդարեցին ոսկի եւ արծաթի կանթեղաւք լուցելովք, եւ լապտերաւք վառելովք, եւ աշտանակաւք բորբոքելովք:

ՃԴ.

Եւ հրամայեաց մէն մի իւրաքանչիւր արկղագործ, տախտակամած, մայրափայտեայ, բեւեռապինդ, հաստահեղոյս, երկաթագամ տապան գործել: 2 Եւ ամենայն ըստ ասացելոյ պատուիրանին արարեալ, հանդերձեալ կազմեալ պատրաստեցին. ըստ եդեալ հրամանին տուելոյ բերին զարկեղսն արարեալ հանգստի սրբոցն առ դուրս հնձանին, առաջի սրբոյն Գրիգորի: 3 Իսկ նա առեալ՝ ինքն միայն ի ներքս մտանէր, եւ ոչ թողոյր զայլ ոք ամենեւին ի ներքս մտանել. ասէ. «Ոչ է պարտ ձեզ հուպ լինել եւ մերձենալ առ նոսա, որ չեւդ էք բժշկեալ, որ չեւդ էք սրբեալ մկրտութեամբ»: 4 Այլ ինքն միայն առանձնացեալ, զմի մի իւրաքանչիւր ի սրբոցն առեալ յիւրաքանչիւր արկեղ դնէր՝ իւրաքանչիւր հանդերձով եւ իւրեանց կազմութեամբ պնդէր, եւ կնքէր քրիստոսանշան կնքովն:

5 Իսկ թագաւորն եւ արքայազունքն ամենայն եւ մեծամեծքն եւ նախարարքն եւ ազատքն եւ զաւրքն ամենայն՝ իւրաքանչիւր բերէին իւղս անուշունս եւ խունկս ազնիւս, եւ զգունագոյն նարաւտս պատանաց, զմետաքսառէչս ոսկեթելս կերպասուց: 6 Եւ կին թագաւորին եւ աւրիորդք թագաւորազունք եւ կանայք պատուականացն եւ մեծամեծացն դստերք՝ բերէին ծիրանիս եւ զոսկեհուռն դիպակն եւ զերկնագոյնն, եւ զսպիտակ իբրեւ զձիւն հանդերձանս սրբոցն: 7 Նոյնպէս եւ զոսկին եւ զարծաթն եւ զկտաւսն փութով կուտէին առ դուրս հնձանին:

8 Արդ՝ ելեալ տեսանէր սուրբն Գրիգորիոս, զի շեղջ շեղջ կուտեալ էին առ դուրս հնձանին: 9 Իսկ նա ոչ առնոյր յանձն զնոցա ինչ առ նոսա մատուցանել. ասէ. «Ո՞չ վաղ իսկ ասացի, եթէ ոչ է պատշաճ զձեր ինչ, մինչ չեւդ էք սրբեալ մկրտութեամբ՝ առ նոսա մատուցանել. այլ յաւժարութիւնդ ձեր բարիոք է վասն ձերոյ փրկութեան: 10 Այլ այս ամենայն յարքունական գանձուն պահեալ կայցէ, մինչեւ ձեզ հովիւ եւ վարդապետ ի տուչութենէ բարերարութեան Աստուծոյ պարգեւեսցի, եւ երեւեսցին ձեզ առաջնորդք, քահանայապետք, տեսուչք եպիսկոպոսք եւ երիցունք եկեղեցական կարգի լուսաւորութեան սիրոյն Աստուծոյ. եւ այդ ամենայն երթիցէ ի սպաս պաշտաման փառաւորընկալ սեղանոյն Աստուծոյ ի ձեռն քահանայապետին կացելոյ: 11 Այլ այժմ եկա՛յք զսոսա յիւրաքանչիւր հանգիստս մատուսցուք»:

ՃԵ.

Իսկ թագաւորն Տրդատ յայնժամ դեռ եւս էր յամենայն կերպարանս խոզի, բայց միայն ի մարդկապէսն խաւսելոյ. եւ կճղակք ձեռացն եւ ոտիցն իբրեւ զխոզի, եւ դէմք երեսացն կնճթացեալ, եւ ժանիք մեծամեծք իբրեւ զմեծամեծ վարազաց, եւ խոզանաստեւն թաւացեալ զամենայն մարմնովն: 2 Այլ կայր պատեալ զերեսսն գլխովն հանդերձ՝ արկեալ զիւրեաւ քուրձ, եւ կայր երեւոյթ տեսլեամբ ի մէջ ժողովրդոցն: 3 Արդ՝ մատուցեալ աղաչէր զսուրբն Գրիգորիոս, զի գոնեա ձեռացն եւ ոտիցն հնար լինիցի բժշկութեան, զի ի գործ շինուածոց սրբոցն արժանի արասցէ գէթ սակաւիկ ինչ մասնաւորել զնա:

4 Իսկ երանելին Գրիգորիոս ծունր կրկնեալ ամենատեառն բարերարի մարդասիրին Աստուծոյ, երթեալ անկանէր զսուրբ ընկալ արկեղաւքն երանելի մարմնոցն քրիստոսական վկայիցն՝ մատուցանել պաղատանս. համբարձեալ զբազուկսն հանապազատարած յերկինս՝ ամենայն ժողովելոցն եւ թագաւորին բժշկութիւն հայցէր: 5 Ապա դարձաւ առ թագաւորն, շնորհելովն Քրիստոսի զոտսն նորա եւ զձեռսն բժշկէր. զի թափեցան կճղակք ոտիցն եւ ձեռացն. որպէս զի առ մի նուագ հաղորդեալ լիցի ի գործ սրբոցն՝ իւրոց ձեռացն վաստակելով:

6 Իսկ նորա հարցեալ զԳրիգորիոս, թէ զի՛նչ հրամայեսցէ նմա. եւ նա տայր զչափ արկեղացն սրբոց, զի հատեալ զտեղիսն իւրաքանչիւր բնակութեան՝ յաւրինեսցէ ի ներքս ի մարտիրոսական յարկին հանգստեան: 7 Իսկ նորա աղաչեալ զԳրիգորիոս՝ զի հրամայեսցէ, մի՝ վասն կնոջ իւրոյ Աշխենայ տիկնոջ, եւ մի՝ վասն քեռն իւրոյ հարազատի որում անուն էր Խոսրովիդուխտ, զի իշխեսցեն եւ նոքա հաւասարել գործոյն: 8 Եւ նորա տուեալ հրաման, եւ նոցա երթեալ ընդ նմա աւգնել գործոյն: 9 Եւ առեալ զչափ արկեղացն՝ փոսել փորել զտեղիս հանգստի սրբոցն ի ներքս ի տաճարս հանգստարանացն:

ՃԶ.

Արդ՝ առեալ թագաւորին փայտատ եւ բահ՝ հատանէր զդիրս հանգստոցաց սրբոցն իւրաքանչիւր ըստ չափու արկեղացն: 2 Սոյնպէս եւ ինքեանք երկոքին, Աշխէն տիկին եւ քոյր թագաւորին Խոսրովիդուխտ, ըստ բրել բրողին ի հանդերձս իւրեանց ընկալեալ զհողն՝ արտաքս պեղէին: 3 Եւ այսպէս կարգի կարգի յառաջակողմն պատրաստեցին զդիրս սրբոյն Հռիփսիմեայ. եւ զկնի նորա զերեսուն եւ զերկուցն ի տեղւոջն յայնմիկ, ուր հեղան արիւնք վկայականք երանութեան նոցա, ի տեղւոջ հանգստեան պատրաստելոյ սուրբ եւ փառաւոր սեղանոյն Քրիստոսի: 4 Սոյնպէս եւ ի վկայարանին՝ որ ի հարաւակոյս քաղաքին էր՝ պատրաստեաց եւ զայն տեղին երանելւոյն Գայիանեայ եւ երկուց ընկերացն: 5 Ինքնին թագաւորն Տրդատ քերբն Խոսրովիդխտով հանդերձ եւ Աշխէն տիկնաւ զդիրս սրբոցն իւրաքանչիւր բնակութեան յաւրինէին իւրեանց ձեռաւքն:

6 Եւ եկն թագաւորն, խնդրեաց հրաժեշտ ի սրբոյն Գրիգորէ եաւթնաւրեայ ճանապարհ կալեալ ի վեր ի բարձր լեառն ի Մասիս: 7 Եւ անտի ի գլխոյ լեռնէն առեալ վէմս արաստոյս, անտաշս, անկոփս, յաղթս, ծանունս, երկայնս, ստուարս եւ մեծամեծս, որ զմի մի ոչ ումեք լինէր հնար, թէ եւ դիպելոյ բազմութեան ի մարդկանէ՝ զայն շարժել. արդ՝ առեալ սկայազաւրն հայկաբար զութ արձանսն՝ ի վերայ իւրոց թիկանցն զայն դնէր եւ ըստանձնեալ բերէր ի վկայարանս տաճարացն: 8 Մէն չորս արձանս սեամս կանգնէր՝ իբրեւ փոխարէն անմիտ մարտին, զոր ընդ սրբոյն պատերազմեալ յիւրում սենեկին. ուր ամենապահ շնորհացն յաղթեալ՝ զայնչափ զարմանալիսն գործեաց: 9 Եւ սա պսակ յաղթութեան՝ զիւրոյ ձեռացն զաւրութեան զվաստակն ամենեցուն ցուցանէր:

10 Արարեալ շինեալ կազմեալ զսուրբ վկայարանսն երեսին՝ հանդերձեցին զարդարեցին եւ աւրինաւք յարդարեցին. եւ ապա առեալ զիւրաքանչիւր յիւրաքանչիւր տեղի վկայութեանն մատուցանէին: 11 Զսուրբն Գայիանէ ի կողմն հարաւոյ, իւրոյ մարտիրոսութեանն երկու ընկերաւքն դնէր ի վկայարանի տաճարին: 12 Սոյնպէս եւ զերանելին Հռիփսիմէ երեսուն եւ երկու ընկերաւքն ի կողմն արեւելից ի շինածի տաճարին դնէին: 13 Եւ զմիաւորն, որ ի հնձանին սպանաւ՝ սորա տաճարն ի կողմանէ քաղաքին ի հիւսիսոյ կուսէ: 14 Եւ զամենայն սուրբսն ի միասին գումարեալ, զխաչական վկայսն Քրիստոսի՝ յիւրաքանչիւր հանգիստս մարտիրոսական բնակութեան շինուածոցն փոխեցին: 15 Ըստ երեւելոյ հրամանին տեսլեանն յառաջագոյն Գրիգորի՝ այսպէս եւ կատարեցաւ:

16 Եւ ի ներքսագոյն խորանացն, ի վերայ հանգստարանացն կենդանադիր գերեզմանացն ի տեղիս սեղանոցն, յերեսին վկայարանսն մէն մի կանգնեաց զսուրբ նշան տէրունական խաչին. «Զի միայն, ասէ, առաջի այդր ամենակեցոյց նշանիդ երկիր պագանիցէք Տեառն Աստուծոյ արարչին ձերոյ: 17 Ահա սիւնք հաստատուն կանգնեցան ձերում խարխուլ շինուածոյն: 18 Այս այն սիւնք են, ասէ, որ ունին զբեռն ծանրութեան ձերոյ շինուածոյն փրկութեան. ահա երեք սիւնք. եւ չորրորդ սիւնն կենդանութեան՝ որ զձեզ առ Աստուած վերացուսցէ: 19 Եկա՛յք զնկատեալ տեղին տէրունական տանն եւ մեզ հրամայեալն ի մէջ առեալ ի պատիւ փակեսցուք»:

20 Եւ թագաւորաւն եւ ամենայն ժողովրդովքն հանդերձ երթեալ հասանէր անդէն ի տեղին ցուցեալ հրեղէն սեանն ոսկիակալ խարսխին, եւ անդէն բարձր քաղաքորմով փակեալ զտեղին ի պատիւ, եւ դրամբք եւ դռնափակաւք ամրացուցեալ, եւ կանգնեալ եւ անդ զնշան փրկական խաչին. զի առ հասարակ հասեալ ամենայն ոք յայն տեղի՝ ամենազաւր արարչին Աստուծոյ երկրպագեալ ծունր կրկնեսցեն:

21 Եւ այսպէս լուսաւորեալ զսիրտս եւ զոգիս ժողովրդոցն քարոզութեամբ, աղիւն Աստուածութեանն յաղեալ համեմեալ. թողեալ զպաշտաւն ունայնութեան սնոտեաց ձեռագործ կռոցն արարելոց, եւ ի պաշտաւն դարձեալ մարդասիրին Աստուծոյ:

22 Եւ յայնմ հետէ եւ անդր կանխէին անձնակամ կամաւք ի պահս եւ յաղաւթս, եւ յերկիւղ եւ ի սէր. եւ յունկնդրութիւն Աստուծոյ վարդապետութեանն փութային:

ՃԷ.

Արդ՝ իբրեւ ժողովեալք միահամուռ ի պաշտաւնարան տեղւոյն յարկի տանն Աստուծոյ կային՝ խաւսել սկսաւ երանելին Գրիգորիոս եւ ասէ. «Դի՛ք ծունր ամենեքեան, զի արասցէ Տէր բժշկութիւն հարուածոցդ»: 2 Եւ եդեալ ծունր ամենեցուն առ Աստուած, եւ երանելւոյն Գրիգորի մեծաւ աղաւթիւք եւ պաղատանաւք խնդրեալ ուժգին ճգնութեամբ եւ արտասուաւք վասն թագաւորին բժշկութեան: 3 Եւ թագաւորն մինչ դեռ կայր ի տեսիլ կերպարանաց խոզի ընդ ժողովրդեանն՝ յանկարծակի հարեալ զդողման, եւ զխորխն խոզի արտաքոյ մարմնոյն իւրոյ ի բաց ընկենոյր, ժանդատեսիլ ժանեաւքն եւ կնճթադէմ երեսաւքն հանդերձ. խոզանացեալ մազովն թաւութեամբ զխորխացեալ կաշին ի բաց ընկենոյր: 4 Եւ դէմք երեսացն դարձան յիւր իսկ կերպարանսն, եւ մարմինն փափկացեալ մատաղացեալ լինէր իբրեւ զառաւրեայ մանկան ծնելոյ, եւ ողջանդամ մարմնովքն ամենեւին բժշկեցաւ:

5 Սոյնպէս եւ ամենայն մարդիկն, որ էին բազմութիւնք կուտեալք՝ յիւրաքանչիւր ախտից թաւթափեալք. ոմանք բորոտք, եւ ոմանք անդամալոյծք եւ գաւսացեալք, եւ ջրգողեալք որովայնիւք, եւ դիւահարք, եւ գոնճացեալք, եւ պատագրոսք: 6 Եւ այսպէս բացեալ շնորհացն մարդասիրին Քրիստոսի զիւր ամենակար բժշկարանն՝ բժշկել զամենեսին ի ձեռն Գրիգորի, ախտացեալքն թաւթափէին յիւրաքանչիւր հիւանդութեանց: 7 Սոյնպէս եւ բացեալ լինէր աղբիւր գիտութեանն Քրիստոսի, զլսելիս ամենեցուն լնուլ ճշմարտապատում վարդապետութեամբն Աստուծոյ:

8 «Անդ էր այնուհետեւ սրտալիր ուրախութիւն, եւ ակնավայել տեսիլ հայեցելոցն: 9 Քանզի երկիր, որ եւ համբաւուցն անգամ աւտար էր կողմանցն այնոցիկ, յորում ամենայն աստուածագործ սքանչելութիւնքն գործեցան՝ առ ժամայն վաղվաղակի իրացն եղելոց խելամուտ լինէր. ոչ միայն առ ժամանակաւն պաշտելոցն, այլ եւ յառաջակարգ յաւիտեանցն եւ յապա եկելոցն, եւ սկզբանն եւ կատարածի, եւ ամենայն աստուածատուր աւանդութեանցն:

10 Իսկ իբրեւ զչափ առեալ զիրացն հաստատութեան՝ համարձակագոյն եւ առաւելագոյն զաշակերտութիւն նորագիւտ վարդապետութեանն խմբէին ուսուցանել, թեքել եւ պատրաստական քարոզութեանն անգէտ մարդկանն յաւրինել: 11 Որոց եւ ինքեանք իսկ ի կողմանց կողմանց եւ ի գաւառաց գաւառաց Հայաստան աշխարհին՝ յորդեալք եւ դրդեալք հասանէին ի բացեալ աղբիւրն շնորհաց գիտութեանն Քրիստոսի: 12 Քանզի յԱյրարատեան գաւառին, ի թագաւորանիստ կայեանսն, բղխեցին Հայոց տանն Թորգոմայ շնորհք քարոզութեան Աւետարանին պատուիրանացն Աստուծոյ»:

ՃԸ.

Առնոյր այնուհետեւ խորհուրդ հաւանութեան ընդ թագաւորին եւ ընդ իշխանսն, նախարարաւքն եւ զաւրաւքն հանդերձ՝ վասն խաղաղութեան հասարակաց, քակել կործանել, բառնալ զգայթակղութիւնսն ի միջոյ, ի բաց կորուսանել. զի մի՛ ումեք լիցի խէթ եւ խութ այնուհետեւ ընդ ոտս անկանել եւ խափան առնել՝ ելանել յազատութիւնն վերին: 2 Այլ զի քաջալերեալք ամենեքեան հասանիցեն ի բարեացն կատարումն, ի նշանակեալ նպատակն երանելւոյն Պաւղոսի, թէ Միաբան հասցուք ի չափ հասակին Քրիստոսի, որոյ ազատութիւնն յերկինս է. ակն ունել փրկչին մեծին Աստուծոյ, եւ պարծանք ի խաչն, եւ գովութիւն ի փառս Աստուծոյ:

3 Իսկ անդէն վաղվաղակի թագաւորն ինքնիշխան հրամանաւ, եւ ամենեցուն հաւանութեամբ, գործ ի ձեռն տայր երանելւոյն Գրիգորի, զի զյառաջագոյն զհայրենական հնամեացն նախնեացն եւ զիւր կարծեալ աստուածսն չաստուածս անուանեալ՝ անյիշատակ առնել, ջնջել ի միջոյ: 4 Ապա ինքն իսկ թագաւորն խաղայր գնայր ամենայն զաւրաւքն հանդերձ ի Վաղարշապատ քաղաքէ՝ երթալ յԱրտաշատ քաղաք, աւերել անդ զբագինսն Անահտական դիցն, եւ որ յԵրազամոյն տեղիսն անուանեալ կայր: 5 Նախ դիպեալ ի ճանապարհի երազացոյց երազահան պաշտաման Տրի դից, դպիր գիտութեան քրմաց, անուանեալ Դիւան գրչի Որմզդի, ուսման ճարտարութեան մեհեան. նախ ի նա ձեռն արկեալ՝ քակեալ այրեալ աւերեալ քանդեցին:

6 Ուր եւ երեւեալ կերպարանեալ դիւացն ի նմանութիւն առն եւ ձիոյ բազմութեան, կազմութեան գնդի եւ հետեւակազաւրու, մկնդաւորք եւ ուռնաւորք, առաջի ընթացեալք ի կերպարանս մարդկան նմանութեան, նիզակաւք եւ նշանաւք, ի զէն եւ ի զարդ վառեալք, մեծաւ գոչմամբ զաղաղակ հարեալ՝ փախստեայք յԱնահտական մեհեանն անկանէին, ուստի ընդ հասեալսն մարտ եդեալ կռուէին. նետս անոյժս եւ քարավէժս թանձրատարափս ի վերուստ ի շինուածոցն ի խոնարհ զմարդկաւն ցնդէին. զորս եւ սակաւ մի զարհուրեցուցեալ, զնորահաւատ մարդիկն: 7 Իսկ սուրբն Գրիգոր իբրեւ տեսեալ զայն՝ զնշան տէրունական խաչին առնոյր եւ դիմէր ի դուռն մեհենին. եւ ամենայն շինուածք մեհենին ի հիմանց դղրդեալ տապալեցան. եւ լուցեալ յանկարծաւրէն փայտակերտն հրդեհեցաւ ի տէրունական նշանին զաւրութենէ, եւ ծուխն ծառացեալ մինչեւ յամպս հասանէր:

8 Եւ ամենայն դեւքն ի փախուստ դարձեալ՝ առաջի մարդկանն երեւեցան, զաւձիս զգլխով արկեալ, եւ զճակատ հարեալ, եւ զճիչ բարձեալ՝ մեծագոչ լալեաւք ասէին, թէ «Վա՜յ մեզ, վա՜յ մեզ, վա՜յ մեզ, զի յամենայն երկրէ փախստական արար զմեզ Յիսուս որդին Մարեմու, դստերն մարդկան. եւ աստի եւս ի ձեռն կապելոյս եւ մեռելոյս եհաս մեզ փախստական լինել: 9 Արդ՝ յո՞ դիմեալ փախիցուք, զի փառք նորա լցին զտիեզերս: 10 Այլ երթամք մեք ի բնակիչս լերինն Կաւկասու, ի կողմանս հիւսիսոյ. թերեւս անդ հնար լիցի եւ ապրել մարթասցուք: 11 Զի առանց հանգստեան զաւդս կոծեալ՝ անջատ զմեզ ի բնակութենէ մարդկան՝ կատարել զցանկութիւն կամաց մերոց նոքաւք»:

12 Եւ զայս ասացեալ առաջի ամենեցուն. զի մարդիկն որ լուան՝ առաւել եւս հաստատեցան ի հաւատս ամենեքին. իսկ սեւագունդ դիւացն աներեւոյթք եղեալ, չքոտեալք ի տեղւոյն իբրեւ զծուխ պակասեցան: 13 Իսկ մարդկանն հասելոց անդէն քանդեալ զհիմունս մնացեալս աւերէին, եւ զգանձսն մթերեալս՝ աղքատաց, տառապելոց եւ չքաւորաց մասն հանէին: 14 Եւ զդաստակերտսն եւ զսպասաւորսն քրմաւքն հանդերձ եւ նոցին գետնովքն եւ սահմանաւքն ի ծառայութիւն նուիրեցին եկեղեցւոյ սպասաւորութեան:

15 Եւ առ հասարակ ամենեցուն սերմանեալ զաստուածապաշտութեան զբանն, եւ զամենեսեան ի Տեառնն ճանապարհի կացուցանէր, գիտուն լինել պատուիրանաց արարչութեանն: 16 Եւ յամենայն քաղաքս Հայոց եւ ի գեաւղս եւ յաւանս եւ յագարակս երեւեցուցանէր զտեղիս տան Աստուծոյ: 17 Բայց ոչ առնէր յայտ զհիմնարկութեանն զհետ, եւ ոչ սեղան ուրեք ուղղեալ յանուն Աստուծոյ, զի չունէր զպատիւ քահանայութեան. այլ լոկ պարսպէր քաղաքորմով զտեղիսն, եւ կանգնէր զնշան տէրունական խաչին: 18 Նոյնպէս եւ յելս եւ ի մուտս ճանապարհաց եւ ի փողոցս եւ ի հրապարակս եւ ի ճանապարհակիցս պահ եւ ապաւէն զերկրպագեալն յամենեցունց զնոյն նշան կանգնէր:

19 «Առնոյր այնուհետեւ զԱրշակունեաց տոհմի որեարն ի վարժս վարդապետութեան պարապեցուցեալ. որոց առաջնոյն Տրդատ անուն, որ եւ թագաւորն իսկ էր, ամենայն տամբ իւրով: 20 Նոյնպէս եւ զամենայն ոգի ջանայր յերիւրել հասուցանել ի գիտութիւն ճշմարտութեան»: 21 «Եւ յորժամ այնպէս լի առնէր ընդ ամենայն տեղիս զսուրբ Աւետարանն Տեառն, եւ ամենեցուն զգուշացուցեալ անմեղութեամբ զճանապարհս կենաց վարելոյ»՝ ապա ամենեցուն զայն դնէր ի մտի, զի տեառն Աստուծոյ իւրեանց միայն երկիր պագցեն, եւ նմա միայն սպաս տարցին:

ՃԹ.

Եւ ապա յանձն արարեալ զնոսա ամենապահ շնորհացն Աստուծոյ, եւ ինքն առեալ զթագաւորն՝ խաղայր գնացեալ երթայր, զի եւ յայլ կողմանս ամենայն սահմանացն Հայաստան աշխարհին սերմանեսցեն զբանն կենաց: 2 Եւ երթայր հասանէր ի Դարանաղեաց գաւառն, զի եւ անդ զանուանելոցն զսուտ աստուածոցն զբագինսն կործանեսցեն, որ էր ի գեաւղն Թորդան, մեհեան անուանեալ սպիտակափառ դիցն Բարշամինայ. նախ զնա կործանէին, եւ զպատկեր նորին փշրէին. եւ զգանձսն ամենայն, զոսկւոյն եւ զարծաթոյն, աւար հարկանէին եւ զայն աղքատաց բաժանեալ բաշխէին: 3 Եւ զգեաւղն ամենայն դաստակերտաւքն հանդերձ եւ սահմանաւքն յանուն եկեղեցւոյն նուիրէին, եւ զամենափրկիչ նշանին աւրինակ եւ անդ կանգնէին:

4 «Իսկ երանելւոյն վաղվաղակի զաւետարանական արուեստն ի մէջ առեալ, ձեռն արկեալ զգաւառաւն, հանդերձ միամիտ սատարութեամբ թագաւորին՝ գերէր զամենեսեան ի հայրենեացն աւանդելոց ի սատանայապաշտ դիւական ի սպասաւորութենէն ի հնազանդութիւն ծառայութեան Քրիստոսի մատուցանէր: 5 Եւ յորժամ ի նոսա զբանն կենաց սերմանեալ, եւ զամենեսեան յաստուածապաշտութիւն կրթեալ, որ եւ յայտնի իսկ բնակչաց գաւառին նշանք մեծամեծք երեւեալ, կերպակերպ նմանութեամբք դիւացն փախստական լինելով անկանէին ի կողմանս» Խաղտեաց. եւ իբրեւ զնոսա եւս հաստատէր՝ ապա երթեալ հասանէր յամուր տեղին անուանեալ Անի, ի թագաւորաբնակ կայեանսն հանգստոցաց գերեզմանաց թագաւորացն Հայոց: 6 Եւ անդ կործանեցին զբագինն Զեւս դիցն Արամազդայ, հաւրն անուանեալ դիցն ամենայնի: 7 Եւ անդ կանգնեալ զտէրունական նշանն, եւ զաւանն ամրականաւն հանդերձ ի ծառայութիւն եկեղեցւոյն նուիրէին:

8 Եւ ապա յետ այսորիկ անդէն ի սահմանակից գաւառն Եկեղեաց ելանէր: 9 Եւ անդ երեւեալ դիւացն ի մեծ եւ ի բուն մեհենացն Հայոց թագաւորացն, ի տեղիս պաշտամանցն, յԱնահտական մեհենին, յԵրէզն աւանի. ուր ի նմանութիւն վահանաւոր զաւրու ժողովեալ դիւացն մարտնչէին, եւ մեծագոչ բարբառով զլերինս հնչեցուցանէին: 10 Որք փախստականք եղեալք, եւ ընդ փախչելն նոցա կործանեալ բարձրաբերձ պարիսպքն հարթեցան: 11 Եւ որք դիմեալ հասեալ էին զգաստացեալ զաւրաւքն, սուրբն Գրիգոր թագաւորաւն հանդերձ, փշրէին զոսկի պատկերն Անահտական կանացի դիցն. եւ ամենեւին զտեղին քանդեալ վատնէին, եւ զոսկին եւ զարծաթն աւար առեալ: 12 Եւ անտի ընդ գետն Գայլ յայնկոյս անցանէին, եւ քանդէին զՆանէական մեհեանն դստերն Արամազդայ ի Թիլն յաւանի: 13 Եւ զգանձս երկոցուն մեհենացն աւարեալ ժողովեալ՝ ի նուէր սպասուց սուրբ եկեղեցւոյն Աստուծոյ թողուին տեղեաւքն հանդերձ:

ՃԺ.

Եւ այսպէս ի բազում տեղեաց բառնային զգայթակղեցուցիչսն անմռունչս, զձուլեալսն, կռեալսն, կոփեալսն, քանդակեալսն, անպիտանսն, անաւգուտսն, վնասակարսն, արարեալսն անմտութեամբ ցնորելոց մարդկան, դարձեալ սրտի մտաւք ի հաւատսն հաստատեալք: 2 «Արքայն մեծասաստ իշխանութեամբ տայր հրաման՝ սատանայակուր եւ դիւամոլ ազգացն կողմանցն այնոցիկ՝ թափել եւ զերծանել յունայնավար հնացելոցն սնոտիագործ պաշտամանցն, եւ հնազանդ լինել ամենահեշտ լծոյ ծառայութեանն Քրիստոսի»:

3 «Եւ յորժամ անդ եւս զայս արարեալ հաւասարութեամբ ամենեցուն՝ առ հասարակ լցեալ զպիտոյս քարոզութեանն»՝ ոչ ինչ ապաստան լինէր յահ եւ ի սաստ թագաւորին՝ հաւանեցուցանելոյ զամենեսին, եւ ոչ լոկ բանիւք միայն, այլ եւ նշանաւք եւ արուեստիւք եւ ազգի ազգի բժշկութեամբք փառաւոր լինէր սուրբ անունն Քրիստոսի: 4 Այս ամենայն գործեցաւ կամաւք մարդասիրին Աստուծոյ ի ձեռն Գրիգորի: 5 Եւ յամենայն տեղիս հասեալ ինքնին թագաւորն լինէր քարոզ, խոստովանելով զիւր զամբարշտութիւնսն. եւ պատմէր զամենայն արարեալսն Աստուծոյ զսքանչելիսն որ անցին ընդ նա, եւ զողորմութիւն բժշկութեանն, եւ զայն ցուցանէր բարձրաձայն աղաղակաւ, յայտ յանդիման առաջի ամենեցուն:

6 Ապա փութացեալ հասանէր ի գաւառն Դերջան, զի եւ անդ յառաջասցի լնուլ զառաքելական քարոզութեանն զարուեստ մշակութեանն երկովք, եւ զերծուցանել զնոսա ի գարշելի «դիւցական սատանայակիր բարուցն ճիւաղութենէ, զխուժադուժ կողմանսն աշակերտելով, զխոշորագոյն եւ զխեցբեկագոյն բարս հեթանոսութեան շրջել ի զգաստութիւն աստուածուսոյց իմաստութեանն. եւ ծանաւթս աւետարանական աւետեացն, յարդարեալս ընդելս կացուցանէր»:

7 Գայր հասանէր ի Մրհական մեհեանն անուանեալ որդւոյն Արամազդայ, ի գիւղն զոր Բագայառիճն կոչեն ըստ պարթեւարէն լեզուին: 8 Եւ զայն ի հիմանց բրեալ խլէին, եւ զգանձսն մթերեալս աւար հարկանէին եւ աղքատաց բաշխէին, եւ զտեղիսն նուիրէին եկեղեցւոյ. եւ զբնակիչս աշխարհին հաստատէր ի գիտութիւն ճշմարտութեան: 9 Եւ յայնմհետէ փոյթ ի վերայ ունէր «զառընթերակաց արքունիսն հանդերձ մեծամեծ աւագանւովն եւ ամենայն ազատագունդ բանակաւն աստուածեղէն իմաստութեամբն վարդապետել»:

ՃԺԱ.

Իսկ թագաւորն Տրդատիոս հանդերձ միաբանութեամբ կնաւ իւրով Աշխէն տիկնաւ, եւ քերբ իւրով Խոսրովիդխտով, հրաման ետ ի ժողով կոչել միաբանութեամբ ամենայն զաւրաց իւրոց: 2 Եւ վաղվաղակի հասանէին ի ժամադիրն յամենայն կողմանց ըստ հրամանին՝ յԱյրարատ գաւառն ի Վաղարշապատ քաղաք: 3 Քանզի թագաւորն չու արարեալ անդր հասանէր: 4 Եւ կուտեցան առ հասարակ զաւրքն ամենայն, եւ մեծամեծք եւ կուսակալք, գաւառակալք, պատուաւորք, պատուականք, զաւրավարք, պետք եւ իշխանք, նախարարք եւ ազատք, դատաւորք եւ զաւրագլուխք, եւ հասեալ կային առաջի թագաւորին:

5 Խորհուրդ ի մէջ առնոյր թագաւորն ընդ ամենեսին, փութալ հասանել՝ բարեաց գործոց ժառանգաւոր լինել: 6 «Եկա՛յք, ասէ, ճեպեսցուք զայս առաջնորդ կենաց մերոց տուեալ մեզ յԱստուծոյ զԳրիգորդ հովիւ կացուցանել, զի լուսաւորեսցէ զմեզ մկրտութեամբ եւ նորոգեսցէ աւրէնսուսոյց խորհրդովն արարչին մերոյ Աստուծոյ»:

7 Իսկ Գրիգոր ոչ առնոյր զայս յանձն, առնուլ զմեծ պատիւ քահանայապետութեանն. ասէ. «Ոչ կարեմ հանդարտել բաւել վասն անչափակալ բարձրութեանն զաւրել. զի անպատում է այս պատիւ քրիստոսատուր փառացն առաջնորդութեան, միջնորդ կալ ընդ Աստուած եւ ընդ մարդիկ. այլ զարժանին խնդրեալ գտցեն»:

8 Իսկ անդէն տեսիլ սքանչելի յԱստուծոյ երեւեալ թագաւորին՝ տեսանէր զհրեշտակ Աստուծոյ, զի խաւսէր ընդ նմա եւ ասէր, թէ «Պարտ է ձեզ զԳրիգորդ վիճակեցուցանել առանց յապաղելոյ ի քահանայապետութիւն, զի լուսաւորեսցէ զձեզ մկրտութեամբ»: 9 Նոյնպէս երեւեալ եւ Գրիգորի տեսիլ հրեշտակի Աստուծոյ, զի մի իշխեսցէ ինչ պնդել յամառել վասն այնր, «զի ի Քրիստոսէ է այդ հրամայեալ, ասէ, քեզ»: 10 Իսկ նա հաւանեալ վաղվաղակի բարբառեալ ասէր, թէ «Կամք Աստուծոյ կատարեսցին»:

ՃԺԲ.

Յայնժամ թագաւորն վաղվաղակի փութով եւ երկիւղիւ եւ մեծաւ խնդութեամբ հոգացեալ, գումարեաց զգլխաւորս նախարարացն եւ զկուսակալս աշխարհացն. առաջին՝ իշխանն Անգեղ տան, երկրորդ՝ իշխանն Աղձնեաց, որ է բդեաշխն մեծ. երրորդ՝ իշխանն մարդպետութեան իշխանութեանն, չորրորդ՝ իշխանն թագակապ իշխանութեան ասպետութեանն, հինգերորդ՝ իշխանն սպարապետութեան, զաւրավար Հայոց աշխարհին. վեցերորդ՝ իշխանն Կորդովտաց աշխարհին, եաւթներորդ՝ իշխանն Ծոփաց աշխարհին. ութերորդ՝ իշխանն Գուգարացւոց աշխարհին, որ միւս անուանեալ բդեաշխն. իններորդ՝ իշխանն Ռշտունեաց աշխարհին. տասներորդ՝ իշխանն Մոկաց աշխարհին. մետասաներորդ՝ իշխանն Սիւնեաց աշխարհին. երկոտասաներորդ՝ իշխանն Ծաւդէից աշխարհին. երեքտասաներորդ՝ իշխանն Ուտիացւոց աշխարհին. չորեքտասաներորդ՝ իշխանն շահապ Զարաւանդ եւ Հեր գաւառի. հնգետասաներորդ՝ իշխանն մաղխազութեան տանն. վեշտասաներորդ՝ իշխանն Արծրունեաց:

2 Այս իշխանք են ընտիրք, կուսակալք, կողմնակալք, հազարաւորք, բիւրաւորք ի մէջ Հայաստան աշխարհի տանն Թորգոմայ, զորս գումարեաց թագաւորն Տրդատ եւ առաքեաց զնոսա ի կողմանս Կապուտկացւոց, ի քաղաքն Կեսարացւոց, զոր ըստ հայերէն լեզուին Մաժաք կոչեն. զի տարեալ զԳրիգորն՝ քահանայապետ կացուսցեն իւրեանց աշխարհին. եւ հանդերձեցան դէտ ակն ունել ճանապարհացն: 3 Եւ հրամայեաց հրովարտակ գրել աւրինակ զայս.-

ՊԱՏՃԷՆ ՀՐՈՎԱՐՏԱԿԻՆ

4 «Ի վաղնջուց հետէ կորուսեալք, տգիտութեամբ մեղացն պաշարեալք, մառախլապատք, միգապատք, ափշեալք, ոչ կարացեալ հայել իմանալ նկատել, զարեգակն արդարութեան տեսանել. վասն այսորիկ խաւարեալք էաք, ի մութ թաթաւէաք: 5 Իսկ յորժամ քաղցրութիւն եւ մարդասիրութիւն արարչին մերոյ Աստուծոյ երեւեցաւ՝ խրատել եւ լուսաւորել զմեզ զարարածս իւր՝ ծագեաց զնշոյլս կենդանի լուսոյն իւրոյ ի սիրտս մեր, եւ կենդանացոյց զմեռելութիւնս մեր, զիւր զսուրբ զսիրելի զվկայսս իւր յայս կողմանս առաքելով:

6 Որք եկեալ՝ մերում անմտութեանս զիւրեանց քաջութեան նահատակութեան առաքինութեան զհանդէսն ցուցին: 7 Իբրեւ զի Տէրն գիտէր իսկ զնոցա քաջութիւնն թէ ո՛րպիսիք են. այլ զի եւ մեզ անմտացս ուսուսցէ զիմաստութիւն, թէ ո՛րչափ սիրով սիրեցին սոքա զՏէրն իւրեանց, վասն այսորիկ ընդ մարտին նոցա առաքինութեանն՝ տէր Աստուած սխրագործ ա՛յնչափ արար զիւր սքանչելիս եւ մեզ սաստիկ պատիժս պատուհասից՝ մինչեւ թագաւորիս մերում լինել խոզ, եւ ընդ վայրագասուն գազանս արածել: 8 Ապա ողորմեալ մեզ բարեխաւսութեամբ վայրագասուն գազանս արածել: 9 Ապա ողորմեալ մեզ բարեխաւսութեամբ աղաւթից վկայելոցս, ի ձեռն այդր վկայեցելոյդ Գրիգորի զամենեսեան զմեզ բժշկեաց:

10 Քանզի եւ դա առաւել եւս վկայ գտաւ, առաւել քան զառաւել նահատակեալ, վասն այսորիկ յԱստուծոյ մեզ տուեալ առաջնորդ: 11 Եւ ի ձեռն դորա զնախնական կարգս սովորութեան ունայնութեան, կռապաշտութեան հայրենեացն, խլեաց եբարձ ի միջոյ. եւ ուսոյց ամենեցուն մեզ զիւր զվկայութիւնսն եւ զհրամանս, ըստ իւրոց կամացն գնալ. մինչեւ տալ մեզ հրաման յայտ յանդիման՝ զդոյն ինքն զԳրիգորդ մեզ հովիւ եւ տեսուչ եւ վարդապետ ճշմարտապատում կացուցանել:

12 Վասն այսորիկ եւ մեր ապաստան եղեալ յաւգնականութիւն ընդունելութեան աղաւթից ձերոց եւ սրբութեանդ, Ղեւոնդիոս արքեպիսկոպոս Կեսարու եւ ամենայն ուխտ քահանայութեանդ սրբոյ եկեղեցւոյ, որ այդր էք, մեք յողորմութենէ Տեառն աղաւթիւք ձերովք առցուք ողջոյն, Տրդատիոս թագաւոր, ամենայն զաւրաւք երկրիս Հայոց Մեծաց, եւ Աշխէն տիկին, եւ աւրիորդ մեծ Խոսրովիդուխտ: 13 Վասն այսորիկ առաքեցաք մեք առ ձեզ արս գլխաւորս՝ իշխանս պատուականս զաշխարհիս մերոյ մեծի, զի պատմեսցեն ձեզ զամենայն սքանչելիս Աստուծոյ, որ աստ յայսմ աշխարհիս գործեցաւ ընդ մեզ:

14 Եւ տուաք մեք ածել առ ձեզ զսուրբ խոստովանողդ Քրիստոսի զԳրիգորիոս. եւ զայս հրովարտակ մեր առ ձեզ գրեցաք, զի ըստ տուչութեան աւանդութեան հոգեւոր աստուածատուր շնորհին Քրիստոսի՝ մեզ զԳրիգորդ տեսուչ եւ վարդապետ առաջնորդութեան աստուածագնաց ճանապարհացն, եւ հովիւ եւ բժիշկ կացուսջիք, որպէս եւ մեզ յԱստուծոյ հրամայեցաւ: 15 Եւ աղաւթս արասջիք, զի զմեզ արժանիս արասցէ Աստուած իւրոյ ողորմութեանն, առողջութեամբ գնալ ի ճանապարհս նորա, եւ ձեր սէրն եւ ողջոյն եկեալ հանգիցէ առ մեզ»: 16 Եւ պատճէն հրովարտակին զայս աւրինակ գրեցաւ:

ՃԺԳ.

Եւ կազմեցան պատրաստեցան, առին ընդ իւրեանս պատարագս՝ ոսկի եւ արծաթ, ձիս եւ ջորիս եւ հանդերձս գունակ գունակս ի զարդ եւ ի սպաս պատուական տեղեացն սրբոց տանցն Աստուծոյ՝ ուր առաքեալքն էին. եւ ամենայն եկեղեցեացն առնէին պատրաստութիւն պատարագաց՝ ընդ որ էին անցանելոց:

2 Եւ հանէին զԳրիգոր յոսկիապատ կառսն արքունականս՝ սպիտակաձիգ ջորւոցն: 3 Եւ ամենայն իշխանքն գումարեալք ընդ նմա կառաւք եւ երիվարաւք, զաւրաւք, նշանակաւք, իւրաքանչիւր գնդաւ խաղացին գնացին յԱյրարատեան գաւառէն, ի Վաղարշապատ քաղաքէ. եւ հասեալ ի սահմանս Յունաց՝ բազում պատիւս կազմութեան հիւրամեծարութեան գտանէին ի քաղաքաց քաղաքաց: 4 Եւ բազում խնդութիւնս եւ կայտիռս ցնծութեան, խնճոյս ուրախութեան կացուցանէին, իբրեւ լսէին զԱստուծոյ արարեալ զսքանչելիսն, եւ զհասելոց դարձ փրկութեան եւ զճանապարհս աւգտակարս:

5 Այսպէս պատուեալ ըստ ճանապարհացն՝ մինչեւ գային հասանէին ի քաղաքն Կեսարացւոց. եւ անդ տեսանէին զսուրբ կաթողիկոսն Ղեւոնդիոս, եւ զամենայն եկեղեցական գունդս գունդս սրբոցն կղերիկոսացն եւ զդասս դասս հրեշտակակրաւն պաշտաւնէիցն: 6 Տուեալ ողջոյն եւ պատմեալ նոցա՝ որ ինչ միանգամայն եղեալ էր յԱստուծոյ, եւ մատուցին զթուղթ թագաւորին առաջի սրբոյ քահանայապետին. եւ նորա մեծաւ խնդութեամբ ընկալեալ եւ ամենայն քաղաքացեացն մեծաւ ուրախութեամբ: 7 Եւ ամենեքեան առնէին տաւն ցնծութեան, եւ զսուրբն Գրիգոր պատուեալ ըստ արժանի առաքինութեանցն ճգնութեանցն վկայաւրէն մարտին՝ կանթեղաւք եւ սաղմոսիւք եւ երգովք հոգեւորաւք փառաւորէին: 8 «Եւ իշխանաց քաղաքին ցուցեալ բազում մեծարանս հասելոցն եւ ընկալեալ հոգաբարձութեամբ ըստ Քրիստոսի անուանելոյն կարգի»: 9 Եւ այսպէս մեծապատիւ յամենեցունց մեծարեալ ըստ արժանաւորութեանն երանութեան վկայական անուան ստացելոյ:

10 Եւ եղեալ ժողով բազմութեան եպիսկոպոսաց ի քաղաքն Կեսարացւոց, զի ձեռնադրեսցեն զսուրբն Գրիգորիոս եւ աւանդեալ ի նա զպատիւ խոնարհութեան քահանայութեանն Քրիստոսի, եւ զբարձրութիւն եպիսկոպոսութեան փառաւորութեանն Աստուծոյ, զպատիւն եւ զփառսն մեծ: 11 Սրբով Աւետարանաւն եդին ի վերայ նորա ձեռս ժողովք եպիսկոպոսացն, որոց գլխաւորն Ղեւոնդիոս, զի առցէ նա իշխանութիւն յերկինս եւ յերկրի, առնուլ զփականս արքայութեանն երկնից, կապել եւ լուծանել յերկրի:

12 Մեծաւ պատուով եւ թղթով եւ ժողովով զսուրբն Գրիգորիոս անդուստ յուղարկեցին իշխանաւքն հանդերձ: 13 Ետուն ողջոյն, եւ յուղի անկեալ անտի ի շնորհս տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի՝ գային հասանէին ի քաղաքն Սեբաստացւոց, եւ անդ յեցան յերեկաւթս աւուրս ոչ սակաւս: 14 Եւ անդ գտանէր բազմութիւն եղբարց, զորս հաւանեցուցանէր ընդ իւր գալ, զի վիճակեցուսցէ զնոսա ի քահանայութիւն յիւրում աշխարհին, եւ բազում գունդս գունդս յաճախեալ առնոյր ընդ իւր, «եւ մեծարանաւք մեծարեալ յեպիսկոպոսաց աշխարհին եւ յիշխանաց եւ ի ժողովրդոց»:

15 Իսկ ընդ որ անցանէին՝ կուտէին ժողովուրդք ի վերայ ժողովրդոց՝ տեսանել զսուրբ եպիսկոպոսն Գրիգորիոս, զի աւրհնեսցին ի նմանէ. եւ ասէին ցմիմեանս. «Եկա՛յք տեսցուք զսուրբ եպիսկոպոսն Գրիգորիոս. զի այս այն այր է, ասէին, որ վասն Քրիստոսի համբեր չարչարանաց, վկայ հաւատարիմ գտեալ, զխոստովանողական անուն ժառանգեաց»:

16 «Եւ յետ այսորիկ առնոյր ընդ իւր զբազմութիւն հաւանելոցն՝ նախարարակոյտ զաւրուն հանդերձ. հրաժարեալ այնուհետեւ շնորհատուր պարգեւաւքն եւ ամենայն իւրայովքն յանձն եղեալ շնորհացն Աստուծոյ՝ ճանապարհորդ լինէր. եւ այսպէս զբազում աւթեվանաւք անցեալ՝ առողջութեամբ, յաջողութեամբ եւ հոգելից ուրախութեամբ եկեալ հասանէին ի Հայաստան աշխարհն»:

ՃԺԴ.

Եւ իբրեւ եկն եհաս ի սահմանս Հայոց՝ լուաւ Գրիգորիոս, թէ Վահէվանեան մեհեանն մնացեալ է յերկրին Տարաւնոյ, մեհեանն մեծագանձ, լի ոսկւով եւ արծաթով, եւ բազում նուէրք մեծամեծ թագաւորաց ձաւնեալ անդ. ութերորդ պաշտաւն հռչակաւոր, անուանեալն Վիշապաքաղն Վահագնի, յաշտից տեղիք թագաւորացն Հայոց Մեծաց, ի սնարս լերինն Քարքեայ, ի վերայ գետոյն Եփրատայ, որ հանդէպ հայի մեծի լերինն Տաւրոսի, որ եւ անուանեալ ըստ յաճախաշատ պաշտաման տեղեացն՝ Յաշտիշատ: 2 Զի յայնժամ դեռ եւս շէն կային երեք բագինք ի նմա. առաջին՝ մեհեանն Վահէվանեան, երկրորդն՝ Ոսկեմաւր Ոսկեծին դից, եւ բագինն իսկ յայս անուն անուանեալ Ոսկեհատ Ոսկեմաւր դից. եւ երրորդ՝ մեհեանն անուանեալ Աստղկան դից, Սենեակ Վահագնի կարդացեալ, որ է ըստ յունականին Ափրոդիտէս: 3 Արդ՝ դիմեաց գալ սուրբն Գրիգորիոս, զի քանդեսցէ եւ զայն եւս, զի տակաւին իսկ տգէտ մարդիկ խառնակութեան զոհէին յայս բագինս մնացեալս:

4 Եւ իբրեւ դարձեալ գայր նա ի կողմանցն Յունաց՝ բարձեալ բերէր ընդ իւր նշխարս ինչ յոսկերաց մեծի մարգարէին երանեալ մկրտչին Յովհաննու եւ զսուրբ վկային Քրիստոսի զԱթանագինէի: 5 Եւ իբրեւ եկին հասին յանդիման մեհենացն, մաւտ ի գետն Եփրատ՝ կամէր հանել զնոսա ի վեր, ի բարձրաւանդակ տեղի մեհենացն, կործանել զբագինսն, եւ շինել զվկայարանս նոցա:

6 Իբրեւ եկին մաւտ եղեն ի գետն Եփրատ իբրեւ ձիոյ արշաւանաւք երկուք, եւ դեռ ընդ փոքր ձորակ մի անցանել կամէին, ընդ ջուր մի սակաւ՝ զտեղի առին սպիտակ ջորիք կառացն, ուր կային գանձքն աստուածային, նշխարք սրբոցն. ոչ կարացին հանել ըստ ձորակն: 7 Եւ յայտնեալ առ Գրիգոր հրեշտակ Տեառն՝ ասէ. «Հաճեցաւ Տէր զբնակել սրբոցդ Աստուծոյ ի տեղւոջդ»: 8 Ուր եւ անդէն բազմութեան զաւրացն, մէն սակաւ սատարեալ՝ շինեցին զվկայարանն, եւ զսուրբսն ի հանգիստ փոխեցին:

ՃԺԵ.

Եւ մինչ դեռ զշինուած մատրանն կազմէին՝ հրաման ետ Գրիգոր զաւրականին եւ իշխանացն որ ընդ իւրն էին, զի ելցեն եւ մրճաւք տապալեսցեն զշինուածս բագնացն: 2 Որք ելեալ շատ ջանացան, եւ ոչ կարացին զդուրս բագնացն գտանել՝ թէ ի ներքս մտցեն, զի ծածկեցին դեւքն ի նոցանէն. եւ ի կողմանէ արտաքուստ ջանացան, եւ ոչ գծեաց անդ երկաթ գործւոյն. ապա փութացան հասին իշխանքն եւ պատմեցին նմա զամենայն:

3 Իսկ նա առնոյր զնշան տէրունական խաչին, եւ ելեալ ի ձորակէն եկաց յանդիման բարձրաբերձ տեղեացն շինուածոցն եւ ասէ. «Հրեշտակ քո, Տէր, հալածեսցէ զնոսա»: 4 Եւ ընդ բանիցն հողմ ուժգին բղխեաց ի խաչանիշ փայտէն, զոր ունէր ի ձեռին իւրում սուրբ եպիսկոպոսն: 5 Եւ երթայր հողմն ուռուցեալ լերինն հաւասար, եւ չոգաւ հարթեաց, տապալեաց, ընկէց զամենայն շինուածսն բագնացն: 6 Եւ այնչափ կորոյս, զի յետ այնորիկ ոչ ինչ ոք յայնմ տեղւոջ նշմարանս կարէր գտանել, ո՛չ քարի եւ ոչ փայտի, ո՛չ ոսկւոյ եւ ոչ արծաթոյ, եւ ոչ բնաւ երեւէր, թէ լեալ ինչ իցէ անդ: 7 Եւ անթիւք կոտորեցան մարդիկ պաշտամանն քրմութեան որ ի տեղւոջ անդ էին, եւ անհետ եղեն ոսկերք նոցա. եւ որք տեսինն՝ անթիւ մարդիկ հաւատացին: 8 Եւ ասէ սուրբն Գրիգոր. «Արդ տեսէք, թէ ո՛րպէս ջնջեցան գայթակղութիւնքն ձեր, զի եւ չէին իսկ ինչ. այլ ծառայեցէ՛ք յայսմհետէ տեառն Աստուծոյ որ արար զերկինս եւ զերկիր»:

9 Եւ յետ այսորիկ ելանէր նա ի տեղիս մեհենացն, եւ ժողովեալ դարձուցանէր զմարդիկ աշխարհին յաստուածպաշտութիւն: 10 Եւ եդ անդ զհիմունս եկեղեցւոյն, եւ ուղղեաց սեղան փառացն Քրիստոսի. զի նախ անդ արար սկիզբն շինելոյ եկեղեցեաց: 11 Եւ ուղղեալ սեղան յանուն սուրբ Երրորդութեանն, եւ կազմեալ աւազան մկրտութեան, նախ զայնոսիկ լուսաւորեաց մկրտութեամբն՝ որ ընդ իւրն էին մեծամեծ նախարարքն, որ ընդ նմայն երթեալ էին ի քաղաքն Կեսարացւոց, եւ ապա զգաւառականսն, զբնակիչս երկրին: 12 Աւուրս քսան երեկաւթս առնէր, եւ մկրտէր անդ աւելի քան զինն եւ տասն բիւր մարդկան, եւ կանգնէր սեղան ի վկայարանի սրբոցն հանգստի զոր շինեացն, եւ մատուցանէր զպատարագն փրկութեան, եւ բաշխէր անդ զմարմին եւ զարիւն կենարարին Քրիստոսի:

13 Եւ հրամայեաց կատարել անդ ամ յամէ, ի նմին տեղւոջ ժողովեալ ամենեցուն, զյիշատակ սրբոցն, որ աւր եաւթն էր ամսոյն սահմի, զի խնդութեամբ ժողովեալ՝ զաւր տաւնին խմբեսցեն. զի նախ անտի սկիզբն արար շինելոյ զեկեղեցիս: 14 Եւ կացուցանէր քահանայս ի տեղիս տեղիս. եւ ելից զվայրսն եկեղեցւովք շինելովք եւ քահանայիւք:

15 Եւ ինքն չու արարեալ անտի՝ մեծապանձ պարծանաւք զաւրութեան խաչին Քրիստոսի եւ բարձ նշխարս անտի կէս մի ի սրբոցն, զի եւ յայլ տեղիս հաստատեսցէ զյիշատակս նոցա: 16 Եւ ընդ ամենայն տեղիս եւ ընդ ամենայն գաւառս շրջէր. յաւանս եւ յագարակս շինէր եկեղեցիս, եւ առնէր մկրտութիւն եւ կացուցանէր քահանայս:

ՃԺԶ.

Լուաւ ապա եւ մեծ թագաւորն Տրդատ, եթէ Գրիգոր եկեալ հասեալ է յերկիրս Հայոց: 2 Առ զզաւրս իւր եւ զԱշխէն տիկին եւ զքոյրն իւր զԽոսրովիդուխտ, եւ չու արարեալ յԱյրարատեան գաւառէն, ի Վաղարշապատ քաղաքէ, ընդ առաջ Գրիգորի, գայր հասանէր ի քաղաքագեաւղն Բագաւան, որ անուանեալ կոչի ի պարթեւարէն լեզուէն՝ Դիցաւան. եւ անդ սպասեալ մնայր նմա ամսաւրեայ ժամանակս: 3 Իսկ նա շրջէր, զի լցցէ զկողմանս կողմանս եկեղեցեաւք եւ քահանայիւք եւ պաշտաւնէիւք եւ ամենայն աստուածագործ սպասաւորութեանն կարգաւք, եւ լուսաւորեսցէ զբազումս մկրտութեամբ:

4 Ապա գայր հասանէր յանուանեալ Դիցաւանն ամենայն մեծամեծաւքն եւ զաւրաւքն եւ աշխարհակոյտ ամբոխիւն, որք էին ժողովեալ ի կողմանց կողմանց, եւ գնային շրջէին զհետ նորա եւ գտանէին բժշկութիւն եւ լնուին զպէտս իւրաքանչիւր ի նմանէ: 5 Եւ նա ամենասփիւռ վարդապետութեամբն ամենեցուն սերմանէր զբանն կենաց, եւ «հանդերձ ամենայն սպասաւորաւք Աւետարանին որ ընդ իւրն էին, զոր չէ ոք բաւական ըստ իւրաքանչիւր անուանցն նշանակել, քարոզէր զԱւետարանն: 6 Որովք յանձն եղեալ երանելի եպիսկոպոսն շնորհացն Աստուծոյ՝ գայր հասանէր առ ստորոտով Նպատական լերինն»:

7 «Ընդ առաջ ելանէր նմա թագաւորն ամենայն զաւրաւքն հանդերձ, առ ափն Եփրատ գետոյն, որ եւ ընդ պատահելն իսկ լի առնէր զամենեսեան ողջունիւ Աւետարանին Քրիստոսի, եւ բազում ցնծութեամբ եւ ուրախութեամբ յաւանն դառնային»: 8 Եւ անդ մատուցեալ թագաւորին իշխանքն եկեալք զբերեալ պատասխանին ողջունաբեր թղթոյն, զի գրեալ էր զպատճէնն աւրինակ զայս:

ՊԱՏՃԷՆ ԹՂԹՈՅՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԻ

9 «Գանեալքդ՝ եւ խրատեալքդ, հարուածեալքդ՝ եւ ողոքեալքդ, տանջեալքդ՝ եւ նուաճեալքդ, կորուսեալքդ՝ եւ գտեալքդ, մոլորեալքդ՝ եւ դարձուցեալքդ, յակն առեալքդ՝ եւ սիրեցեալքդ Տեառն, Տրդատէս թագաւոր Հայոց մեծաց եւ Աշխէն տիկին եւ աւրիորդ մեծ Խոսրովիդուխտ, եւ ամենայն հրապարակք բազմամբոխ ժողովրդոց որ իցեն Հայոց Մեծաց. Ղեւոնդէս արքեպիսկոպոս մետրոպոլիտ մեգաղէ Կեսարու եւ ամենայն ուխտ սրբոյ եկեղեցւոյ քահանայութեան, եպիսկոպոսաց, երիցանց, սարկաւագաց եւ ժողովրդոց. ի Տէր խնդալ:

10 Վասն կենսատու փրկութեանդ հասելոյ ձեզ յԱստուծոյ, որպէս մեզ պատմեցաւ, անպայման ուրախութեամբ գոհացաք զանզեղջական փառացն Քրիստոսի, եւ վասն սրբոց վկայիցդ Աստուծոյ որ ի ձերում միջի, յաշխարհիդ ձերում փառաւորեցան: 11 Զի եւ դուք նայեցեալք յելս գնացից նոցա եւ նմանողք լեալ հաւատոց նոցա՝ փառաւորեսջիք, նոցա պսակաւքն պսակելով պսակեսջիք:

12 Զի արարիչն ամենեցուն եւ ամենայն աշխարհաց, որ ընդ ամենեցուն հաճեալ զի առցեն զորդեգրութիւն, իւրով հաճոյական կամաւքն խրատէ զամենեսին, որով մխիթարեսցէ ի սնավաստակ աշխատութենէն, յիւրումն արքայութեանն հանգուսցէ զբեռնաւորսն զաշխատեալսն, զի լուծ նորա քաղցր է եւ բեռն իւր փոքրոգի. առ իւր թեւարկէ, վարդապետէ, զի իւրում հանգստեանն արժանիս արասցէ զամենեսին:

13 Եւ վասն զի ոչ կանխեալ գիտացեալ ձեր զարժանն՝ վասն այսորիկ ած զանարժան գաւազանն ի վերայ ձեր, եւ իբրեւ ի քնոյ ընդոստուցեալ, զի գիտասջիք զզգաստութիւնն, որ արժանն է: 14 Եւ զի ոչ իմացայք դուք զմարդկանն ի մարդկապէսն՝ գիտուն արար զձեզ ի չմարդկապէսն: 15 Եւ զոր յանգիտութեանն արհամարհեցէք՝ հաստատեաց զձեզ յանշարժ գիտութիւնն. զի վէմն իսկ որ ի շինողացդ անարգեալ՝ եղեւ նա ձեզ գլուխ անկեան:

16 Զի զոր ուրացութեամբն բարկացուցէք՝ արտասուաւք հաշտեցուսջիք: 17 Զի զոր, կափուցեալ զաչս ձեր, համարէիք խաւար՝ ծագեաց եբաց եւ լուսաւորեաց զտեսանելիս ձեր, մերկեաց ի ձէնջ զզգեցեալ զխաւարն հեթանոսութեան, եւ զճառագայթարձակ զգեցոյց զպատմուճանն: 18 Իսկ զոր համարեալ անմտութիւն, կորուսանել պանձայիք՝ նոյն ինքն ձեզ իմաստնացուցիչ տուաւ, եւ նոյն ինքն ձեզ գտիչ պարգեւեցաւ:

19 Արդ՝ մեք իբրեւ տեսաք զայսպիսի այր հրաշալի եւ լուաք զմեծամեծ սքանչելիսն որ ի ձեռն սորա առ ձեզ կատարեցան՝ ընկղմեցաք ի խորութիւն սիրոյն Աստուծոյ իբրեւ ի ջուրս սաստիկս ալեաց բազմութեան, անհատական գովութեամբ, եւ ի վերայ այսորիկ՝ անդադար բերանով եւ անհանգիստ բարբառով զՏէր մեր զՅիսուս Քրիստոս, զբարերարն զսքանչելագործն զպարգեւաբաշխն աւրհնեցաք, եւ առ Աստուած հայրն ամենայնի գոհութիւնս մատուցաք, շնորհելով Գրիգորի զանապական պարգեւս սուրբ Հոգւոյն, որով եւ դուք արժանի լիջիք շնորհին ողջունի արքայութեանն երկնից: 20 Եւ զմեզ, հեռի մարմնով, մերձ համարեալ հոգւով՝ յիշեցէք ի ձեր ի նորաթեք յաղաւթսդ, ի ձերում պարգեւեալ փրկութեանդ, մանաւանդ յորժամ զյիշատակ սրբոցդ խմբիցէք ձերով ուրախութեամբդ:

21 Եւ հաստատեալ կացցէ վկայութիւն ի մէջ երկոցունց կողմանցս, զի պարգեւաբաշխութիւն նորոգ քահանայապետութեանդ ձերոյդ նահանգիդ առ ի մէնջ՝ կացցէ անշարժ յեկեղեցւոջս Կեսարու, ուստի եւ հանդերձեցաւ ձեզ պատրաստեալ՝ փրկութեան ձեռնադրութիւն: 22 Որով անապական պարգեւք խորհրդոյն ձեզ բաշխիցին վկայացեալ աջովդ, շնորհաւք նորոգութեան մկրտութեան եւ փրկական խաչին, եւ կենդանարար մարմնոյն եւ քաւիչ արեանն Քրիստոսի, եւ երանութեամբ բազմացելոց քահանայութեանց. որով եւ դուք լիջիք վերացեալք խառնեալք, աղաւթաբուղխք մշտնջենաւորք, ի զաւրս քրիստոսակեցոյց գնդին: 23 Ողջ լերուք ի Քրիստոս, եւ հանապազ վայելեսջիք ի փրկութեանն Տեառն»:

ՃԺԷ.

Եւ ուրախ եղեն ընդ մխիթարութիւն թղթոյն. եւ զի եկեալ հասեալ էին ուղեգնացքն լուսաւորութեամբ, եւ երեւեալ աստուածաշնորհ պարգեւաւք, առաւել զհոգեւոր սիրոյն զանձուկսն սփռէին՝ եւ եւս քան զեւս ի հաւատսն հաստատեցան մեծաւ եւ ցնծալից բերկրութեամբ:

2 Իսկ նա անդէն «եւ անդ ընդելական սովորութեամբն ի գործ արկեալ զանդադար վարդապետութիւնն հաւասարութեամբ բարեպաշտ» արքային Տրդատայ՝ «զիւր արուեստն առաջի դնէր. խրատէր յորդորելով. որով առաւելագոյն հնազանդէին նմա ըստ հրամանացն Աստուծոյ, թագաւորն եւ զաւրքն ամենայն հանդերձ աշխարհախումբ բազմութեամբն, որոց յանձն առեալ ամենեցուն զխնդրելին կատարել», եւ զհրամայեալսն ի գործ արկանել:

3 Եւ նորա տուեալ հրաման արքայագունդ բանակացն՝ ամսաւրեայ ժամանակաւ ի պահս եւ յաղաւթս յամենալ: 4 «Եւ իւրում անձինն՝ զսովորականն առաջի դնէր, իւրայովքն անդուստ ածելովքն հաւասարաւքն, զպահս եւ զաղաւթս, զտքնութիւնս, զպաղատանս արտաւսրաբերս, զխստամբերութիւնս, զհոգս աշխարհահեծս, յուշ առնելով զասացեալսն հոգեպատում մարգարէին, թէ Յորժամ հեծեծեսցես՝ յայնժամ կեցցես»:

5 «Այսպէս բազում աշխատութեամբ տարեալ՝ վասն համաշխարհին բարեաց ինչ աւճան գտանելոյ. որում եւ պարգեւէր իսկ վիճակ յամենաշնորհն Աստուծոյ, հայրական չափուն ծնանել ծնունդ նորոգ եւ սքանչելի, պարգեւաբաշխ սուրբ աջովն իւրով». զամենայն ի ջրոյ եւ ի Հոգւոյ յարգանդէ՝ մկրտութեամբ միւսանգամ վերստին ծնանել, առնել կատարել, սրբել, դրոշմել մի ժողովուրդ Տեառն:

6 Եւ եդ անդ հիմունս, եւ շինեաց եկեղեցի. եւ զնշխարսն զոր ունէր յոսկերաց սրբոցն՝ ի տէրունական տանն բնակեցուցանէր: 7 Սոյնպէս եւ ընդ ամենայն կողմանս գաւառացն դնէր հիմունս եկեղեցեաց, եւ ուղղէր սեղանս, եւ կացուցանէր քահանայս: 8 Եւ ամենայն երկիրն դարձեալ սրտիւք իւրեանց կանխէին ի պահս եւ ի պաշտաւն եւ յերկիւղն Աստուծոյ:

ՃԺԸ.

Իսկ ի լնուլ կիտին եդելոյ պահոցն կատարելոյ, առեալ երանելւոյն Գրիգորի զաշխարհաբանակ զաւրացն, եւ զինքնին զթագաւորն, եւ զկին նորա Աշխէն, եւ զմեծ աւրիորդն Խոսրովիդուխտ, եւ զմեծամեծսն ամենայն, եւ ամենայն մարդկաւ բանակին հանդերձ՝ ընդ այգն ի լուսանալ առաւաւտուն յափն Եփրատ գետոյն մատուցանէր, եւ անդէն մկրտէր առ հասարակ զամենեսեան յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ:

2 Եւ իբրեւ իջանէին մարդիկն ամենայն եւ թագաւորն ի մկրտութիւն անդր, ի ջուրսն Եփրատ գետոյն՝ նշան սքանչելի երեւեալ յԱստուծոյ. զի զետղ առեալ ջուրք գետոյն՝ անդրէն դարձան ընդ կրուկն: 3 Եւ լոյս սաստիկ երեւեալ ի նմանութիւն սեան լուսաւորի՝ եւ եկաց ի վերայ ջուրց գետոյն, եւ ի վերայ նորա նմանութիւն տէրունական խաչին. եւ այնչափ ծագեաց լոյսն, մինչեւ արգելոյր զճառագայթս արեգականն եւ նուաղեցուցանէր: 4 Եւ իւղն աւծութեան, զոր արկանէր Գրիգորիոս ի վերայ մարդկանն՝ շրջան առեալ ի մէջ գետոյն շուրջ զմարդկաւն խաղայր: 5 Եւ ամենեքեան զարմացեալք բարձրացուցանէին զաւրհնութիւն ի փառս Աստուծոյ: 6 Եւ ընդ երեկս աւուրն նշանն աներեւոյթ լինէր, եւ նոքա ի վեր յաւանն դառնային: 7 Եւ որք մկրտեցանն յաւուր յայնմիկ՝ աւելի քան զհնգետասան բիւր մարդկան յարքունական զաւրացն:

8 Եւ անտի ելեալ մեծաւ ցնծութեամբ եւ սպիտակազգեստ հանդերձիւք, սաղմոսիւք եւ աւրհնութեամբք, կանթեղաւք վառելովք, եւ մոմեղինաւք լուցելովք, եւ ջահիւք բորբոքելովք, մեծաւ լրջմտութեամբ եւ բազում զուարթութեամբ լուսաւորեալք եւ հրեշտակացեալք. եւ առեալ զանուն որդեգրութեանն Աստուծոյ, եւ մտեալ ի ժառանգութիւն սրբոյ Աւետարանին, եւ ի վիճակ սրբոցն խառնեալք, ծաղկեալք ի հոտ անոյշ ի Քրիստոս, եւ ելեալք ի վեր ի տէրունական տունն դառնային: 9 Եւ անդ մատուցանէր զաւրհնութեան պատարագն, հաղորդէր զամենեսեան ի խորհուրդն գոհութեան. բաշխէր ամենեցուն զսուրբ մարմինն եւ զպատուական արիւնն ամենափրկչին Քրիստոսի, զկենդանարարն եւ զկեցուցիչն ամենայն մարդկան, եւ զարարիչն եւ զաշխարհագործն ամենայն արարածոց, զաստուածատուր շնորհսն առ ամենեսեան առատապէս մատակարարէր:

ՃԺԹ.

Եւ դադարեաց անդ յետ այսորիկ աւուրս եաւթն վասն հոգեւոր մխիթարութեան: 2 Եւ յայնմ աւուրս եաւթանս որ մկրտեցան յարքունական բանակէ անտի՝ ընդ այր եւ ընդ կին եւ ընդ մանուկ աւելի քան զչորեքարիւր բիւր:

3 Եւ զյիշատակս վկայիցն բերելոց ժամադրեաց ի տաւն մեծ հռչակել, սնոտեացն պաշտաման ի ժամանակի՝ դիցն Ամանորոյ ամենաբեր նոր պտղոց տաւնին, Հիւրընկալ դիցն Վանատրի, զոր յառաջագոյն իսկ ի նմին տեղւոջ պաշտէին յուրախութեան Նաւասարդ աւուր: 4 Զի ժողովեալ ի յիշատակ մեծի երանելւոյն Յովհաննու եւ սրբոյ վկային Աստուծոյ Աթանագինէի՝ յայնմ աւուր խմբեալ ի նմին յաւանին տաւնեսցեն:

5 «Յորում եւ երանելւոյն Գրիգորի զվարդապետութիւնն իւր ի գործ արկեալ, եւ ժողովելոցն առ ընդունել քաղցրացուցեալ», «եւ ծովացուցեալ զվարդապետութեանն զխորութիւն, եւ լցեալ զեղեալ ամենայն հոգեւոր բարութեամբք»: 6 «Յետ այսորիկ հասեալ նմա բովանդակ ի վերայ ամենայն երկրին սահմանացն Հայոց Մեծաց աշխարհին», շինելով եկեղեցիս յամենայն աշխարհս, ի գաւառս, ի կողմանս, ի քաղաքս, յաւանս, ի շէնս, ի գեաւղս եւ յագարակս: 7 Սոյնպէս եւ թագաւորն յամենայն իշխանութեան իւրում առ հասարակ՝ գրեաց չորս չորս հողս երդոյ յամենայն ագարակ տեղիս, իսկ յաւանսն եաւթն եաւթն հողս երդոյ՝ ի ծառայութիւն սպասաւորութեան քահանայութեանն, նուէր պտղոյ Տեառն մատուցանէր:

8 Եւ կացուցանէր քահանայս յամենայն տեղիս, եւ հրաման տուեալ, զի պաշտեսցեն զՏէր Աստուած միայն, զարարիչն երկնի եւ երկրի. եւ բազմացուցանէր զպաշտաւնեայս սեղանոյն Տեառն ընդ ամենայն տեղիս, եւ կացուցանէր քահանայս առ սեղան սեղան յամենայն եկեղեցիսն: 9 Սոյնպէս եւ զեպիսկոպոսսն վիճակեցուցանէր ի գլխաւորութիւն ժողովրդոցն Տեառն, եւ հրաման տայր նոցա՝ հաւատարիմ առաջնորդութեամբ վերակացու լինել լուսաւորապէս հաւտին Քրիստոսի:

ՃԻ.

Նոյնպէս հաւանեցուցանէր զթագաւորն, «զի ի գաւառաց գաւառաց եւ կողմանց կողմանց ի տեղիս տեղիս ժողովեսցեն բազմութիւն մանկտւոյ, առ ի նիւթ վարդապետութեան, զգազանամիտ զվայրենագոյն զճիւաղաբարոյ զաշխարհաբնակսն. զորս առեալ արկանէր ի բովս վարդապետութեան, եւ հոգեւոր սիրոյն եռանդմամբ զաղտն եւ զժանգն զշարաւահոտ դիւացն եւ զսնոտիագործ պաշտամանցն ի բաց քերէր: 2 Եւ այնչափ անջատէր ի հայրենեացն բնակացն իւրեանց՝ մինչեւ ասել նոցա, թէ Մոռացայ զժողովուրդ եւ զտուն հաւր իմոյ:

3 «Եւ ի տեղեաց տեղեաց սահմանացն Հայոց՝ տայր հրաման թագաւորն Տրդատ՝ իւրոյ իշխանութեանն յաշխարհաց եւ ի գաւառաց բազմութիւն մատաղ մանկտւոյ ածել յարուեստ դպրութեան, եւ կարգել ի վերայ հաւատարիմ վարդապետս. առաւել զազգս պղծագործ քրմացն եւ զմանկունս նոցա ի նոյն ժողովել, գումարել յարժանաւոր տեղիս դասս դասս, եւ դարման ռոճկաց կարգել»: 4 «Եւ զնոսա յերկուս բաժանեալ, զոմանս յԱսորի դպրութիւն կարգեալ, եւ զոմանս ի Հելլէն»: 5 «Որով անդէն յական թաւթափել վայրենամիտքն եւ դատարկասունքն եւ անասնաբարոյ աշխարհաբնակքն վաղվաղակի մարգարէագէտք եւ առաքելածանաւթք եւ աւետարանաժառանգք լինէին, եւ ամենայն աւանդելոցն Աստուծոյ ոչ իւիք անտեղեակք»:

6 «Հասանէր եւ յառաջին դաստակերտսն իւր, յռոտաստակն Այրարատեան գաւառին ի Վաղարշապատ քաղաք», ուստի նախ զառաջինն աստուածասաստ հրամանացն լինէր սկիզբն. ուր նախ նշմարեացն եւ նշանակեալ կանգնեաց զնշան խաչին սրբոյ, ուր եւ սուրբ վկայքն Աստուծոյ զետեղեցան. եւ ի նոցա վկայարանսն կանգնեաց սեղանս Աստուծոյ ի հանգիստս սրբոցն. եւ զնկատեալ տեղին տանն Աստուծոյ շինեաց, զցուցեալն նմա ի տեսլեանն, զյառաջագոյն դրոշմեալն իւր, եւ կանգնեաց անդ զեկեղեցին Քրիստոսի: 7 Սոյնպէս եւ ի տեղիս մեհենացն զոր կործանեաց յառաջագոյն. սոյնպէս եւ յԱրտաշատ քաղաքի եւ յամենայն տեղիս, յաշխարհս եւ ի գաւառս առհասարակ, սոյն աւրինակ գործեաց եւ բազմացոյց զեկեղեցիս, եւ կացոյց քահանայս. եւ քրիստոսեան դրոշմաւն զամենեսին առ հասարակ ընծայեցուցանէր՝ լինել ամենեցուն Հոգւովն սրբով:

8 Եւ այսպէս ընդ ամենայն երկիրն Հայոց, ի ծագաց մինչեւ ի ծագս, ձգտէր տարածանէր զմշակութիւն քարոզութեանն եւ աւետարանութեանն. ի Սատաղացւոց քաղաքէն մինչեւ առ աշխարհաւն Խաղտեաց, մինչեւ առ Կաղարջաւք, մինչ ի սպառ ի սահմանս Մասքթաց, մինչեւ ի դրունս Ալանաց, մինչ ի սահմանս Կասպից, ի Փայտակարան քաղաք արքայութեանն Հայոց. եւ յԱմդացւոց քաղաքէն մինչեւ առ Մծբին քաղաքաւ, քերէր առ սահմանաւքն Ասորւոցն առ Նոր Շիրական երկրաւն, եւ առ Կորդուաւք մինչեւ յամուր աշխարհն Մարաց, մինչեւ առ տամբն Մահքր-Տան իշխանին, մինչեւ յԱտրպատական ձգտէր տարածանէր զաւետարանութիւնն իւր:

9 Զամենայն ժամանակս կենաց իւրոց, զամառն եւ զձմեռն, զտիւ եւ զգիշեր, անվեհեր առանց յապաղելոյ իւրով իսկ աւետարանական եւ ողջունապատում գնացիւքն, առաջի թագաւորաց եւ իշխանաց եւ ամենայն հեթանոսաց՝ անընդդիմակաց ի հակառակորդաց զամենափրկչին անունն Յիսուսի կրեաց, եւ զամենայն ոգի աստուածազգեստս եւ ոգեզէնս վառեաց»:

10 Եւ բազում բանդականաց եւ կալանաւորաց եւ տագնապելոց ի բռնաւորաց փրկութիւն արարեալ, կորզելով զնոսա ահաւոր զաւրութեամբ փառացն Քրիստոսի. եւ բազում մուրհակս անիրաւագիրս անիրաւութեան պատառեաց: 11 Եւ բազում սգաւորաց կարճամտելոց մխիթարական վարդապետութեամբն զակնկալութիւն յուսոյն ըստ յայտնութեան փառաց մեծին Աստուծոյ եւ ամենափրկչին Յիսուսի Քրիստոսի նուաճեաց. եւ զամենայն միանգամայն յաստուածպաշտութեան պայմանն փոխեաց»:

ՃԻԱ.

Եւ դարձեալ բազում եւ անհամար գունդս գունդս վանականաց ի շէնս եւ յանշէնս, դաշտականս շինակեացս, եւ լեռնականս անձաւամուտս եւ արգելականս հաստատէր»: 2 Եւ զոմանս յորդւոց քրմացն առեալ իւր՝ զառաջեաւասունս ձեռնասունս առնէր. փոյթ ուսման ի վերայ ունէր՝ ընդ հոգեւոր խնամով եւ երկիւղիւ սնուցանել: 3 Որ յաստիճան եպիսկոպոսութեան լինէին արժանի կալոյ, առեալ ձեռնադրութիւն ի նմանէ. որոց առաջնոյն՝ Աղբիանոս անուն, որ ապա կողմանցն Եփրատական գետոյն լինէր վերակացու. երկրորդին՝ Եւտաղիոս, որ ի կողմանս վայրացն Բասենոյ կացեալ լինէր հովիւ. երրորդն՝ Բասոս. չորրորդն՝ Մովսէս. հինգերորդն՝ Եւսեբիոս. վեցերորդն՝ Յովհաննէս. եաւթներորդն՝ Ագապէս. ութերորդն՝ Արտիթէս. իններորդն՝ Արսուկէս. տասներորդն՝ Անտիոքէս. մետասաներորդն՝ Տիրիկէս. երկոտասաներորդն՝ Կիւրակոս: 4 Այսք՝ որ յորդւոց քրմացն ընտրեցան լինել եպիսկոպոսք կողմանց կողմանց, աճեցուցանել զքարոզութիւնն: 5 Եւ զայլոցն անուանս թէ եւ կամիցի ոք՝ ոչ կարասցէ շարել:

6 Եւ զԱղբիանոս զայր ճշմարիտ եւ աստուածասէր՝ վերակացու թողոյր արքունական դրան բանակին: 7 Եւ ինքն ընդ ժամանակս ժամանակս յանապատ լերինս ելանէր, ուր եւ ինքեան իւրով անձամբն իսկ աւրինակ ցուցանէր: 8 Առեալ զոմանս ոմանս յաշակերտացն յիւրաքանչիւր մենաստանաց՝ երթեալ, լեռնակեաց, մենակեաց, սորամուտ, ծակախիթ եղեալ, եւ զառաւրեակն խոտաբուտ ճարակաւք վճարեալ: 9 Եւ այսպէս վշտակեաց տկարութեան զանձինս տուեալ, մանաւանդ որոց հայեցեալ եւս ի մխիթարութիւն առաքելական բանիցն, թէ Յորժամ վասն Քրիստոսի տկարանամ՝ յայնժամ զաւրացեալ լինիմ. եւ թէ՝ Լաւ եւս լիցի պարծել տկարութեամբ, զի բնակեսցէ յիս զաւրութիւնն Քրիստոսի:

10 Անդ էր ապա չարբենալ գինւով, այլ առաւելուլ հոգւով, եւ պատրաստել զսիրտս երգովք հոգեւորաւք ի փառս եւ ի գովութիւն Աստուծոյ: 11 Անդ կրթութիւն քաղցրուսոյց ընթերցուածոց հոգեպատում գրոց: 12 Անդ քաջալերութիւն յորդորական լուսաւոր վարդապետութեան, առ ի յառաջադէմ ընտրութիւն պսակահամբար քրիստոսադիր կիտին: 13 Անդ եռալ հոգւով աստուածապաշտ ծառայութեամբ: 14 Անդ աղաւթք աղերսալիք եւ պաղատանք փարելիք եւ խնդրուածք հաշտեցուցիչք վասն ամենեցուն կենաց առ մարդասէրն Աստուած»:

15 Եւ նովին հոգեկրաւն արուեստիւն հանեալ աւուրս բազումս յանապատ տեղիս», յակունս Եփրատական գետոյն, յայրս եւ ի քարածերպս երկրին բնակեալ լինէր, եւ ի կատարս լերանց, զաւրինակ առեալ զմեծի մարգարէին Եղիայի, եւ կամ զերանեալ զմկրտչին առաքինւոյն Յովհաննու. բարեաց գործոց նախանձաւոր եղեալ՝ զնոյն կեանս վարուցն քաջութեան աստուածամուխ կենացն անձին մատուցանէր:

ՃԻԲ.

Եւ թէ երբեք երբեք իջանել լինէր, շրջել զաւրացուցանել զաշակերտեալսն ճշմարտութեան հոգւով, «իրաց իրաց պիտոյից աւգտակարաց ամենայն եկեղեցեացն հասեալ յաւգնականութիւն՝ շնորհաւքն Աստուծոյ առանց յապաղելոյ, առանց իրիք զբաղելոյ, հանապազ իջանէր ի թիկունս դիպաց դիպաց պատահելոց, եւ վճարէր զաւրութեամբն Աստուծոյ: 2 Եւ յորդորագոյնս եւ պարարտագոյնս եւ անփակ բերանով զվտակս վարդապետութեանն ի սիրտս լսողացն սերմանեալ ծաւալեցուցանէր. եւ զայս արարեալ զամենայն ժամանակս իւր՝ վասն անձին եւ վասն աշխարհի»:

3 Քանզի սովոր իսկ են ճշմարիտ վարդապետք՝ զանձանց առաքինութիւն կանոն աշակերտելոցն դնել. մանաւանդ յուշ առնելով զտէրունականն զմիոյն զմիայնոյն զիմաստնոյն Աստուծոյ. քանզի ասէ. Սկսաւ Յիսուս առնել եւ ուսուցանել: 4 Որոյ բազում անգամ առեալ զաշակերտսն ուրոյն, եւ աննիազական անձամբն աւրինակ կարաւտելոցն լինէր, յորժամ ի Թաբաւրական լերինն զաւետեացն զերանութիւն տայր, եւ կամ յորժամ ի նմին լերինն զկանոնական աղաւթսն առնէր, մինչ դեռ աշակերտքն ի Տիբերական ծովուն նաւէին: 5 Եւ դարձեալ՝ յաւուրս բաղարջակերացն յաւրինական տաւնին զգիշերոյն աղաւթս երիցս անգամ ի Ձիթաստանեաց լերինն առանձինն մատուցանէր: 6 Ուստի եւ յայտ իսկ է եւ առանց վեհերելոյ, եթէ ոչ վասն անձին ամենատէրն, այլ համաշխարհի յուսումն զայն գործէր, որ է աւրինակ ամենայն հնազանդելոց. վասն որոյ եւ ասէրն իսկ, թէ Արթուն կացէք, յաղաւթս կացէք, զի մի՛ մտանիցէք ի փորձութիւն:

7 «Իսկ արդ՝ եթէ թեթեւագոյն արուեստից պակասագոյն ի գիտութենէ են ազգք երկրածնաց, ո՞րչափ այնմ արուեստի ոք համարիցի անգիտանալ, որ ընդ աստուածախաւսսն կատարի, որում երանելին Պաւղոս ամենեցուն տգիտանալ ասէ. վասն որոյ եւ զամենակեցոյց Հոգին ի թիկունս հասանել անմռունչ հեծութեամբ բարեխաւս գիտէ»:

8 Իսկ արդ՝ յորժամ լսիցեմք, եթէ Սկսաւ Յիսուս առնել եւ ուսուցանել՝ ապաքէն առնել՝ զի ուսուսցէ, եւ ոչ եթէ զի պարգեւեսցի, իմանալի է. եւ բարեխաւսելն նորա վասն սրբոց, եւ բարեխաւսել Հոգւոյն սրբոյ՝ առ ի վարդապետելոյ մեզ, զի ընդ միմեանց բարեխաւսիցեմք. եւ ոչ եթէ առ բարձրագոյն ոք Միածնին կամ Հոգւոյն սրբոյ բարեխաւսելն գիտելի է. քանզի միապատիւ է աստուածականն, եւ ոչ բազմաբար: 9 Իսկ երանելի առաքելոցն ընկալեալ ի վարդապետութենէ ճշմարտութեանն՝ նախ կարաւտական անձանց աւգուտ մատակարարէին, եւ ապա աւրինակ աշակերտելոցն բարձեալ տանէին. երբեմն առանձինն, եւ երբեմն ժողովովք գումարելովք՝ զփառսն Քրիստոսի առաւելովքն բարձրացուցանէին»:

10 Քանզի առաւել աւգտակար իսկ է յամենայն աշխարհակիր զբաւսանաց առանձինն սահմանել, եւ միայն աստուածպաշտութեան պարապել: 11 Զոր եւ մարգարէքն յառաջագոյն գործէին, որք ի լերինս եւ յանապատս, յայրս եւ ի փապարս վիմաց զաստուածեղէն կրաւնիցն զծառայութիւն հարկանէին: 12 Նոյնպէս եւ ամենայն հարքն որ յաջորդեցան, յառաքելական կանոնացն կրեալ՝ ինքեանք անձամբ բերէին աւրինակ վերջնոցս: 13 Ուստի եւ երանելիս այս բարձեալ տանէր զաւանդելոցն պատիւ, եւ ամենայն մատուցելոց առ նա զնոյն պատուիրեալ գուշակէր: 14 Եւ այնպէս յառաջ, ամենայն աստուածեղէն գանձուցն վայելչութեամբք լցեալ պարարտացուցեալ ամեթութեամբք զամենեսեան՝ խաղացեալ գայր ի բազում ժամանակս, եւ նովին ի նոյն կանխեալ եւ ի նմին հանապազորդեալ»:

ՃԻԳ.

«Յայնմ ժամանակի երանելի ցանկալի եւ անպայման սքանչելի լինէր երկիրս Հայոց. որպէս զՄովսէս, որ յանկարծ ուրեմն աւրէնսուսոյց հեբրայական բանակին լինէր, ամենայն մարգարէական դասուն, եւ կամ իբրեւ զյառաջադէմն Պաւղոս բովանդակ առաքելական գնդաւն, հանդերձ աշխարհակեցոյց աւետարանաւն Քրիստոսի՝ սոյնպէս եւ սա եկեալ հասեալ երեւեալ՝ հայաբարբառ հայերէնախաւս գտաւ»:

2 Արդ՝ ըստ գաւառաց գաւառաց երթեալ ընտրէր անձին իւրում կայս հանգստեան յանապատ տեղիսն եւ անդ բնակէր, եւ յանապատացն լուսաւորէր զամենեսեան:

3 Եւ բազմացոյց կացոյց տեսուչս եպիսկոպոսս յամենայն գաւառս Հայոց իշխանութեան իւրոյ. եւ որ յաստիճան եպիսկոպոսութեան ձեռնադրեցան ի նմանէ՝ աւելի քան զչորեքարիւր եպիսկոպոս, որք կացին տեսուչք տեղեաց տեղեաց: 4 Իսկ կարգք երիցանց կամ սարկաւագաց կամ անագնովսաց, եւ որ այլ եւս ի պաշտաւն Տեառն կացին՝ անթիւք էին ի բազմութենէն:

5 Իսկ թագաւորն Տրդատ՝ ուխտ զայս դնէր ընդ ամենայն մարդոյ, որ միանգամ ընդ նորա տէրութեամբն էին, ընդ մեծի եւ ընդ փոքու, զի ամենեցունց հաստատութիւն այն կայցէ առ նա, զի անխորշ եւ անխէթ աստուածահրաման պատուիրանացն հնազանդեսցին առանց երկմտութեան, եւ արարչութեանն հաւատալ յամենայն սրտէ: 6 Եւ ամենեցուն հաւանեալ այնմ՝ փութային կատարել վաղվաղակի զհրամանսն:

7 Իսկ թագաւորն շատ աղաչեաց զԳրիգոր վասն հանապազորդ առ նմա կալոյ, զի ընդ ինքեան շրջեցուսցէ. որում ոչ հաւանեալ չառնոյր յանձն, այլ յանապատ տեղիս հաճեալ բնակութեամբ, պահովք կոխեալ զինքն, զի մի՛ տացէ հպարտութեանն բարձրանալ կոխել զինքն. այլ կէտ եդեալ ինքեան՝ զամենայն աւուրս կենաց իւրոց զքառասուն քառասուն աւր պահովք ձգտել մինչեւ յաւր քրիստոսակոչ հանգստեանն իւրոյ վախճանին:

8 Իսկ իբրեւ կարի կարաւտեալ թագաւորն աշխարհաւն հանդերձ զնմանէն, զի ի մէջ նոցա բնակեսցէ, եւ քանքատէին կարաւտեալք ի կայս նորա՝ յայնմ ժամանակի լուան յոմանց ի տեղեկաց, որ գիտակ արարին զթագաւորն վասն սրբոյն Գրիգորի, զի յայնժամ յառաջ եւս, մինչ դեռ ի մանկութեան աստիսն էր զինուորութեամբ՝ ամուսնացեալ եւ երկուս որդիս ստացեալ. որոց առաջնոյն անուն ճանաչէր Վրթանէս, որ յաշխարհակեաց կեանս էր. որ ապա եւ նա յաստիճան պաշտաման կաց երիցութեան. եւ երկրորդին՝ Արիստակէս, որ ի մանկութենէ ըստ աստուածագործ ծառայութեան սնեալ էր. «որ ի միայնակեաց լեռնակեաց ի կրաւնս մտեալ էր, եւ բազում եւ ազգի ազգի վշտակեցութիւն ըստ Աւետարանին կրեալ ամենայն կրթութեամբ, եւ ամենայն իրաց հոգեւորաց զանձն տուեալ միայնաւորութեան, լեռնակեցութեան, քաղցի եւ ծարաւոյ եւ բանջարաճաշակ կենաց, արգելանաց անլուսից, խարազնազգեստ եւ գետնատարած անկողնոց. եւ բազում անգամ զհեշտական հանգիստն գիշերաց, զհարկ քնոյ, յոտնաւոր տքնութեան ի թաւթափել ական վճարէր. եւ զայս արարեալ ոչ սակաւ ժամանակս: 9 Եւ գտեալ եւս զոմանս՝ յինքն յարեցուցեալ եւ աշակերտեալ սմին աւետարանական սպասաւորութեան: 10 Եւ այսպէս ամենայն փորձութեանց ի վերայ հասելոց կամայական քաջութեամբ տարեալ, եւ նովիմբ լուսաւորեալ եւ պայծառացեալ, եւ ծանաւթական եւ հաճոյ եղեալ առաջի Աստուծոյ եւ ամենայն մարդկան»:

11 Արդ՝ իբրեւ լուաւ զայս ամենայն թագաւորն Տրդատ՝ վաղվաղակի փութով եւ անզբաղապէս արձակէր արս երիս աւագս փառաւորս պատուականս հրովարտակաւք հանդերձ, զի զերկոսին որդիսն Գրիգորի վաղ առ նա հասուսցեն: 12 Եւ որք առաքեցանն յարքայէ զնոցանէն, զի ածցեն զնոսա՝ այսոքիկ են. առաջնոյն անուն Արտաւազդ, որ սպարապետն էր ամենայն զաւրացն Հայոց Մեծաց. եւ երկրորդին Տաճատ անուն, իշխան Աշոցաց գաւառին. երրորդին՝ Դատ անուն, կարապետ արքայի:

ՃԻԴ.

Արդ՝ եկին հասին նոքա յաշխարհն Կապուտկացւոց եւ գտին զՎրթանէս ի Կեսարացւոց քաղաքին, եւ զսուրբն Արիստակէս բնակեալ յանապատի, յիւրում մենաւորաստանին. ապա ոչ հաւանէր նա իջանել յանապատէ անտի. մինչեւ եղեւ ժողով բազմութեան քրիստոնէից, որք հաւանեցուցին զնա գնալ անտի. զի «Լաւ է, ասեն, քեզ գործ մշակութեանն Աստուծոյ՝ քան զայդ մենաւորութիւն բնակութեան յանապատի այդր»: 2 Զորս այնուհետեւ եւ յուղարկեցին զնոսա անտի: 3 Իսկ նոքա եկին հասին յերկիրն Հայոց, եւ յանդիման ունէին զածեալսն, զերկոսին որդիսն Գրիգորի, առաջի թագաւորին. զորս առեալ թագաւորին՝ ինքնին նոքաւք հանդերձ ի խնդիր ելանէր սրբոյն Գրիգորի՝ ուր եւ գտցէ: 4 Եւ եկեալ գտանէին ի Դարանաղեաց գաւառին, ի լերինն որ կոչի Մանեայ Այրք, յանապատին:

5 Ապա աղաչեաց երանելի թագաւորն Տրդատ զսուրբն Գրիգորիոս, զի փոխանակ այնր, զի ոչ հաւանեցաւ նա կալ եւ շրջել ընդ նմա, եւ սիրեաց զմենաւորութեան կեանս՝ ձեռնադրեսցէ եւ տացէ նմա եպիսկոպոս զսուրբ որդին իւր, զոր ետ ածել ինքն՝ զԱրիստակէս: 6 Զոր ձեռնադրեաց յեպիսկոպոսութիւն փոխանակ իւր. որպէս ըստ գրեցելոյն ի դէպ, թէ Փոխանակ հարց եղիցին որդիք՝ կալ իշխան ի վերայ երկրի: 7 Որ առաւել եւս քան զհայրն վերագոյն երեւեցուցանէր զիւր վարդապետութիւնն առ հարբն. եւ յետ նորա կալաւ զտեղի հայրենեացն եւ անդէն նստաւ յաթոռ կաթողիկոսութեան Հայոց Մեծաց: 8 Ապա եւ ինքն իսկ մեծն Գրիգորիոս «ելանէր զտեղեաւքն կարգելովք եւ զգաւառաւքն աշակերտելովք յաշխարհին Հայոց՝ զուարթացուցանել, զաւրացուցանել, նորոգել եւ հաստատել զամենեսեան»:

9 Եւ աստուածասէր թագաւորն Տրդատիոս բարեպաշտութեամբ սպասաւորեալ, ըստ աշակերտական հաւատոց ի Քրիստոս՝ երկիւղած գտանէր, որ եւ տեղեկացեալ եւ վարժեալ աստուածակեաց հրամանաւքն, եւ ցանկալի եղեալ աւրինապահ ընկալելովքն, եւ բարեաց աւրինակ ամենայն աշխարհի: 10 «Եւ անդէն ի նմին ուշ եդեալ փութով ընթերցուածոց աստուածեղէն գրոց»: 11 Զի յունական աշխարհական դպրութեանն, երկնաւոր իմաստութեանն, յառաջագոյն էր տեղեակ, առաւել փիլիսոփայական մտաց հանճարագիտութեան հմուտ էր, զի ուսեալ էր զայն:

12 Արդ՝ ընկալեալ եւ զշնորհս երկնաւոր պարգեւացն, «որով առժամայն լուսաւորեալ եւ թեւակոխ թեւամուխ եղեալ աստուածատուր հրամանացն ի հանգամանս, եւ ամենայն պատրաստութեամբ զանձն յարդարեալ», «եւ ըստ աւետարանական չափոցն ի ծառայութիւն Աստուծոյ մարդասիրին դարձեալ: 13 Մերկացեալ այնուհետեւ զհեթանոսակիր ցանկութիւնսն, եւ առեալ զնշան պարծանաց խաչին յանձն իւր, եւ երթեալ զկնի ամենակեցոյց խաչելոյն՝ հաճել զհրամանացն պայման, զկնի խաչակիր գնդին Քրիստոսի աշակերտելոցն հետեւեալ»: 14 Եւ անձին իւրում եդեալ սահման պահաւք եւ տքնութեամբ «աղաւթս մշտնջենամռունչս եւ բազկատարած պաղատանս առ Աստուած, եւ արտասուս հանապազաբուղխս» վասն աշխարհին իւրոյ: 15 Նոյնպէս եւ վասն իւր խնդրէր, զի մի՛ յիշեսցին մեղքն որ յառաջին տգիտութեանն, յայնժամ զոր ի հեթանոսութեանն անդ գործէր:

16 «Եւ բազում եւ ամենայն ուժով նպաստաւորութիւն ընծայեցուցեալ աւետարանագործ վարդապետութեանն, եւ հնազանդութեամբ հպատակութիւն ցուցեալ եւ ծառայեալ ըստ Աւետարանին վայելչութեամբ». եւ այսպէս խրատեալ եւ զգաստացեալ կրաւնաւորական վարուք, ամենայն ուղղութեամբ յամենայն գործս բարութեանց առաւել եւս պայծառացուցանէր զվարդապետութեանն սատարութիւն:

17 Իսկ մեծ արքեպիսկոպոսն երանելին Գրիգորիոս, սուրբ որդւովն իւրով Արիստակիսաւ եւ ամենայն երեւելի աւգնականաւքն, զամենայն աշակերտելովքն շրջէր, եւ հաստատէր զնոսա՝ կալ ի պատուիրանին ճշմարտութեան:

ՃԻԵ.

Ընդ ժամանակսն ընդ այնոսիկ թագաւորեաց Կոստանդիանոս որդի Կոստանդեայ արքայի յերկրին Սպանիացւոց եւ Գաղիացւոց. եւ հաւատաց նա յԱստուած, յարարիչն երկնի եւ երկրի, եւ ի ծնունդն ի Բանն նորա, յՈրդին միածին, եւ ի Հոգին սուրբ Աստուածութեան նորա: 2 Եւ կուտեաց գումարեաց առ ինքն զբազմութիւն զաւրաց իւրոց առ ափն Ովկիանոս ահագին ծովուն. եւ ուխտէր զայս բան ընդ ամենեսին, զի առ հասարակ ամենայն ոք ճշմարտութեանն հաւատասցէ, «միով աստուածաբարբառ պատգամաւք՝ մի ազգ կատարեալ փառաւորիչ միոյ Աստուծոյ լինել»:

3 Եւ յԱստուած խրախուսեալ՝ դիմէր ի վերայ հեթանոսական թագաւորացն, եւ անդէն սատակէր առ հասարակ զամենեսեան. զորս կործանէր զաւրութեամբ աստուածեան խաչին, զպիղծ եւ զանաւրէն թագաւորսն, զԴիոկղետիանոս եւ զՄարկիանոս եւ զՄաքսիմիանոս եւ զԼիկիանոս եւ զՄաքսենտիոս, եւ զամենայն զաւակ պղծալից թագաւորացն հեթանոսաց ջնջէր ի միջոյ:

4 Շինէր եւ զաւերեալ եկեղեցիսն, եւ կանգնէր զսեղանսն կործանեալս ի տան Տեառն. շինէր եւ զառաքինարանսն վկայիցն, եւ բազմացուցանէր զփառաւորութիւն յիշատակաց երանելեացն մարտիրոսաց, եւ յաճախէր զպատիւ քահանայիցն Աստուծոյ, միանգամայն առնել խաղաղութիւն երկրաւորաց, բառնալ զգայթակղութիւնս ի միջոյ. զի մի՛ ոք մի՛ իւիք սայթաքիցէ յաստուածագնաց ճանապարհէն: 5 Աւերէր զպղծալից մեհեանս դիւացն, եւ զնոսա առ հասարակ միանգամայն իսկ իւրեանց պաշտաւնէիւքն ի փախուստ դարձուցեալ պակասեցուցանէր: 6 Պատիւս եւ պարգեւս այնոցիկ շնորհէր, որք յաստուածպաշտութեան ճշմարտութեանն կացեալ էին, եւ ոչ երբեք զհաստատութիւնն թողեալ: 7 Վասն այսորիկ յաղթութիւն տուաւ նմա ի վերայ ամենայնի, վասն զի առ նա զնշան յաղթութեան խաչին յանձն իւր:

8 Եւ զհրաման սաստկութեան պատուիրանին ճշմարտութեան, կալ յայսմիկ ի հաստատութեան հաւատոցն զոր առ ի Տեառնէ՝ հրովարտակաւք իւրովք ընդ տիեզերս տարածանէր, սպառնացեալ յաղթող զաւրութեամբն՝ լուսոյն հաւատոց որ առ ի Տէր ունել զբարեպաշտութիւնն. եւ այսուիկ հալածէր զզաւրս խաւարին, եւ ի վերայ ամենայնի վերնոյն զաւրութեամբ գեր ի վերոյ լինէր: 9 Իսկ որք այսմ հաւանեալք՝ զի երկրպագուք լիցին ճշմարտութեանն՝ զնոսա բարեկամեալ մերձեալ պատուեալ՝ առ ինքն մատուցանէր: 10 Եւ այսու աւրինակաւ հզաւր երեւեալ՝ ի վերայ մարդկանն հաստատէր զթագաւորութիւնն իւր, աստուածակարգ թագաւորութիւն զիւր թագաւորութիւնն անուանեալ, մինչ այնչափ հզաւրացեալ ի վերայ ամենայն մարդկան՝ իրաւացի լինէր պայծառացեալ:

11 Եւ այսպէս յաղթող երեւեալ զինքն հաստատէր՝ մինչեւ զամենայն աւուրս կենաց իւրոց հրեշտակ յերկնից երեւեալ, զաւր հանապազ նմա սպասաւոր կացեալ՝ ընդ առաւաւտս առաւաւտս զքրիստոսեան նշան թագի նորին առեալ՝ ի նորին գլուխն դնէր. եւ այսպէս տեսել զերկնաւոր զհրեշտակն յիւրում սպասաւորութեան երանելին եւ ցանկալին ամենայն թագաւորաց Կոստանդիանոս: 12 Որ եւ զիւր թագաւորութեանն ծիրանիս Քրիստոսի աւանդէր, աստուածասէրն եւ աստուածապաշտն եւ յաղթողն ի վերայ ամենեցուն, որ հաստատէր զթագաւորութիւնն հաւատովք, եւ յամենայն եկեղեցիսն հաստատէր զհաւատսն ճշմարտութեան:

ՃԻԶ.

Յայնմ ժամանակի լու եղեւ այս յերկիրն Հայոց Մեծաց, ի դուռն թագաւորութեանն Արշակունեաց, առ Տրդատ արքայ Հայոց Մեծաց: 2 Որ իբրեւ լուաւ զայս՝ բազում փառաւորութիւն ամենատեառնն մատուցանէր. խնդութեամբ եւ մեծաւ ուրախութեամբ գոհանայր զայնմանէ, որ ընդ ամենայն երկիր զիւր սուրբ անունն փառաւոր առնէր:

3 Ապա իբրեւ լուաւ զայս ամենայն մեծ արքայն Հայոց Տրդատ՝ խորհուրդ առնոյր վասն ճանապարհացն այնոցիկ. հանդերձէր կազմէր առնոյր ընդ իւր զմեծ արքեպիսկոպոսն զԳրիգորիոս եւ զնորին որդին զԱրիստակէս եպիսկոպոս եւ զմիւս եպիսկոպոսն զԱղբիանոս: 4 Եւ ի զինուորական կողմանէն՝ զչորեսին գահերէցսն իւրոյ տաճարին, որ բդեաշխքն կոչին. զառաջին սահմանակալն ի Նոր Շիրական կողմանէն, եւ զերկրորդ սահմանակալն յԱսորեստանեայց կողմանէն, եւ զերրորդն՝ յԱրուաստան կողմանէն, զչորրորդն՝ ի Մասքթաց կողմանէն. զմեծ իշխանն Անգեղ տան, եւ զթագադիր ասպետն, եւ զսպարապետն մեծ, եւ զիշխանն Մոկաց, եւ զիշխանն Սիւնեաց, եւ զիշխանն Ռշտունեաց, եւ զիշխանն Մաղխազութեան տանն, եւ զշահապն Շահապիվանի, եւ զիշխանն սպասկապետութեանն: 5 Եւ այլ բազում մեծամեծաւք, եւ եաւթանասուն հազարաւ ընտիր ընտիր զաւրու հանդերձ՝ խաղայր գնայր յԱյրարատ գաւառէ ի Վաղարշապատ քաղաքէ՝ անցանել ի սահմանս Յունաց:

6 «Զանց առնէր զբազում աւթեվանաւք մեծաւ ուրախութեամբ»: 7 Եւ բազում պատիւս պատրաստութեան հպարտութեան, ըստ քաղաքաց քաղաքաց դիպելոց եւ իշխանաց իշխանաց պատահելոց, գտանէին մեծարանս ընդունելութեան: 8 Ընդ ցամաք եւ ընդ ծով փութացեալ աճապարէին, մինչ երթային հասանէին յաշխարհն Իտալիացւոց, յերկիրն Դաղմատացւոց, ի թագաւորակաց քաղաքն Հռովմայեցւոց:

9 «Զորմէ իսկոյն պատմեալ յարքունական պաղատանն. զոր իբրեւ լուաւ աստուածակարգ թագաւորն պատուակալ աթոռոյն Կոստանդիանոս, եւ հայրապետն մեծ, արքեպիսկոպոսն աշխարհամուտ դրանն, որում անուն կոչէր Եւսեբիոս՝ մեծաւ սիրով պատիւ արարեալ՝ ընդ առաջ ելանէին, եւ տուեալ միմեանց զհանգիտապատիւ ողջոյնն ուրախ լինէին: 10 Եւ եղեալ ժամանակս ինչ անդէն ի տիեզերական քաղաքին»՝ ապա զարմացեալ աստուածասէր կայսրն Կոստանդիանոս, հարցանելով զարքայն Տրդատ, թէ «Զիա՞րդ կամ ո՞րպէս եղեն առ քեզ Աստուծոյ սքանչելիքն»:

11 Իսկ նա կաց պատմեաց առաջի կայսերն զամենայն արարեալսն Աստուծոյ առ նա զբարերարութիւնսն: 12 Եւ զանհնարին զպատուհասն, զլինել ի կերպարանս անասնոյ, ոչ ամաւթ համարեցաւ պատմել նմա: 13 Եւ զհամբերութիւն նահատակեալ վկայիցն քաջութեան, եւ ո՛ր գործք գործեցան, եւ ո՛րպէս բնութիւն զաւրութեան նոցա: 14 Կամ զոր անդէն իսկ յանդիման ցուցանէր կայսերն զտարեալն ընդ իւր զԳրիգոր, եթէ «Այս այն այր է, ասէ, յոյր ձեռն ծանեաք մեք զմարդասիրութիւնն Աստուծոյ, եւ զնորին ժուժկալութիւն համբերութեանն նշանաւոր զարմանագործութեանցն: 15 Վասն որոյ զարմացեալ կայսրն Կոստանդիանոս, խոնարհեցուցեալ զանձն՝ անկանէր առաջի Գրիգորի, զի աւրհնեսցի ի նմանէ. եւ բազում վայելուչ մեծարանաւք պատիւ արարեալ նմա, իբրեւ խոստովանողի Քրիստոսի, ըստ արժանաւորութեան նորա:

16 Սոյնպէս եւ արքային Տրդատայ, իբրեւ եղբաւր սիրելւոյ, սէր ցուցեալ ուրախութեամբ մեծաւ, մանաւանդ վասն աստուածածանաւթութեան նորա՝ առաւել դաշինս կռէր ընդ նմա, միջնորդ կալեալ զհաւատսն որ ի Տէր Քրիստոսն էր, զի անշուշտ մինչ ի բուն զհաւատարիմ սէրն ի մէջ թագաւորութեանցն պահեսցեն. զի եւս քան զեւս առաւելագոյն զարքայն Հայոց հաստատեսցէ յԵրրորդութեան հաւատսն: 17 Իսկ Տրդատիոս պատմէր եւ վասն վկայիցն Աստուծոյ, թէ ո՛րպէս կամ զի՛նչ աւրինակ վկայեցին:

18 Ապա եւ կայսրն Կոստանդիանոս սկսաւ պատմել նմա վասն ազնուական վարուց նոցա, զոր յառաջագոյն գիտէր՝ մինչդեռ էին անդէն յիւրեանց աշխարհին, թէ ո՛րպէս հաճոյ վարուքն էին եւ կամ ո՛րպէս ազնուականք ի մարմնաւոր կողմանէ տոհմակցաց իւրեանց: 19 Եւ զգործսն զաւրութեան յաղթութեանն՝ յԱստուծոյ նմա տուեալ՝ պատմէր, առ ամենայն թշնամիսն ճշմարտութեանն յաղթող երեւեալ: 20 Ասէ. «Գիտեա՛, եղբայր, զի Աստուած յամենայն երկրի երեւեցուցանէ զիւր ողորմութիւն զաւրութեանն. զի ամենայն արարածք նորա ծանիցեն զնա եւ լինիցին նորա փառաւորիչք ճշմարտութեամբ, քանզի այնպիսի երկրպագուս իւր խնդրէ»:

21 Ապա յետ այսորիկ «մեծարեալ լինէին դարմանաւք եւ մեծապատիւ շքեղութեան կարգաւք յարքունեացն եւ յեկեղեցեացն եւ ի պատուական իշխանաց քաղաքին. եւ մեծամեծ պատարագաւք եւ երեւելի պարգեւաւքն պատուեալ սիրով»:

22 «Եւ ապա հրաժարեալ ի ծիրանափառ աւգոստականացն եւ ի սրբոյ կաթողիկոսէն, ընկալեալ ողջոյն յեկեղեցւոյն եւ յերեւելի իշխանաց քաղաքին, եւ ամենայն իրաւք յաջողեալք՝ ելանէին յոսկիապատ կառս արքունատուրս, եւ մեծաւ շքով եւ բազում վայելչութեամբ ունէին զճանապարհս արքունականս»:

23 «Եւ ամենայն քաղաքաց պատահելոց պայծառագոյն երեւէին, եւ մեծամեծս ըստ արժանաւորութեան արքայութեանն պատուեալ անդստին, մինչեւ գային հասանէին» յերկիրն Հայոց, յԱյրարատեան գաւառ, ի Վաղարշապատ քաղաք, ի հանգստակայս սրբոցն:

24 Եւ բերէին զպարգեւսն տուեալս անդստին, զոսկին եւ զարծաթն եւ զպատուական կարասին, ի նուէր սպասու եկեղեցւոյն Աստուծոյ, եւ ի տունս նուիրաց սրբոյ վկայիցն դնէին. նաեւ զտուեալ զոսկի սպասս կայսերն ի նոյն հանգիստ սրբոցն դնէին: 25 Եւ առաւել զիւրեանց եկեղեցիսն շինեալ հաստատէին:

26 Եւ մեծն Գրիգոր առ շրջել ընդ աշակերտեալսն յառաջագոյն, եւ հաստատէր զնոսա ի ճշմարիտ վարդապետութեանն:

ՃԻԷ.

Ապա յետ այսորիկ հրաման ետ մեծ կայսրն, աւգոստականն Կոստանդիանոս՝ ժողովել ամենայն եպիսկոպոսաց ի քաղաքն Նիկիացւոց: 2 Յայնժամ մեծ արքայն Տրդատ եւ սուրբ կաթողիկոսն Գրիգորիոս հանդերձեցին եւ արձակեցին զԱրիստակէս, որ երթեալ հասանէր ի մեծ ժողովն Նիկիայ ընդ եպիսկոպոսն ամենայն. ուր ամենայն տիեզերաց կարգեցաւ ընդունելութեան աւանդութեանն հաւատք եւ կարգք լուսաւորութեան, կանոնք պայմանաւորք, աստուածատուր զաւրութիւն հաճոյիցն Աստուծոյ անչափ բարձրութեանցն: 3 Ուր եւ մեծ կայսրն Կոստանդիանոս խոստովան լինէր զհաւատսն եւ աւրհնութեամբ պսակեալ ի ժողովոյն՝ զանուն յերկրի թողոյր եւ զարդարութիւն յերկինս հաստատէր:

4 Իսկ երանելին Արիստակէս «գայր պայծառ ծագեալ հաւատովքն եւ հաստատուն աստուածահաճոյ Նիկիական կանոնաւքն երեւել ի Հայաստան երկրին. եւ առաջի դնէր թագաւորին եւ կաթողիկոսին սրբոյ՝ զբերեալ աւանդութիւնսն»: 5 Որով սրբոյն Գրիգորի ի նոյն լուսաւոր կանոնսն յաւելեալ, առաւել եւս զիւր վիճակն, զՀայաստան երկիրն, պայծառացուցեալ, հանդերձ միաբանութեամբ արքային Տրդատայ՝ զամենայն աւուրս կենաց իւրոց լուսաւորէր:

6 «Ապա յետ այսպիսի գործոց դարձեալ առաւել բարձրագոյն վարդապետութեամբ սկսեալ երանելւոյն Գրիգորի ճառս յաճախագոյնս դժուարապատումս, առակս խորիմացս դիւրալուրս բազմադիմիս շնորհագիրս, յարդարեալս ի զաւրութենէ եւ ի հիւթոյ գրոց մարգարէականաց, լի ամենայն ճաշակաւք կարգեալս եւ յաւրինեալս աւետարանական հաւատոցն ճշմարտութեան: 7 Յորս բազում նմանութիւնս եւ աւրինակս յանցաւորաց աստի, առաւել վասն յարութենական յուսոյն առ ի հանդերձեալսն յերիւրեալ, զի հեշտընկալք եւ դիւրահասոյցք տխմարագունիցն եւ մարմնական իրաւք զբաղելոցն լինիցին, առ ի սթափել զուարթացուցանել եւ հաստահիմն առ խոստացեալ աւետիսն քաջալերել»:

8 «Զաւետարանական ընթացսն եւ զվերակացութիւն եկեղեցւոյ սրբոյ՝ շնորհաւքն Աստուծոյ առանց պակասութեան տանէր. եւ առաւել փութայր գուն եդեալ՝ զամենայն ոք յորդորելով առ ի բարեացն քաջալերութիւն»:

9 «Զցայգ եւ զցերեկ պահաւք եւ աղաւթիւք եւ ուժգին խնդրուածովք, եւ բարձրագոյն բարբառովք զաստուածադիր պատուիրանացն զհրամանսն յուշ առնելով զգուշացուցանէր ամենայն մարդոյ: 10 Չտայր քուն աչաց, եւ ոչ նինջ արտեւանաց, եւ ոչ հանգիստ իրանացն, մինչեւ հասանել ի հանգիստ Տեառն»:

11 «Եւ այսպէս հանդերձ թագաւորաւն եւ ամենայն աշակերտելովքն զամենայն ժամանակս իւրեանց ընթերցուածոց գրոց ծախէին զտիւ եւ զգիշեր. եւ նովին ծաղկեալք եւ շահաւետեալք, եւ աւրինակ բարեաց ուսումնասէր առընթերակացացն լինէին»:

12 «Մանաւանդ զի ունէին եւս պատուիրանս զգուշացուցիչս յաստուածակարգ պատգամաւորացն, որոց առաջինն հրամայէ, թէ «Յաւրէնս տեառն խորհեսցիս ի տուէ եւ ի գիշերի». եւ երկրորդն զհամագունակն պատուիրէ, թէ «Միտ դիր ընթերցուածոց մխիթարութեան վարդապետութեան. մի՛ անփոյթ առներ զշնորհացդ որ ի քեզ են. յայդ խորհեաց եւ ի դոյն կանխեսջիր, զի քո յառաջադիմութիւնդ յայտնի լիցի ամենեցուն. զգոյշ լինիջիր անձինդ եւ վարդապետութեանդ, եւ ի դմին յամեսջի՛ր. զայդ եթէ առնիցես՝ եւ զանձն ապրեցուսցես եւ զայնոսիկ որ քեզն լսիցեն»:

13 Արդ՝ այսու աւրինակաւ զամենայն աւուրս կենաց իւրոց առաքելաբան առաքելագործ վարեալ, զհետ երթեալ հրամանացն ընկալելոց մինչեւ ի վախճան կատարածին զայս առնէր ամ յամէ, եւ թաղեալ ի սէրն Քրիստոսի լուսաւորէր:

***

14 Իսկ մեք որպէս ընկալաք զհրամանս քոյոյ թագաւորութեանդ, քաջդ արանց Տրդատ, գրել զայս ամենայն՝ որպէս աւրէն է ժամանակագիր մատենից՝ ըստ այնմ ձեւոյ դրոշմեցաք, ըստ աւրինակի յունական ճարտարութեանն արկեալ ի շատ զամենայն:

15 Բայց նայեցաք իբրեւ ի ցուցող հայելի յաստուածադիր բարձրութիւն տուչութեան հրամանացն, որ առ երանելին Մովսէս եկեալ վասն ամենայն իրացն եղելոց եւ աստուածեղէն պատգամացն աւանդելոց՝ մատենագրել ի պահեստ յաւիտեանցն որ գալոցն են:

16 «Նոյնպիսիք եւ այլոց մարգարէիցն հրամայեալ. Ա՛ռ, ասէ, քարտէզ նոր մեծ եւ գրեա՛ ի նմա գրչաւ դպրի ճարտարի. եւ այլուր՝ թէ Գրեա՛ զտեսիլդ ի տախտակի եւ ի գիր հաստատեա՛, զի որ ընթեռնուն՝ համարձակ ընթեռնուցու:

17 «Իսկ Դաւիթ յայտնագոյն եւս վասն ամենայն ազգաց զվիճակ աստուածատուր աւրինացն նշանակէ ասելովն, թէ Գրեսցի այս յազգ այլ, եւ թէ՝ Տէր պատմեսցէ գրովք ժողովրդոց:

18 «Զոր եկեալ կատարեաց ամենափրկիչն Քրիստոս շնորհատուր հրամանաւն, թէ Ելէ՛ք ընդ ամենայն ազգս, եւ թէ՝ Քարոզեսցի Աւետարանս ի ներքոյ երկնից. ուստի եւ երանելւոյս այսորիկ համարձակութիւն առեալ յուսալից փութով երեւելի եւ արդիւնակատար ըստ Աւետարանին զիւր մշակութիւնն ցուցանէր»:

19 «Եւ արդ՝ քանզի ըստ աւրինակի գրելոցս առ ի մէնջ՝ ի կատարումն դարձուցաք, ոչ եթէ ի հին համբաւուց տեղեկացեալ եւ մատենագրեալ զայս կարգեցաք, այլ որոց մեզէն իսկ ականատեսք եղեալ կերպարանացն եւ առընթերակաց հոգեւորական գործոցն եւ լսողք շնորհապատում վարդապետութեանն, եւ նոցին արբանեակք ըստ աւետարանական հրամանացն: 20 Ոչ սուտապատում ճարտարախաւս եղեալ առ ի մերոց բանից, այլ զյաճախագոյնսն թողեալ եւ ի նշանաւոր գիտակաց քաղելով՝ զհամառաւտսն կարգեցաք. որք ոչ մեզ միայն, ո՛վ թագաւոր, այլ յորժամ քո առաջի զմատեանդ ընթեռնուցուն՝ յայտնի է»:

21 «Քանզի չէաք իսկ հանդուրժող զամենայն արարեալս սրբոցն գտակաւ զիւրաքանչիւրսն նշանակել, այլ ի դիւրագոյն եւ ի հեշտագոյն յառաքելականն անդր զանձինս պատսպարեցաք, որոյ անցեալ զբազմախուռն արգասեաւք սրբոցն առ ի մանրակրկիտ առնելոյ՝ զկարեւորագոյնսն եւ զաւգտակարագոյնսն պատմեաց»:

22 «Ուստի եւ մեր առեալ հանգոյն ասացաք. ոչ ի պատիւ ընտրելոց Աստուծոյ, որք ամենապարծ եւ կենդանատուր խաչիւն ծանուցեալք յարգեցան, այլ յաւրինակ քաջալերիչ հոգեւոր ծննդող իւրեանց, եւ որք նոքաւք աշակերտելոց իցեն յազգս ազգաց», ըստ բանի հոգեւորական երգչին, որ ասէ. Զի զոր ինչ միանգամ պատուիրեաց հարցն մերոց՝ ցուցանել զայս որդւոց իւրեանց, զի ծանիցէ ազգ այլ. որդիք որ ծնանին՝ յարիցեն եւ պատմեսցեն որդւոց իւրեանց, զի դիցեն առ Աստուած զյոյս իւրեանց, եւ մի՛ մոռասցին զգործս Աստուծոյ, եւ զպատուիրանս նորա խնդրելով խնդրեսցեն, զի մի՛ եղիցին իբրեւ զհարս իւրեանց:

23 Զի նոքա առ արարչութիւն անդր այսպիսի բարբառ արձակեալ ասասցեն. Տէր Աստուած մեր դու ես. եւ նա ասասցէ ցնոսա. Ժողովուրդ իմ էք դուք:

***

Այս են հաւատք ճշմարիտ. հաւատամք՝ որպէս եւ մկրտեցաք, եւ փառաւորեմք՝ որպէս եւ տեսաք զլոյս աւազանին:

2 Հաւատամք յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ, որպէս ասաց Փրկիչն յԱւետարանին առ աշակերտսն, թէ «Գնացէ՛ք այսուհետեւ աշակերտեցէք զամենայն հեթանոսս, մկրտեցէ՛ք զնոսա յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ»:

3 Հաւատամք ի Հայր՝ Աստուած կատարեալ, եւ յՈրդի՝ Աստուած բովանդակ, եւ ի Հոգի սուրբ՝ Աստուած բաւական. մի Աստուածութիւն Սրբոյ Երրորդութեանն, մի Էութիւն, մի կամք, երեք Անձինք կատարեալք:

4 Հաւատամք ի մի Աստուած Հայր, Տէր եւ արարիչ ամենայնի. եւ ի միածին Որդին, որ ի Հաւրէ եւ առ Հաւր եւ ընդ Հաւր. եւ ի Հոգին սուրբ, որ ի նորին Էութենէ, եւ նովաւ արար զամենայն արարածս:

5 Որ է մի տէրութիւն, մի զաւրութիւն, մի իշխանութիւն, մի մեծութիւն, մի գիտութիւն, մի խորհուրդ, մի պետութիւն, մի անսկզբնական զաւրութիւն:

6 Երեք կատարեալ Անձինք, եւ մի կատարեալ կամք. անպատում, անքնին միութիւն Երրորդութեանն. մի իսկութիւն, մի բնութիւն, մի Աստուածութիւն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ:

7 Երեք Անձինք, մի զաւրութիւն Աստուածութեանն. Հայր յանձնէ, Որդի ի Հաւրէ, Հոգին սուրբ ի նոցունց ի նոսին. իսկութեամբ, էութեամբ, Աստուածութեամբ՝ հարթ հաւասար հասարակ, ի խորութիւնս, ի բարձրութիւնս, ի լայնութիւնս, յերկայնութիւնս:

8 Որ աներեւակի զաւրութեամբքն թափանցանց լուսով իւրով ելանէ. մերձ է առ ամենեսին եւ հեռի յամենեցունց. անտեսական ի նկատողաց եւ անքնին ի քննողաց, եւ անըմբռնելի է յամենեցունց բնութիւն նորա. մի է Էութիւն բնութեանն, եւ լի է երկինք եւ երկիր փառաւք նորա:

9 Այս է մեծութիւն միութեան Սրբոյ Երրորդութեանն. բայց զի պայման գովութեան այլ եւ այլ է, եւ այն չէ ծածկեալ յիմաստնոց. այն զի՝ Հայր չծնեալ եւ ծնող է, եւ Որդին չծնող եւ ծնունդ է, եւ Հոգին սուրբ ո՛չ ծնող եւ ոչ ծնունդ, այլ ելող:

10 Եւ խոստովանիմք զՀայր՝ անսկիզբն, աներեւոյթ, անհասական, անճառ, անքակ, անբաժին, ամենակալ արարիչ երեւելեաց եւ աներեւութից. նախակարծ յառաջիմաց քան զամենայն արարեալս եւ հաստատեալս:

11 Եւ զԲանն Աստուած Որդի՝ ծնունդ ի Հաւրէ յառաջ քան զյաւիտեանս, առանց սկզբան ժամանակի. անճառ, առանց բաժանելոյ, անքակ՝ առանց մեկնելոյ. առանց չարչարանաց. առանց միջնորդի. եւ նոյն ծնունդ՝ ի կուսէն մարմնով ծնեալ ի վախճանի:

12 Առաքեցաւ Աստուած յԱստուծոյ Որդի, առ մարմին ի կուսէն, եւ եղեւ մարդ կատարեալ. բովանդակեցաւ ճշմարտութեամբ ի մարմին եւ ճշմարիտ իսկ մարդ եղեւ:

13 Խոնարհեցաւ եւ խառնեաց զԱստուածութիւնն ընդ մարդկութիւնս եւ զանմեռն ընդ մեռոտս, զի զմարդկութիւնս անքակ արասցէ յանմահութենէ Աստուածութեան իւրոյ:

14 Զի որպէս կամեցաւ, զինչ կամեցաւ՝ եւ եղեւ. եւ որպէս կամեցաւ՝ եւ արար. քանզի չիք ինչ անհնարաւորութիւն ի նմա. եւ յամենայնի զաւրաւոր է, եւ որ ինչ կամի՝ ո՛չ զանցանէ. եւ զմեր հողեղէն բնութիւնս զգեցաւ եւ խառնեաց յանխառն Աստուածութիւն իւր եւ յանապականութիւնն:

15 Վասն մեր էարբ զբաժակն մահու եւ ետ մեզ զբաժակն անմահութեան, եւ զմեռելութիւն արարածոցս կենդանացոյց մահուամբն իւրով, յորժամ յարեաւ մարմնովն եւ նստաւ ընդ աջմէ ծնողին իւրոյ եւ խառնեաց յԱստուածութիւն իւր միածինն:

16 Եւ դարձեալ գալոց է փառաւք՝ դատել զկենդանիս եւ զմեռեալս: 17 Եւ Հայր կենդանացոյց զամենեսեան որք ի նայն հաւատացին:

18 Հաւատամք եւ ի սուրբ Հոգին աստուածեղէն, Հոգի սուրբ, Աստուած կատարեալ, առանց առնելոյ. բղխումն մշտնջենաւոր առ ի Հաւրէ. որ խաւսեցաւ յաւրէնս եւ ի մարգարէսն եւ յառաքեալսն, եւ էջ ի Յորդանան գետ:

19 Այսուհետեւ հոգի պետութեան, հոգի ազատութեան, հոգի բերանոյ Աստուծոյ, նորուն էութեան Հաւր եւ Որդւոյ. ոչ արարած, ոչ ծառայ. ոչ հրամանառու, այլ հրամանատու. քանզի մի գործ է Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն. որպէս ասաց իսկ Քրիստոս փրկիչն աշխարհաց, թէ «Ես եւ Հայր», եւ «Հոգին ճշմարտութեան, որ ի Հաւրէ ելանէ»: 20 Ելանէ, եւ ոչ բաժանի. բղխէ, եւ ոչ սպառի:

21 Այս են երեքանձնականք միութիւն սուրբ Երրորդութեան. եւ մեք զայս ճշմարիտ հաւատս ունիմք ի սուրբ Գրոց եւ յաւրինաց եկեղեցւոյ՝ առաջնորդ ճանապարհի առ Աստուած եւ ի սուրբ Գիրս վարդապետութեան:

22 Հաւատամք եւ խոստովանիմք զհամաշխարհական սուրբ կաթուղիկէ եկեղեցի, եւ ակն ունիմք յարութեան մարմնոց ի մեռելոց եւ զկենացն յաւիտենականաց, եւ փառաւորեմք առ հասարակ ի միասին զսուրբ Երրորդութիւնն այժմ եւ անվախճան յաւիտեանսն. ամէն եւ եղիցի եղիցի:

ՎԵՐՋ